T

1
TÜRKIYE'DE ÇELTIK TOHUMLUK ÜRETIM
ÇALISMALARI Dr. Necmi BESER Trakya Tarimsal
Arastirma Enstitüsü Müdürü
2
GIRIS

• Türkiyede çeltik üretimi 1990 yilinda 51 bin
  hektar iken bu tarihten sonra sürekli bir artis
  göstermis ve 2009 yilinda 100 bin hektar
  civarinda olmustur. 2009 yilinda üretilen
  çeltigin yaklasik 80i, 1997 yilinda
  Enstitümüzce tescil edilen Osmancik- 97
  çesidinden gelmektedir. Bununla birlikte diger
  çesitlerimizden Edirne 10, diger, 9 gibi
  üretimde yer almaktadir.

3
GIRIS

• Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsünce islah
  çalismalari sonucunda 2004 yilinda Halilbey,
  Ece, Kirkpinar, Edirne çesitleri, 2006 yilinda
  Beser ve Sumnu çesitleri, 2007 yilinda da
  Kiziltan, Duragan, ve Aromatik-1, 2009 yilinda
  Gala ve Tunca çesitleri tescil edilmistir.

4
GIRIS

• Türkiye de üretilen çesitlerin hemen hemen
  tamamina yakini Trakya Tarimsal Arastirma
  Enstitüsü çesitleri olmasi nedeniyle, bunlarin
  islahçi, elit ve orijinal tohumlari da Trakya
  Tarimsal Arastirma Enstitüsünde yapilmaktadir.

5
SON YIRMI YILDA TOHUMLUKLARI ÜRETILEN ÇELTIK
ÇESITLERI

• Ülkesel Çeltik Arastirma Projesinin
  baslangicinda introduksiyon materyallari
  denemeleri sonucu 4 Italyan ( Ribe, Rocca, Baldo
  ve Veneria), 2 Bulgaristan (Plovdiv, Ranballi)
  ve 1 Rusya (Krasnodarsky-424) çesidi tescil
  edilmistir (Baldo üretim izni almistir). Tescil
  edilen Italyan Çesitlerinin sertifikali
  tohumlari baslangiçta Italyadan ithal edilmis
  zamanla bu çesitlerin elit ve orijinal ve
  sertifikali tohumlari Türkiyede üretilmeye
  baslanmistir.

6
SON YIRMI YILDA TOHUMLUKLARI ÜRETILEN ÇELTIK
ÇESITLERI

• 1979 yilinda Trakya Tarimsal Arastirma
  Enstitüsünde melezleme programi baslatilmis ve
  ilk melezleme yolu ile gelistirilen çesitler
  1989 yilinda tescil edilmis ve bu çesitlerin
  tohumlari üretilmeye baslanmistir. Son yirmi
  yilda Türkiyede üretilen çesitlerin tahmini
  ekilis yüzdeleri Çizelge de verilmistir.

7
Türkiye de ekilen çeltik çesitlerinin tahmini
ekilis yüzdeleri ()
1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2009
Ribe 15 10 5 5 3 2 - - -
Rocca 40 50 40 30 20 17 5 2 -
Krasnodarsky-424 5 3 - - - - - - -
Baldo 25 25 30 30 30 30 25 15 5
Veneria 5 5 5 3 2 1 - - -
Osmancik-97 - - 10 22 35 40 60 70 80
Edirne - - - - - - - 3 10
Diger 10 10 10 10 10 10 10 10 5
Toplam 100 100 100 100 100 100 100 100 100
8
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜ TARAFINDAN
ÜRETILEN ORIJINAL KADEME TOHUMLUK MIKTARI (KG)
Çesit Adi 2002 2003 2004 2005 2006
OSMANCIK-97 84800 40120 89700 60000 106200
EDIRNE       25900 26150
GÖNEN 4450 4550 3500 4700 3450
NEGIS 4800 4900 3150 7700 4350
HALILBEY       9700 10200
ECE       4200 4300
KIRKPINAR       2200 2750
KIRAL 6400 6400 7450 2900 3250
VENERIA     700 1200 2450
BESER         520
SUMNU         1450
KRASNODARSKY-424     400   350
ROCCA 13000 13000 12000    
BALDO 36050 35750 16450    
DEMIR 1800 1800 400    
YAVUZ 1200 1200 550    
KARGI 1650 1650 1150    
SÜREK-95     300    
TOPLAM (kg) 154150 109370 135750 118500 165420
9
2007 Yilinda Trakya Tarimsal Arastirma
Enstitüsünde üretilen elit ve orijinal çeltik
tohumlugu.
Çesit Adi Elit (kg) Orijinal (kg)
OSMANCIK-97 2150 72 900
GALA 1000 29 600
EDIRNE 750 31 000
GÖNEN 240 4 300
NEGIS 155 5 300
HALILBEY 650 20 150
KIRKPINAR 224 1 150
KIRAL 93 3 450
BESER 171 1 250
SUMNU 164 1 250
7721 25 2 400
KRASNODARSKY-424 30 150
AROMATIK-1 100 1 000
DURAGAN 249 1 700
TOPLAM 6 016 176 050
10
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsünde
  çeltik tohumluk üretimi asagidaki sekilde
  yapilmaktadir.
• 1. yil
• Seyrek olarak ekilmis elit veya orijinal-1
  üretim parselinden tek salkimlar
  seçilmektedir.

