Principles of Microeconomics, Case/Fair/Oster, 10e

1
6
Hanehalki Davranisi ve Tüketici Tercihi
B Ö L ÜM I Ç E R I G I
Mal ve Hizmet Piyasalarinda Hane Halki Tercihi
Hane halki Talebinin Belirleyenleri Bütçe
Kisiti Bütçe Kisit Denklemi Seçme Ilkesi
Fayda Azalan Marjinal Fayda Gelirin Fayda
Maksimizasyonu Yönlü Tahsisi Fayda
Maksimizasyon Kurali Azalan Marjinal Fayda ve
Azalan Egimli Talep Gelir ve Ikame
Etkileri Gelir Etkisi Ikame Etkisi Girdi
Piyasalarinda Hane Halki Tercihi Emek Arzi
Karari Bos Zaman Fiyati Ücret Degismesinin
Gelir ve Ikame Etkileri Tasarruf ve Borçlanma
Gelecekteki Tüketime Karsi Bugünkü Tüketim Bir
Degerlendirme Girdi ve Çikti ve Piyasalarinda
Hane halklari Ek Kayitsizlik Egrileri
2
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Her hanehalki su üç temel karari almak zorundadir

• Her bir üründen veya çiktidan ne kadar talep
  edilecektir?
• 2. Ne kadar emek arz edilecektir?
• 3. Bugün ne kadar harcanacak ve gelecek için ne
  kadar tasarruf edilecektir?

3
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Hane Halki Talebinin Belirleyenleri
Her bir hanehalkinin mal veya hizmet talep
miktarini etkileyen birçok faktör bulunmaktadir.

• Ürünün fiyati
• Hane halkinin mevcut geliri
• Hane halkinin birikmis serveti
• Hane halkini kararlarini etkileyen diger
  ürünlerin fiyatlari
• Hane halkinin zevk ve tercihleri
• Hane halkinin gelecekteki gelir, servet ve fiyat
  beklentileri

