D

1
DÖNER VARLIKLARDANHAZIR DEGERLEIRiNYÖNETIMI

• Yard.Doç.Dr.Hayri Baraçli
• Yard.Doç.Dr.Mustafa Ime

2

• Hazir Degerler ve Menkul Kiymetlerin Yönetimi
• 3.1.1 Hazir Degerlerin Yönetimi
• 3.1.1.1 Nakit Bulundurmanin Gerekliligi
• 3.1.1.2 Nakit Tutarlarini Etkileyen Faktörler
• 3.1.1.3 Uygun Miktarda Nakit Bulundurmanin
  Avantajlari
• 3.1.1.4 Nakit Bütçesi ve Hazirlanmasi
• 3.1.1.5 Nakit Akiminin Hizlandirilmasi
• 3.1.1.6 Nakit Çikisinin Geciktirilmesi

3
1-Hazir Degerler Ve Menkul Kiymetlerin
Yönetimi A-Hazir Degerlerin Yönetimi
Isletme ortaklarinin kurulus asamasinda yaratmis
olduklari kaynaklarin kullanima dönüsmesinin en
yaygin biçimi, bilançoda kasa ve banka
kalemleri olarak gördügümüz nakittir.
Isletmeye alinacak hammadde, ödenecek isçilik
ve bunun gibi tüm girdiler, kasadan ödenen para
veya bir banka üzerinden kesilen çekle
karsilaniyorsa, isletme açisindan nakit
kavramindan söz edilebilir. Dogal olarak,
özellikle günümüzde isletme girdilerini
karsilamada poliçe, senet ve çek gibi araçlar da
kullanilmaktadir. Ancak bu tür araçlar, karsi
tarafin kabul etmesi halinde ve belirli vadelerde
geçerli olabilmektedir. Bu bakimdan nakit
kavraminin ayri bir yeri ve farkli bir islevi
vardir.   Nakit kavrami, para ve vadesiz mevduat
anlaminda kullanilmaktadir. Her ne kadar nakit
mevcudu isletme için verimli bir yatirim degilse
de, belirli bir likidite amacina varmak maksadi
ile bir miktar nakdin saklanmasi
zorunludur.   Nakit yönetimi ise, nakit fazlasi
ve açiklarina meydan vermeden, isletmede
bulundurulmasi gereken optimum para tutarini
amaçlamaktadir. Nakit yönetiminin islevi, nakit
akis döngüsünün en iyi sekilde degerlendirilerek,
her asamada gerekli bilgiyi alabilmek,
yorumlayabilmek ve nakit akis döngüsünün
uzunlugunu optimum kilabilmek olmalidir. Nakit
yönetimi belli bir dönemdeki ödeme ve tahsilatlar
arasindaki dengeyi zamansal açidan kurmaya
çalisir.
4
Firmanin günlük faaliyetlerini yürütülmesi
için hemen her adimda nakit unsuru
kullanilmaktadir. Ancak nakit, yukarida da
belirtildigi gibi genellikle kazanmayan unsur
olarak kabul edilir. Firmalar fazla nakit
bulundurduklarinda deger artisi saglamalari bir
yana, bulundurulan nakitlerin çesitli unsurlardan
olusan bir maliyeti de vardir. Kasada atil olarak
fazladan bekletilen paranin her seyden önce
oldukça yüksek bir firsat maliyeti vardir. Bunun
yani sira söz konusu nakit dis kaynaklardan temin
edildiyse, bu nakdin bir de elde etme maliyeti
olacaktir.   Para hareketinin iki yönü vardir.
Birincisi ödemeler yönü, digeri de kasa girisleri
yönüdür. Nakdin yönetiminden de bu giris ve
çikislarin, kurulusu bir ödeme sikisikligi ile
karsilastirmayacak biçimde uyumlu olmalari
anlasilmaktadir. Bu uyumun saglanmasi, küçük
zaman dilimleri ile nakit akisinin planlanmasi
sureti ile yerine getirilecegini belirtmek
gerekmektedir. Kisa dönemler üzerinden yapilan
planlamada ödemeler yönü hemen hemen bellidir.
Hemen hemen bütün büyük isletmeler haftanin
belli bir gününü ödeme günü olarak
belirlemislerdir. O gün için çekler hazirlanarak
alacaklilara duyurulur. Su hale göre, haftalik
mal satis düzeyine bagli olarak finans yöneticisi
bu alislari karsilayacak kadar parayi bu amaçla
hazirlamak zorunlulugundadir. O hafta söz konusu
paranin karsilanamayacagini gören finans
yöneticisi bunu bir hafta için ve bazi hallerde
belki iki hafta için de geciktirilebilir. Ancak
daha uzun gecikmeler isletme aleyhine sonuçlar
dogurabileceginden bunun önlenmesi gerekir.
5
B-Nakit Bulundurma Gerekliligi   Nakit
bulundurmanin bir maliyeti olsa dahi, firmalarin
sifir nakitle çalismalarinin söz konusu olmadigi
açiktir. Nitekim her isletmenin borçlari vardir
ve her isletme belirli tarihlerde nakit ödemeleri
yapmak zorundadir. Her ne kadar isletmeye devamli
olarak bir nakit akisindan söz edilebilse de,
gelecekte beklenmedik olaylarin ortaya çikmasi
mümkün olabilir. Beklenen bir nakit girisi su
veya bu sebeple gerçeklesmezse, isletme
ödemelerinde sorun çikabilir. Bu durumda nakit
giris ve çikislarinin birbirine tamamen uymamasi,
bir miktar nakit saklanmasini zorunlu
kilar.   Isletmelerin kasalarinda ya da bankalar
hesabinda nakit bulundurmalarinin nedenleri
farklidir. Ama genellikle nakit tutmanin üç
nedeni oldugu belirtilmektedir.
Bunlar   a-Isletme Çalismalarinin
Sürdürülmesi b-Ihtiyatli olmak istegi c-Spekülasyo
n Yapmak Istegi  
6
a- Isletme Çalismalarinin Sürdürülmesi   Firmalari
n günlük faaliyetlerinin gerektirdigi
gereksinimleri karsilamak amaciyla para
bulundurmalarini ifade eder. Bunlar hammadde ve
malzeme alimi, isçilik ödemeleri, vergi, temettü
gibi ödemelerde kullanilan nakitlerdir.   Olagan
isletme çalismalari sürekli nakit hareketini
olusturan islemler olmasina karsin, olaganüstü
isletme çalismalari sürekli olmayan nakit
hareketini olusturan islemler olarak ortaya
çikmaktadir.   Isletmelerin çalismalarini
sürdürmeleri amaciyla nakit bulundurmalarini
birçok yararlari vardir. Bunlardan en önemlileri
söyle siralanabilir Yeterli nakit ticari
iskontolar elde etme imkani sagladigi gibi
firmanin kredi pozisyonunu degerlendirmede
anahtar rasyolar olan cari rasyo ve asit test
rasyonunu kuvvetlendirir de. Olumlu
firsatlardan yararlanmak için de arzu edilen
yeterli seviyede nakit, çesitli acil ihtiyaçlarin
veya durumlarin karsilanmasi, dolayisiyla,
firmaya uygun likiditenin saglanmasi için
gereklidir.
7
b- Ihtiyatli olmak istegi   Firmanin ileride
beklenmeyen nakit çikislarini karsilayabilmek
içindir. Beklenmeyen söz konusu nakit ödemeleri
dogal afetler, grevler, dagitim kanallarinda
tikaniklik, zarar-ziyan, nakdi tazminat vb. gibi
nedenlerle ortaya çikmaktadir. Örnegin, bir
alacagin süresinde tahsil edilememe durumu,
borcun zamaninda ödenebilmesi için daha yüksek
seviyede nakit bulundurulmasina neden olacaktir.
  Beklenmeyen olayin ne zaman ortaya
çikabilecegi bilinmediginden bu olaylar için kasa
bankada bulundurulacak nakdin sürekli olarak
korunmasi gerekecektir. Ihtiyatli olmak
istegiyle bulundurulan nakit tutarlarinin atil
kalmasindan dogacak kazanç kayiplari, söz konusu
nakit tutarlari pazarlanabilir senetlere, yani
serbest menkul varliklara yatirilarak kismen
önlenmektedir. Bir firmanin nakit akimlarindaki
belirsizlik ne kadar az ise, ihtiyatli olmak
istegiyle tutulan nakit miktari da o kadar az
olacaktir. Ayni zamanda firmanin
borçlanabilmesindeki sürat ve kolaylik da
ihtiyatli olmak istegiyle bulundurulan nakit
miktarini azaltmaktadir.
8

• c-Spekülasyon Yapmak Istegi
• Spekülasyon amaciyla nakit bulundurma,
  beklenmeyen fiyat artislarindan yararlanarak,
  kazanç elde etmek amaciyla nakit
  bulundurulmasidir.
• Isletmeler faiz oranlarinin yükselecegi, menkul
  kiymet fiyatlarinin düsecegi beklentilerine sahip
  olduklarinda bu degismelerden yararlanabilmek
  için nakit bulundurabilirler.
• Spekülasyon amaciyla yapilan satin alma kurulusun
  is konusu ile ilgili olabilecegi gibi, is konusu
  disindaki mallar da satin alma ile ilgili
  olabilir. Önemli olan arz-talep dengesindeki
  bozulmalarin yarattigi firsatlardan
  yararlanilarak kazanç saglamak istegidir. Sonuç
  olarak genelde isletmelerin sadece çalismalarini
  sürdürebilmeleri ve ihtiyat güdüleri ile nakit ve
  pazarlanabilir senetler bulundurduklari kabul
  edilebilir.
•  
• Bu amaçlar için bulundurulacak nakdin yönetimi
  asagidaki üç soruya cevap vermektedir.
•   -Isletmenin ödemeleri, tahsilati ve
  bulunduracagi nakitlerin dengesi nasil
  saglanacaktir?
• -Mevcut nakit durumuna göre uygun nakit
  dengesi nasil saglanacaktir?
• -Atil kalan geçici fonlar gelir getirici
  varliklara nasil yatirilacaktir?

