Duran Varliklarin Degerlemesi ve Amortisman Uygulamasi

1

• Duran Varliklarin Degerlemesi ve Amortisman
  Uygulamasi
• BÜNYAMIN ÖZTÜRK
• YEMINLI MALI MÜSAVIR

2
DURAN VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI

• Tekdüzen Hesap Planina Göre Duran Varliklar
• 1- Maddi Duran Varliklar
• 2- Maddi Olmayan Duran Varliklar
• 3- Özel Tükenmeye Tabi Varliklar seklinde
  siniflandirilir.

3
Duran Varliklarin VUKna Göre Degerlenmesi

• Genel Kural Maliyet Bedeliyle Degerleme
• (Vuk 262 269)
• Bazi Maliyet Unsurlarinda Ihtiyarilik
• (VUK 270)
• Insaa Edilen Gayrimenkullerde Degerleme
• ( VUK 271)
• Maliyet Arttirici Giderler (VUK 272)
• Demirbaslarin Degerlemesi (VUK 273)

4
VUK 269 Göre

• Gayrimenkullerin Maliyet Bedeliyle Degerlenir
• Gayrimenkulun Mütemimcüzi ve Teferruati
• Makine Tesis ve Cihazlar
• Tasitlar ve Gemiler
• Gayrimaddi Haklar bu kapsama girer.

5
VUK 270 Göre Maliyete Ilavesi Ihtiyari Giderler

• Noter, Mahkeme, Kiymet Takdiri, Komisyon
  Tellaliye Giderleri ve Özel Tüketim Vergisi gibi

6

• Binek otomobillerinin aliminda ödenen KDV, Katma
  Deger Vergisi Kanununun 30. Maddesine göre
  maliyet olmak zorunda ancak gider yazilabilecegi
  yönünde bakanlik görüsü de vardir.

7
VUK 271e Göre

• Yeniden insa edilecek binalarda insaat maliyeti
  maliyet bedeli olarak kabul edilmektedir.
• Eski binanin yikilip yeni binanin yapilmasi
  halinde eski binanin yikim giderleri de maliyet
  bedeline dahildir.

8
Gayrimenkullerde Maliyet Bedelini Arttiran
Giderler (VUK 272)

• Yapilan giderlerin tamir ve bakim giderleri
  disinda
• Gayrimenkulun kullanim ömrünü uzatici veya
• Gayrimenkulun kullanim ömrünü uzatmamakla
  birlikte, normal ömründeki fonksiyon ve yararini
  arttirici nitelikteki giderler

9
Iktisadi Kiymetlerin Degerini Arttiran Harcamalar

• Iktisadi kiymetin ömrünü uzatan harcamalar
  aktiflestirildikleri yildan baslayarak iktisadi
  kiymetin uzayan ömrünün bitimine kadar olan
  sürede itfa edilir.
• Iktisadi kiymetin fonksiyonunu artiran
  harcamalar aktiflestirildikleri yildan
  baslayarak iktisadi kiymetin kalan ömründe esit
  tutarlarda amortismana tabi tutulurlar.

10
Finansman Giderlerinin Maliyetle Iliskisi

• 151, 163, 176, 234, 270, 334 numarali vergi
  usul kanunu Genel Tebligi
• Aktife alinan yilin sonuna kadar olusan kredi
  faizleri ve kur farklari maliyete ilave edilmek
  zorunlulugu vardir.
• Kur farklarinin düsmesi halinde de ayni sekilde
  islem yapilarak kur farklari maliyetten düsülür.
• Olumlu ve olumsuz kur farklarinin bir arada
  olmasi halinde birbirinden mahsup edilerek net
  rakama göre islem yapilir.

11
Maliye Bakanliginin Görüsü

• Iktisadi kiymetlerin aktife alindiklari,
  yatirimlarin ise aktiflestirildigi yil sonuna
  kadar olan dönem kurulus dönemi olarak
  nitelendirilmektedir.
• Iktisadi kiymetlerin aktife alindiklari yilin
  (dönemin) sonuna kadar tahakkuk eden kredi
  faizleri ve kur farklarinin maliyete ilave
  edilmesi zorunludur.
• Sonraki yillarda kredi faizleri ve kur
  farklarinin maliyete ilave edilmesi veya gider
  yazilmasi ihtiyaridir.