4
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Bütçe Kisiti
bütçe kisiti Gelir, servet ve ürün fiyatlari veri
iken hane halkinin tercihlerini belirleyen
sinirlar.
TABLE 6.1 Vergi Sonrasi Ayda 1,000 Kazanan Bir Insanin Muhtemel Bütçe Tercihleri TABLE 6.1 Vergi Sonrasi Ayda 1,000 Kazanan Bir Insanin Muhtemel Bütçe Tercihleri TABLE 6.1 Vergi Sonrasi Ayda 1,000 Kazanan Bir Insanin Muhtemel Bütçe Tercihleri TABLE 6.1 Vergi Sonrasi Ayda 1,000 Kazanan Bir Insanin Muhtemel Bütçe Tercihleri TABLE 6.1 Vergi Sonrasi Ayda 1,000 Kazanan Bir Insanin Muhtemel Bütçe Tercihleri TABLE 6.1 Vergi Sonrasi Ayda 1,000 Kazanan Bir Insanin Muhtemel Bütçe Tercihleri
Seçenek Aylik Kira Gida Diger Harcamalar Toplam Uygunluk?
A 400 250 350 1,000 Yes
B 600 200 200 1,000 Yes
C 700 150 150 1,000 Yes
D 1,000 100 100 1,200 No
tercih kümesi veya firsat kümesi Bütçe kisiti ile
tanimlanmis ve sinirlandirilmis olan seçenekler
kümesidir.
5
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Bütçe Kisiti
Tercihler, Zevkler, Mübadele ve Firsat Maliyeti
Hanehalklari sinirli gelirler ve sabit fiyatlar
ile tanimlanmis kisitlar altinda, sadece neyi
satin alip almayacaklarini seçmede serbesttir.
Hanehalki bir seçim yaptigi zaman, bu mal ve
hizmet seçimi, ayni para ile satin alabilecegi
diger mallara ve hizmetlere göre daha agirlikli
olur. Hane halkinin sinirli bir bütçe (bütün
hane halklari bu kisit altinda hareket eder) ile
karsi karsiya oldugu sürece, herhangi bir malin
veya hizmetin gerçek maliyeti, ayni para miktari
ile satin alinabilecek olan diger mal ve
hizmetlerin degeriyle ölçülür.
6
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Bütçe Kisiti
Bütçe Kisitinin Daha Detayli Incelenmesi
? SEKIL 6.1 Ann ile Tom için 200lik Bütçe
Kisiti ve Firsat Kümesi
Bütçe kisiti, veri sinirli gelirle uygun olan mal
ve hizmet bilesenlerini uygun olmayanlardan
ayirir. Uygun bilesenler firsat kümesini
olusturur.A, B, C ve bütçe dogrusunu olusturan
tüm noktalar gelirin tamaminin harcandigi, E
noktasi ve mavi alandaki tüm noktalar gelirin
yetersiz oldugu, D noktasi ve dogrunun saginda
kalan tüm noktalar gelirin fazla oldugu harcama
ikilileridir.
Reel gelir Fiyatlar ve parasal gelir ile
belirlenen ve bir hane halki için uygun olan
gerçek mal ve hizmetlerin satin alacak firsatlar
kümesidir.
7
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Bütçe Kisit Denklemi
Genel olarak, bütçe kisit denklemi asagidaki
notasyonla ifade edilebilir
FXX FYY Gelir,
Burada, FX Xin fiyati, X tüketilen X
miktari, FY Ynin fiyati, Y tüketilen Y
miktari, Gelir hane halkinin geliridir.
Örnek, FX 20, X Tayland yemek miktari,
FY 10, Y Jazz kulüp miktari, Gelir
200.
20.X 10.Y 200
8
Mal Piyasalarinda Hanehalki Tercihi
Bütçe Kisit Denklemi
Fiyat Artis veya Düsüslerinin Bütçe Kisitlarini
Degistirmesi
? Sekil 6.2 Fiyattaki Bir Düsüsünün Ann ve
Tomun Bütçe Kisitina Etkisi
Bir malin fiyati düstügü zaman, bütçe kisiti saga
kayarken uygun olan firsatlari arttirir ve seçim
alanini genisletir.
Tayland yemegin 20 dan 10 a düsmesinin bütçe
kisitina etkisi
9
Seçme Ilkesi Fayda
fayda Bir ürünün tüketiciye verdigi tatmindir.
Azalan Marjinal Fayda
marjinal fayda (MF) Ilave bir birim mal ve hizmet