9
Nakit Tutarlarini Etkileyen Faktörler

• Finansal yönetici ne zaman yatirimlari için asiri
  fon bulundurmak ve ne zaman borçlanmaya
  basvurulmasi gerektigini planlamak zorundadir.
• Kasada para bulundurulmasi ve bu paranin ne zaman
  ne düzeyde olacagini belirleyen faktörleri
  asagidaki gibi siralayabiliriz
•  
• a- Isletmenin nakit yönetimi politikasi,
• b- Cari likidite durumu,
• c- Isletme yönetiminin likidite ve risk
  konusundaki tercihleri,
• d- Borçlarin vadesi,
• e- Isletmelerin borçlanma yetenegi,
• f- Kisa ve uzun dönemde tahmini nakit akimlari,
• g- Isletmenin büyüklügü,
• h- Isletme organizasyonun merkezlesmis ya da
  merkezlesmemis olmasi,
• i- Isletme faaliyetlerinin genel yapisi,
• j- Muhasebe ve denetim fonksiyonlarinin yapisi.

10

• Firmanin kredi durumu nakit ihtiyaç tutarini iki
  farkli yoldan etkiler.
• Her seyden önce, bir firmanin kredi durumu iyi
  ise, o firmanin olaganüstü nakit ihtiyaçlari için
  büyük tutarlarda nakit bulundurulmasi
  gereksizdir.
• Ikinci olarak, kredili alis ve satis yapan bir
  firmanin alis ve satis kredi süreleri esitsizse,
  söz konusu firmanin nakit ihtiyaci fazla
  olmayacaktir.
•  
• Gerek kisa süreli banka borçlarindan yararlanma
  olanaklarinin elverisli durumda tutulmasi ve
  gerekse yararlanilabilecek veresiye satin alma
  olanaklarinin hazir durumda bulundurulmasi, satin
  almalarda kasa ve bankada para çikisini
  gerektirmeyebilecektir.
• Öte yandan, isletme finansi islerini yürütenlerin
  alacaklari bu önlemler ayni zamanda kasa ve
  bankada bulundurulacak nakit seviyesinin de
  düsürülmesini saglayacaktir.
•  
• Ayrica alacaklarin tahsili için geçen zaman
  süresi de ihtiyaç duyulan nakit miktarini
  etkileyecektir. Bir diger ifade ile, kredi süresi
  uzadikça alacaklarin devir hizi azalacaktir.

11

• Hammadde, yari mamul ve mamul stoklarinin
  yükselmesi ölçüsünde, bu stoklara baglanan
  paranin nakde dönüsmesi olanagi gecikecek, buna
  karsilik bu stoklarin olusmasini saglayan ve
  ödenmeleri gereken üretim girdileri
  fazlalasacaktir. Bu ödemelerin yapilabilmesi ise
  daha fazla nakit bulundurmaya yol açabilecektir.
• Öte yandan, üretim süreci kisa, üretilen ürünü
  hemen satilabilen kuruluslarda ise, stok seviyesi
  düsük olarak, dolayisiyla bu stoklarin olusmasini
  saglayan üretim girdileri tutarlari da azalarak
  kasa ve banka seviyesi düsük seviyede
  saptanabilecektir. Örnegin, bir firma iki aylik
  ihtiyacini karsilayacak kadar stok bulundurur,
  bir digeri bir aylik ihtiyacini karsilayacak
  kadar stok bulundurursa, birinci firmanin stok
  yatirimlari için ikinci firmanin ihtiyacinin iki
  kati kadar nakde ihtiyaci olacaktir.
•  
• Firmanin faaliyet dali da bulundurulacak nakit
  seviyesini etkileyen bir diger faktördür.
  Firmanin ürettigi mal ve hizmetlere karsi talep
  önemli degismeler gösteriyorsa, söz konusu
  firmanin diger firmalara nazaran daha fazla nakit
  bulundurmasi gerekecektir.
• Mevsimlik degismeler kimi iskolunda tedarik ve
  üretim arasinda, kimi iskolunda da üretim ve
  sürüm arasinda zaman farkliligi ortaya çikartir.
  Kimi kez de tedarik, üretim ve sürüm arasinda
  zaman farkliligi olusur. Bu gibi durumlarda kasa
  giris ve çikislari arasinda bir uyumsuzlugun
  ortaya çikmasi kaçinilmazdir. Bu uyumsuzlugun
  giderilmesi için, kasa ve bankada yüksek seviyede
  nakit bulundurmak gerekebilir.

12

• Nakit seviyesini etkileyen faktörlerden biri de
  firmanin satis hacmidir. Alacaklara ve stoklara
  (özellikle mamul stoklarina) yapilan yatirimlarin
  sonucu olarak sabit aktiflerine oranla satis
  hacmi büyük olan firmalar daha fazla nakit
  bulundururlar.
• Üretim hacminin artmasi üretim girdilerinin de
  seviyelerinin yükselmesine neden olacaktir. Is
  hacminin düsmesi durumunda ise, nakit çikisi
  azalacak ve dolayisiyla kasa ve bankanin
  seviyesini düsürmek olanagi ortaya
  çikabilecektir.
•  
• Son olarak firma yönetiminin davranis biçiminin
  de bulundurulan nakit miktarini etkiledigi
  söylenebilir. Konservatif (tutucu) yönetim
  genellikle daha fazla nakit bulundurmayi tercih
  etmektedir.
• Söyle bir genelleme yapmak mümkündür
• Döner sermayesini etkin bir sekilde planlayan bir
  firma, döner sermayesini planlamayan bir firmadan
  daha az konservatiftir.
• Planlama, firmanin gelecekteki ihtiyaçlarinin
  tahminine imkan sagladigindan belirsizligi önemli
  ölçüde azalmakta ve buna bagli olarak belirsizlik
  nedeni ile tutulan nakit tutarlari da
  azalmaktadir.

13
Uygun Miktarda Nakit Bulundurmanin Avantajlari

• Gelismis bir banka sisteminin varligi, nakitlerin
  firmada hazir tutulmasi yerine bankada tutularak
  karliliga katkisini saglamaktadir. Ayrica banka
  sistemindeki gelisme nakdin bizzat kendisinin
  kullanilmasi yerine nakdi temsil eden ödeme ve
  tahsil araçlarinin kullanilmasini saglamaktadir.
• Dogrudan nakit bulundurma yerine, nakit olarak
  yürütülecek islemler araçlarla saglandiginda,
  firmalarin kasalarinda bulunduracaklari nakitler
  azalacaktir. Nakit miktarinin çok olmasinin
  saglayacagi faydalar ile fazla nakit
  bulundurmanin firmaya olumlu etkileri asagida
  belirtilmektedir
•  
• Günlük faaliyetlerin gerektirdigi ödemeleri
  eksiksiz sekilde karsilamak,
• Beklenen ödemeleri zamaninda yapmak,
• Olaganüstü nakit ödemeleri yapabilmek,
• Alislarda nakit iskontosundan yararlanmak,
• Bankalarda iyi iliskiler kurmak, gerektiginde bu
  kurumlardan kolayca kredi elde edebilmek,
• Ortaya çikabilecek karli is olanaklarini veya
  yatirim firsatlarini dikkate almak, özellikle
  finansal varliklarin deger artislarindan
  yararlanabilmek.

14
Uygun Miktarda Nakit Bulundurmanin Avantajlari

• Firmalarin alis iskontosundan yararlanmalari için
  yeterli nakde sahip olmalari gerekir. Pesin
  alislarda satici firma anlasilan yüzde kadar bir
  indirim yapabilir. Alis iskontosu genellikle 2/10
  net 30 olarak ifade edilmektedir. Bunun anlami,
  firma borcunu 10 gün içerisinde öderse, 2
  oraninda alis iskontosundan yararlanacaktir.
  Sayet iskontodan yararlanilmayacak ise, borcun 30
  gün içinde ödenmesi gerekmektedir. Baska bir
  anlatimla, satici firma alacagini 20 gün evvel
  tahsilinden dolayi yirmi gün bu parayi
  kullanmasindan dolayi- 2lik bir ödemede
  bulunmaktadir. Asagidaki formülde alis
  iskontosundan yararlanmamanin maliyeti yillik
  olarak hesaplanmistir.
•   Iskonto Yüzdesi
  365
• Maliyet
  x
• (100- Iskonto Yüzdesi)
  (Aliciya Taninan Vade-Iskonto Vadesi)
•   (100 -Iskonto Yüzdesi) ifadesi iskontodan
  yararlanmamanin firma için sagladigi fonlari
  göstermektedir. Örnegin, 2/10 net 30 gün kosullu
  bir alista, alis iskontosunda yararlanmamanin
  maliyeti
•   2 365
• Maliyet x
  0,0204x18,25 0,3723
• 100-2 30-10
  
•  
•  Bu sonuç 37,23 yillik faiz demektir. Bazi
  firmalarin sermaye maliyeti 37den düsüktür.
•  
• Isletmenin gereksinimlerine bagli olarak nakit
  kredilerinin seçimini optimize edebilmek, iyi bir
  nakit yönetiminin temel amaçlarindan biri
  olmalidir. Iyi bir kredi durumuna sahip firma,
  alis faaliyetlerinde satici firma karsisinda
  daima güçlüdür. Alis sartlarinin belirlenmesinde
  kendisine bir takim avantajlar saglayabilecektir.
  