12
Aktiflestirmeyi Izleyen Yilda Benimsenen Yöntem,
Sonradan Degistirilebilir mi?

• Vergi mevzuatinda bu konuda bir düzenleme yoktur.
• Muhasebenin Tutarlilik ilkesine atifta
  bulunulmaktadir. Tutarlilik kavrami muhasebe
  uygulamalari için seçilen muhasebe
  politikalarinin birbirini izleyen dönemlerde
  degistirilmeden uygulanmasi geregini ifade eder.
  Isletmelerin mali durumunun faaliyet sonuçlarinin
  ve bunlara iliskin yorumlarin karsilastirilabilir
  olmasi bu kavramin amacini olusturur.
• (Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebligi)

13
Mali Idarenin ve Yarginin Konuya Yaklasimi

• Maliye Bakanligi benimsenen yöntemin
  degistirilemeyecegi görüsündedir. (10.5.1990
  tarih, KVK 22113/1335 sayili mukteza)
• Danistayin seçimlik hakkin her yil
  kullanilabilecegi yönünde bir karari mevcuttur.
  (Dn.4.Daire, 6.3.1985 T., K1985/703 sayili Karari)

14
Iktisadi Kiymetlerin Iktisap Edildigi Dönemden
Sonra Ortaya Çikan ve Aktiflestirilen Kredi
Faizleri ve Kur Farklari Nasil Itfa Edilir?

• Sonradan aktiflestirilen kredi faizleri ve kur
  farklari, iktisadi kiymetin kalan ömründe itfa
  edilir.
• Iktisadi kiymet itfa süresini tamamlamissa kredi
  faizi ve kur farki dogrudan gider kaydedilir.

15
Amortismana Tabi Olmanin Genel Sartlari (VUK 313)

• Isletme envanterine dahil olma
• Kullanilmaya hazir olma
• Bir yildan fazla kullanilabilir olma
• Yipranma, asinma vb. gibi sebeplere deger düsmeye
  maruz olma
• Degeri belirlenen tutarin üzerinde olma
• 2006 yili için 520 YTL.

16
Aktife Girme Kavrami

• Isletme envanterine kayitli olma
• Yasal defter kayitlarinda yer alma
• Kullanilmaya hazir olma

17
31.12. Tarihi Itibariyle Satin Alinan Araçlar
Için Amortisman Ayrilmasi

• Trafik tescili yapilmadigi için amortisman
  ayrilmaz.
• Vergi yargisinin görüsü ise envantere kayitli
  oldugu için amortisman ayrilabilir.

18
Vergi Usul Kanununa Göre Amortisman Yöntemleri

• Normal Amortisman
• Hizlandirilmis (Azalan Bakiyeler Usulüne Göre)
  Amortisman
• Fevkalade Amortisman
• Mükellefler, normal amortisman usulü ile
  azalan bakiyeler usulünden diledikleri bir
  tanesini SERBESTÇE uygulayabilirler.
• Bilanço esasina göre defter tutmayan
  mükellefler yalnizca NORMAL amortisman yönetimini
  uygulayabilirler.

19
Ayni veya Farkli Nitelikteki Iktisadi Kiymetleri
Için Farkli Usul ve Oranlar Belirlenebilir mi?

• Her yil yeni alinan sabit kiymetler için FARKLI
  amortisman yöntemi ve orani benimsenebilir.
• Yil içinde alinan her sabit kiymet için FARKLI
  amortisman yöntemi ve orani benimsenebilir.
• Istisna Iktisadi ve teknik açidan bütünlük arz
  eden sabit kiymetler için AYNI amortisman
  yönteminin benimsenmesi gerekir. (VUK Mük.md.320)