kullanimi veya tüketimi ile kazanilan ilave
tatmindir.
toplam fayda Mal ve hizmetin tüketiminden
saglanan tatminin toplam miktaridir.
azalan marjinal fayda yasasi veri bir zaman
diliminde, ilave tüketimden gelen ilave birim
faydanin azalmasidir. Tüketilen herhangi bir
malin miktari ne kadar artarsa, ayni malin her
ilave birim tüketiminden dogan tatmin (fayda) o
kadar azalir.
10
Seçme Ilkesi Fayda
Azalan Marjinal Fayda
TABLO 6.2 Hafta Basina Kulübe Girislerin Toplam ve Marjinal Faydalari TABLO 6.2 Hafta Basina Kulübe Girislerin Toplam ve Marjinal Faydalari TABLO 6.2 Hafta Basina Kulübe Girislerin Toplam ve Marjinal Faydalari
Kulüp Ziyareti Toplam Fayda Marjinal Fayda
1 12 12
2 22 10
3 28 6
4 32 4
5 34 2
6 34 0
? SEKIL 6.3 Frankin Toplam Ve Marjinal Fayda
Grafigi
Marjinal fayda, bir malin (bu durumda, kulübe
gidisler) ilave tüketiminden saglanan ek
faydadir. Marjinal fayda sifir oldugu zaman,
toplam fayda maksimum olur.
11
Seçme Ilkesi Fayda
Fayda Maksimizasyonu için Gelir Tahsisi
TABLO 6.3 Hafta Basina Sabit Harcamalarin Iki Seçenek Arasinda Dagilimi TABLO 6.3 Hafta Basina Sabit Harcamalarin Iki Seçenek Arasinda Dagilimi TABLO 6.3 Hafta Basina Sabit Harcamalarin Iki Seçenek Arasinda Dagilimi TABLO 6.3 Hafta Basina Sabit Harcamalarin Iki Seçenek Arasinda Dagilimi TABLO 6.3 Hafta Basina Sabit Harcamalarin Iki Seçenek Arasinda Dagilimi
(1) Hafta Basina Kulüp Ziyareti (2) Toplam Fayda (3) Marjinal Fayda (MF) (4) Fiyat (F) (5) Dolar Basina Marjinal Fayda (MF/F)
1 12 12 3.00 4.0
2 22 10 3.00 3.3
3 28 6 3.00 2.0
4 32 4 3.00 1.3
5 34 2 3.00 0.7
6 34 0 3.00 0
(1) Hafta Basina Basketbol Oyunu (2) Toplam Fayda (3) Marjinal Fayda (MF) (4) Fiyat (F) (5) Dolar Basina Marjinal Fayda (MF/F)
1 21 21 6.00 3.5
2 33 12 6.00 2.0
3 42 9 6.00 1.5
4 48 6 6.00 1.0
5 51 3 6.00 0.5
6 51 0 6.00 0
12
Seçme Ilkesi Fayda
Fayda-Maksimizasyon Kurali
Genel olarak, faydayi maksimize eden tüketiciler
asagidaki kosullar saglanana kadar harcama
miktarlarini degistirirler
Burada MFA tüketilen A malinin son biriminden
elde edilen fayda, MFB tüketilen B malinin son
biriminden elde edilen fayda, FA , A malinin
birim fiyati ve FB , B malinin birim fiyatidir.
fayda-maksimizasyon kurali Tüm mallar için her
bir malin marjinal fayda ve fiyat oranlarinin
esitlenmesidir.
elmas/su paradoksu Sunlari ifade etmektedir (1)
kullanim degeri en büyük olan seylerin çogu zaman
mübadele degeri yoktur veya çok azdir ve (2)
mübadele degeri en büyük olan seylerin kullanim
degeri yoktur veya çok azdir.
13
Seçme Ilkesi Fayda
Azalan Marjinal Fayda ve Negatif Egimli Talep
? SEKIL 6.4 Azalan Marjinal Fayda ve Negatif
Egimli Talep
40lik bir fiyatta, ilk Tayland yemeginden
saglanan fayda fiyati karsilamamaktadir. Ancak,
daha düsük 25lik bir fiyat, Ann ve Tomun ayda
5 kez Tayland yemegi yemesini saglamaktadir.
(Altinci yemegin faydasi 25in altindadir.)
Dolayisiyla, fiyat 15 oldugunda, Ann ve Tom ayda
10 kez Tayland yemegi yiyebileceklerdir. (bir
Tayland yemeginin marjinal faydasi, 15in diger
mallara harcanmasindan elde ettikleri faydanin
altina düsene kadar) Yani yemek fiyati sifir
(ücretsiz) olsa bile, Ann ve Tom bir ayda 25
