MODEL IS/LM A POLITYKA GOSPODARCZA

1
MODEL IS/LM A POLITYKA GOSPODARCZA Najpierw
opiszemy dwie specyficzne sytuacje w gospodarce
pulap-ke plynnosci (ang. liquidity trap) i
przypadek klasyczny (ang. clas-sical case).
Nastepnie zbadamy skutecznosc polityki
pienieznej i polityki fiskal-nej w tych
sytuacjach. Potem za pomoca modelu IS-LM
opiszemy rózne warianty polityki gospodarczej
(rózne rodzaje policy mix). Na zakonczenie
uzyjemy modelu IS-LM w celu wyjasnienia, dlaczego
niekiedy bank centralny kontroluje ilosc
pieniadza w gos-podarce, niekiedy zas
bezposrednio poziom stopy procentowej.
2

• MODEL IS/LM PULAPKA PLYNNOSCI I PRZYPADEK
• KLASYCZNY.
• 1.1. PULAPKA PLYNNOSCI.

Wyobrazmy sobie POZIOMA linie LM (zob. rysunek).
Co oznacza jej niety-powe polozenie?
Pozioma linia LM
i
Mala zmiana stopy procentowej, i, (CD).
LM
C D
LM
0
YAEPL
A
B
Bardzo duza zmiana wiel- kosci produkcji, Y
(AB).
Aby to zrozumiec, pomysl o linii LM, która jest
prawie pozioma (LM). Aby stopa procentowa, i,
zmienila sie zauwazalnie (np. o CD na rysunku),
produkcja, Y, musi zmienic sie bardzo znacznie (o
AB). Pozioma linia LM oznacza skrajny wariant
takiej sytuacji.
3
Pozioma linia LM
i
LM
0
Y AEPL
LM i(1/h)(kY-M/P) Otóz z pozioma linia LM
mamy do czynienia NP. wtedy, gdy parametr h we
wzorze linii LM, opisujacy wrazliwosc popytu na
pieniadz na zmiany stopy procentowej, jest BARDZO
DUZY (h?8) (w porównaniu z para-metrem k).
Przeciez skoro i(1/h)(kY-M/P), a h?8, to
dla spowodowa-nia chocby malej zmiany stopy
procentowej, i, niezbedna jest bar-dzo duza
zmiana produkcji, Y.
4
Pulapka plynnosci
i
LM
0
Y AEPL
A zatem w opisywanej sytuacji (h?8) wrazliwosc
popytu na pieniadz, MD, na zmiany stopy
procentowej, i, jest bardzo duza... Bardzo male
zmiany stopy procentowej, i, kompensuja wtedy
zmiany po-pytu na pieniadz, MD, spowodowane
wielkimi zmianami produkcji, Y. Ta-ka sytuacja
nosi nazwe PULAPKI PLYNNOSCI (ang. liquidity
trap). W PRZYPADKU PULAPKI PLYNNOSCI BARDZO
MALE ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ POWODUJA, ZE LUDZIE
SA SKLONNI TRZYMAC PRAKTYCZNIE DOWOLNA ILOSC
PIENIADZA. POPYT NA PIENIADZ JEST BARDZO WRAZLIWY
NA ZMIANY STOPY PRO-CENTOWEJ.
5
1.2. PRZYPADEK KLASYCZNY. A teraz pomysl o
pionowej linii LM. Co oznacza taka sytuacja?
Pionowa linia LM
i
LM
LM
C
Duza zmiana stopy procentowej, i,
(CD).
D
0
A B
Y AEPL
Bardzo mala zmiana wiel- kosci produkcji, Y
(AB).
Pomysl o linii LM, która jest prawie pionowa
(LM). Juz bardzo male zmiany wielkosci
produkcji, Y, (np. o AB na rysunku) powoduja
duze zmiany stopy procentowej, i (o CD). Pionowa
linia LM oznacza skrajny wariant takiej sytuacji.
6
Pionowa linia LM
i
LM
0
Y AEPL
LM i(1/h)(kY-M/P) Otóz z pionowa linia LM
mamy do czynienia NP. wtedy, gdy parametr h we
wzorze linii LM, opisujacy wrazliwosc popytu na
pieniadz na zmiany stopy procentowej, jest bardzo
maly (w porównaniu z parametrem k) (h?0).
Przeciez skoro i(1/h)(kY-M/P), a h?0, to
juz male zmiany produkcji, Y, skutkuja duza
zmiana stopy procentowej, i. Tylko taka zmia-na
oprocentowania pozwala wtedy skompensowac skutki
wywolanej zmia-na produkcji zmiany popytu na
pieniadz.