20
Iktisadi ve Teknik Açidan Bütünlük Arz Eden
Iktisadi Kiymetler Nelerdir?

• Maddede iktisadi ve teknik bakimdan bir bütün
  olusturan degerleri bir isletmede belli bir
  fonksiyon etrafinda birleserek bir üretimde
  bulunan veya üretime herhangi bir asamada bir
  deger kazandiracak nitelikteki bir fonksiyonu
  birbirini tamamlayarak yerine getiren amortismana
  tabi degerler toplulugu olarak ve ayrica örf ve
  teamüle göre birlikte alinip satilmasi alisilmis
  olan ve teknik niteligi bulunmayan, belli bir
  hizmetin yapilmasina topluca katilan degerleri
  iktisadi bir bütün olarak kabul etmek
  gerekmektedir.
• HUKDKK 26.1.1968T, 163-165/2

21
Amortisman Oraninin Sonradan Degistirilmesi
Mümkün müdür?

• Amortisman orani degistirilemez.
• Herhangi bir yilda baslangiçta belirlenenden daha
  az bir oran uygulanirsa, ayrilmayan kisim izleyen
  yillarda vergi matrahindan indirilemez.
• Amortisman oranlari Tebligle belirlenen oranlarda
  fazla olamaz. Bu oranlardan düsük oran
  uygulanmasi halinde amortisman süresi uzatilamaz.
  (04.04.2006 tarih ve 24085 sayili Bakanlik görüsü)

22
Herhangi Bir Yilda Amortisman Ayirma Hakki
Kullanilamayarak Bu Hak Izleyen Yillara
Aktarilabilir mi?

• VUK 320. Madde
• Her yilin amortismani ancak o yil ait
  degerlemede nazara alinabilir.
• Amortismanin herhangi bir yil yapilmamasinda
  veya ilk uygulanan nispetten düsük bir hadle
  yapilmasindan dolayi amortisman süresi
  uzatilamaz.

23
Kriz Nedeniyle Eksik Amortisman Ayrilabilir mi?

• Amortisman ayirma hakki sadece ilgili yilda
  kullanilabilir.
• Kriz nedeniyle eksik amortisman ayrilirsa ilgili
  yilin amortismanindan vazgeçilmis olur.

24
Amortisman Usulünün Sonradan Degistirilmesi
Mümkün müdür?

• Normal Usulden Azalan Bakiyeler Usulüne Geçis
• Mümkün degildir.
• Azalan Bakiyeler Usulünden Normal Usule Geçis
• Mümkündür amortisman süresi
  degistirilmemek kaydiyla, iktisadi kiymetin
  kalan degeri, kalan amortisman süresi içinde
  esit miktarlarda itfa edilir. Degisiklik
  beyannamede veya bilanço dipnotlarinda
  belirtilmelidir. (VUK Mük Md.320)

25
Geçici Vergi Dönemlerinde Uygulanan Amortisman
Yöntemi ve Orani Hesap Dönemi Sonunda
Degistirilebilir mi?

• VUK 217 Nolu Genel Teblig
• Mükellefler ilk defa aktife aldiklari kiymetler
  için geçici vergi açisindan seçtikleri amortisman
  usul ve oranini yillik olarak da uygulamak
  zorundadirlar.

26
Amortisman Süresinin Baslangici

• VUK md.320 Amortisman süresi, kiymetlerin
  aktife girdigi yildan baslar.
• Aktife girme tabiri ne anlama gelmektedir?

27
Henüz Kullanilmaya Baslanmayan Iktisadi Kiymetler
Için Amortisman Ayrilabilir mi?

• Aktife kayitli degerler için kullanilmama kosulu
  aranmaksizin amortisman ayrilabilir.
• Dn.4. Dn.23.1.1978,E19777/1418, K1978/165
• Aktife kayitli kiymetler kullanilmasa dahi
  amortismana tabi tutulurlar.
• Dn.4. D. 19.9.1974 T, E1973/5799,K1974/3152
• Iktisadi bir deger için amortisman ayirmanin
  sarti kullanilmaya baslanmasi degil, aktife
  girmesidir.
• Dn.4. D.20.6.1973 T, E1970/1722, K1973/3475