15
Uygun Miktarda Nakit Bulundurmanin Avantajlari

• Nakit bulunduran firmalar zaman zaman ortaya
  çikan karli yatirim firsatlarindan yararlanma
  avantajina sahiptirler. Grev, yangin, dogal
  afetler gibi olaganüstü durumlari
  geçistirebilmekte, rakip firmalarin pazarlama
  kampanyalarina karsilik kendi firmalarinda da
  gerekli önlemleri alabilmektedirler.
•  
• Firmalarda nakit giris çikislari senkronize
  edilebilse ve bu tutarlar kesinlikle tahmin
  edebilse, nakit bulundurma ile ilgili pek fazla
  sorunlari olmayacaktir. Nakit akimlarina iliskin
  olarak yapilacak iyi tahminler firmanin ödünç
  alacagi nakit tutarlarini ve dolayisiyla
  finansman giderlerini (faiz- komisyon
  masraflarini) minimuma indirecektir.
•  
• Firmada nakit akimlarini gelistirmenin bir diger
  yolu da alacak ve çek tahsillerinin
  hizlandirilmasidir.
• Bugünkü deger kavramina göre yakin bir gelecekte
  elde edilecek bir liranin degeri, daha sonraki
  bir zamanda elde edilecek bir liranin degerinden
  daha fazladir. Diger sartlar degismezse, firmanin
  alacak tahsillerini hizlandirip, ödemelerini
  yasal sinirlar içerisinde ertelemesi bu kuralin
  bir geregi olarak da düsünülebilir.

16

•  
• Bütün bu olumlu etkilerin yani sira olumsuz
  etkileri de su sekilde siralayabiliriz
•  
• Kredi saglama imkanlari zorlasabilir, firma tüm
  ödemelerini pesin yapma zorunlulugunda kalabilir,
  Kredi verenler, firmanin ödeme güçlüklerini
  dikkate alarak, artan risklerini karsilamak için
  faiz oranini veya kredili satislarda malin satis
  fiyatini artirabilir, Saticilar kredili mal
  vermeyi geri çevirebilir, Hammadde, malzeme
  alisindaki düzen bozulabilir, nakit sikintisi
  içinde bulunan firmalar saticilar tarafindan
  ikinci sinif müsteri muamelesi görebilir, Para ve
  sermaye piyasalarindan elverisli sartlarda kaynak
  saglama imkansiz hale gelebilir, Alislarda nakit
  iskontosu avantaji ortadan kalkabilir.
•  
• Bunlarin isiginda nakit bulundurmanin en önemli
  sakincasi isletmenin karliliginin düsmesidir.
• Gerek yararlarini en üst düzeye çikarmak ve
  gerekse sakincasini en alt düzeye indirmek için
  yeterli seviyede nakit bulundurmak gerekir.
• Firma için en iyi yol, en uygun nakit
  miktarlarinin bulunmasidir. Nakit yönetimi ile
  belirlenmeye çalisilan en uygun nakit miktari ,
  nakit girislerini mümkün oldugunca hizlandirmak,
  ödemeleri de en uygun yerlere yatirmakla
  belirlenecektir.
• Baska bir deyisle isletme sermayesi yönetimi, söz
  konusu faktörleri göz önüne alarak isletmenin
  ihtiyaci olan optimum çalisma sermayesinin
  dönüsüm sistemini olusturmak zorundadir

17
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Finansal yönetimin temel görevlerinden biri
  gereksinim duyulacak olan paranin kullanima hazir
  duruma getirilmesini saglamaktir.
• Isletmenin amaçlarina yönelik çesitli kalemler
  için gereksinilen nakdi saglayabilmek ise,
  öncelikle gelecek dönemlere iliskin nakit
  durumunu belirleyebilmekle yani tahminler
  yapmakla olanaklidir.
• Bu tahminler nakit bütçe adi verilen bir plana
  oturtulurlar.
• Nakit bütçelerinin hazirlanmasindaki amaç,
  belirli bir süre içinde para giris ve
  çikislariyla ilgili tahminleri ayrintili olarak
  göstermek yoluyla, firmanin nakit gereksinmesi
  tutarini belirlemek ve bu ihtiyaci karsilayacak
  likit fonlarin gerekli zamanlarda elde mevcut
  olup olamayacagini ortaya koymak, likidite
  sikisikligini önlemek, firmanin her an için ödeme
  gücünü kontrol etmek, elde birikebilecek fonlarin
  atil kalmasina engel olmaktir.

18
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Sonuç olarak nakit bütçesi
• a- Her bütçe dönemi sonunda tahmini nakit
  mevcudunu,
• b- Tahmini nakit açigi veya fazlasini,
• c- Ek finansman saglanmasinin gerekli olup
  olmadigini,
• d- Ek finansman gerekli ise bunun zamanini ve
  nerelerden saglanabilecegini,
• e- Ilave fonlara gerek duyulan süreyi,
• ortaya koyarak finansal yönetim için gerekli ve
  faydali bilgileri saglar. Ayrica nakit bütçesi,
  fiili nakit giris ve çikislariyla tahmini nakit
  giris ve çikislarinin karsilastirilmasina olanak
  vererek, etkili bir kontrol araci islevini de
  görür.
• Nakit bütçesinin hazirlanmasinda uygulanacak ilk
  adim bütçenin kapsayacagi zaman araliginin
  belirlenmesidir.
• Nakit bütçelerinin anlamli olabilmesi fiilen
  yararli sonuçlar verebilmesi için, mümkün oldugu
  kadar kisa araliklari dikkate almasi gerekir.
• Günlük, haftalik, alti aylik gibi zaman
  araliklarin tümü için nakit bütçeleri olusturma
  imkani vardir. Genelde mevsimlik hareketlerin
  etkilerini ortaya koyabilmek için aylik olarak
  hazirlanan nakit bütçeleri, nakit akisinin asiri
  dalgalanma gösterdigi dönemler söz konusu
  oldugunda, aydan daha kisa süreler için de
  hazirlanabilir.
• Ayni sekilde nakit akisinin istikrarli oldugu
  dönemlerde bütçe döneminin uzun tutulmasi
  herhangi bir sorun dogurmaz. Dönem bütçelerinin
  bir parçasi biçiminde düzenlenecek nakit
  bütçesinde tahminlerin aylik karsilastirmalar
  düzeyinde yapilmasi yeterlidir.
• Daha sonra aylik bütçelerde nakit giris ve
  çikislari ayin bütün gün ve haftalarini ayri ayri
  inceleyecek biçimde ayrintilara indirilebilir.

19
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Finans yöneticisinin nakit bütçelerini
  hazirlamasinda ikinci adim, satis tahminleri ve
  satis bütçesine dayali olarak para girislerini
  tahmin etmeye çalismasidir. Para girislerinin
  tutari ve zamani ile satislar arasinda yakin
  iliski oldugundan, nakit bütçesi hazirlamadan
  önce bu zorunludur. Satis tahminlerinden sonra
  atilacak adim, bu satislardan saglanacak para
  girislerinin saptanmasidir.
• Para girislerinin saptanabilmesi için, firmanin
  satis kosullarinin bilinmesi gerek sarttir. Bu
  arada firma ekonominin bir parçasi olduguna göre,
  ekonominin genel dengesini dogrudan ya da dolayli
  olarak degistirecek gelismeler sürekli olarak göz
  önünde tutulmalidir. Aksi takdirde nakit
  bütçesinin gerçekçi olmasi beklenemez.
•  
• Para girislerinin tahmininden sonra nakit
  bütçesinin hazirlanmasinda uygulanmasi gereken
  ikinci adim nakit çikislarinin tahmin
  edilmesidir. Nakit çikislarini gerektiren
  islemleri genel olarak dört temel grupta toplamak
  mümkündür
•  
• a- Firmanin günlük olagan faaliyetleri,
• b- Borç ödemeleri,
• c- Yatirim harcamalari,
• d- Kar payi ödemeleri.
•  
• Satis bütçesi hazirlanarak firmanin satis
  hacminin belirlenmesi, dogrudan üretim miktarinin
  ne olmasi gerekecegi konusunda bilgi verecektir.
  Satis hacminde oynamalar kuskusuz para
  girislerini de etkiler. Ancak satis
  tahminlerindeki sapmalari para gereksinimi
  üzerindeki etkisi ayni oranda olmaz. Nakit
  bütçesi, tutari satislardan bagimsiz çesitli
  nakit çikislarini veya ödemeleride içerir.
  Satislardaki degismenin, hangi oranda para
  gereksinimi etkileyecegi asagidaki formülle
  hesaplanir