7
Przypadek klasyczny
i
LM
0
Y AEPL
A zatem w opisywanej sytuacji (h?0) wrazliwosc
popytu na pieniadz, MD, na zmiany stopy
procentowej, i, jest bardzo mala. Aby
skompensowac zmiany popytu na pieniadz, MD,
spowodowane bardzo malymi wahaniami produkcji, Y,
niezbedne sa wielkie zmiany stopy procentowej, i.
Taka sytu-acja nosi nazwe PRZYPADKU KLASYCZNEGO
(ang. classical case). PRZYPADEK KLASYCZNY
OZNACZA, ZE NIEZALEZNIE OD PO-ZIOMU STOPY
PROCENTOWEJ LUDZIE CHCA TRZYMAC PRAK-TYCZNIE TAKA
SAMA ILOSC PIENIADZA.
8
2. POLITYKA PIENIEZNA PULAPKA PLYNNOSCI I
PRZYPA- DEK KLASYCZNY.
Oto linia LM i(1/h)(kY-M/P). Jak
widac, wzrost realnej podazy pieniadza, M/P,
przesuwa linie LM w prawo (w dól). Przy danym
polozeniu ujemnie nachylonej linii IS powo-duje
to wzrost produkcji, Y, i spadek stopy
procentowej, i. Rozpatrzymy dwa
skrajne - warianty takiej sytuacji 1. Pulapke
plynnosci. 2. Przypadek klasyczny.


i
LM
LM
IS
0

YAEPL
9
2.1. POLITYKA PIENIEZNA PULAPKA PLYNNOSCI.
Gdy gospodarka tkwi w pulapce plynnosci,
zwiekszenie realnej podazy pie-niadza nie
powoduje spadku stopy procentowej i wzrostu
produkcji. Naj-mniejsza chocby obnizka stopy
procentowej skutkuje tak duzym wzrostem popytu na
pieniadz (h?8), ze ów wzrost realnej podazy
pieniadza zostaje zaabsorbowany. Wiec po wzroscie
podazy pieniadza stopa procentowa pra-wie sie nie
zmienia, NIE WPLYWAJAC NA WIELKOSC PRODUKCJI, Y.
W efekcie, kiedy linia LM jest
pozioma i wystepuje pulapka plynnosci, przy danym
polozeniu linii IS (zakladam, ze nie jest ona
prawie pozioma), poli-tyka pieniezna traci
skutecznosc. Zmiany podazy pieniadza nie wplywaja
na popyt na rynku dóbr, poniewaz nie powoduja
zmian stopy procentowej.
Pulapka plynnosci
i
LM
0
Y AEPL
10
Kiedy linia LM jest pozioma, przy danym polozeniu
linii IS (o której za-kladam, ze nie jest prawie
pozioma) polityka pieniezna traci skutecznosc.
Analiza graficzna potwierdza taki
wniosek. Przy h?8 i prawie poziomej linii LM
nawet znaczny wzrost realnej podazy pieniadza,
M/P (zob. odcinek AB na rysunku), skutkuje tylko
bardzo mala zmiana stopy procentowej, i, a wiec
praktycznie nie ma wplywu na wielkosc
zagregowanych wydatków i produkcje, Y (zob.
odcinek CD na rysunku).
i
IS
B
A
LM
LM
0
Y AEPL
Odcinek CD
11
W praktyce sytuacja podobna do pulapki plynnosci
wystepuje skrajnie rza-dko, wiec polityka
pieniezna okazuje sie - mniej lub bardziej -
skuteczna... Zauwaz jednak, ze jesliby realna
stopa procentowa w gospodarce spadla do zera,
wzrost podazy pieniadza nie bylby w stanie
obnizyc jej jesz-cze bardziej. Przeciez np.
przy realnej stopie procentowej równej 3
pozy-czajacy 100 zwraca tylko 97, wiec oplaca sie
pozyczyc jak najwiecej. Ozna-cza to, ze kiedy
stopa procentowa spada ponizej zera, wrazliwosc
popytu na pieniadz na takie zmiany stopy
procentowej okazuje sie nieskonczenie duza i
stopa procentowa nie obniza sie pod wplywem
wzrostu podazy pieniadza. Wystarczy juz
obnizenie sie stopy procentowej w okolice 0, aby
popyt na pieniadz stal sie bardzo wrazliwy.
Alternatywny koszt trzymania srodka platniczego
zmniejsza sie wtedy gwaltownie rosnie liczba
projektów inwestycyjnych, zapewniajacych
minimalny akceptowalny (przewyzszajacy stope
procentowa) poziom stopy zysku. To dlatego,
kiedy na przelomie XX w. i XXI w. realna stopa
pro-centowa w Japonii spadla w okolice zera,
niektórzy ekonomisci (np. Paul Krugman) mówili o
pulapce plynnosci, w która wpadla Japonia.
