Bez tytulu slajdu

1
Modelowanie i modele
dr hab. Jerzy SupernatInstytut Nauk
AdministracyjnychUniwersytet Wroclawski
2
Modelowanie i modele

• Model
• przedstawia interesujacy
• nas fragment rzeczywistosci
• w uproszczony, ale zorganizowany sposób (w
  konkretnym przypadku relewantne informacje moga
  zostac poddane strukturalizacji
• i formalizacji)
• pozwala zlozona rzeczywistosc lepiej zrozumiec

3
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele
Ekonomista Wieslaw Sadowski (ur. 1922) Model
odzwierciedla interesujacy nas fragment
rzeczywistosci z po-minieciem mniej istotnych
elemen-tów tej rzeczywistosci.
dr hab. Jerzy Supernat
4
Modelowanie i modele
Prawnik Jacek Giezek (ur. 1958) Wszelka
dogmatyczna abstrakcja i odnoszaca sie do niej
teoretyczna refleksja opiera sie z natury rzeczy
na modelowaniu. Modelowanie jest w naszych
kontaktach z otocze-niem wszechobecne () bo taka
w istocie jest procedura spostrzegania oraz
wartosciowania ota-czajacej nas rzeczywistosci.
dr hab. Jerzy Supernat
5
Modelowanie i modele
Socjolog Piotr Sztompka (ur. 1944) Myslenie
naukowe opiera sie na ab-strakcji, odchodzeniu od
konkretu.
Model to uklad, który stanowi srodek posredniego
poznania drugiego ukladu dzieki temu, ze jest
wobec niego analogiczny pod istotnym wzgle-dem, a
równoczesnie bardziej dostepny poznaw-czo.
dr hab. Jerzy Supernat
6
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele
Matematyk Karl Pearson (1857-1936) Zadaniem
nauki jest wylacznie nauko-wy opis faktów,
rózniacy sie od opisu zwyklego tym, ze ma to byc
opis eko-nomiczny i ujmowac w mozliwie pro-stej
formie matematycznej jak najwie-cej faktów,
pozwalajac je rozumiec przy tym jak najmniejszym
wysilkiem.
dr hab. Jerzy Supernat
7
Modelowanie i modele
Alexander Graham Bell (1847-1922) Wiedza jest
procesem gromadzenia faktów madrosc bierze sie
z ich uproszczenia (Knowledge is a process of
piling up facts wisdom lies in their
simplification).
8
Modelowanie i modele
Modelowy czy naukowy opis rzeczywistosci nazy-wa
sie jeszcze w szczególnosci systemem. Zdaniem
prawnika Kazimierza Opalka (1918-1995) poprawny
system nie oznacza prostego odwzoro-wania
rzeczywistosci, lecz pewne konstrukcje
myslowe, porzadkujace i se-gregujace w okreslony
sposób zjawiska rzeczywi-stosci nie wnoszace
niczego nowego do rzeczy-wistosci, lecz dajace
jej skoordynowany obraz w celu lepszego objecia
jej mysla i poznania.
dr hab. Jerzy Supernat
9

• Modelowanie jest powszechnie wykorzystywane w
  procesach podejmowania decyzji.
• Model
• pomaga podmiotowi podejmujacemu decyzje zrozumiec
  problem decyzyjny
• pobudza twórczosc i ulatwia znalezienie mozliwych
  sposobów rozwiazania problemu
• pomaga ocenic mozliwe kierunki dzialania

10
Ludzie podejmuja decyzje nie w interakcji z
rzeczywistym problemem, lecz w interakcji z
modelami problemu decyzyjnego.
Stad na ogól jest tak, ze w tej samej sytuacji
decyzje róznych osób nie sa identyczne, a
czesto znacznie sie róznia.
11
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele
Typologia modeli

• konkretny i abstrakcyjny

• statyczny i dynamiczny

• deterministyczny i probabilistyczny

• normatywny (preskryptywny) i opisowy
  (deskryptywny)

• analogowy i symboliczny

dr hab. Jerzy Supernat
12
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele

