kastelen in de middeleeuwen

1
kastelen in de middeleeuwen

• 500-1500

2
De eerste kastelen

• De eerste kastelen zijn voor het eerst gebouwd in
  de elfde eeuw (1000-1100) Ze werden vooral
  gebouwd als bescherming. Het was een onrustige en
  gevaarlijke tijd. Er waren veel kleine
  oorlogen.De eerste kastelen waren meer een
  soort versterkte woningen. Dit soort kastelen
  noem je motte-burchten. Een motte is zon
  heuvel, die is gemaakt van de aarde van de
  gegraven gracht eromheen. De motte-burcht op het
  plaatje heeft ook nog een versterkte voorburcht.
  Als je de voorburcht in wilde, moest je over een
  ophaalbrug. Na de voorburcht was er nog een
  ophaalbrug. Op de volgende bladzijde zie je nog
  zon burcht. Die ziet er iets anders uit.

3
(No Transcript)
4
Verschillende motte-burchten

• De kleine plaatjes rechts laten de verschillen
  zien tussen de motte-burchten. Eerst had je
  alleen een motte-burcht. Daarna kreeg je ook
  versterkte voorburchten erbij. Later ging men ook
  stenen muren maken. De stenen woontoren was klein
  genoeg om op de aarden heuvel te kunnen blijven
  staan.

5
De stenen kastelen

• De houten muren en woontoren van de motte-burcht
  konden natuurlijk makkelijk in brand vliegen.
  Daarom ging men al snel stenen kastelen maken.
  Die werden echter snel zo zwaar, dat ze niet meer
  op een aarden heuvel konden staan. Ze stonden op
  de vlakke grond of op een bestaande heuvel.In
  het midden van het kasteel, binnen de muren,
  stond een grote woontoren, die de donjon wordt
  genoemd.Daarin werd gewoon door de kasteelheer
  en zijn familie. In de andere gebouwen woonden
  bedienden en handwerklieden.Op de volgende
  pagina zie je een donjon van buiten, maar ook een
  doorsnede.

6
(No Transcript)
7
De donjon van binnen

• Dit is een voorbeeld van een donjon. Dit is het
  belangrijkste deel van het kasteel. De zaal met
  de houten vloer is de ridderzaal. Daarboven zijn
  de kamers van de kasteelheer en zijn
  familie.Onder heb je de kwartieren voor het
  garnizoen (verblijfplaats van soldaten).Zie je
  ook de kapel? En beneden in de kelder werden de
  voorraden opgeslagen. Binnen hadden ze zelfs een
  waterput. Zie je m? Er was zelfs een klein
  ophaalbruggetje bij de poortdeur.Zelfs als het
  hele kasteel veroverd was, kon men het in de
  donjon nog wel even uitzingen. Maar dan moest er
  natuurlijk wel snel hulp komen.

8
Binnenhof en buitenhof

• Op het kasteel op dia 6 had je maar één
  binnenplaats en daar stond de donjon. Bij latere
  kastelen had je binnen de muren een buitenhof,
  dan weer muren en dan het binnen-hof met de
  donjon.Op het buitenhof zijn de stallen, de
  verblijven voor de bediendes, de moestuin en een
  oefenterrein voor de soldaten.Bij de
  regeringsgebouwen van de Tweede Kamer heb je ook
  een binnenhof en een buitenhof. Het binnenhof zie
  je op dia 23.

9
Binnen de muren

• Rond 1200-1250 bouwde men kastelen zonder donjon.
  Er waren allemaal losse gebouwen, zoals1.
  opslagplaats2. keuken3. brouwerij4.
  ridderzaal5. stallenWaterputten hebben altijd
  n afdak, omdat vijanden soms dode dieren over de
  muren slingerden in de hoop het drinkwater van
  het kasteel te vergiftigen.