28
Henüz Kullanima Hazir Hale Gelmeyen Iktisadi
Kiymetler Için Amortisman Ayrilabilir mi?

• Satin alindiktan sonra isletmenin aktifine giren
  ancak montaji yapilmamasi nedeniyle daha sonra
  hizmete hazir hale getirilen bir iktisadi kiymet
  için hizmete hazir hale getirildigi hesap
  döneminden itibaren azalan bakiyeler usulüne
  amortismana ayrilmasinda kanuna aykirilik
  bulunmamaktadir.
• Dn.3. D.6.2.1991 T, E1990/14, K1991/330
• Aktife kayitli olmakla birlikte insaati henüz
  tamamlanmamis ve istifade edilebilmesi
  gayrimümkün olan bir gayrimenkulün amortismana
  tabi tutulmasi uygun degildir.
• MB GGM 9.1.1971 T 24457-320-1340 sayili mukteza

29
Kiraya Verilen Iktisadi Kiymetler Için Amortisman
Ayrilabilir mi?

• Kiraya verilen iktisadi kiymetler için amortisman
  ayirma hakki, iktisadi kiymeti aktifinde
  bulundurana (kiraya verene) aittir.
• Satin alinan fakat yapilan kira sözlesmesi
  geregi kiracinin tasarrufuna birakilan makine ve
  tesisat üzerinden amortisman ayrilabilir.
• (Dn.4.Daire, 6.4.1972 T. K1972/2292 sayili
  karari)

30
Daha Önce Kullanilmis Ve Tamamen Itfa Olmus Bir
Iktisadi Kiymetin Satin Alinmasi Durumunda Bu
Kiymetler Için Yeniden Amortisman Ayrilabilir Mi?

• Sabit kiymetlerin daha önceki maliki tarafindan
  tamamen veya kismen amorti edilmis olmasi, bu
  kiymetlerin maliyet bedeli üzerinden amortisman
  hesaplanmasina engel teskil etmez.
• Evvelce amortisman süresini doldurmus bulunan
  iktisadi kiymetlerin degerlendirilerek baska bir
  isletmeye ayni sermaye olarak konulmasi, bu
  kiymetler için amortisman ayrilmasina engel
  degildir.
• Dn.4.D.21. 101975T.,E1975/496, K1975/2654 sayili
  Karari
• Eski sahipleri elinde amortisman süresini
  doldurmus bulunan iktisadi kiymetlerin yeni
  sahipleri tarafindan yeniden amortisman
  ayrilabilir.
• Dn.4.D,25.3.1986T.,E1962/10876, K1986/1285
  sayili Karari

31
Isletmenin Esas Faaliyet Konusu Ile Alakali
Olmayan Iktisadi Kiymetlerin Amortismani Gider
Kabul Edilebilir mi?

• GVK Md 41/7 Gider kabul edilmeyen ödemeler
• Kiralama yoluyla edinilen veya isletmede kayitli
  olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi
  motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava
  tasitlarindan isletmenin esas faaliyet konusu ile
  ilgili olmayanlarin giderleri ve amortismanlari

32
Deneme Üretimine Baslandiginda Yatirim
Amortismanina Baslanmali midir?

• Deneme üretimine baslanmasi iktisadi kiymetin
  kullanimina hazir hale geldigi anlamina
  gelmemektedir. Bu nedenle deneme üretimine
  baslanmasi amortisman süresini baslatmaz.
• Deneme üretimi basariyla sonuçlandigi taktirde o
  yil içinde amortisman ayrilmaya baslanmalidir.

33
Kist Amortisman Hangi Hallerde Uygulanir?

• Binek otomobilleri alindigi yilda,
• Hesap dönemi degisikligi halinde,
• Devir ve bölünme halinde.

34
Binek Otomobillerinde Kist Amortisman

• Faaliyetleri kismen veya tamamen binek
  otomobillerinin kiralanmasi veya degisik
  sekillerde isletilmesi olanlarin bu amaçla
  kullandiklari binek otomobilleri hariç olmak
  üzere, isletmelere ait binek otomobillerinin
  aktife girdigi hesap dönemi için ay kesri tam ay
  sayilmak suretiyle kalan ay süresi kadar
  amortisman ayrilir. Amortisman ayrilmayan süreye
  isabet eden bakiye deger itfa süresinin son
  yilinda tamamen yok edilir.