12
To dlatego, kiedy na przelomie XX w. i XXI w.
realna stopa procentowa w Japonii spadla w
okolice zera, niektórzy ekonomisci (np. Paul
Krugman) mówili o pulapce plynnosci, w która
wpadla Japonia.
13
2.1. POLITYKA PIENIEZNA PRZYPADEK KLASYCZNY
W przypadku klasycznym zwiekszenie realnej podazy
pieniadza powoduje znaczny spadek stopy
procentowej i wzrost produkcji. Obnizka stopy
procentowej skutkuje na tyle malym wzrostem
popytu na pieniadz (h?0), ze dopiero duzy spadek
stopy procentowej sprawia, ze ów wzrost realnej
podazy pieniadza zostaje skompensowany.
W efekcie, kiedy linia LM jest
pionowa, przy danym polozeniu linii IS, po-lityka
pieniezna okazuje sie bardzo skuteczna. Zmiana
realnej podazy pie-niadza, MS, wymusza znaczna
zmiane stopy procentowej, i, bo dopiero wte-dy
popyt na pieniadz, MD, zmienia sie
wystarczajaco, aby rynek pieniadza odzyskal
równowage! (Wszak h?0, wiec MD slabo reaguje na
zmiany i!).
Przypadek klasyczny
i
LM
0
Y AEPL
14
Kiedy linia LM jest pionowa, przy danym polozeniu
linii IS, polityka pie-niezna okazuje sie bardzo
skuteczna.
LM
i
LM
i
A
B
LM
LM
IS
IS
0
0
Y AEPL
Y AEPL
Analiza graficzna potwierdza taki wniosek. Przy
prawie pionowej linii LM dany wzrost realnej
podazy pieniadza, M/P skutkuje stosunkowo znaczna
zmiana stopy procentowej, i, i (lub) wielkosci
zagregowanych wydatków i produkcji, Y (por.
rysunki A i B).
15
3. POLITYKA FISKALNA PULAPKA PLYNNOSCI I
PRZY-PADEK KLASYCZNY.
Oto linia IS Y MAMbi. Jak
widac, wzrost autonomicznych wydatków, A, w tym
wydatków kont-rolowanych przez panstwo, G,
przesuwa linie IS o M?A. Jednoczesnie jednak
wyparte zostaje Mb?i wydatków prywat-nych, bo
stopa procentowa, i, wzrasta na skutek
zwiekszenia sie produkcji. Znowu rozpatrzymy
dwa skrajne - warianty takiej sytuacji 1.
Pulapke plynnosci. 2. Przypadek klasyczny.
16
3.1. POLITYKA FISKALNA PULAPKA PLYNNOSCI.
W takiej sytuacji polityka fiskalna jest bardzo
skuteczna, poniewaz efekt wypierania nie
wystepuje.
Y MAMbi.
Na przyklad, przy prawie poziomej linii LM
wzrost wydatków panstwa, który przesuwa linie IS,
powoduje bardzo mala zmiana stopy pro-centowej,
i, a wiec znaczny wzrost produkcji, Y (wzrostu
tego nie zmniejsza bardzo slaby efekt
wypierania).
i
IS
IS
LM
0
Y AEPL
Juz mala zmiana stopy procentowej, i, powoduje
tak duza zmiane popytu na pieniadz, ?MD, ze
zmiana popytu na pieniadz, ?MD, wywolana przez
zmiane wielkosci produkcji, Y, zostaje
skompensowana. W takiej sytuacji produkcja, Y,
moze wzrosnac az o M?A (prawie nie dochodzi do
wypie-rania Mbi 0).
17
Kiedy gospodarka tkwi w pulapce plynnosci,
polityka fiskalna jest bardzo skuteczna, poniewaz
efekt wypierania nie wystepuje...
i
IS
IS
LM
0
Y AEPL
Otóz do podobnej sytuacji dochodzi w przypadku
MONETYZACJI DE-FICYTU BUDZETOWEGO. Monetyzacja
deficytu budzetowego polega na finansowaniu
deficytu budzetu przez bank centralny za pomoca
emisji pieniadza.
18
Kiedy gospodarka tkwi w pulapce plynnosci,
polityka fiskalna jest bardzo skuteczna, poniewaz
efekt wypierania nie wystepuje. Otóz do podobnej
sytuacji dochodzi w przypadku MONETYZACJI
DEFICYTU BUDZE-TOWEGO.
