Az?rbaycan D

1

• Az?rbaycan Dövl?t Aqrar Universiteti
• Informasiya texnologiyalari, aqromüh?ndislik v?
  energetika fakült?siK?nd t?s?rrüfati
  masinqayirmasi, standartlasdirma v? sertifikasiya
  kafedrasi
• F?NN METROLOGIYANIN ?SASLARI
• 9. RUSIYA KALIBRL?M? SISTEML?RI
• Mühazir?çi texnika elml?ri namiz?di
• Ismayilov Nazim Köç?ri oglu

G?NC?- 2010
2

• P L A N
• 1. Madd? v? materiallarin t?rkib v?
  xass?l?rinin, standart nümun?l?ri.
• 2. Ölçü vasit?l?rinin sertifikasiyasi.

3

• ? D ? B I Y Y A T
• 1. ?????? ?. ??. ??????? ?????. ???. ???. ?
  ????., 1980, 447 ?.
• 2. ????? ?.?. ??????????, ?????????????? ?
  ???????????? ??????? ??? ?????. 3-? ???. ???.
  ?????, 2020. -464 ?. ??.- (????? ??????? ???
  ?????).
• 3. ??????? ?.?. ??????????, ?????????????? ?
  ???????????? ??????? ??? ????. ????. ???
  ????????? /?.?.???????, ?.?.?????? ?. ??..
  ?. ???????????? ????? ????????, 2006. -384 ?.
• 4. ??????? ?.?. ?????? ??????????????,
  ?????-???????, ?????????? ??????? ??? ?????.
  -3-? ???. ???. ? ???. ?. ????? ????, 2007.
  671 ?.

4

• Standart sorgu materiallarinin Dövl?t qullugu
  Dövl?t metroloji idar?nin t?rkib hiss?sidir. Bu
  t?skilat vahid elmi, metodiki v? t?skilati
  müdd?alar ?sasinda fiziki konstantlar v?
  madd?l?rin (materiallarin) xass?l?ri bar?-d?
  isl?rin yerin? yetirilm?sini t?min edir. Bu idar?
  gös-t?ril?n m?lumatlarin yigilmasini, isl?m?sini,
  qiym?tl?n-dirilm?sini, qorunmasini,
  standartlasdirilmasini yerin? yetirm?kl? yanasi
  elm v? istehsalatin istehlakçilarina sorgu
  informasiya xidm?ti göst?rir. Dövl?t sorgu
  m?lu-matlari Dövl?t idar?sinin ?sas m?qs?dl?ri
  asagida-kilardir
• - madd? v? materiallarin xass?l?ri bar?d?
  ?trafli informasiyanin köm?yi il? istifad?l?rinin
  t?min olun-masi

5

• - yeni madd? v? materiallarin alinmasinin
  tezl?s-dirilm?si
• - informasiyanin axtarisina s?rf olunan
  x?rcl?rin azaldalmasi hesabina elmi v?
  müh?ndislik ?m?yinin m?hsuldarliginin
  artirilmasi
• - fiziki konstantlarin qiym?tl?rind? müvafiq
  d?qiqlik s?viyy?sinin ?ld? edilm?si v? bu sah?d?
  beyn?lxalq ?m?kdasligin inkisaf etdirilm?si.
• Standart sorgu m?lumatlarina asagidakilar
  daxildir
• - fiziki konstantlarin ?d?di qiym?tl?ri
• - madd?l?rin v? materialarin xass?l?ri.
• M?sl?h?t görül?n sorgu m?lumatlarina ölçm?
  n?tic?-l?ri x?talarinin qiym?tl?ndirilm?sind?n
  sonra alinan fiziki konstanktlarin ?d?di
  qiym?tl?ri aiddir.

6

• Informasiya m?lumatlarina materiallarin
  (madd?-l?rin) assortimenti, xass?l?ri v?
  keyfiyy?t parametrl?ri haqqinda m?lumatlar
  toplusu daxildir.
• M?hsul v? qulluqlarin sertifikasiyasi
  haqqinda RF nin Qanununa uygun olaraq Rusiyada
  ölçü vasit?-l?rinin sertifikasiya sistemi
  yaradilmisdir. Bu sistem könüllü xarakter dasiyir
  v? ?riz?çinin ölçü vasit?l?rinin metroloji qayda
  v? normalara uygunlugunu t?sdiq edir.
• Bu sistemin yaradilmasinda müxt?lif beyn?lxalq
  t?s-kilatlarin (ISO, BEK v? s.) normativ
  s?n?dl?ri n?z?r? alinmisdir. Bu sistemin ?sas
  funksiyalari asagidakilardir
• - sistem daxilind? sertifikasiya üzr? isl?rin
  t?skili, koordinasiyasi v? metodiki r?hb?rliyi

7

• - sistem daxilind? sertifikasiyanin ?sas
  prinsipl?ri v? qaydalarinin mü?yy?n edilm?si
• - sertifikasiyaya ugradilan ölçü vasit?l?rinin
  nomenklaturasinin t?yin edilm?si
• - sertifikasiya üzr? t?skilatlarin v? sinaq
  labo-ratoriyalarinin akkreditasiyasi
• - sertifikasiya üzr? idar? olmadiqda onun
  funksi-yalarini yerin? yetirilm?si
• - sertifikasiya üzr? idar?l?rin v? sinaq
  laboratori-yalarin (m?rk?zl?rin) f?aliy-y?tin?
  inspeksiya n?zar?tinin t?skil edilm?si
• - sertifikasiya m?s?l?l?ri üzr? beyn?lxalq v?
  xarici t?skilatlarla ?m?kdasliq
• - basqa dövl?tl?rin sertifikasiya üzr?
  idar?l?rinin basqa dövl?tl?rin sinaq
  laboratoriyalarinin (m?rk?zl?ri -