10
Binnen de muren 2

• Hier gaat het kasteel verder. Op de binnenplaats,
  achter het houten hek, zie je de duiventil. Met
  duiven ver- stuurden ze soms nieuws.Verder zie
  je6. varkensstallen7. de slotkapel8. de
  smidseJe ziet dat de grote ronde torens
  allemaal als kleine donjon kunnen dienen. Ronde
  torens zijn ook steviger dan vierkante.

11
Gebouwd om te verdedigen

• Kastelen werden gebouwd voor de veiligheid. Als
  er een vijandelijk leger voor de poorten lag,
  moesten de mensen in het kasteel veilig zijn en
  aanvallen kunnen weerstaan.Manieren die je bij
  elk kasteel wel terugziet, zijn de slotgracht, de
  ophaalbrug, de poort en het valhek.Sommige
  kastelen hadden meer van elk, zodat het extra
  lastig was om binnen te komen.

12
Schietgaten

• De verdedigers van het kasteel moesten makkelijk
  op de vijand kunnen schieten, maar zelf veilig
  blijven. Op de kasteelmuren had je kantelen (zie
  volgende bladzijde), waar de soldaten zich achter
  konden verschuilen.In de muren had je vele
  schietgaten. Die gaten waren vanaf de buitenkant
  heel erg smal, bijna spleten. Dan kon de vijand
  je moeilijk raken.De soldaten in het kasteel
  moesten wel goed kunnen richten, daarom waren ze
  aan de binnenkant heel wijd. Zo had je een veel
  groter bereik.Je had verschillende soorten
  schietgaten rechte, kruisvormige (zodat je beter
  in de breedte kon zien) en gaten met een gat
  onderin. Die kwamen pas later, toen er musketten
  een soort geweren waren uitgevonden.

13
Kantelen en mezekooien

• Boven op de muren zaten de kantelen. Daarachter
  verscholen zich de soldaten. In tijden van
  oorlog maakten ze houten stellages die over de
  kantelen hingen. Dit waren hordijzen.In zon
  hordijs zaten ook gaten waar- door ze stenen,
  hete olie of pek konden gooien op de aanvallers
  die zich onder aan de muur bevonden.Die
  werpgaten (zie onderste plaatje) worden ook
  mezekooien of mezekouwen genoemd. Een andere naam
  is pekneus. Ha, ha, snap je m?Bij sommige
  kastelen werden de houten hordijzen vervangen
  door een stenen versie. Op het eerste plaatje zie
  je zon stenen hordijs.

14
Spiltrappen

• Heel slim bedacht waren de trappen. Hele normale
  trappen, zou je zo zeggen.Maar er zitten vele
  voordelen aan zon trap, mocht het er van komen
  dat de vijand binnendringt.De trap slingert zo
  omhoog, dat verdedigers (rode soldaat) met hun
  zwaard makkelijker naar beneden konden slaan.
  Aanvallers konden niet makkelijk zwaardvechten
  de spil van de trap zat in de weg.Dan moet je
  natuurlijk wel begrijpen dat bijna alle soldaten
  rechtshandig waren.

15
Tijdens de aanval

• Hier zie je een kasteel tijdens een aanval. Zie
  je de hordijs met de mezekooi over de kantelen
  hangen?Je kan ook zien dat er tussen de kantelen
  houten luiken werden gehangen als extra
  bescherming.Zon groot kasteel kon moeilijk met
  geweld worden veroverd. Vaak won de vijand door
  verraad (iemand werd omgekocht en zette s nachts
  de poort open) of door een belegering.Tijdens
  een belegering sloot de vijand het kasteel
  helemaal in, zodat er niemand meer bij kon. Als
  je maar lang genoeg wachtte, had men geen eten
  meer en moest men zich wel overgeven.

