T

1
Tütün kontrolü neden Türkiyenin toplum sagligi
gündeminde öncelikli olmali?Devletin ve toplumun
sorumluluklari

• Ayda A. Yurekli, Ph.D
• World Bank
• Washington, DC

2
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli olmali?
2001 yilinda dünyadaki sigaralarin 2si ve
bölgedeki sigaralarin 14 ü Türkiyede içildi.
Kaynak USDA ve Dünya Bankasi, 2001
3
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli olmali?
Türkiyede sigara tüketimi artiyor
Kaynak Tekel, ve USDA
4
Sigara Içme Oranlari Ürkütücü Sigara içmek,
Türkiyede normal bir sosyal davranis kabul
ediliyor, 1996
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
5
Hükümetler neden devreye giriyor?

• Çocuklarin sigara içmesine engel olma
• Sigaraya baslama yasi düsüyor
• Gençlik riskleri hafife aliyor
• Sigara içmeyenleri dumandan koruma
• Ikinci el sigara dumani sigara kadar zararli
• Çogu eriskin evde ve çocuklarin önünde sigara
  içiyor
• Eriskinlere bilinçli karar verecek seçenekleri
  sunma
• Sigar içenler genlede nasladiginja pisman
• Sigara içenler gelirlerinin önemli oranin
  sigaraya harciyor
• Sigarayi birakmak isteyenlere destek
• Tütün bagimlilik yapicidir ve sigara içenlerin
  yardima ihtiyaci var
• Sigara içenler, birakabilmek için yardima
  ihtiyaci oldugunu bilmiyor
• Sigara birakma yardimi

6
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli olmali?
Türkiyede, sigara içenlerin baslama yasi 12,
13, 14Ankara,Türkiye, 1996
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
7
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli olmali?
Eski kusakta sigaraya baslama yasi daha geçti,
Ankara-Türkiye, 1996
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
8
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli olmali?
Sigara içenler, genelde basladigina
pismanAnkara-Turkey, 1996
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
9
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli olmali?
Tütün, bagimlilik yaratir ve birakmasi zordur,
Ankara-Turkey, 1996
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
10
Tütün kontrolü Türkiyede neden öncelikli
olmali? Bazilari hala sigarayi birakmak için
yardim gerektigini bilmiyorAnkara-Turkey, 1996
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
11
Çogu ülkede sigara kullanimi fakirlerde daha
yaygin. Türkiyede böyle degil. Gelir
yükseldikçe, sigara içme orani da yükseliyor!
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
12
Çogu ülkede dah iyi egitimliler daha az sigara
içiyor AMA, TürkiyedeEgitim düzeyi yüksek
olanlar arasinda sigara içme orani yüksek
!!Türkiye okumus cahillerin ve vurdum
duymazlarin ülkesi mi??
Sigara içme orani
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
13
Türkiyede sigara içenler ne diyor?Ne yapiyor?

• Sigara içen ögretmenlerin 99u, ögrencilerin
  yaninda sigara içilmesine karsi ama 68i içiyor
• Sigara içen doktorlarin 97si, hastalarin
  yaninda sigara içilmesine karsi ama 68i iste
  içiyor
• Sigara içen annelerin 98i ögretmenlerin
  ögrencilerin yaninda sigara içmesine karsi ama
  85i çocuklarini yaninda içiyor

Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
14
Annelerin bilgisizligi veya ilgisizligi!
Türkiyede anneler ve anneanneler daha çok
sigara içiyor, 1996

• Tüm yas gruplarinda 3 anneden 1i sigara içiyor
• Tüm annelerin 31i sigara içiyor
• Genç annelerde sigara içimi daha yaygin

Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
15
Annelerin ve ögretmenlerin bilgisizligi veya
ilgisizligi!
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
16
Türkiyenin sigara hakkinda bilgisizligi veya
ilgisizligi Kimse ikinci el dumandan
bahsetmiyor!!Neden çocuklarimizi zehirliyoruz?
Kaynak Bilir et.al, 1997 Smoking behavior and
attitudes, Ankara-Turkey
17
Sigara cebimizi yakiyor!!High opportunity cost
for families and smokers
Kaynak Onder 2002, Economics of Tobacco in Turkey
18
Tütünün, Türkiye ekonomisi için önemi ne?