20
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Satis bütçesi hazirlanarak firmanin satis
  hacminin belirlenmesi, dogrudan üretim miktarinin
  ne olmasi gerekecegi konusunda bilgi verecektir.
  Satis hacminde oynamalar kuskusuz para
  girislerini de etkiler. Ancak satis
  tahminlerindeki sapmalari para gereksinimi
  üzerindeki etkisi ayni oranda olmaz. Nakit
  bütçesi, tutari satislardan bagimsiz çesitli
  nakit çikislarini veya ödemeleri de içerir.
  Satislardaki degismenin, hangi oranda para
  gereksinimi etkileyecegi asagidaki formülle
  hesaplanir
•  
• V
• C s x
• VF
•  
• C Para gereksiminde yüzde olarak degisim
• s Satislarda yüzde olarak degisim
• V Degisken net para girisi ( para girisi -
  degisken para çikisi )
• F Sabit net para girisi (sabit para girisi -
  sabit para çikislari ) Fnin isaretinin genelde
  eksi olmasi olagandir.
•  
• Üretim, isletmenin kaynak kullanimindaki en
  önemli faktör olduguna göre kullanilan kaynaklara
  yapilan ödemeler isletmenin en önemli nakit
  çikislarini belirleyecektir. Bu yüzden satis
  bütçesine paralel olarak bir üretim bütçesinin
  hazirlanmasi zorunludur. Üretim bütçesi
  hazirlandiktan sonra, buna bagli olarak stok,
  satin alma, direkt isçilik, imalat genel giderler
  bütçeleri hazirlanabilir, hatta üretim
  hedeflerine ulasabilmek için duran varliklara
  yapilmasi gerekli eklemelerin tutari ve zamani
  saptanabilir.

21
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Bunalimda, özellikle ekonomik durgunluk döneminde
  para yönetimi, para giris ve çikislarinin
  tahmini, daha yasamsal bir önem tasir. Bunalim
  dönemi sonunda firmanin para mevcudunu K1 ile
  gösterirsek,
• K1 K0 C - (V F I T ) denklemi
  yazilabilir
• K0 Bunalim dönemi baslangicindaki para
  mevcudu
• C Bunalim dönemindeki para girisleri tutari
  ( Satislarin tümü kredili oldugu varsayiminda
  alacaklardan yapilan tahsilat )
• V Bunalim döneminde degisken nakit giderler
  
• F Faizler hariç, para çikisi gerektiren
  sabit giderler
• I Toplam faiz ödemeleri
• T Toplam vergi ödemeleri
•  
• Satislar rassal degisken olduguna göre, buna
  bagli olarak C, V, T, K1 degerleri de
  degiskendir. Rassal degiskenleri ayirmak için
  denklemde - sembolü kullanilmistir.
•  
• Bunalim döneminde para girisi, satislarin tümü
  kredili oldugu varsayimina göre asagidaki
  formülle hesaplanir.
•  
• C S0 x m S1 x ( n-m -?m )
• S0 Bunalim öncesi günlük satis tutari
• S1 Bunalim döneminde günlük satis tutari
• n Bunalim süresi (günlük olarak )
• m Bunalim öncesinde alacaklara ortalama
  tahsil süresi (gün olarak)

22
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Nakit bütçelerinin hazirlanabilmesi için sözü
  edilen bütçelerin yani sira, firmanin alis ve
  ödeme sartlarinin da bilinmesi gerekmektedir.
• Nakit ödemelerini olusturan en temel ögeler
  pesin olarak hammadde, malzeme, mal alislari ve
  isçilik ücret ödemeleridir.
• Önemli olan, isletmenin günlük nakit çikis
  degerini belirleyerek, içinde bulunulan ay için
  ve gelecek aylar için nakit çikislarinin en dogru
  tahminini yapabilmektir. Bu tahmin sürecinde
  süreklilik göstermeyen karakterdeki ödemelerin
  göz önüne alinmasi ise bütçeleme tekniginin bir
  geregidir. Nakit çikisi gerektiren genel giderler
  ve satis giderleri kisa dönemler için oldukça
  saglikli bir biçimde tahmin edilebilir. Firmanin
  ödeyecegi dolaysiz ve ayni vergilerin de
  tutarlari ile ödeme tarihleri bilindiginden,
  nakit bütçelerinin hazirlanmasinda bunlar
  herhangi bir belirsizlik yaratmaz.
•  Mevcut borç senetlerinin süresi, orta ve uzun
  süreli kredilerin geri ödeme planlari, vadeli
  alimlarda ödeme tarihlerinin belli olmasi
  nedeniyle bunlara bagli olan nakit çikislarinin
  miktari ve zamani oldukça kesin bir sekilde
  tahmin edilebilir.
•  
• Belirli zaman araliklari itibariyle olasi nakit
  giris ve çikislarin tahminleri yapildiktan sonra,
  bu tahminlerin konsolide edilmesi sonucu, her
  dönem itibariyle nakit açigi veya nakit fazlasini
  saptamak mümkün olmaktadir. Bu sekilde nakit
  açigi ve fazlasi olacak dönemler belirlendikten
  sonra, nakit açigi giderici kaynaklarin
  bulunmasi nakit fazlasi olan dönemlerde de bu
  fazlanin etkin bir sekilde kullanilabilmesi için
  verimli alanlara plase edilmesi gerekmektedir.
• Nakit bütçesi, nakit açiginin süresini, bu açigin
  giderilmesi için saglanacak kaynaklarin seçimini
  etkiledigi gibi sürelerini de belirler.

23
Nakit Bütçesi Ve Hazirlanmasi

• Gelecege ait belirsizligin fazla olmasi halinde,
  gerçeklesen nakit hareketlerinin bütçe
  tahminlerinden önemli ölçülerde sapma göstermesi
  olasiligi yüksektir. Belirsizlik halinde, çesitli
  varsayimlara veya kosullara göre olasilikli
  sonuçlari gösteren bütçelerin hazirlanmasi,
  yerinde bir önlem olacaktir. Çesitli seçeneklere
  göre hesaplanan nakit akisinin bilinmesi,
  yöneticilerin planlama fonksiyonlarini daha etkin
  biçimde yürütmelerine neden olacak, ileride
  ortaya çikabilecek nakit sorunlarina karsi
  zamaninda önlem almalarini saglayacaktir.
•  
• Nakit yönetiminde gerekli islemler yerine
  getirilirken, firmanin etkinliginde azalma
  yaratmamasi istenir. Nakit yönetiminde etkinligin
  saglanmasi gelecege dönük bir süre içinde, nakit
  hareketlerini, nakit girisleri ve nakit çikislari
  halinde ayrintili olarak zaman dilimleri
  itibariyle tahmin etmek ve her zaman dilimi
  sonundaki kasa ve bankalar mevcudunu belirleyerek
  nakit akisinin planlanmasi ile kolaylasir.
•  
• Nakit akisinin planlanmasi
•  
• Çalismalarin ödeme sikintilari ile
  karsilamaksizin sürdürülmesi ve büyümenin
  saglanmasini,
• Borç almanin kolaylasmasini,
• Nakit giris ve çikislarinin kontrolü ve finans
  maliyetinin düsürülmesini,
• Nakit fazlaliginin en uygun biçimde
  kullanilmasini,
• Isletme çalismalariyla nakit akisi arasinda
  uyumun saglanmasi gibi isletme açisindan oldukça
  önemli faydalar saglar.
•  
• Nakit yönetiminde etkinligi arttirici islemler
  nakit tahsilati ve ödemelerle ilgili olanlar
  yönünden ikiye ayrilir. A ve B