W obu przypadkach przyczyna duzej zmiany
produkcji, Y, jest mala zmiana stopy procentowej,
i. Jednak za kazdym razem przyczyny tej sla-bej
reakcji stopy procentowej na zmiany wielkosci
produkcji sa inne. Za pierwszym razem jest
chodzi o bardzo silna wrazliwosc po-pytu na
pieniadz na zmiany stopy procentowej (por.
rysunek A). Za dru-gim razem mala zmiana stopy
procentowej jest spowodowana zwieksze-niem
realnej podazy pieniadza (por. rysunek A).
19
3.2. POLITYKA FISKALNA PRZYPADEK KLASYCZNY
W przypadku klasycznym polityka fiskalna traci
skutecznosc. Przesu-niecia linii IS prawie nie
zmieniaja wielkosci produkcji w gospodarce.
Przyczyna jest bardzo silny efekt wypierania. Juz
male zmiany wiel-kosci produkcji, Y, powoduja
bardzo duza zmiane stopy procentowej, i.
i
LM
IS
IS
0
YAEPL
20
W przypadku klasycznym potrzebna jest bardzo duza
zmiana stopy pro-centowej, i, aby - przy h?0 - MD
zmienil sie wystarczajaco dla skompen-sowania
zmiany MD spowodowanej chocby niewielka zmiana Y.
Do podo-bnej sytuacji dochodzi w przypadku
pelnego wykorzystania mocy pro-dukcyjnych i
gietkich cen w gospodarce.
i
LM
IS
IS
0
YAEPL
Ekspansywna polityka fiskalna i wzrost
zagregowanych wydatków, AEPL, powoduje wtedy
jedynie wzrost cen, P. Rosnace ceny, P, redukuja
realna podaz pieniadza, M/P. To podbija stope
procentowa i skutkuje wypar-ciem wydatków
prywatnych ?C i(lub) ?I. W takiej sytuacji
wypieranie okazuje sie pelne ??G???C ?I?.
Przeciez jakakolwiek nadwyzka AEPLgtYP powoduje
dalszy wzrost gietkich cen... Jednak w
rozpatrywanym tu przypadku klasycznym przyczyna
silnej reakcji stopy procentowej, i, na zmiane
wielkosci produkcji jest nie-wrazliwosc popytu na
pieniadz na zmiany stopy procentowej (h?0). W
gospodarce klasycznej przyczyna podobnego
zjawiska bylo pelne wyko-rzystanie mozliwosci
produkcyjnych i gietkosc cen, P.
21
PODSUMUJMY Kiedy gospodarka tkwi w pulapce
plynnosci, zawodzi polityka pieniezna, a
skuteczna jest polityka fiskalna. W przypadku
kla-sycznym jest odwrotnie polityka pieniezna
okazuje sie skuteczna, niesku-teczna jest
polityka fiskalna. Jednak skrajnosci pulapki
plynnosci i przypadku klasycznego bardzo rzadko
odpowiadaja gospodarczej rzeczywistosci. Naszym
wnios-kom wygodnie jest zatem nadac taka oto
forme IM BARDZIEJ PLASKA JEST LINIA LM (CZYLI
IM BARDZIEJ WRAZ-LIWY NA ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ
JEST POPYT NA PIE-NIADZ), TYM MNIEJ SKUTECZNA
JEST POLITYKA PIENIEZNA I TYM BARDZIEJ SKUTECZNA
JEST POLITYKA FISKALNA. lub ekwiwalentnie
IM BARDZIEJ STROMA JEST LINIA LM (CZYLI IM
MNIEJ WRAZ-LIWY NA ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ JEST
POPYT NA PIE-NIADZ), TYM BARDZIEJ SKUTECZNA JEST
POLITYKA PIENIEZ-NA I TYM MNIEJ SKUTECZNA JEST
POLITYKA FISKALNA.
22
4. MODEL IS-LM WARIANTY POLICY MIX. 4.1.
LINIE IS I LM A ODMIANY POLITYKI PIENIEZNEJ I
FISKALNEJ. Model IS/LM jest wygodnym
narzedziem opisu róznych odmian polityki
stabilizacyjnej panstwa, czyli róznych kombinacji
ekspansywnej, neut-ralnej i restrykcyjnej
polityki pienieznej i polityki fiskalnej (ang.
policy mix).
23
EKSPANSYWNA jest polityka gospodarcza, której
celem jest zwiek-szenie zagregowanych wydatków,
AEPL, w gospodarce. RESTRYKCYJNA jest polityka
gospodarcza, której celem jest zmniej-szenie
zagregowanych wydatków, AEPL, w gospodarce.
NEUTRALNA jest polityka gospodarcza, kiedy
panstwo nie próbuje zmienic wielkosci
zagregowanych wydatków, AEPL, w gospodarce.