birim Tayland yemeginden daha fazla Tayland
yemegi yeme düsüncesine katlanamayacaklardir.
14
U Y G U L A M A D A I K T I S A T
Ikame ve Piyasa Sepetleri
Bu bölümde ögrenilen fayda maksimizasyon kuralina
dönersek, Bay Smithin tükettigi her ürünün
marjinal faydasini alacagi miktarin fiyatiyla
karsilastirdigi görülmektedir. Bay Smithin
ikame mallarini satin alma iradesini
kisitladigimiz zaman, aslinda ona daha pahali bir
sepet sunulmus olunmaktadir.
15
Kayitsizlik (Farksizlik) Egrileri
Kayitsizlik Egrilerinin Elde Edilmesi
? SEKIL 6A.1 Kayitsizlik (Farksizlik) Egrisi
Bir kayitsizlik egrisi, ayni toplam faydayi
saglayan X ve Y mallari arasindaki belli
bilesenlerinin her birini temsil eden noktalar
kümesidir. Egiriyi olusturan noktalarin her
biri ayni düzeyde fayda veren ürün ikilileridir.
Örnegin A, B ve C noktalarinin herbiri ayni
fayadayi verir. Bu nedenle tüketici A, B ve C
mal sepetleri arasinda kayitsiz kalmaktadir.
Fakat tüketici egriden içerideki bir noktaya,
örnegin A noktasindan A noktasina geldiginde,
aldigi fayda azalir.
16
Kayitsizlik (Farksizlik) Egrileri
? SEKIL 6A.2 Tercih paftasi (haritasi)
Kayitsizlik Egrileri Kümesi
Kayitsizlik Egrilerinin Özellikleri
Her tüketicinin tercih paftasi olarak
adlandirilan kendine özgü bir farksizlik egrileri
kümesi vardir. Farksizlik egrisi ne kadar
yükselirse toplam faydanin o kadar yükseldigini
gösterir. Örnegin, I4 egrisini olusturan
herhengibir Y ve X ikilisi, I3 teki bir ikiliden
daha fazla fayda vermektedir.
Bir farksizlik egrisinin egimi Xin marjinal
faydasinin Ynin marjinal faydasina orani oldugu
görülmektedir ve egimi negatiftir.
17
Kayitsizlik (Farksizlik) Egrileri
Tüketici Tercihi
? SEKIL 6A.3 Tüketici Fayda Maksimizasyon
Dengesi
Tüketiciler toplam faydayi en üst düzeye çikaran
X ve Y bilesenini seçecektir. Sekil yardimiyla
anlatilirsa, tüketici olasi en üst kayitsizlik
egrisine ulasincaya kadar bütçe kisiti boyunca
hareket edecektir. Bu noktada bütçe kisiti ve
kayitsizlik egrisi birbirine teget olur. Bu teget
noktasi X ve Yde gerçeklesmektedir (B
noktasi).
kayitsizlik egrisinin egimi bütçe dogrusunun
egimi
18
Kayitsizlik (Farksizlik) Egrileri
Kayitsizlik Egrilerinden ve Bütçe Kisitindan
Talep Egrisinin Türetilmesi
? SEKIL 6A.4 Kayitsizlik Egrilerinden ve Bütçe
Kisitindan Talep Egrisinin Türetilmesi
Kayitsizlik egrileri i1, i2, ve i3 olarak
harflendirilmistir ve bütçe kisitlari da I/PY to
I/PX1, I/PX2 ve I/PX3 e uzanan üç çapraz dogru
ile gösterilmektedir. Xin fiyatinin PX 1ten PX
2e ve daha sonra PX 3e düsmesi, bütçe kisidini
saga dogru kaydirir. Dolayisiyla, her bir fiyatta
X ve Ynin farkli bir fayda maksimizasyon
bileseni vardir. Fayda i1 de A noktasi, i2de B
noktasi ve i3te C noktasi üzerinde maksimize
edilmektedir. Dolayisiyla, X malinin seçilmis
miktarlarina karsilik üç fiyat belirlendiginde
standart (asagi yönlü) negatif egimli talep
egrisi elde edilmis olur.
19
TERIMLERI VE KAVRAMLARI GÖZDEN GEÇIRME

• bütçe kisiti
• tercih kümesi veya firsat kümesi
• elmas/su paradoksu
• finansal sermaye piyasasi
• türdes (homojen) mallar
• azalan marjinal fayda yasasi

marjinal fayda (MU) tam rekabet tam bilgi reel
gelir toplam fayda fayda fayda - maksimizasyon
kurali