Triaj Nedir

1
Triaj Nedir

• Basar Cander
• NEÜ Meram Tip Fakültesi AcilTip Okmeydani Egitim
  Arastirma
• Konya Egitim arastirma

2

• Dogru,hizli triaj 21. yüzyilda acil tip
  sistemlerinin anahtari olacaktir

3

• Arz-talep Dengesi
• Ihtiyaç ve talebin kaynaklardan fazla olmasi
  durumu
• Bu durumda bazi ihtiyaçlar hemen karsilanamaz
• Veya
• hiç karsilanamaz

4
(No Transcript)
5
(No Transcript)
6
(No Transcript)
7
(No Transcript)
8

• Her seviyede karar(saglik hizmeti dagilimi)
• Ulusal saglik politikasinda
• Acil servis tedavilerinde
• Toplu tasit kazalarinda
• Endüstriyel yaralanmalarda
• Triage Rationing Allocating

9

• Triaj en sik kullanim
• Acil serviste hasta tedavi önceliginin
  siniflanmasi
• Toplu kazalarda ve yaralanmalarda
• Afetlerde
• Savas alaninda

10
Triaj

• Saglik kaynaklarinin hastalara dagitimi
• Trier(fransizca)siniflandirma
• Triaj saglik sisteminde spesifik olarak
  kullanilmakta

11

• Geçmisini bilmeyen gelecegini göremez

12
(No Transcript)
13
Tarihçe

• Meydana çikisi savaslarda olmus ve askeri tibbin
  bir parçasi olarak gelismistir.
• Ilk kayitli olan sistemli uygulama 18.yüzyila
  dayanir
• Ilk ve orta çaglarda yaralanan askerler için
  yapilan tedavi uygulamasi çok azdir veya yoktur.
• 18.yüzyil basinda ise askeri cerrahi birimi
  olusmus ve ilk triaj kurallari batida uygulanmaya
  baslanmistir

14

• Ilk uygulama Napolyonun cerrahi sefi Dominic
  Jean Larrey
• Larrey savas aninda hemen degerlendirilmesi
  gereken askerleri tanimlamis
• Hemen acil müdahale edilmesi gerekenleri,saatler
  veya günler içinde tedavi edilecekleri ayirmis

15

• Askeri triaja sonraki en büyük katkiyi saglayan
  ingiliz bahriye cerrahi John Wilsondur
• Çabalarin efektif kullanilmasi gerekir,hemen
  degerlendirilmesi gereken ve tedavi sansi olan
  yaralilari daha az siddetli veya fatal
  yaralilardan ayirarak tedavi etmeyi temel
  almistir (1846)

16

• ABD askerleri bu konuda biraz yavas gelisme
  saglamistir
• Iç savasta prensipDurumlarina bakilmaksizin
  siralarina bakilir
• Önce gelen önce bakilir(Walt Whitman)
• Bu feci uygulamadan bir yil sonra triaj
  uygulanmaya baslanmis

17

• I.Dünya savasinda
• yeni öldürücü makinali silahlar
• Zehirli gazlar
• Benzeri görülmemis sayida tedavi edilebilir
  yarali ve hasta grubu
• Triaji iyice zorunlu hale gelmis

18

• Önceki prensipler degismis
• 300-400 yatakli hastaneye binlerce vaka gelince
  hepsini degerlendirmek mümkün olmamis

The greatest good of the greatest number must be
the rule.
19

• Uzun zaman alacak hastalarin degerlendirilmesi
  ertelenmeli ve daha az zaman alacak daha az
  komplike vakalara öncelik taninmali
• Bazi hastalarin kurtarilmasi için bazi hastalarin
  ölmesine izin verilmeli

20
II.Dünya Savasi

• Ek silahlar
• Ek tedaviler hava yolu destegi,Plazma,Penisilin
• Askeri doktorlar Triaji gelistiriyorlar,detaylandi
  riyorlar
• Örnegin Kuzey Afrikaya ilk ulasan penisilinlerin
  gonorede(Askerlerde) kullanilmasi infekte savas
  yarasina tercih ediliyor (1943)

21

• 1941 de alman doktorlar güçlü savasçilara öncelik
  taniyor
• 1958 de NATO üç Triaj kategorisi belirliyor

22

• 1-)Hafif yarali ve servise dönebilecek
• 2-)Siddetli yarali resusitasyon ve acil cerrahi
  endikasyonu
• 3-)Ümitsiz vakalar ve ölüler

23

• Hizli hasta tahliyesi hava tasimaciligiyla Kore
  savasinda baslamis ve Vietnam savasinda
  gelismistir
• Yaralanmadan kesin tedaviye geçen süre II. Dünya
  savasinda 12-18 saat iken Kore savasinda 2-4
  saate düsmüs,Vietnamda 2 saatten az olmustur

