Uyghur Tilining Komputer Tetqiqati

1
Uyghur Tilining Komputer Tetqiqati

• Murat Orhun
• Komputér Mühendislik Bölümü
• Istanbul Bilgi Üniversitesi
• Istanbul, Türkiye
• murat.orhun_at_bilgi.edu.tr

2
Mezmunlar

• Kirish
• Türk Tilliri Tetqiqatliri
• Uyghur Tili Tetqiatliri
• Netice

3
Kirish

• Tebi til tetqiqati ve Komputer
• Komputer bilen til tecime qilish
• Tetqiqatning bashlinishi ve tereqqiyati
• Tar cehettiki tercime sistemliri
• Bir-birige yiqin tillar otursida tercime
  qilidighan sistemler
• Bir-bridin yiraq tillar otursidiki tercime
  sistemliri

4
Kirish (devam)

• Tercime sistemlirining tercime ünümü
• Tercime sistemliri insanlarning yérini alalamdu?
• Dunyada, tercime tetqiqatlirining hazirqi ehwali
  we tetqiq yüzlinishi
• Eng köp tetqiq qilinghan tillar.

5
Türk Tilliri Tetqiqatliri

• Türk tillir bilen qilinghan tetqiqatlar, pütün
  Türk tilliri bilen qilnghan tetqiqat ichide eng
  büyük salmaqni igelleydu.
• Türkchidin- Azericige tecime
• Türkchening Morphologiyelik tetqiq qilghuchisi
• Turkchidini- Tatarchige Tercime sistemi
• Tatarchining Morphologiyelik tetqiq qilghuchisi

6
Türk Tilliri Tetqiqatliri(devam)

• Türkmenchining morphologiyelik tetqiq
  qilghuchisi.
• Türk tilliri otursida ortak tercime sistemi
• Türkmenchidin Türkchige tercime sistemi
• Türkchinini morphologiyelik iniqsizliqni bir
  terep qilish sistemi
• Türkcke Korpus

7
Türk Tillir Tetqiqati(devam)

• Sözlerdiki iniqsizliqning hesaplanmasi

8
Uyghur Tili Tetqiatliri

• Uyghurchining élipbelering komputer bilen bir
  terep qilinishi
• Unicode
• UKIJ
• Uyghurchidin- Yaponchigha tercime sistemi
• Uygur tili Metin ambiri (corpus)
• Uygur tilidiki menidash sözler

9
Uyghur Tili Tetqiatliri (devam)

• Uyghurchining morphologiyelik tetqiq qilghuchisi.
• Uyghur tilidiki pillaring mürekkepligi
• Uygurchidin Türkchege tercime sistemi
• Uyghurchidin Xenzuchige tercime sistemi
• Uyghur tili bilen munasiwetlik istastikiliq
  hesaplashlar.

10
Netice

• Türk tilliri bilen munasiwetlik komputér
  tetqiqatliri we bu tetqiqatlarda, Uyghur tili
  bilen munasiwetlik tetqiqatlarning salmiqi
  arastirildi.
• Uyghur til tetqiqatining hazirqi ehwali
  yekünlendi.
• Kelgusideki tetqiqatlar uchun muhim bolghan
  témalar yekünlendi.

11
Rexmet

• Suallar ?