24
A-Nakit Akiminin Hizlandirilmasi

• Finansal yönetici, parasal girisleri hizlandirmak
  için her seyden önce
•  Çalistigi bankanin fonlama politikasi hakkinda
  bilgi sahibi olmak,
• Firma alacaklarinin kaynaklarini, yerini ve
  süresini bilmek,
• Çekleri derhal paraya dönüstürmek ve tahsil
  edilmemis alacaklari hizla firma hesaplarina
  aktarmak, gibi temel konularda hünerli ve etkili
  olmak durumundadir.
•  
• Is hayatinda tahsilat genelde çeklerle
  yapilmaktadir. Bu çeklerin derhal
  kullanilabilmesi için bunlarin tahsilatinin
  çabuklastirilmasi gerekir. Isletmeye gelen çekler
  derhal bankaya yatirilmalidir. Ayrica sirketin
  nakit imkanlarindan tam anlami ile
  yararlanabilmesi için bazi fonksiyonlarinin
  merkezilesmesinde yarar vardir.
• Nakit tahsilati ile nakit ödeme departmanlar veya
  kisilerin hepsini mümkün oldugu kadar ayni
  müdürlükte toplamak faydalidir veya bu mümkün
  degilse, sirkette nakit tahsilati ve ödemesi ile
  ilgili herkesin birbirinden haberdar olmasi
  saglanmasidir. Bu sayede çeklerin alinmasi,
  bankalara yatirilmasi çok daha hizli bir sekilde
  olabilir. Ayni sekilde faturalarin yazilmasi ve
  yazilan faturalarin tahsili çok iyi bir sekilde
  izlenmelidir. 
• Müsterilerin genel davranislari ödeme sürelerini
  mümkün oldugu kadar geciktirmek ve nakit kullanim
  sürelerini arttirmak yönündedir. Müsterilerin bu
  gibi davranislarini engellemek için sürekli
  olarak iliskide bulunulmasi ve kirici olmadan
  ödemelerle ilgili uyarilarda bulunulmasi
  gerekmektedir.  
• Firmalarin müsterileri arasindaki mesafenin
  uzamasi tahsilatin gecikmesine neden olan diger
  bir temel unsurdur. Firma merkezinin bulundugu
  yerde tek bir tahsilat merkezleri kurulabilir.
  Müsteri, tahsilat merkezine yakinlastigindan
  müsterinin ödeyecegi paralar firmanin eline daha
  çabuk geçecektir.
• Tahsilat merkezi, müsterilerde topladiklari
  ödemeleri hemen yakindaki banka araciligi ile
  toplama bankasi olarak artacaktir. Ayrica göz
  önünde bulundurulmasi gereken bir nokta da,
  bankalarla çalismanin getirecegi ek bir maliyet
  oldugu gerçegidir. Sistemi olusturmadan önce
  fonlara erken kavusmanin getirecegi katki ve
  bunun maliyeti karsilastirilmalidir.

25
B-Nakit Çikisinin Geciktirilmesi

• Tahsilatin hizlandirilmasinin yaninda ödemelerin
  etkin kontrolü de nakdin hizli kullanilmasina
  yardimci olur. Tahsilatin kontrol edilmesinde
  amaç, maksimum hizlandirmayi saglamak olduguna
  kadar geciktirilmesi olacaktir. Tahsilatin
  hizlandirilmasi ve ödemelerin yavaslatilmasi,
  fonlarin kullanimini maksimum bir düzeye
  çikaracaktir.
• Ödemelerin geciktirilmesinde kullanilacak
  yöntemleri su sekilde siralayabiliriz
• A-Ödemelerin yavaslatilmasi konusunda en
  kolaylikla uygulanan yöntem, vadeli ödemelerin
  ödenmesini en son günde yapmaktir. Daha önce hiç
  bir ödeme yapilmamali, ancak ödeme vadesinin
  geçirilmemesi için de kuvvetli önlemler
  alinmalidir. Alacakliya ödeme son gün çekle
  yapilinca, alacakli tarafindan bu çekin kendi
  bankasina verilmesi ve bankanin bu çeki
  isletmenin bankasina göndermesi, ödemeleri bir
  borç günü uzatir.
• B-Isletmenin her çesit satin alma ve ödemelerinde
  karsi firmalarla bir esneklik saglanmasi,
  isletmenin nakit sikintisina girdiginde
  ödemelerin bazilarinin vadelerinin uzatilmasi
  gibi imkanlar dogurabilir. Satin alma
  anlasmalarinda önceden konusabilecek olan bu
  imkanlar, isletmenin kritik devrelerinde,
  vadeleri zorlama imkanina sahip olmasini saglar.
  
• C-Maas ve ücret ödeme periyotlarinin uzatilmasi
  isletmeye önemli ölçüde nakit tasarrufu
  saglayacaktir. Burada dikkat edilmesi gereken
  nokta isletmenin personel yönetimi politikasi ile
  ters düsmeyecek bir ücret politikasinin
  olusturulmasidir.
• D-Birden fazla çek hesabi bulundurularak ileri
  tarihli çekleri sifir bakiyeli hesaptan keserek
  çek hesabinda sürekli nakit tutma zorunlulugundan
  kurtulmak da ödemelerin geciktirilmesi açisindan
  oldukça yararli bir yöntemdir. Çekler bazen
  vadesi dolduktan sonra, bir süre için daha el
  degistirebilmektedir. Bu yüzden ileri tarihli
  çekin karsiligi, vadesi dolunca degil de,
  karsiligi bankaya soruldugu anda virman islemi
  ile ilgili hesaba aktarilirsa, nakdin bir süre
  için daha firma tarafindan kullanilmasi
  saglanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken en
  önemli nokta, banka ile iliskilerin en iyi
  sekilde saglanarak herhangi bir koordinasyon
  eksikliginden dogabilecek, çekin karsiliksiz
  muamelesi görmesinin engellenmesidir.
•  

26

• 3.1.5 Nakit Yönetimi Modelleri
• 3.1.5.1 W. Baumol Modeli
• 3.1.5.2 Miller Orr Modeli
• 3.1.5.3 Beranek Modeli

27
Nakit Yönetimi Modelleri

• En uygun nakit miktarinin tespitinde çesitli
  pratik yöntemlere basvurulabilmektedir. Geçmis
  dönemlerin basarili sonuçlarini gerçeklestiren
  nakitler ile firmanin faaliyet hacmi oranlanarak,
  satislarin belli oraninda nakit bulundurulur.
  Diger bir yaklasimla firma yararlandigi
  kredilerin hacmini dikkate alarak ödemelerde
  sikintiya düsmemek için uygun nakit oranlarina
  göre belirleyecegi tutari bulundurmak
  isteyebilir.
•  
• Optimal nakit seviyesi, pazarlanabilir senetlerin
  getirilerine, nakit ihtiyacini tahminlerdeki
  tutarliliga ve nakit benzeri varliklarin transfer
  maliyetlerine baglidir. Öte yandan en uygun nakit
  ve nakit benzeri varliklar miktarini
  saptayabilmek için nakit bulundurma amaçlarini
  dikkate alarak gelistirilmis çesitli yöntemler
  bulunmaktadir.
•  
• Finans yöneticisi, fazla likit fon bulundurmanin
  saglayacagi yararlarla, likit fon bulundurmamanin
  dolaysiz ve alternatif (firsat) maliyetini göz
  önünde bulundurarak, firma için optimum nakit
  tutarini saptamaktadir. Firmalarca bulundurulmasi
  gerekli para tutarinin saptanmasi ile ilgili
  uygulamada kullanilan pratik yöntemlerin
  baslicalari sunlardir
• Firmanin en az on bes günlük satis tutarina esit
  miktarda para mevcudu bulundurmasi,
• Firmanin kisa süreli borçlarinin belirli bir
  oraninda para mevcudu tutmasi ,
• Bulundurulacak para mevcudunun, firmanin belirli
  bir süredeki para çikisi gerektiren giderlerini
  karsilayacak tutara esit olmasi.

28
Nakit Yönetimi Modelleri

• Siparis maliyetleri, artan stok miktarlarina
  paralel olarak düsüs göstermekte, sermaye baglama
  maliyetleri, sigorta primleri, kayip ve
  firelerden olusan stok tutma maliyetleri artan
  stok miktari ile artmaktadir.
• Buna göre optimal stok miktari (0), minimum
  toplam maliyetlerde, siparis maliyetleri ve stok
  tutma maliyetlerinin bir fonksiyonu olarak ortaya
  çikar.
• Bu mantiga dayali olarak olusturulan baslica
  nakit bulundurma modelleri asagida incelenmistir.
  Bu modellerle su sorulara yanit bulunabilir
• Firmanin bulunduracagi max. ve min. para tutari
• Pazarlanabilir (serbest) menkul degerler için en
  az ve en yüksek tutar
• Serbest menkul degerlerin paraya, atil paranin
  serbest menkul degerlere çevrilmesi tarihlerinin
  belirlenmesi Nakit yetersizliginin sebep olacagi
  kayiplar ve para tutmanin maliyeti ile nakit
  yetersizliginin doguracagi risk arasindaki
  degisim politikasi
• Nakit yönetim modellerinden baslicalari
• W. Baumol Modeli
• Miller - Orr Model
• Beranek Modeli

29

• W. Baumol Modeli
•  
• Literatürde envanter modeli olarak da anilan
  Baumol modelinde nakit maliyetleri, bulundurma
  maliyetleri ve tedarik maliyetleri olarak ele
  alinmaktadir. Baumol modelinin amaci, firmanin
  maliyetinin yürütülebilmesi için, her defa borç
  alacagi veya diger kullanim alanlarindan çekecegi
  likit fonlarin (dolayisiyla elinde bulunduracagi
  para miktarinin) optimum tutarini belirlemektir.
• Nakit bulundurma maliyetleri, bulundurulacak
  tutarlarla dogru orantilidir. Nakdin maliyeti
  olarak sermaye maliyeti kabul edildiginde,
  sermaye maliyetine bagli olarak nakit maliyeti
  bulundurulan nakit tutarina bagli olarak artip
  azalabilmektedir.
• Baumol, kasada para tutmaya alternatif olarak
  faiz getiren ve kolayca satilabilen menkul
  kiymetleri göstermektedir. Buna göre siparis
  maliyetleri, degerli kagit mevcutlari ile kasa
  tutarlari arasindaki transferlerle personelin bu
  is için ayirdigi zaman ve banka komisyonlari
  seklinde ortaya çikar. Stok tutma maliyetleri,
  menkul kiymet yatirimlarinin kaçirilan faiz
  getirilerinin firsat maliyetleridir.
• Baumol modelinin kurulmasi sirasinda bazi temel
  varsayimlar kabul edilmistir. Bunlar
•  
• Firmanin gelecekte belli bir zaman süresi içinde
  ihtiyaç duyacagi nakit miktari bilinmektedir.
•  
• Toplam nakit ihtiyaci esit zaman araliklari ve
  esit tutarlarla karsilanmaktadir.
• Firmanin ihtiyaç duyacagi nakitler her defasinda
  borç alinarak ya da firmanin diger kullanim
  alanlarindaki likit fonlar çekilerek
  karsilanmaktadir.
•  
• Esit tutarlar halinde borç alma ya da esit
  tutarlar halinde diger alanlardan kullanilan
  fonlarin nakit olarak çekilmesi halinde
  uygulanacak maliyetler sabit kalmaktadir.
•  
• Ihtiyat ve spekülasyon amaçlari ile nakit
  bulundurulamayacagi, sadece islem güdüsü ile
  nakit bulundurulacagi kabul edilmektedir.
• Menkul kiymet faiz orani bilinmekte ve zaman
  içinde sabit kalmaktadir