11
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• 2. yil
• Tek salkimlar 25 cm araliklarla 5 m
  uzunlugunda tek bitki siralarina
  ekilmektedirler.
• Tek salkim siralarinda gerekli gözlemler
  yapilmakta, hastalikli ve tip disi siralar
  atilmaktadir. Geriye kalanlar hasat edilmekte
  ve elit tohum elde edilir.

12
(No Transcript)
13
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• 3. yil elit tohumlar ön çimlendirilerek
  orijinal tohumluk elde etmek üzere su içine
  serpilerek ekilmektedir. Bu ekim de normal
  üretime göre daha az (10-20 az) tohum ve gübre
  kullanilmaktadir. Bunun nedeni özellikle azotlu
  gübre fazla atildigin da yaniklik hastaligi
  riskinin artmasi ve yatmaya neden olmasidir

14
(No Transcript)
15
(No Transcript)
16
(No Transcript)
17
(No Transcript)
18
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• Orijinal-1 kademe ve daha sonraki kademelerde
  sertifikali tohumluk üretiminde sertifikasyon
  islemi baslamaktadir.Tarim Il Müdürlügü
  elemanlari balmumu olgunlugunda beyaz uç
  nematodu için salkim almakta ve kirmizi çeltik,
  tip disi gibi konularda kontrolleri
  yapmaktadir.

19
Il Müdürlügü Elemanlari Salkim Numunesi Alip
Sayim Yapiyorlar
20
3.2. TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• 4. yil Orijinal -1 tohumlarin bir kismi Trakya
  Tarimsal Arastirma Enstitüsünde Orijinal-2
  tohum üretmek için kullanilmakta, geri kalan
  kismi ise Royalty anlasmasi yaptigimiz tohum
  üreticisi sirketlere satilmaktadir.

21
3.2. TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• Tohum üretimi sirasinda ekimden önce tohumlar
  beyaz uç nematoduna karsi sicak su uygulamasi
  yapilir ve Benomyl li ilaçlarla ilaçlanir.

22
3.2. TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• Sicak su uygulamasi 55-57 dercede 15 dakakika
  yapilir.

23
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNDE
KULLANILAN TOHUMLUK ÜRETIM YÖNTEMI

• Tohumlar selektörlenmekte, 50 ser kglik paketler
  halinde çuvallanmaktadirlar Bu çuvallar 10 ar
  tonluk partiler halinde istiflenmektedirler
  (parti büyüklügü yeni yönetmelikte 30 ton a
  çikarilmistir)
• Her partiden sertifikasyon analizi için
  görevlilerce numuneler alinmaktadir

24
Tohumlar temizlenir ve istiflenir
25
TOHUMLAR SATISA KADAR DEPOLANIR
26
Çeltik Tohumluk Üretiminde Kullanilan Tarla ve
Laboratuar Standartlari

• 2008 yilinda yapilan son degisiklere Tahil tohumu
  sertifikasyonu ve pazarlama yönetmeligi ile
  çeltik sertifikasyonu için beyanname verme
  tarihi, tarla standartlari, laboratuar
  standartlari, ambalajlama ve diger uyulmasi
  gereken sartlar belirlenmistir.
• Bu yönetmelikte daha önce olan anaç kademe
  kaldirilmistir.

27
Çeltik Tohumluk Üretiminde Kullanilan Tarla ve
Laboratuar Standartlari

• Beyannamenin ekilisten sonra 30 gün içinde
  yapilmasi gerekmektedir.
• Tarla Kontrolü hasattan 1 hafta önce balmumu
  olum zamaninda en az bir defa yapilir, kontrolde
  sayimi yapilacak hususlar
• a) Diger çesitler,
• b) Kirmizi çeltik,
• c) Tohumla geçen hastaliklardan Pyrcularia
  oryzae.
• d) Tohumla geçen zararlilardan Çeltik Beyaz Uç
  Nematodu (Aphelenchoides bessei)

28
Çeltik Tohumluk Üretiminde Kullanilan Tarla ve
Laboratuar Standartlari

• Ön Bitki Sarti
• Her kademeden çeltik tohumlugu üretimi amaci ile
  kullanilacak tarlaya iki sene çeltik ekilmemis
  olmalidir.
• Çeltik Beyaz Uç Nematodu yönünden, çeltik üretimi
  yapilacak alanda, zararlinin diger konukçusu olan
  bitkilerin (çilek, süs bitkisi) yetistirilmemesi
  gerekir.

