Kapittel 13: Sovjetunionen og verdskommunismen

1
Kapittel 13 Sovjetunionen og verdskommunismen
NYNORSK

• Elevane skal kunne
•  
• vurdere kva ulike ideologiar har hatt å seie
  for menneske, politiske rørsler og statsutvikling
  på 1900-talet
•  
• gjere greie for bakgrunnen for dei to
  verdskrigane og drøfte verknader dei fekk for
  Norden og det internasjonale samfunnet

2
Revolusjonar i Russland

• - Februarrevolusjonen i 1917 førte til at tsaren
  gav avkall på trona
• og overlét makta til ei provisorisk regjering
  utgått frå
• nasjonalforsamlinga.
•  
• - Arbeidarar og soldatar begynte å velje sovjet
  (rådsforsamlingar)
• som skulle styre kvar fabrikk og kvar
  militærforlegning.
•  
• - Gjennom eit kupp i hovudstaden St. Petersburg i
  november 1917,
• kjent som oktoberrevolusjonen, tok Lenin og
  bolsjevikane makta.

3
Årsaker til at tsarregimet fall

• - Tap i krigen mot Japan i 1905.
•  
• - Den første verdskrigen.
•  
• - Økonomiske og sosiale problem i Russland.
•  
• - Det fanst ikkje eit liberalt borgarskap som
  kunne drive fram
• økonomiske og politiske reformer.
•  
• - Brutal undertrykking av all politisk opposisjon.

4
Borgarkrig og krigskommunisme

• - Hovudstadskuppet i 1917 blei etterfølgd av ein
  blodig borgarkrig
• (19181922).
•  
• - Terror blei ein reiskap for omdanninga av det
  russiske samfunnet.
•  
• - Krigskommunismen beslaglegging av avlingar,
  konfiskering av
• industribedrifter og nasjonalisering av bankar -
  blei avgjerande for
• utfallet av borgarkrigen.

5
Borgarkrig og krigskommunisme

• - Revolusjonen og borgarkrigen raserte økonomien
  i Russland.
•  
• - 1921 Lenin sleppte marknadskreftene fri
  gjennom ein ny
• økonomisk politikk (NEP) for å få hjula i gang
  igjen.
•  
• - 1922 Den nye kommuniststaten blei formelt
  organisert som eit
• laust statsforbund og fekk namnet Unionen av
  sosialistiske
• sovjetrepublikkar (Sovjetunionen).

6
Sovjetunionen under Stalin

• - Den første femårsplanen i Sovjetunionen blei
  iverksett i 1928.
•  
• - Jordbruket blei tvangskollektivisert.
•  
• - Fleire millionar bønder mista livet.
•  
• - Stalin brukte tvang for å få arbeidarane i
  Sovjetunionen til å
• produsere meir.
•  
• - Frå midten av 1930-åra blei terroren retta mot
  folk i
• kommunistpartiet, statsapparatet, hæren og
  tryggingspolitiet.
•  
• - Nesten 1 million menneske blei avretta.

7
Borgarkrig i Kina

• - Det gamle keisarriket blei styrta i 1912 av
  nasjonalistar
• (Guomindang) under leiing av Sun Zhongshan.
•  
• - Sun greidde ikkje å halde Kina samla.
•  
• - Byar ved kysten kontrollerte av utanlandske
  makter.
•  
• - Krigsherrar og bandittar i innlandet.
•  
• - Kommunistpartiet i Kina blei skipa i 1921.
•  
• - I 1925 blei Jiang Jieshi leiar av Guomindang og
  bygde opp ein
• sterk hær med hjelp frå Sovjetunionen.

8
Borgarkrig i Kina

• - I 1927 braut Jiang med Sovjetunionen og
  bestemte seg for å
• reinse Guomindang for kommunistar.
•  
• - I 1934 drog kommunistane seg opp i fjellområda
  i nordvest.
•  
• - Under den lange marsjen blei Mao Zedong leiaren
  av
• kommunistpartiet.
•  
• - Krigen mellom Guomindang og kommunistane ble
  mellombels
• avbroten i 1937 da Japan gjekk til angrep på Kina.