16
De bouw

• Hier zie je de bouw van een toren. Kijk eens hoe
  slim zon spiltrap in elkaar zit!Aan de bouw van
  een groot kasteel deden tussen de 800 en 1500 man
  mee. Toen hadden ze niet veel technische
  hulpmiddelen. Ze werkten met katrollen en takels.
  In de grote ronde takel boven de grote
  binnenruimte zit een man. Zie je m? De muren
  werden van binnen gevuld met puin en kiezels,
  vermengd met metselkalk en gewapend met grote
  zware kettingen. Dit werd op den duur zo hard als
  graniet.De bouw van een groot kasteel, met
  muren, torens en een donjon duurde gemiddeld zon
  vijf jaar.

17
Waar werden de kastelen gebouwd?

• Kastelen werden gebouwd op plekken die goed
  verdedigd moesten worden, zoals de grenzen van
  het land, belangrijke rivieren of drukke
  handelsroutes. Het kasteel werd vaak gebouwd op
  een plek die van zichzelf al makkelijk te
  verdedigen was. Bij een brede rivier hoefde men
  de rivierkant minder goed te verdedigen. Bij een
  rotsachtige heuvel liep één kant misschien heel
  steil naar beneden toe. De kans dat daar werd
  aangevallen, was veel kleiner.Soms ontstond bij
  een kasteel een dorpje. Soms werd er ook pas een
  kasteel gebouwd als het dorpje groter of
  belangrijker werd. Hier zie je een kasteel bij
  Montfort.

Op de volgende pagina zie je de burcht Hoch
Osterwitz in Oostenrijk. Het ligt boven op een
steile berg. Dus makkelijk te verdedigen. De weg
slingert zich omhoog en om de honderd meter is
een poort die verdedigd wordt. Lastig te
veroveren, maar ook voor vrienden is het een
lange klim naar het kasteel op de top van de berg.
18
(No Transcript)
19
Binnen in een kasteel

• In het kasteel had je verschillende ruimtes.
  Kamers voor de kasteelheer en zijn familie,
  kamers voor de bediendes, de keuken, etc.In
  tijden van oorlog was er nog een belangrijke
  kamer de wapenkamer. Daar werden alle wapens,
  harnassen, schilden, etc. bewaard.En je kent
  natuurlijk wel het woord venster-bank. Dat is
  zon lat onder het raam waar je planten en leuke
  dingen opzet. Maar waarom heet het dan een
  vensterbank? Dat komt omdat het in de tijd van de
  kastelen ook echt een bank was. Hiernaast zie
  je zon vensterbank, waar de kasteelvrouwe
  vroeger misschien wel zat te handwerken of zat te
  kletsen met haar dochters.

20
De ridderzaal

• De belangrijkste zaal van het kasteel was de
  ridderzaal. Dat was vaak de grootste ruimte in
  het kasteel. In het begin waren die nog maar
  tochtig en donker. Daarom hingen er vaak van die
  grote geborduurde kleden tegen de muur. Dan had
  je meteen iets moois om tegen aan te kijken.Op
  de volgende dia zie je zon grote ridderzaal.De
  bekendste ridderzaal van Nederland is de
  ridder-zaal in Den Haag, waar Koningin Beatrix
  altijd de troonrede voorleest op prinsjesdag.
  (zie dia 23)

21
(No Transcript)
22
De Ridderzaal in Den Haag
Het plein heet het binnenhof. Het gebouw met de
torens is de ridderzaal
23
De boeren bij het kasteel

• De boeren bewerkten het land met een eg en
  zaaiden nieuwe gewassen. Zie je de boogschutter?

• De boeren oogsten de gewassen. Hier zijn ze
  druiven aan het plukken. Je ziet ze in de twee
  tonnen achter de wagen.

24
De boeren bij het kasteel

• In de winter, als de schapen op stal waren, ging
  t werk door. Er moest hout gehakt worden. Je
  ziet ook bijenkorven.

• De zwijnenherder zorgde voor de wilde zwijnen. Ze
  aten eikels. Menig zwijn eindigde op het bord van
  de kasteelheren.