24
EKSPANSYWNA POLITYKA PIENIEZNA PRZESUWA LINIE LM
W PRAWO (LM?LM). (Dla poszczególnych poziomów
stopy procentowej rosnie wielkosc produkcji, przy
której rynek pieniadza jest w równowadze).
RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIEZNA PRZESUWA LINIE
LM W LEWO (LM?LM). (Dla poszczególnych poziomów
stopy procentowej ma-leje wielkosc produkcji,
przy której rynek pieniadza jest w równowadze).
W EFEKCIE NEUTRALNEJ POLITYKI PIENIEZNEJ LINIA
LM NIE ZMIENIA POLOZENIA.
LM i(1/h)(kY-M/P)


i
LM
LM
LM
0

YAEPL
25
EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA PRZESUWA LINIE IS W
PRA-WO (IS?IS). (Dla poszczególnych poziomów
stopy procentowej rosnie wielkosc produkcji, przy
której rynek dóbr jest w równowadze).
RESTRYKCYJNA POLITYKA FISKALNA PRZESUWA LINIE IS
W LE-WO (IS?IS). (Dla poszczególnych poziomów
stopy procentowej maleje wielkosc produkcji, przy
której rynek dóbr pozostaje w równowadze). W
EFEKCIE NEUTRALNEJ POLITYKI FISKALNEJ LINIA IS
NIE ZMIENIA POLOZENIA.
IS YAM- Mbi

IS

i
IS
IS
0

YAEPL
26
4.2. WARIANTY POLICY MIX.
Model IS/LM jest wygodnym narzedziem opisu
róznych odmian polityki stabilizacyjnej panstwa.
Poczatkowo gospodarka znajduje sie w stanie
krótkookresowej równo-wagi w punkcie E (YAEPL).
Przyczyna zmian produkcji, Y, oraz stopy
procentowej, i, jest ekspansywna i (lub)
neutralna i (lub) restrykcyjna polityka fiskalna
i (lub) pieniezna. W gospodarce powstaja wtedy
sytu-acje E1, ..., E8...
i
LM
LM
E1
E8
E2
i1
LM
E
E7
E3
i
IS
i2
E4
E6
E5
IS
IS
0
YE
YP
AEPLY
27
i
LM
LM
E1
E8
E2
i1
LM
E
E7
E3
i
IS
i2
E4
E6
E5
IS
IS
0
Na przyklad E1 ekspansywna polityka fiskalna
plus restrykcyjna polityka pieniezna. (Moze,
obawiajac sie inflacji, bank centralny studzi
koniunkture roz-grzana przez rzad). E3
ekspansywna polityka fiskalna plus ekspansywna
polityka pieniezna. (Moze - z powodu recesji -
rzad i bank centralny agresywnie nakrecaja
koniunkture). E5 restrykcyjna polityka
fiskalna plus ekspansywna polityka pieniezna.
(Moze, ostrozna polityka rzadu umozliwila bankowi
centralnemu obnize-nie stopy procentowej). E7
restrykcyjna polityka fiskalna plus restrykcyjna
polityka pieniezna. (Moze rzad i bank uznaly, ze
gospodarce grozi przegrzanie koniunktury.
YE
YP
AEPLY
Niektóre z tych sytuacji przeanalizujemy bardziej
szczególowo.
28
4.3. WYBRANE WARIANTY POLICY MIX ANALIZA
SZCZEGÓLOWA.
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura PKB.
Powiedzmy, ze prowadzac polityke
stabilizacyjna, panstwo chce zwiek-szyc
rzeczywista produkcje i doprowadzic do jej
zrównania sie z produk-cja potencjalna. Zaleznie
od tego, czy przyczyna wzrostu produkcji, Y, jest
ekspansywna polityka fiskalna czy tez ekspansywna
polityka pieniez-na, powstaje sytuacja E2 lub
sytuacja E4. Rozpatrzymy je po kolei.
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
29
EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA (SYTUACJA E2)
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Przy stalej realnej podazy
pieniadza skutkiem ekspansji budzetowej jest
zawsze wzrost produkcji i stopy procentowej.
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
30
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Nakrecanie koniunktury (lub
hamowanie ekspansji) za pomoca polityki fiskalnej
oznacza obnizki (lub podwyzki) podatków i
zwiekszanie (lub zmniejszanie) wydatków panstwa.
Ekonomisci roznia sie pogladami na pozadany
ksztalt tej policy mix...