29
Çeltik Tohumluk Üretiminde Kullanilan Tarla ve
Laboratuar Standartlari

• Izalosyan sarti olarak diger çesitler ile 2 metre
  mesafe aranir.
• Ayni tarlaya farkli çesit ekilecekse en az 2
  yil çeltik ekilmez.
• Ülkemizde dis karantinaya tabi olan beyaz uç
  nematodu 1995 yilinda tespit edilmis olup daha
  daha sonra sertifikasyon islemlerinde
  tohumlarin bu nematotdan ari olmasi sarti
  aranmaya baslanmistir.

30
LABORATUVAR STANDARTLARI ()
Faktörler Orijinal Sertifikali I Sertifikali II
Saf tohum (en az ) 98 97 97
Cansiz Yabanci Madde (en az ) 2 3 3
Diger Mahsul Tohumlari (en çok ) 0 0,1 0,1
Ot tohumlari (en çok adet/kg) 0,1 0,1 0,2
Kirmizi Çeltik (en çok adet/kg) 5 10 20
Çeltik Beyaz Uç Nematodu (A.besseyi) 0 0 0
Çimlenme (en az ) 85 85 85
31
TOHUM ETIKETLERI
SERTIFIKALI-1
BASIC -ORIJINAL
SERTIFIKALI -2
32
Çeltik Tohumluk Üretiminde Kullanilan Tarla ve
Laboratuar Standartlari

• Standartlarda her ne kadar kirmizi çeltige
  izin verilse de Trakya Tarimsal Arastirma
  Enstitüsü tarafindan üretilen tohumlarda 0
  (sifir) kirmizi çeltik bulunacak sekilde üretim
  yapilmakta bu yüzden de çok talep görmektedir.

33
TRAKYA TARIMSAL ARASTIRMA ENSTITÜSÜNCE ÜRETILEN
ORIJINAL TOHUMLARDA KIRMIZI ÇELTIK BULUNMAZ
34
SERTIFIKALI TOHUMLUK ÜRETIM POLITIKALARI

• Türkiye de üretilen sertifikali tohumluk
  üretimi yeterli degildir. Devletimiz
  sertifikali tohumluk kullanimini tesvik etmek
  amaciyla destekleme politikalari
  yürütmektedir. 1997 yilindan 2001 yilina kadar
  5 yil süre ile sertifikali tohumluk
  üreticilerine üretip sattiklari her kg
  sertifikali tohumluk için 1997 yilinda 400
  dolar/ton destek verilmis, bu destek 2000 yilinda
  150 dolar/tona düsmüs ve 2001 yilinda
  kaldirilmistir. Daha sonra 2007 yilina kadar
  herhangi bir destek verilmemistir.

35
SERTIFIKALI TOHUMLUK ÜRETIM POLITIKALARI

• 2007 yilinda sertifikali tohumluk üretimini
  özendirmek için yeni bir program baslatilmistir.
  Yeni destekleme programina göre 2007 yilinda
  sertifikali çeltik tohumlugu kullanan
  çiftçiye, sertifikali tohumluk kullandigi arazisi
  için 8 TL (6,5 Dolar)/ Da destek verilmeye
  baslanmistir. 2008 yilinda bu destege ilave
  olarak çeltik tohumluk üretene 2008 yili için
  270, 2009 yili içinde 250 TL destek ödemesi
  baslatilmistir.
• Destek ödemesinin basladigi 1997 yilinda 188 ton
  olan yillik sertifikali tohumluk üretimi 2001
  yilinda 1189, 2006 yilinda da 4745 ton a
  ulasmistir.

36
SERTIFIKALI TOHUMLUK ÜRETIM POLITIKALARI

• Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsü
  Tarafindan Türkiyenin ihtiyaci olan orijinal
  tohumluk üretimini karsilamak için son 8 yilda
  üretim 4 kat arttirilmistir.
• TIGEM yanisira özel sektöründe tohumluk üretimine
  girmesi üzerine Enstitü özel sektörle siki
  isbirligi için girmis ve tohumluk üretmek
  isteyen bütün sirketlere royalty anlasmasi ile
  orijinal tohum temin edilmeye baslanmistir.