30
(No Transcript)
31

• Toplam Maliyetler Islem Maliyetleri Firsat
  Maliyetleri
• C b( T
  / L) (L i) / 2
• Burada b, borç alma veya diger alanlardan likit
  fon çekilmesinin her kez gerektirdigi sabit
  gideri (bu sabit giderin modelde likit fon
  tutarindan bagimsiz oldugu diger degisle borç
  alinan veya çekilen miktar ne kadar büyük olursa
  olsun degismeyecegi kabul edilmektedir) T,
  belirli bir dönem için firmanin yapacagi nakit
  ödemelerin tahmin tutarini (modelde nakit
  ödemelerin dönem içerisinde düzenli olacagi,
  büyük dalgalanmalar göstermeyecegi
  varsayilmaktadir) i, pazarlanabilir menkul
  kiymetlerden saglanan getiri oranidir L ise
  pazarlanabilir menkul kiymet tutaridir.
• Istenilen, toplam maliyetin minimum olmasini
  saglayan pazarlanabilir menkul kiymet tutarinin
  miktari olduguna göre, amaç fonksiyonun
  diferansiyeli alinip,
•  
• Esitlik Lye
• göre çözülürse
• denklemine ulasilir. Burada optimum siparis
  miktarini göstermekte olan L, kasaya optimum
  transfer tutari olarak hesaplanmaktadir. Formülü
  olusturan kalemler yorumlandiginda sabit islem
  giderlerinin artmasi halinde transfer tutarinin
  arttirilmasi, bununla beraber transfer sayisinin
  azaltilmasi gerektigi, pazarlanabilir menkul
  kiymetlerden saglanan getiri orani arttiginda
  transfer tutarinin azaltilmasi, bununla beraber
  transfer sayisinin arttirilmasi gerektigi ortaya
  çikmaktadir.
•  
• Böyle bir modelin uygulanmasinda daha genis bir
  ifade ile etkin para yönetiminde en büyük engel,
  gelecek dönemlerin para giris ve çikislarinin
  belirsiz olusudur. Gelecege ait tahminlerde ne
  kadar bilimsel yöntemler uygulanirsa uygulansin,
  gelecegin belirsizligini ortadan kaldirmaya
  olanak yoktur. Bununla beraber finans yöneticisi,
  gelecegin belirsizliginin etkilerini azaltmak
  için bazi önlemler alabilir
•  
• Çesitli durumlara göre nakit bütçeleri
  hazirlayarak gerçeklesme olasiligi en yüksek olan
  nakit açigi tutarini saptamak ve nakit bütçesini,
  bir kontrol araci olarak kullanarak, fiili
  gerçeklesmeyi tahminlerle karsilastirmak önemli
  sapmalar halinde, nakit bütçesini, yeni
  gelismelerin isigi altinda revize etmek.
•  
• Müsterilerden olan para tahsilatini hizlandirmak.
•  
• Para tahsilat ve ödemeleri arasindaki zaman
  uyumunu saglayarak, nakit dalgalanmalarini asgari
  düzeye indirmek.

32

• Miller - Orr Model
•  
• Modelin temel varsayiminda, net nakit akisinin
  açik ve fazla vermesinin tesadüfi olacagi, gözlem
  sayisi arttikça nakit akislarinin normal bir
  dagilim gösterecegi kabul edilmektedir. Bu
  nedenle firmanin nakit girislerindeki
  dalgalanmanin ölçüsü olarak varyans
  kullanilmaktadir. Merton Miller ve Daniel Orr,
  firmanin nakit dengesinin üç faktöre bagli
  oldugunu belirterek, nakit dengesinin üst ve alt
  sinirlari arasindaki hareket alaninin formülle
  hesaplamislardir. Söz konusu üç faktör (a) islem
  maliyeti, (b) nakit akiminin maliyeti ve (c) faiz
  oranidir.
•  
• Firmanin nakit seviyesi belli bir düzeyin altina
  indiginde firma pazarlanabilir senetlerini paraya
  çevirerek nakit seviyesini destekler. Modele göre
  nakit akislarinin açik ve fazlalik vermesinin
  tahmin edilecegi kabul edilmektedir. Burada göz
  önünde tutulmasi gereken nokta, firmanin bu
  tahminleri yaparken her zaman objektif bir
  sekilde davranamayacagi gerçegidir.
•  
• Model, kisaca pazarlanabilir menkul degerlerle
  nakit arasindaki karsilikli aktarmalarin zaman ve
  tutarini belirlemek amaciyla düzenlenmistir
  Modelin uygulanabilmesi için çok sayida dogru
  veriye ihtiyaç vardir ancak bu verilerin
  saglanmasi bazen çok zor oldugu gibi, bazen de
  subjektif tahminleri gerektirir. Örnegin, belirli
  bir plan süresinde para ile serbest menkul
  degerler arasindaki aktarmalarin kaç kez
  yapilacagi firmanin ortalama para mevcudu
  tutarinin ne olacagi gibi... Ayrica para ile
  menkul degerler arasindaki aktarmalarin maliyeti
  hesaplanirken, yöneticilerin bu konuya
  ayirdiklari zamanin da degerlendirilerek maliyete
  eklenmesi gerekir. Kuskusuz, bu tür
  degerlendirmeler çogu kez objektif olamamaktadir.
  Bunlara ek olarak model, firmanin yönetimi
  tarafindan minimum para mevcudunun da
  belirlenmesini gerekli kilmaktadir. Firma
  yönetimi, bu konuda gelecegin belirsizlik
  derecesi, para mevcudundaki dalgalanmalarin
  boyutlari, nakit yetersizliginin doguracagi
  zararlar gibi etmenleri göz önünde tutarak, bir
  karara varacak böyle bir karar da kuskusuz öznel
  unsurlari tasiyacaktir.
•  
• Model, bu yönlerine karsin, büyük firmalarda
  uygulandigindan azimsanmayacak ölçüde, para tutma
  maliyetinde tasarruf saglanmistir.

33
(No Transcript)
34

• Beranek Modeli
•  
• Model, mevcut fonlarin ne kadarinin para olarak
  tutulmasi, ne kadarinin pazarlanabilinir menkul
  degerlere yatirilmasi sorununa optimal bir çözüm
  getirmek amaciyla olusturulmustur. Beranek
  modelinde, pazardan tam bilgi alinamayacagi
  varsayimina dayanarak, net nakit girislerinin,
  firma yöneticilerinin ön bilgi, bekleyis ve
  deneyimlerine dayanan olasilik dagilimina yer
  verilmistir. Modelin uygulanabilmesi için, net
  nakit girislerinin olasilik dagiliminin yanisira,
  nakit yetersizliginin firmaya maliyetin de
  bilinmesi gerekir.
•  
• Beraneke göre nakit yetersizliginin iki önemli
  maliyet unsuru, firmanin nakit iskontosundan
  yoksun kalisi ve firmanin kredi degerliliginin
  azalmasidir. Ancak kredi degerliliginin
  azalmasinin doguracagi kayiplari, objektif olarak
  ölçmek çok zordur. Bu maliyet unsuru, büyük
  ölçüde firma yöneticilerinin subjektif
  takdirlerine bagli bulunmaktadir.
•  
• Nakit yetersizligi giderleri planlama döneminin
  basindaki kasa tutarinin bir fonksiyonudur.
  Kasadaki baslangiç tutarlari arttikça planlama
  dönemi boyunca minimum tutarin altina düsme ve
  böylece nakit sikintisi nedeni ile maliyetlere
  yol açma olasiligi da azalmaktadir.
•  
• Model, firmaya para girislerinin devamli buna
  karsilik nakit ödemelerin yönetim kontrolü
  altinda belirli günlerde ve büyük tutarlar
  halinde yapildigi varsaymaktadir. Pesin satislar
  ve müsterilerden tahsilat, firmaya devamli para
  girisi saglamakta firma yönetimi ise, saticilara
  ödemeleri, maas-ücret-vergi ödemelerini ayin
  belirli günlerinde yapmakta, kar dagitimini
  belirli tarihler itibariyle ayarlanabilmektedir.
  Modele göre firmaya para girisleri devamli bir
  akis, firmanin büyük ödemeleri ise, belirli
  araliklarla yineleme seklinde olmaktadir.
•  
• Finans yöneticisinin amaci, para ile menkul
  degerler arasindaki aktarma giderlerini ve
  ödemelerin yapilacagi sirada para yetersizligi
  içinde bulunmasi riskini göz önünde tutarak,
  menkul degerlere yapilacak yatirimin gelirini en
  yüksek düzeye çikarmaktir. Modelin bu konuda
  çözüm getirebilmesi için gerekli girdiler,
  firmanin para akisina iliskin olasilik dagilimi,
  para ile menkul degerler arasinda aktarma
  giderleri, para yetersizliginin dogurabilecegi
  kayiplar, para tutmanin firsat maliyetidir. Para
  yetersizliginin maliyeti veya doguracagi kayiplar
  eger borçlanma olanagi varsa, borçlanma nedeni
  ile ödenecek faizlerin hesaplanmasi yolu ile en
  iyi sekilde tahmin edilebilir. Firmanin kredi
  degerliliginin azalmasina, kredi piyasasinda
  sayginligin zedelenmesine izin vermeyecegi, böyle
  bir durumda borçlanmayi tercih edecegi açiktir.
•  
• Kisaca modele göre, menkul degerlere yapilacak
  bir birimlik yatirimin saglayacagi ilave net
  gelir, bir birimlik nakit yetersizliginin yol
  açacagi maliyet artisina esit oluncaya kadar,
  finans yöneticisi para mevcudunu, menkul
  degerlere yatirmalidir.