• Yüksek gelir
• GSH içinde önemli oran
• Ticaret yoluyla döviz girdisi
• Büyük sayida çiftçi ve köylü, geçinmek için
  tütüne mi bagli?

19
Tütünle ilgili vergi gelirleri, Türkiyenin
toplam gelirinde önemli
Kaynak Dünya Bankasi ve IMF verileri, DB
hesaplamalari
20
Ve sigara harcamalari GSH içinde önemli
Kaynak Dünya Bankasi ve IMF verileri, DB
hesaplamalari
21
Tütün, önemli bir ihracat kalemi mi?
Kaynak USDA 2001 ve Onder 2002
22
Tütün ticareti gelirlerinde inis çikislar
Kaynak USDA, Onder 2002 ve Dünya Bankasi
hesaplamasi
23
Tarimda ve endüstride çok sayida tütün çalisani

• Endüstri Çalisanlari
• 1998 30,404
• 1999 27,708
• 2000 28,123

Bin kisi
Kaynak Onder 2002, Economics of Tobacco in Turkey
24
Ama endüstride çalisan sayisi azaliyor. Neden?
Verimlilik, teknoloji ve özellestirme
25
Hükümetler ne yapabilir? Talebi azaltici
tedbirler ise yariyor! Türkiye Örnegi

• Vergi yoluyla sigara fiyatlarinin yükselmesi
• Fiyat disi tedbirler
• Tüketiciyi bilgilendirmek, - Elektronik ve basili
  medya kanaliyla tütün ve saglik hakkinda bilgi ve
  arastirma sonuçlarini duyurmak
• Sigara reklam ve promosyonu yasaklari,
• Uyarici etiketler ve kamualanlarinda sigara
  içiminin kisitlanmasi,
• Nikotin Replasman Terapisi ve diger birakma
  tedavilerinin var ve erisilebilir olmasi

26
Tütün Vergilerinin Gelir Getirme Potansiyeli
Ampirik Yaklasim

• Bagli oldugu faktörler
• Tüketim düzeyi
• Sigara satis fiyati
• Tütün vergi orani
• Gelir
• Talebin, fiyata ve gelire göre esnekligi
• Kaçakçiligin kontolü

27
Türkiye tütün vergileri konusunda AB normlarina
uyuyor
Kaynak EU Tax database, IMF ülke dökümanlari
28
Daha yüksek vergi daha pahali demek
mi?Türkiyede vergi orani yüksek, ama ortalama
paket fiyati Avrupanin en ucuzu
29
Düsük yerel sigara fiyatlari
Kaynak TEKEL, USDA, Onder 2002
30
Reel Fiyat Önemli!Rakamlara bakinca sigara
fiyatlari artmis. Peki, ya reel fiyatlar?
Kaynak TEKEL, USDA, Onder 2002, ve Dünya Bankasi
hesaplamasi
31
Fiyatlar Neden Düsük?Türkiyede fiyat kontolü ve
sigara fiyatlarina etkisi, 1999
Kaynak MOF Turkey, IMF
32
Türkiyenin sigara içen basina vergi geliri Ab
üyelerinden düsük sigara içen basina düsen
tütün vergisi US
Kaynak WHO ülke profilleri, USDA ve Dünya
Bankasi hesaplamasi
33
Yüksek tüketim, yüksek vergi orani, düsük
fiyatSONUÇ Avrupaya göre düsük vergi geliri
Kaynak USDA, IMF ve Dünya Bankasi hesaplamasi