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
31
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Na przyklad, prowadzac polityke
fiskalna mozna zmniejszyc lub zwiek-szyc udzial
panstwa w tworzeniu PKB... Chcac ograniczac
role panstwa w gospodarce, KONSERWA-TYSCI
(inaczej niz POSTKEYNESISCI) preferuja obnizki
podatków i zmniejszanie wydatków panstwa) jako
metode, odpowiednio, nakreca-nia i studzenia
koniunktury.
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
32
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Zauwazmy, ze poza róznica
pogladów na role panstwa w gospodarce - w gre
wchodza tu równiez róznice materialnych
interesów... Rozklad korzysci z ekspansywnej
polityki budzetowej zalezy od tego, CO panstwo
kupuje oraz KOMU podwyzsza zasilki i (lub)
obniza) podatki.
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
33
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Na przyklad a) Obnizka podatku
dochodowego bezposrednio zwieksza konsumpcje, C.
b) Ulgi inwestycyjne zwiekszaja wydatki na
inwestycje, I, i posrednio konsumpcje, C. c)
Zwiekszenie przez panstwo wydatków podnosi udzial
zakupów panst-wa, G i konsumpcji, C, w PKB. W
kazdym z tych przypadków korzystaja inne grupy
produ-centów...
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
34
EKSPANSYWNA POLITYKA PIENIEZNA (SYTUACJA E4)
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Przy niezmienionej polityce
fiskalnej skutkiem ekspansywnej polityki
pienieznej jest zawsze wzrost produkcji i spadek
stopy procentowej.
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
35
Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura
PKB. Skoro ekspansywna polityka
pieniezna powoduje spadek stopy procento-wej, to
jej efektem jest wzrost inwestycji. Ekspansywna
polityke pieniez-na popieraja zatem zwolennicy
wspierania wzrostu. Zwykle ekspansje przezywa
budownictwo mieszkaniowe. (Jak pamietamy,
koniunktura w tym sektorze gospodarki jest bardzo
wrazli-wa na zmiany stopy procentowej...). Zatem,
w wyniku ekspansywnej polityki pienieznej zyskuje
zwlaszcza lobby budowlane.
i
LM
i1
E2
LM
E
i
IS
i2
E4
IS
0
Y
Yp
YE
36
5. ANEKS MODEL IS-LM A POLITYKA BANKU CENTRALNEGO
Jak pamietamy ze standardowego wykladu podstaw
ekonomii, prowa-dzac polityke pieniezna, bank
centralny za pomoca operacji otwartego rynku,
stopy redyskontowej i stopy rezerw minimalnych
steruje nomi-nalna podaza pieniadza, MS.
Jednak w praktyce bywa i tak, ze bank centralny
kontroluje nie nominalna podaz pieniadza, MS,
lecz bezposrednio stope procen-towa, i,
wykorzystujac w tym celu operacje otwartego
rynku. Model IS/LM ulatwia odpowiedz na pytanie,
dlaczego bank centralny niekiedy decyduje sie na
sterowanie podaza pieniadza, MS, niekiedy zas na
kont-rolowanie stopy procentowej, i.
37
Kiedy bank centralny bezposrednio kontroluje
stope procentowa, w gre wchodza dwa sposoby
dzialania 1. Jesli rynkowa stopa procentowa,
i, przewyzsza pozadany poziom i (igti), bank
centralny na wielka skale oferuje na rynku tanszy
kredyt krótko-terminowy oprocentowany na poziomie
i. Powoduje to, ze rynkowa stopa procentowa, i,
spada do poziomu i. 2. Jesli zas rynkowa stopa
procentowa, i, spada ponizej pozadanego poziomu
i (ilti), bank centralny zaciaga na rynku na
tyle duzo pozyczek, placac za nie oprocentowanie
i, aby rynkowa stopa procentowa, i, podniosla
sie do poziomu i.
38
Powiedzmy, ze zmieniajac podaz pieniadza, za
pomoca operacji otwartego rynku bank centralny
nie dopuszcza do odchylenia sie rynkowej stopy
procentowej, i, od pozadanego poziomu i. W
efekcie linia LM na rysunku z modelem IS-LM jest
pozioma zob. linia LM(i) na rysunku ponizej.
Kiedy popyt na pieniadz, MD, sie
zmienia, co moze spowodowac zmiane stopy
procentowej, i, bank centralny zmienia MS,
uniemozliwiajac zmiane i wiec i sie nie
zmienia. ------ Krytycy wskazuja, ze w dlugim
okresie takie dzialania banku centralnego groza
ut-rata kontroli nad podaza pieniadza i
przyspieszeniem inflacji.
i
Oznaczenia i stopa procentowa. Y wielkosc
produkcji. LM(i) linia LM, odpowiadajaca danej
stopie procentowej, i, okreslonej przez bank
centralny.