• Model konkretny i model abstrakcyjny
• model konkretny jest replika rzeczywistosci
• model abstrakcyjny jest syntetycznym ujeciem
  najbardziej istotnych elementów rzeczywistosci

dr hab. Jerzy Supernat
13
Modelowanie i mdele
Modelowanie i modele
Filozof Hans Reichenbach (1891-1953)
Istotne jest to, co musi sie zawierac w
uogólnieniu, jesli ma byc ono pra-womocne.
Oddzielenie czynników is-totnych od nieistotnych
jest równo-znaczne z poczatkiem wiedzy.
dr hab. Jerzy Supernat
14
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele

• Model statyczny i model dynamiczny
• model statyczny przedstawia rzeczywistosc w
  ja-kiejs konkretnej chwili w oderwaniu od
  stosunków nastepstwa czasowego
• model dynamiczny wykorzystuje czas jako
  pod-stawowy element opisu zjawiska w jego
  powiaza-niu ze zdarzeniami wystepujacymi
  wczesniej i póz-niej

dr hab. Jerzy Supernat
15
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele

• Model deterministyczny i probabilistyczny
• model deterministyczny przedstawia wartosc
  kazdej zmiennej decyzyjnej przy pomocy jednej
  wielkosci
• model probabilistyczny wskazuje na mozliwe
  za-kresy zmiennych w postaci rozkladów
  prawdopo-dobienstwa

dr hab. Jerzy Supernat
16
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele

• Model normatywny i model opisowy
• model normatywny sluzy ocenie dostepnych
  kie-runków dzialania i wskazaniu tego, który w
  danej sytuacji jest najlepszy, czyli optymalny
• model opisowy (opisowy model werbalny)
  ogra-nicza sie do przedstawienia pewnego
  fragmentu rzeczywistosci bez próby jej oceny

dr hab. Jerzy Supernat
17
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele

• Model analogowy i model symboliczny
• wsród modeli analogowych, czyli modeli
  poslu-gujacych sie analogia, mozna wyróznic
• analogowe modele werbalne
• analogowe modele fizyczne
• model symboliczny wykorzystuje symbole
  ma-tematyczne

dr hab. Jerzy Supernat
18
Modelowanie i modele
Szczególne znaczenie w podejmowaniu decyzji
maja modele ? symulacyjne.
dr hab. Jerzy Supernat
19
Modelowanie i modele
Kazde modelowanie, o ile tylko nasladuje
(imituje) rzeczywistosc, jest symulacja.
Russell L. Ackoff Maurice W. Sasieni Modele
odzwierciedlaja rzeczywistosc, a symulacja ja
imituje. (Models represent reality, simulation
imitates it).
20
W jezyku modelowania przez model symulacyjny
rozumie sie model matematyczny, którym mozna
manipulowac w celu oceny skutków mozliwych
dzialan bez potrzeby uciekania sie do obarczonych
ryzykiem prób rzeczywistych.
21
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele
Poslugujac sie jezykiem prakseologicznej teorii
organizacji, mozna powiedziec, ze model
symulacyjny pozwala na imanen-tyzacje, czyli
zastepowanie prób fakty-cznych pseudopróbami
wykonywanymi w mysli (Tadeusz Kotarbinski).
dr hab. Jerzy Supernat
22
Modelowanie i modele
Modelowanie i modele
Poniewaz manipulacja modelem polega na stosowaniu
procedury opisujacej relacje pomiedzy zmiennymi
decy-zyjnymi, model symulacyjny mozna równiez
nazywac mo-delem proceduralnym.
Steve Cooke, Nigel Slack In fact what are
generally called simulation models should more
properly be called procedural models, since the
model is a procedure expressed in precise
symbols. The term simulation actually refers to
the method by which the model is used to make
predictions.
dr hab. Jerzy Supernat
23
Poslugujac sie modnym jezykiem konca XX i
poczatku XXI wieku, mozna powiedziec, ze model
symulacyjny pozwala na swobodne eksperymentowanie
w swiecie wirtualnym, czyli w swiecie, który
jest wykreowanym odzwierciedleniem swiata
rzeczywistego.
24
Mysli koncowe
Essentially, all models are wrong, but some are
useful. George E. P. Box
Celestial navigation is based on the premise that
the Earth is the centre of the universe. The
premise is wrong, but the navigation works. An
incorrect model can be a useful tool. Kelvin
Throop III