35
Hesap Dönemi Degisikligi Halinde Kist Amortisman
Uygulamasi

• Takvim yilindan özel hesap dönemine geçildigi
  durumda
• - 1 Ocaktan özel hesap dönemi basina kadar
  geçen süre için
• Özel hesap döneminden takvim yilina geçildigi
  durumda
• - Özel hesap döneminin sonundan takvim yilinin
  sonuna kadar geçen süre için
• kist amortisman ayilir. Kist amortisman SADECE
  hesap dönemi degisikliginin yapildigi dönemde
  uygulanir. 12 aylik özel hesap dönemlerinde
  amortisman tam yil üzerinden hesaplanir.

36
Devir ve Bölünme Halinde Kist Amortisman
Uygulamasi

• Devir veya bölünme halinde
• - devir veya bölünme yilina mahsus olmak, ve
• - yillik ayrilma vasfini kaybetmemek üzere,
• - devrolan veya bölünen sirket hesap döneminin
  baslangicindan devir veya bölünme tarihine kadar
  olan süre için,
• - devralan sirketin ise devir tarihinden hesap
  döneminin sonuna kadar geçen süre için
• amortisman kist olarak hesaplanir.

37
Fevkalade Amortisman Uygulamasi Hangi Hallerde
Mümkündür?

• Afet nedeniyle degerini tamamen veya kismen
  kaybeden,
• Yeni icatlar nedeniyle teknik verim ve kiymetleri
  düserek tamamen veya kismen kullanilmaz hale
  gelen,
• Cebri çalismaya tabi tutulduklari için normalden
  fazla asima ve yipranmaya maruz kalan
• iktisadi kiymetler için Maliye Bakanligindan
  IZIN ALINMAK kaydiyla fevkalade amortisman
  uygulanabilir.

38
Yeni Icatlar Nedeniyle Fevkalade Amortisman
Uygulamasi

• Bu uygulama sadece üretimle ilgili sabit
  kiymetlerde mi uygulanir?
• Bilgisayar, yazar kasalar, vb.?

39
Tabii Afetler Nedeniyle Fevkalade Amortisman
Uygulamasi

• Deger kaybinin yangin, deprem, su basmasi gibi
  afet neticesinde dogdugunun tespit ettirilmesi
  gerekir. Tespit islemi afete bagli olarak ilgili
  mahkeme, belediye, bayindirlik gibi kurumlarca
  yapilmalidir.
• Afete ugrayan iktisadi kiymetin net aktif degeri
  ile takdir komisyonunca belirlenecek net aktif
  degeri ile hurda degeri arasindaki fark gider
  yazilir.

40
Cebri Çalisma Nedeniyle Fevkalade Amortisman
Uygulamasi

• 3.000 saate (300 gün x 10 saat) kadar normal
  çalisma
• 3.000 4.800 saat arasi, normal amortisman orani
  25
• 4.800 saatin üzerinormal amortisman orani 30

41
Kurulus Ve Örgütlenme Giderleri Nelerdir?

• Kurulus ve örgütlenme giderleri kurumun tesis
  olunmasi veya yeni bir subenin açilmasi veyahut
  da islerin devamli bir surette genisletilmesi
  için yapilan ve karsiliginda maddi bir kiymet
  iktisap olunmayan giderlerdir. (VUK Md.282)
• Kurulus ve örgütlenme, harcamalarin
  aktiflestirilmesinde ihtiyaridir. Ilgili
  olduklari dönemde dogrudan gider kaydedilmeleri
  mümkündür.

42
Dönem Içinde Gider Kaydedilen Kurulus Ve
Örgütlenme Gideri Niteligindeki Harcamalar Dönem
Sonunda Aktiflestirilebilir mi?