24

• Modern askeri konsepte ilk olarak kimin definif
  bakim için tahliye edilecegi karari temel
  düsüncedir
• Askeri triaj sistemi giderek sivil afet ve acil
  birim triajina adapte olmustur

25

• Ilk olarak 1964de Weinerman ve arkadaslari ilk
  sivil triaj sistemini yayinlamislardir
• Bundan sonra triaj sistemleri giderek gelismistir

26
Triaj Sistemleri

• En yaygin olanlar
• Acil servis triaji
• ICU triaj
• KazaTriaji
• Askeri triaj
• Afet Triaji

27
Acil Servis

• Triaj görevlisi genelde hemsiredir,bütün
  hastalari degerlendirir,siniflandirir ve öncelik
  belirler
• Acil servis triajinda gerçek acil ve ciddi olan
  hastalarin öncelikle tedavi almasini saglar,diger
  hastalar da tedavi alir ancak bunlarin bekleme
  süresi daha uzundur
• Temel unsur en acil ve agir hastalari
  belirlemektir

28

• Bu durumda bazi hastalar beklemektense acil
  servisten ayrilabilirler
• Bazi acil triaj modellerinde minor problemli
  hastalar ilgili kliniklere yönlendirilir
• Ancak bu etik ve medikal tehlikeler yüzünden
  elestirilmektedir

29

• ABD de genelde üçlü triaj sistemi uygulanmakta
  ancak besli triaj sistemi populer hale
  gelmektedir
• Kanada,Ispanya,Ingiltere Avusturya da besli triaj
  sistemi uygulanmaktadir

30
(No Transcript)
31
Üçlü Triaj sisteminde

• Acil (derhal)
• Ivedi(saat- bekleme)
• Ivedi olmayan(bakilmali ama zaman önemli degil)

32

• ACEP 2003 yilindan itibaren 5 li triaj modelini
  desteklemektedir

33
ESI

• 5 seviyeli triaj skalasidir
• Richard Wuerz, David Eitel (ATU) tarafindan
  gelistirilmistir.
• TemeliKim önce görülmeli
• Ne kadar bekleyebilir?
• Dogru hasta dogru kaynaklara dogru zamanda dogru
  yerde (yönetir)

34

• Emergency Severity Index(USA)I ve II. Seviye en
  yüksek seviyedir III-V ten ayrilir öncelik
  taninir
• Hem hastanin durumu hem kaynaklar göz önüne
  alinir
• Triaj görevlisi önce hastanin durumunu
  degerlendirir

35

• Hasta seviye I veya II degilse diger seviyeler
  için gerekli kaynaklar arastirilir
• Kaynaklarin dahil edilmesi ESI ye özgü

36
(No Transcript)
37
Seviye I Örnekler

• Kardiyak arest
• Solunum arest
• siddetli respirator distress.
• SpO2 lt 90.
• Kritik travma hastalari.
• Hipoperfüzyon yapan tasikardi,bradikardi
• Hipoperfüzyon,hipotansiyon
• Gögüs agrisi, hipotansif
• Anaflaktik reaksiyon
• Mental degisiklik olan hipoglisemi

38
(No Transcript)
39
Yüksek risk

• Koroner sendroma uyan gögüs agrisi.
• Saglik çalisanina igne batmasi.
• Seviye I kriteri olmayan strok
• Ektopik gebelik.
• Kemoterapi alan atesli hasta
• Suicid girisimi.

40
Ihtiyaç duyulan kaynaklar

• Karar verinceye kadar

41
(No Transcript)
42
Vital Bulgular
43
ManchesterTrage Scala

• 54 algoritma
• Ingiltere de yaygin
• Hastanin baslica sikayeti triaj seviyesini
  belirler

44
The Canadian Triage and Acuity Scale

• Klinik durumu betimleyen genis bir listeye göre 5
  seviye mevcut
• Her seviyede doktorun ne kadar sürede
  degerlendirmesi gerektigi belirtilmistir
• Level I derhal

45

• Bu metodlar iyidir mükemmel degildir
• Puanlayanlarin güvenirligi önemlidir

46
(No Transcript)
47
Inpatient (ICU) Triage

• Bundan sonraki karar hastaneye yatirilacak
  olanlarin bakimi hangi seviyede olacak
• Yatak sorunu yoksa problem yok hepsi yatar

48
Yatak sayisi yetersizse

• Öncelik hangisinde?
• Bunun hasta durumuna bir sistem veya plana göre
  yapilmasi bu triaji tarif eder
• ABD de bu konu özellikle yogun bakim yataklari
  içindir

49

• Teorik olarak bu seviyede en çok kime faydali
  olacaksa öncelik taninmali
• Daha az zengin ülkelerde hastane servisleri
  kisitli yogun bakim kadar cerrahi önceligi ve
  görüntüleme önceligi de triaj gerektirir