LM(i)
i
0
Y
39
PRZEANALIZUJMY DWIE SYTUACJE... Sytuacja 1.
Ksztalt polityki fiskalnej jest zmienny i
niepewny, a bank centralny chce - mimo wszystko -
prowadzic skuteczna polityke stabilizacyjna,
czyli mini-malizowac odchylenia rzeczywistej
wielkosci produkcji, YE, od potencjal-nej
wielkosci produkcji, Y.
40
ZMIENNA POLITYKA FISKALNA Wniosek
przy zmiennej polityce fiskalnej kontrola
nominalnej podazy pieniadza jest
LEPSZYM narzedziem polityki stabilizacyjnej
(CD lt AB na rysunku). (Zauwaz kiedy
kontrolowana jest po- daz
pieniadza, zmiany stopy procentowej tlumia skutki
eks- pansywnej i restrykcyjnej
polityki fiskalnej).
i
LM(M)
Oznaczenia LM(M) linia LM, odpowiadajaca
danej podazy pieniadza, M, okreslo-nej przez bank
centralny. LM(i) linia LM, odpowiadajaca
da-nej stopie procentowej, i, okreslonej przez
bank centralny. IS1 i IS2 mozliwe skrajne
pozycje li-nii IS.
LM(i)
i
IS2
IS1
A
B
D
C
Y
Y1 Y1 YY2 Y2
Zmiany i zmniejszaja skutki ekspansywnej i
restrykcyjnej polityki fis-kalnej.
41
Sytuacja 2. Popyt na pieniadz jest bardzo
zmienny, a bank centralny znowu - chce
prowadzic skuteczna polityke stabilizacyjna.
42
ZMIENNY POPYT NA PIENIADZ Wniosek
przy zmiennym popycie na pieniadz kontrola stopy
procento- wej, a nie podazy
pieniadza, jest lepszym narzedziem polityki
stabilizacyjnej.
i
Oznaczenia LM1 i LM2 skrajne polozenia li-nii
LM, odpowiadajacej danej po-dazy pieniadza, M, i
przesuwaja-cej sie na skutek nieprzewidywal-nych
zmian popytu na pieniadz. LM(i) linia LM,
odpowiadajaca danej stopie procentowej, i,
okres-lonej przez bank centralny. IS linia IS
w tej gospodarce.
LM1
LM2
LM(i)
i
IS
Y1 Y Y2
Y
43
ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Kiedy realna stopa
procentowa spada ponizej zera, oplaca sie
zaciagac mozliwie naj-wiecej kredytu, wiec w
gospodarce pojawia sie pulapka plynnosci. 2.
Monetyzacja deficytu budzetowego jest mozliwa
tylko w gospodarce klasycznej. 3. W
zamknietej gospodarce keynesowskiej, która tkwi
w pulapce plynnosci, polityka fiskalna jest
podobnie skuteczna jak w gospodarce klasycznej.
4. Im bardziej stroma jest linia LM, tym
bardziej skuteczna jest polityka pieniezna i tym
mniej skuteczna jest polityka fiskalna. 5.
Kiedy konserwatysci decyduja sie na prowadzenie
polityki stabilizacyjnej, nakreca-jac
koniunkture, chca obnizac podatki, a studzac
koniunkture, chca zmniejszac wydatki panstwa. 6.
Kiedy bank centralny kontroluje poziom stopy
procentowej, powstaje sytuacja analo-giczna do
pulapki plynnosci.
44
7. Kiedy bank centralny kontroluje stope
procentowa, zmiana popytu na pieniadz wzglednie
silnie wplywa na wielkosc produkcji w gospodarce.
8. Kiedy bank centralny kontroluje ilosc
pieniadza (a nie bezposrednio stope procento-wa)
w gospodarce, zmiany zagregowanych wydatków
wzglednie slabo wplywaja na wielkosc produkcji.
45
Zadania 1. Analizujac odmiany policy mix
przedstawione na rysunkach a, b, c, d ,spróbuj
wyjasnic konkretna sytuacja gospodarcza. W tym
celu opisz mozliwe motywy dziala-nia
odpowiedzial-nych za polityke fiskalna i
pieniezna podmiotów gospodarczych.
a)
b)
i
i
E2
E1
E1
E2
E
E
Y
Y
0
0
c)
i
i
d)
E2
E
E1
E
E1
E2
Y
Y
0
0
46
2. Jakich zmian struktury PKB w gospodarce
zamknietej spodziewasz sie jako wyniku tych
zdarzen? Dlaczego? a) Bank centralny na masowa
skale sprzedaje krótkotermi-nowe papiery
wartosciowe, natomiast polityka fiskalna rzadu
sie nie zmienila. b) Ra-da Ministrów prowadzi
ekspansywna polityke fiskalna w duchu
keynesowskim, cze-mu towarzyszy neutralna
polityka pieniezna NBP. c) Na skutek dzialan Fed
stopa procentowa na rynku miedzybankowym ostro
poszla w góre. Natomiast rzad konsek-wentnie
prowadzi ekspansywna polityke fiskalna w duchu
konserwatywnym. d) Wzrosly podatki, zmniejszyly
sie wydatki panstwa na zakup dóbr, a bank
centralny na masowa skale skupuje krótkoterminowe
papiery wartosciowe.