35
Sekil 4.1.2.3.1 Brenak varsayimlari semasi
36
Menkul Kiymetlerin Yönetimi

• A)Tasinir Degerler
• Sermaye piyasalari kurulmus ülkelerde tasinir
  degerler yoluyla finansman, para bulma
  araçlarinin en önemlisini olusturur. Ülkemizde de
  sermaye piyasasi kurulus ve kosullarinin
  gelismesi oraninda tasinir degerlerde finansman
  gittikçe önem kazanmaktadir.
•  
• Tasinir deger deyimi aslinda Türkçeye
  Fransizcadan (valeurs mobilieres) aktarilmistir.
  Bunlar baslica, ilgili kurulusla ortaklik bagi
  olusturan pay senetleri ile satin alani
  ilgili kurulusun alacaklilari arasina katan
  tahvillerdir. Ayrica belirli bir sermayede
  paydasligi belirtmese bile, sahibine bazi
  ortaklik haklarindan yararlanma olanagi taniyan
  kurucu pay senetlerini de bunlar arasina
  katmak gerekir.
•  
• Isletmeciligin gelismesi, teknigin ilerlemesi ve
  isletmecilikte rekabet kosullarinin asgari
  büyüklük ölçüsünü degistirmis olmasi sonucu
  isletmelerde sermaye ihtiyacini çok artirmistir.
  Bunun için de, finansman ihtiyaçlarinin
  karsilanmasi bakimindan toplumun diger
  kaynaklarina inmek gerekmistir. Böyle bir ortamda
  pay senetleri, genis halk kitlesinin ekonomisinin
  finansmanina katilmalarina aracilik etmektedir.
  Menkûl kiymetin birim degeri küçüldükçe,
  finansmanin dayandigi kitle genislemis olur.

37
A)Tasinir Degerler
Degerli Kâgitlar (Kiymetli evrak) Degerli Kâgitlar (Kiymetli evrak)
a-Mal Degerli Kagitlari b-Sermaye Degerli Kagitlari (Tasinir DegerlerMenkul Kiymetler) b-Sermaye Degerli Kagitlari (Tasinir DegerlerMenkul Kiymetler) c-Para Degerli Kagitlari
ba-Alacakli Kagitlar bb-Ortaklik Kagitlari
1.Tasimasigorta poliçesi 6.Sanayi tahvilleri ( TK. 420) 9.Pay senetleri (TK. 409) 13.Çek
2.Konismento (TK.1097) 7.Devlet tahvilleri 10.Yatirim ortakligi pay senedi(SPK. 34) 14.Poliçe
3.Makbuz senedi ve varant (TK. 746) 8.Hazine bonolari 11.Katilma belgesi (SPK. 40) 15.Bono
4.Tasima senedi (TK. 768) 12.Kar ortakligi belgeleri 16.Temettü Kuponu
5.Deniz ödüncü senedi (TK 1164)
38

• B)Tasinir Deger (Menkul Kiymet) Kavrami
• Bir isletmenin tasinir degerler cüzdaninin
  kaynaklari çesitlidir
• Uzun vadeli yatirimdan çok, likidite rezervi
  saglamak üzere kisa süre için satin alinmis olan
  ve duran varliklari arasinda gösterilmeyen
  tasinir degerler (Döner varliklara özellikle
  dahil edilmesi gereken tasinir degerler bu tür
  geçici yatirimlardir çünkü kisa süreli
  borçlarini ödemek üzere isletme bunlari her zaman
  piyasada satabilir),
• A-Isletmenin diger bir sirketteki payini temsil
  eden yani istiraklerine ait tasinir degerler,
• B-Isletmenin kendi pay senetleri.
• C-Isletmenin kendi pay senetlerini elinde tutmasi
  sermaye azaltilmasi anlamina gelir bu nedenle
  kanun isletmenin kendi pay senetlerini elinde
  tutabilecegi durumlari tek tek saymistir.
• Kural olarak sirket kendi pay senetlerinin sahibi
  olamaz ve bunlari rehin edemez. (TK 329/1). Kanun
  asagidaki istisnaî durumlarda böyle bir
  temellukü hos görebilmektedir
• -Sirket sermayesini azaltmak amaciyla (sonradan
  yok edilmek üzere),
• -Kurulus ve sermaye artirma dolayisiyla yapilan
  taahhütlerden dogmamak kosuluyla sirketin
  alacaklarinin ödenmesi için verilmis olmasi
  halinde,
• -Baska bir isletmenin aktif ve pasifleriyle
  devranilmasi halinde,
• -Pay senetleri alim ve rehinin sirketin amacini
  olusturuyorsa,
• S-irket yöneticilerinin sorumluluklarina karsilik
  pay senetlerinin alinmasi halinde,
• -Senetlerin bagis gibi bir karsilik verilmeden
  alinmasi halinde.
• Bilindigi gibi, istirakler isletmenin baska
  isletmelere olan malî katkilarini ifade eder ve
  bu yüzden döner sermayeden sayilmazlar. Çünkü
  istirak edilen isletmeyi kontrol, onun gelirinden
  yararlanma gibi uzun süreli amaçlara yönelmistir.
  Istirak anlamina gelen pay senetleri, bilanço
  aktifinde sabit varliklar arasinda yer alirlar.
•  
• Tasinir degerler finansmanin yararlari yaninda,
  sakincalari da vardir. Sirket sekli anonim olunca
  diger sirketlerdekinin aksine- sorumluluk ile
  rizkin muhataplari belirli kisiler olmaktan
  çikar. Ayrica anonim sirketlerden paydasin,
  sirketin rantabilitesine duydugu ilgi de her
  zaman ayni derecede degildir

39

• Alacakli belgeleri niteligindeki tahvillere sahip
  olanlar yönünden her ne kadar isletmeden dogan
  rizikolar söz konusu degilse de, kötü yönetimin
  isletmeyi borca batirmasi veya iflas ettirmesi
  halinde, onlar için de riziko dogabilecegi
  açiktir. Bununla birlikte pay senetleriyle
  tahvillerin alici çevreleri farklidir.
•  
• Nakit yönetiminde firma açisindan önemli bir
  sorun da fonlarin, para ve pazarlanabilir menkul
  degerler arasinda hangi oranlarda dagitilacaginin
  belirlenmesidir. Ödemelerden arta kalan nakitler
  gelecek ihtiyaçlarda kullanilacaktir. Belli bir
  süre firmada bekleyecek nakitlerin atil kalip
  maliyetinin yükselmesi yerine, verimli olarak
  kullanilmasi mümkündür. Bu konuda genel kural,
  asgari bir düzeyin üzerindeki nakit mevcudunun,
  gelir saglayan menkul kiymetlere yatirilmasidir.
  Bu genel kural hiç kuskusuz, atil fonlarin
  yatirilacagi menkul degerlerin saglayacagi
  gelirin, menkul deger aliminin ve yönetiminin
  gerektirdigi giderlerle, bu varliklarin
  satilmasindaki olasi gecikmelerin firma için
  doguracagi kayiplari, riski karsilamasi kosuluna
  baglidir.
•  
• Firmalarin niteligine göre fazla nakitlerin
  yatirilacagi araçlar degismektedir. Hangi tür
  araca ne zaman yatirim yapilacaginin belirlenmesi
  pazarlama senetleri yönetiminin ana noktasidir.
  Yatirim aracinin seçilmesinde dikkate alinacak
  noktalar
•  
• Yatirim yapilacak kurulusla ilgili,
• Yatirimin yapildigi ekonominin durumu ile ilgili,
• Yatirim aracinin özellikleri ile ilgili olmak
  üzere oldukça fazla çesitlilik gösterir.
•  
• Finans yöneticisi, asagida ayrintili olarak
  incelenen yatirim araçlari arasinda,
  saglayacaklari net getiri ve risk derecelerini
  göz önünde tutarak bir tercih yapmalidir. Firma,
  bir süre aylak kalacak kaynaklarini bir süre için
  menkul kiymetlere yatirip degerlendirirken,
  paraya ihtiyaç duyuldugu anda eldeki bu
  kiymetlerin deger kaybetmeden paraya çevrilebilme
  yetenegini göz önünde bulundurmalidir.