50

• Yogun bakima alma kriterleri çok iyi belirlenirse
  Triaj ihtiyaci azalir.Triaj prensipleri yazilmali
• Etnik köken,cinsiyet,sosyal statü,finansal durum
  asla göz önüne alinmamali

51

• Yogun bakima almak için degisik modeller
• Öncelik Modeli
• Tani Modeli
• Objektif parametreler Modeli
• Öncelik modeli ayni zamanda Triajla içiçe

52
Öncelik(prioritization)Modeli

• Priority 1Unstabl,kritik hastalar.Yogun bakim
  disinda olamayacak yogun tedavi ve
  monitorizasyona ihtiyaç varventilatör
  destegi,vazoaktif ilaç tedavisi.Akut solunum
  yetmezligi,invaziv monitorizasyon sok hastalari
  gibi

53

• Priority 2Intensiv monitorizasyona ihtiyaç
  vardir.Her an müdahale gerekebilir.örnek kronik
  komorbid hasta akut siddetli medikal veya
  cerrahi hastalik

54

• Priority 3Kritik unstabil hastalar,ancak altta
  yatan kosullardan dolayi geri dönüs ,iyilesme
  olasiligi düsük
• Akut hastalik için yogun tedavi verilebilir ancak
  bunlarin entubasyon ve resusitasyonlarinda
  sinirlama var
• Metastatik maligniteye ek infeksiyon,kardiayak
  tamponat gibi

55

• Priority 4Bu hastalar yogun bakima uygun
  degildir,ancak kisisel bazda ,kosullara göre ICU
  direktörü karariyla alinabilir.
• 2 kategoride degerlendirilir

56

• AYogun bakimdan az fayda görecek,girisim için
  düsük risk varPeriferik vaskuler cerrahi,stabil
  DKA,orta KKY
• BTerminal dönemIrreversibl beyin
  hasari,irreversibl MOF,metastatik kanser(Tedaviye
  cevapsiz)

57
Çoklu Kazalarda Triaj

• Bu triaj toplu kazalarda,konut yanginlarinda uçak
  kazalarinda
• Bu durumda transport için ve acil serviste en
  siddetli yaralanmasi olan kritik durumdakilere
  öncelik taninir

58

• Bazi anlarda kargasa olmakta
• Bu durumlarda acil çalisanlari destek alarak
  sorunu çözmeli
• Daha az acil olan vakalar daha çok beklemek
  zorunda

59
Military (Battlefield) Triage

• Askeri doktorlar bu isin baslangicini
  saglamislardir
• Kendine has özellikleri vardir
• Triaji yapanlar da hizmeti alanlar da askerdir ve
  üsleri hakkinda karar vermek zorundadirlar

60

• Digerlerinden farkli olarak stratejiler ve
  askeri görevler de askeri triaj sistemine etki
  etmektedir
• Bu sistemde sivillerin tedavi durumu da ayri bir
  konudur
• Cenova sözlesmesi ve benzer uluslar arasi
  kurallarSavasta yaralananlarin tedavisinde
  degisik kurallar belirtilmistir

61
Disaster (Mass Casualty) Triage

• ACEP
• Medikal AfetDogal veya insan kaynakli yikimin
  bölge ve toplumun saglik ihtiyacini asacak
  durumda olmasi
• Kazalardaki triajdan yikimin boyutuyla ayrilir

62

• Saglik kapasitesi çok asilabilir
• TriajKim tedavi alacak,kim almayacak

63

• Kriterler çok çesitli
• Beklenilen vaka sayisi
• Yaralanma siddeti
• Cografik bölgenin durumu
• Ek kaynaklara ulasim süresi

64

• Optimal Triaj için
• Hizli hasta degerlendirme yetenegi
• Triaj sistemlerini iyi bilmeli
• Olay ve afetin boyutu hakkinda dogru bilgi
• Yer,olanaklar civar saglik olanaklari

65
Önerilen Ortak Kriterler

• Kirmizi(Öncelik I)Hayati kurtarilabilir,ancak
  çok acil veya bir-iki saat içinde tedavi
  edilmeli(Derhal)
• Sari(Öncelik II)Hemen o anda hayati tehlike yok
  ancak acil tedaviye ihtiyaç var(Gecikmeli)

66

• Yesil(Öncelik III)Minimal tedaviye ihtiyaç var
• Siyah(Öncelik yok)Siddetli bir yaralanma
  mevcut,normal sartlarda tedavisi mümkün
  degil,doktor onlarla diger hastalar arasinda
  seçim yapmak zorunda
• Kategori disiPsikolojik travmaya maruz,güven ve
  sedasyona ihtiyaç var

67
(No Transcript)
68

• Solunum
• Dolasim
• Suur

69
Simple Triage and RapidTreatment (START)

• ABD kaynakli daha kuralci ve daha spesifik
• 30 sn ve daha az zamanda degerlendirme
• Solunum,dolasim ve mental durum hakkinda ilk
  gözleme göre

70
TESEKKÜRLER