• Kurulus giderlerinin aktiflestirilmesi
  ihtiyaridir.
• Seçimlik hak, isletme döneminin basladigi hesap
  dönemi sonunda kesinlestirilmelidir.
• Seçimlik hakki izleyen hesap dönemlerinde
  degistirilmesi mümkün degildir.

43
Faaliyetleri Devam Eden Bir Sirkette Kurulus
Örgütlenme Gideri Olarak Aktiflestirilebilecek
Giderler Nelerdir?

• Örnekler
• - Halka açilmayla ilgili giderler
• - Yeni bir sube, büro, dükkan, açilmasina
  iliskin giderler
• - Devir alma ve birlesme nedeniyle yapilan
  harcamalar
• - Yeni bir yatirimla ilgili etüt proje giderleri
• - Yeni bir ürün/hizmetle ilgili piyasa arastirma
  ve tanitim harcamalari
• - Sermaye artirim giderleri
• - Borçlanma senetleri ihraç giderleri

44
Aktiflestirilen Kurulus Ve Örgütlenme
Giderlerinin Itfasi

• Kurulus ve örgütlenme giderleri 5 yil içinde esit
  miktarlarda (her yil 20 oraninda) itfa edilir.
• Hizlandirilmis amortisman uygulamasi mümkün
  degildir.
• Faaliyetleri devam eden bir sirkette
  aktiflestirilen kurulus ve örgütlenme
  giderlerinin itfasina, ilgili islemin
  tamamlandigi yilda baslanir.
• Faaliyeti sona eren sirketlerde kurulus ve
  örgütlenme giderlerinin henüz itfa edilmemis
  kismi faaliyetin sona erdigi yilda gider
  kaydedilir.

45
Özel Maliyet Bedelleri Ve Kurulus Giderleri
Hizlandirilmis Amortisman Yöntemlerine Tabi
Tutulabilir mi?

• Kurulus ve örgütlenme giderleri
• VUK 326. Madde kurulus ve örgütlenme giderleri
  mukayyet degerleri üzerinden esit miktarlarda 5
  yil içinde itfa olunur.
• Özel maliyet bedelleri
• VUK 327. Madde özel maliyet bedelleri kira
  süresine göre esit yüzdelerle itfa edilir.

46
Üzerine Bina Ve Otopark Insa Edilen Arsalar
Amortismana Tabi Tutulabilir mi?

• VUK Md. 314 Bos arazi ve bos arsalar
  amortismana tabi degildir. Ancak isletmede insa
  edilmis olan her nevi yollar ve haklar
  amortismana tabi tutulur.
• 314. Maddenin bugünkü halinin gerekçesi Üzerine
  bina edilmis olan arazinin (arazi kiymeti de
  dahil olmak üzere) heyeti umumiyesinin
  amortismana tabi tutulmasi zaruri görülmüstür.
• Arsa üzerine yapilan bina, tarim tesisleri,
  yollar, yerüstü düzenleri ve otoparklar arsa
  bedelleri dahil maliyetleri üzerinden amortismana
  tabi tutulurlar.

47
Özel Maliyet Bedelinin Itfasi

• Kira süresi belli ise kira süresince,
• Kira süresi belli degilse 5 yil,

48
Haklarin Itfasi

• Haklarin itfasi 15 yilda yapilir.
• Amortisman orani 6,6dir.

49
Iktisadi Kiymetin Birden Fazla Sektörel
Siniflandirmada Yer Almasi.

• Vergi Idaresinin görüsü en yüksek faydali ömür ve
  en düsük oranin kullanilmasi yönünde
• 23.02.2005 tarih ve 8586 sayili görüs.

50
Ar-Ge Giderleri

• Vergi Usul Kanununda özel bir düzenleme yoktur.
• TDMSye göre 5 yil
• Muhasebe standartlarina göre dogrudan gider
  yazilir.

51
Amortisman Oranlarinin Degistirilmesi Halinde
Uygulama

• Net defter degerine göre
• Yeni Faydali ömür süresinden daha önce ayrilmis
  sürenin indirilmesi
• Kalan sürenin esas alinmasi gerekir.
• (365 nolu VUK GT.)

52

• TESEKKÜR EDERIZ.