37
ÇELTIK TOHUMLUGU PAZARLAMASI

• Tohum üreticisi sirketler Trakya Tarimsal
  Arastirma enstitüsünden orijinal kademede tohum
  almakta ve bunlardan üretip sattiklari
  sertifikali tohumluklar için Enstitüye royalty
  ödemektedirler. Trakya Tarimsal Arastirma
  Enstitüsü simdiye kadar sertifikali tohumluk
  üretmeleri için 46 Sirketle anlasma imzalanmis
  olup bunlardan 20 ye yakini aktif olarak çeltik
  tohumlugu üretimi yapmaktadir.
• 2009 Yilinda 2 Bulgar Tohum üreticisi kurulus
  ile de sözlesme imzalanmis olup bu kuruluslara
  2009 yilinda orijinal kademede ihracat
  yapilmistir. Bu tohumlari çogaltip sattiktan
  sonra Enstitümüze islahçi hakki ödeyeceklerdir.

38
Yillara Göre Tohumluk Üreticisi Sirketlerce
Üretilen Sertifikali Tohumluk Miktari
Yil 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
ton 345 470 349 326 188 663 762
Yil 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
ton 992 1189 904 1359 1297 3254 4745
Kaynak ( Sürek ve ark 2002, Anon 2000-20007 )
39
(No Transcript)
40
ÇELTIK TOHUMLUGU PAZARLAMASI

• Grafikten de görülecegi gibi Türkiyede
  üretilen sertifikali tohumluk miktari 2006
  yilinda 4745 tondur. Diger taraftan 2009 yilinda
  yaklasik 100 000 ha çeltik ekimi
  yapilmistir. Çeltik ekili alanlar için gerekli
  tohumluk miktari ise yaklasik 16-20 bin ton
  arasindadir. Görüldügü gibi sertifikali tohumluk
  üretimini arttirma geregi vardir.
• Genelde 1 yil alinan sertifikali tohumluk 2- 3
  yil kullanilmaktadir. Bu nedenle tarlalar
  genelde temiz tohumla ekilmektedir.

41
ÇELTIK TOHUMLUGU PAZARLAMASI

• Tohumluk üreticileri tarafindan üretilen
  tohumlar asagidaki yollarla çiftçilere
  ulastirilmaktadir
• a- Tohum üreticileri kendileri
• b- Bayileri
• c- Kooperatifler araciligi ile
  pazarlanmaktadir.
• Tohum üreticisi sirketler tohum satislarini
  mayis ayi içerisinde bitirmektedirler. Satislar
  bittikten sonra ayni yil içinde Kasim -Aralik
  ayinda Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsüne
  royalty ödemektedirler.

42
SONUÇ

• Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsünün araç
  ve alet parkinin gelistirilmesi sonucu orijinal
  tohumluk üretimi yilda yaklasik 200 tona
  çikmistir. Üretilen söz konusu 200 Ton Orijinal
  tohum, tohumluk üretiminde kullanildigi
  takdirde, 1. yil 6- 7 bin ton, 2 yil sonunda da
  180 210 bin ton a ulasilacaktir. Türkiyede
  2009 yili çeltik ekilis alani yaklasik 1000
  000 da olup bütün çeltik üretimi yapilan
  tarlalarda sertifikali tohumluk kullanmasi
  halinde ihtiyaç duyulacak sertifikali tohumluk
  miktari ise ancak 18 20 bin tondur

43
SONUÇ

• Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsü
  tarafindan Türkiyenin ihtiyacini karsilayacak
  miktarda orijinal tohumluk üretilmekte bu
  tohumlarda tohum üreticisi sirketlerce
  çogaltilarak çiftçilere ulastirmaktadir. Bunun
  sonucunda da kaliteli, yüksek verimli ve
  rekabetçi bir çeltik üretimi devam etmektedir

44
SONUÇ

• Türkiyede yilda 1 Milyar TL lik çeltik
  üretilmektedir.
• Bu üretim için kullanilan çesitler Trakya
  Tarimsal Arastirma Enstitüsü tarafindan
  gelistirilen çesitlerdir. Çesitlerin verimi dünya
  ortalamasinin 2 kati olup en yüksek verim alan
  ülkeler içindedir.
• Çeltik tohumlugu ithalati uzun yillardir
  yapilmamakta gerekli olan Orijinal tohumlar
  Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsü ve
  sertifikali tohumlarda yurt içinde tohum
  üretici firmalar tarafindan üretilmektedir.
• Türkiye çeltikte kendi çesidini Trakya
  Tarimsal Arastirma Enstitüsünce gelistirip,
  ihtiyacini karsiladigi gibi, 2 yildir ihracata
  yapmaktadir.