47
3. a) Zagregowane wydatki zmieniaja sie w trudny
do przewidzenia sposób. Czy w takiej sy-tuacji
lepszym rozwiazaniem jest kontrolowanie przez
bank centralny podazy pieniadza w gospodarce,
czy tez kontrolowanie poziomu stopy procentowej?
Dlaczego? b) A teraz problemem sa
nieprzewidywalne zmiany popytu na pieniadz. Jaki
rodzaj poli-tyki pienieznej jest lepszy tym
razem? Dlaczego?
48
3. a) Zagregowane wydatki zmieniaja sie w trudny
do przewidzenia sposób. Czy w takiej sy-tuacji
lepszym rozwiazaniem jest kontrolowanie przez
bank centralny podazy pieniadza w gospodarce,
czy tez kontrolowanie poziomu stopy procentowej?
Dlaczego? b) A teraz problemem sa
nieprzewidywalne zmiany popytu na pieniadz. Jaki
rodzaj poli-tyki pienieznej jest lepszy tym
razem? Dlaczego?
49
Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i
falszywe odpowiedzi) 1. Kiedy linia LM
i(1/h)(kY-M/P) jest prawie pozioma A.
Wrazliwosc popytu na pieniadz na zmiany stopy
procentowej jest bardzo mala w porównaniu z
wrazliwoscia popytu na pieniadz na zmiany
produkcji. B. W gospodarce na pewno wystepuje
pulapka plynnosci. C. Wrazliwosc popytu na
pieniadz na zmiany produkcji jest bardzo mala w
porównaniu z wrazliwoscia popytu na pieniadz na
zmiany stopy procentowej. D. Przy danej stopie
procentowej ludzie sa sklonni trzymac praktycznie
dowolna ilosc pieniadza. 2. Kiedy dana linia
LM i(1/h)(kY-M/P) jest prawie pionowa A.
Wrazliwosc popytu na pieniadz na zmiany stopy
procentowej jest bardzo mala w porównaniu z
wrazliwoscia popytu na pieniadz na zmiany
produkcji. B. W gospodarce na pewno wystepuje
przypadek klasyczny. C. Wrazliwosc popytu na
pieniadz na zmiany produkcji jest bardzo mala w
porównaniu z wrazliwoscia popytu na pieniadz na
zmiany stopy procentowej. D. Przy danej stopie
procentowej ludzie sa sklonni trzymac praktycznie
dowolna ilosc pieniadza. 3. W krótkim okresie w
zamknietej gospodarce A. Polityka pieniezna
jest nieskuteczna w przypadku pulapki plynnosci.
B. Polityka fiskalna jest skuteczna w przypadku
klasycznym.. C. Polityka pieniezna jest
skuteczna w przypadku klasycznym. D. Polityka
fiskalna jest nieskuteczna w przypadku pulapki
plynnosci.
50
4. Ekspansywna polityka fiskalna A. Zwykle
powoduje jednoczesny spadek produkcji i wzrost
stopy procentowej. B. Jest rodzajem polityki
gospodarczej. C. Bywa rodzajem polityki
stabilizacyjnej. D. Powoduje jednoczesny wzrost
produkcji i wzrost stopy procentowej. 5.
Skutkiem restrykcyjnej polityki fiskalnej
polaczonej z neutralna polityka pieniezna
jest A. Jednoczesny spadek produkcji i spadek
stopy procentowej. B. Jednoczesny wzrost
produkcji i spadek stopy procentowej. C.
Jednoczesny spadek produkcji i wzrost stopy
procentowej. D. Jednoczesny wzrost produkcji i
wzrost stopy procentowej. 6. Przyczyna
skoncentrowania sie przez Fed w latach 90-tych
XX w. raczej na kontroli stopy procentowej niz
podazy pieniadza mogly byc A. Rozprzestrzenienie
sie innowacji finansowych. B. Zmienna
polityka fiskalna rzadu. C. Pulapka plynnosci.
D. Wahania poziomu popytu na pieniadz.