25
De boeren bij het kasteel

• Het leven als boer was hard en zwaar. En het
  grootste deel van de oogst ging naar de edelen in
  het kasteel.

• Hier zie je twee boeren met hun zeisen het graan
  oogsten. Voor zie je twee herders die op hun
  schapen passen.

26
De edelen van het kasteel

• De kasteelheer en zijn familie hadden een luxer
  leven. Ze waren rijk gekleed met schitterende
  stoffen uit verre landen.

• Met feestelijke gebeurtenissen dosten ze zich
  extra mooi op. Ze konden tenslotte niet onderdoen
  voor elkaar.

27
De edelen van het kasteel

• Als belangrijke gasten langskwamen werd er een
  groot banket gehouden, waarbij heerlijk en veel
  werd gegeten.

• De edelen gingen vaak op valkenjacht. Ze hadden
  getrainde valken die joegen op vogels en ander
  klein wild.

28
Het einde van kastelen

• Aan het einde van de 15e eeuw kwamen er steeds
  minder kastelen. Dat heeft twee belangrijke
  oorzaken.Ten eerste vond men het buskruit en dus
  ook kanonnen uit. Daardoor werd de manier van
  verdedigen en oorlog voeren anders.Ten tweede
  werd het wat rustiger in Europa. Er ontstonden
  echte landen met vaste grenzen. Er heerste vrede
  en rust.De mensen wilden niet meer in die grote,
  kille, groffe kastelen wonen. Ze wilden meer
  comfort. In kastelen die na deze tijd gebouwd
  worden, wordt er niet zo veel nadruk gelegd op de
  verdediging van een kasteel.

29
De nieuwe kastelen

• In de nieuwere kastelen was meer comfort. De
  kastelen werden niet meer gebouwd als
  verdedigingswerk, maar als woonhuis.De muren
  werden minder dik. Er waren geen kantelen en
  dergelijke meer. Er kwamen meer ramen, zodat het
  lichter zou worden binnen. Soms hebben die grote
  huizen nog wel een gracht eromheen, maar meer
  omdat ze het gewoon mooi vonden. Het worden
  eigenlijk meer woonhuizen dan echte kastelen. Het
  bovenste plaatje is van huize De Haere, aan de
  IJssel richting Olst. Sommige oude kastelen
  werden nog wel gebruikt als kazerne voor
  soldaten. Vele andere oude kastelen werden
  afgebroken en de stenen werden gebruikt voor
  andere gebouwen. De ruïnes bleven over.

30
Nog meer nieuwe kastelen
31
Sprookjeskastelen

• Zelfs na 1800, toen de Middeleeuwen al lang waren
  afgelopen, bouwde men nog wel kastelen. Men had
  toen een heel romantisch beeld van de
  Middeleeuwen. De kastelen zagen er ook meer uit
  als sprookjeskastelen. Je zou er assepoester of
  doornroosje kunnen tegenkomen. Hier zie je twee
  keer kasteel Neuschwanstein in Duitsland.

32
Kastelen worden paleizen

• De kastelen op de vorige dias waren wel van
  rijkere families, maar als het om een echte
  koning gaat, worden het meer paleizen dan
  kastelen. Hier zie je het paleis van Lodewijk de
  Veertiende in Versailles, vlak bij Parijs. Het is
  gebouwd rond 1630. Het was allemaal pracht en
  praal. Rechtsonder zie je de spiegelzaal, een
  soort balzaal waar feesten werden gegeven.

33
De voorstelling is afgelopen

• Hopelijk vond je het een leuke en interessante
  voorstelling en heb je er veel van geleerd.Als
  er nog iemand komt kijken naar deze voorstelling,
  mag je straks nog één keer klikken en dan de
  volgende gaan halen.
• Als er geen nieuwe kinderen meer komen, druk dan
  op de ESC-knop linksboven op je toetsenbord.
  Sluit dan het programma door rechtsboven op het
  kruisje te klikken.