40
Baslica Pazarlanabilir Menkul Deger Çesitleri 

• Isletmeler mevsimlik veya devresel degismelere ve
  bir takim beklenmedik olaylara karsi kullanmak
  amaciyla ellerinde tuttuklari nakitlerini, atil
  bekletmemek için ya bankalarda vadesiz mevduat
  hesabina, ya da bu olaylar ortaya çikar çikmaz
  hemen paraya çevirebilecekleri menkul kiymetlere
  yatirirlar.
• Aslinda vadesiz mevduat hesabindan alinacak faiz
  çok az olacagi için likiditesi yüksek menkul
  kiymetleri tercih etmek daha dogrudur.
• Zira satilabilir veya pazarlanabilir menkul
  kiymetler olarak isimlendirilen bu varliklar, hem
  derhal paraya çevrilebilir hem de vadesiz
  mevduattan daha fazla gelir getirirler. Böylece
  mutlaka bekletilecek olan bu nakitlerden yeterli
  oranda gelir elde edilir.
•  
• Fazla fonlarin yatirilacagi araçlar sermaye
  piyasasinin durumuna baglidir. Gelismis araçlar
  ile çesitlendirilmis iyi isleyen piyasalarda
  yatirim yapilacak araçlarin sayisi oldukça
  fazladir.
• Kisa vadeli fonlar genelde piyasa araçlari ile
  degerlendirilse de bazi sermaye piyasasi
  araçlarindan kisa vadeli fonlari degerlendirmede
  yararlanilmaktadir. Bu araçlarin en önemlilerini
  su sekilde inceleyebiliriz

41
Kisa Süreli Hazine Bonolari

• Hazine bonolari firmalarin da gereksinimlerine
  uygun düsecek sekilde çikarilirlar. Bunlari büyük
  miktarlar halinde almak olanak dahilindedir. Ve
  geri ödenmemesi riski diger yatirim araçlarina
  göre en düsük düzeydedir.
• Bu yüzden de firmalar yönünden kisa süreli
  fonlarin degerlendirilmesinde oldukça üstünlük
  göstermektedir.
• Hazine bonolarinin veya hazine plasman
  bonolarinin bu üstünlüklerine karsin,
  saglayacaklari getiriler göreli olarak diger
  menkul kiymetlere göre daha düsük düzeylerde
  kalabilir.
• Hazine finansman bonolarina yapilacak
  yatirimlarin baslica üstünlükleri sunlardir (a)
  Hazine bonolarinin süreleri farkli vadelerde
  düzenlendigi için, firmalar süre açisindan
  gereksinimlerine en uygun olan ihalelere
  girebilmektedirler.
• (b) Hazine bonolarinin faizleri vergi avantajlari
  saglamaktadir.
• (c) Hazine bonolari bankalardan saglanacak
  kredilerde, gerekse ihalelerde maddi bir teminat
  sayilmaktadir. Ayrica hazine bonolarinin faizleri
  ticari kazancin tespitinde indirildiginden vergi
  avantaji saglamaktadir. Vadelerinden önce nakde
  çevrilen bonolardan yalnizca vergi kesintisi
  yapilmaktadir.(GKVnin 3239 sayili kanunla
  degisik 9.m.)

42
Devlet Tahvilleri

• Genelde uzun vadeli olarak çikarilan devlet
  tahvilleri, istendigi anda islemis faiz miktari
  ile paraya çevrilebilme olanagi ile çikarilirsa,
  likiditeleri çok daha yüksek olmaktadir.
• Ancak bu sarta sahip olmasalar bile özellikle
  ikinci el piyasalarin gelismis oldugu ülkelerde,
  güvenilirligi ve paraya çevrilebilme hizi en
  yüksek menkul degerlerin basinda gelir.
• Hazine bonolarinin sahip oldugu vergi ve teminat
  avantajlarina ek olarak devlet tahvilleri, devlet
  ihalelerinde de teminat olarak kabul
  edilmektedir.
• Bütün bu nedenlerden dolayi devlet tahvilleri,
  ülkemizde kurumlarin atil likit fonlarini
  degerlendirmek için kullanabilecekleri belki de
  en elverisli yatirim alanlarindan birini
  olusturmaktadir.

43

• Finansman Bonolari
• Bir aydan bir yila kadar vadeli olabilen
  finansman bonolari, finansal kurumlarin veya özel
  firmalarin kisa süreli nakit ihtiyaçlarini
  finanse etmek üzere ihraç ettikleri, genellikle
  kupürleri büyük menkul varliklardir.
• Garantili, Her An Paraya Çevrilebilir Özel Kesim
  Tahvilleri
• Her an paraya çevrilebilir, ödeme gücü yüksek
  sirketlerin çikarmis oldugu tahvillerdir, diger
  bir deyisle süresiz tahvillerdir. Kisa süreli
  fonlarin degerlendirilmesinde iyi bir plasman
  seçenegi olusturan bu tür tahvillerin garantili
  olmasi halinde risk de çok düsük düzeyde
  kalmaktadir.
•  
• Repo Anlasmalari
• Sermaye piyasalarinda faaliyet gösteren aracilar,
  bankalar belirli bir tarihte ve önceden
  kararlastirilmis fiyat üzerinden tekrar satin
  almak kosuluyla, ellerinde kisa süreli olarak
  nakit fazlasi bulunan firmalarla satis
  anlasmalari yapabilirler. Bu durumda likit fon
  fazlasi olan firmalar, anlasmanin süresini kendi
  gereksinimlerine uygun olarak saptayabilirler.
  Satin alma fiyati ile önceden belirlenmis satis
  fiyati arasindaki fark firmanin geliri olur.
• Ülkemizde repo islemleri temel olarak hazine
  bonolari üzerinden yapilmaktadir. Likit olma ve
  risk azligi, taraflari hazine bonolari üzerinde
  repo anlasmalari yapmaya yöneltmektedir. Satilan
  menkul degerin belirli bir tarihte geri satin
  alinmasinin taahhüt edildigi geri satin alma
  anlasmasina düz repo, satin alinan menkul
  degerlerin belli bir tarihte geri satilmasini
  öngören anlasmalara da ters repo denilmektedir.
• Banka Bonosu, Hamiline Yazili Mevduat Sertifikasi
  Satin Alinmasi
•  
• Firmalar, bankalarin çikarmis olduklari mevduat
  bonosu almak yoluyla, fon fazlasini
  degerlendirebilirler. Hamiline yazili mevduat
  sertifikalarinin ülkemizde kisa süreli olarak
  çikarilabilmesi, firmalara fonlarin
  degerlendirilmeleri konusunda yeni bir olanak
  yaratmistir. Mevduat sertifikasi yerine ülkemizde
  kalkinma bankalarinin çikarmis olduklari banka
  piyasamiza, sözü edilen menkul degere benzer,
  ticaret bankalarinin çikarmis oldugu Varliga
  Dayali Menkul Kiymetlerde girmistir.

44
Pazarlanabilir Menkul Degerlerin Seçimindeki
Kriterler

• Yatirim emniyeti, baglanan paranin geri dönme
  durumudur. Öte yandan yatirimcilar, ana paranin
  kaybedilmemesine getirisinin kaybedilmemesinden
  daha fazla önem verirler. Bu nedenle yatirimcilar
  bir yatirim karari alirken her ne kadar getiriyi
  göz önüne almak durumunda olsalar da, her seyden
  önce ana paranin geri dönüsünü garanti altina
  almak durumundadirlar.
• Menkul degerin, satisina karar verme ile paraya
  çevrilmesi arasinda geçen süre içinde degeri
  azaliyor ve daha düsük degerle paraya
  çevrilebiliyorsa, likidite derecesi düsmektedir.
  Kisa vadeli atil nakitlerin yatirildigi araçlarin
  likiditesi yüksek olmak zorundadir.
• Varliklarin pazarlanabilme derecesi sermaye
  piyasasinin gelismesi ile ilgilidir. Gerek
  birinci el piyasasi gerekse ikinci el piyasa
  gelismis ve islem hacmi yüksek araçlarin likidite
  dereceleri yüksektir. Bu tür yatirim araçlarina
  sahip olan yatirimci istedigi an getirisini de
  almak sartiyla aracini paraya çevirme sansina
  sahiptir.
•  
• Pazarlanabilir menkul degerlere yatirimi
  etkileyen en önemli faktörlerden biri de yatirim
  aracinin üzerindeki vergi yüküdür. Atil fonlarini
  baglayan yatirimci, vergiden sonraki getirinin
  fazla olmasini arzu edeceginden, vergi yolu ile
  getiriyi önemli ölçüde azaltmayan yatirim
  araçlarini seçmeye çalisir.
• Atil nakitler, verimlilik getirecek araç