8

• nin), xarici sertifikatlarin v? uygunluq
  nisanlarinin el?-c?d? ölçü vasit?l?rinin
  sinaqlarinin n?tic?l?rinin s?n?d-l?rinin
  taninmasi.
• M?rk?zi idar?nin yaninda Sistemin elmi
  metodiki m?rk?zi f?aliyy?t göst?rir. Onun ?sas
  funksiyalari asagi-dakilardir.
• - sistemin prinsipl?ri, qaydalari v?
  strukturunun yenid?n isl?nm?si
• - sertifikasiya üzr? idar?l?rin v? sinaq
  laboratoriya-larinin (m?rk?zl?rinin)
  akkreditasiyasi üzr? isl?rin t?skili
  sertifikasiyaya ugradilmis ölçü vasit?l?rinin,
  sertifi-kasiya üzr? idar?l?rin, sinaq
  laboratoriyalarinin (m?r-k?zl?rinin) v? normativ
  s?n?dl?rin qeydiyyati
• - sistemin Reyestrinin daxil edilm?si

9

• - m?lumatlar bankinin formalasdirilmasi v?
  sistemin informasiya t?minati.
• Ölçü vasit?l?rinin sertifikasiya sistemi n?z?r?
  alir
• - metroloji norma v? qaydalarla isl?nil?n ölçm?
  növl?ri ölçü vasit?l?rinin könüllü
  sertifikasiyasi
• - ölçü vasit?l?ri üçün metroloji norma v?
  qaydalari t?yin ed?n normativ s?n?dl?rin
  isl?nm?si, baxilmasi v? aktuallasdirilmasi
• - ölçü vasit?l?rinin sertifikasiya m?qs?dl?ri
  üçün sinaqlarin nümun?vi proqram-larinin
  isl?nm?si, baxil-masi v? aktuallasdirilmasi
• - ölçü vasit?l?rinin sertifikasiya prosesind?
  kalibrl?-m? metodikalarinin b?y?nil-m?si, el?c?d?
  kalibrl?m?-arasi intervallar üzr? t?klifl?rin
  hazirlanmasi

10

• - sertifikasiyaya ugradilmis ölçü vasit?l?rinin
  köm?-yi il? ölçm?l?rin metodikalarinin
  attestasiyasi
• - ölçü vasit?l?rinin konkret qruplari üçün ölçü
  vasit?l?ri v? sinaq laboratoriyalarinin
  (m?rk?zl?rinin) ölçü vasit?l?rinin ölçü növl?ri
  üzr? akkreditasiya olun-mus genis yayilmis
  s?b?k?nin yaradilmasi
• - uygunluq nisanlarinin, uygunluq
  sertifikatlarinin, laboratoriyalarin
  (m?rk?zl?rin) idar?l?rin, el?c?d? ölçü
  vasit?l?rinin akkreditasiyasinin n?tic?l?rinin
  qarsiliqli taninmasi üzr? dövl?tl?rin milli
  metroloji idar?l?rl? ?m?kdasliq.
• Sistemin ?sas m?qd?sl?ri
• - ölçm?l?r v?hd?tinin t?min edilm?si

11

• - ölçü vasit?l?rinin r?qab?t? dözümlülük
  qabiliy-y?tinin artirilmasi v? ixraca köm?k
  sistemin ?sas v?zi-f?l?ri
• - ölçü vasit?l?rinin onlara aid olan normativ
  s?n?d-l?rd?ki metroloji norma v? t?l?bl?r? olan
  uygunlugun yoxlanmasi v? t?sdiqi
• - t?sdiq olunmus etaplardan ölçül?ri ötürm?k
  üçün sertifikasiyaya ugradilan ölçü vasit?l?rinin
  kalibrl?nm? üsullari v? vasit?l?ri il? t?min
  olunmasinin yoxlanmasi
• - ?riz?çi t?r?find?n ölçü vasit?l?rinin ?lav?
  t?l?bl?r? uygunlugunun yoxlanmasi.
• Hüquqi s?xsl?rin daxil olmasi v? orada
  istirakina sistem açiqdir. Sistexdaxili
  informasiyaya, onun qaydalarina, istirakçilarina,
  akkreditasiya v? sertifikasi -

12

• ya üzr? idar?l?rin, sinaq laboratoriyalarin v?
  el?c?d? dig?r maragi olan mü?ssis?l?rin,
  t?skilatlarin v? ayri ayri s?sxl?rin s?rb?st
  daxil olmasi n?z?rd? tutulmusdur.
• Sistem kommersiya sirrind?n ibar?t olan
  informa-siyanin m?xfiliyini t?min edir. Ölçü
  vasit?l?rinin serti-fikasiyasi üçün 3,4 v? 5
  sayli sxeml?ri t?tbiq edirl?r. Konkret ölçü
  vasit?l?rinin spesifik xüsusiyy?tl?ri ol-duqda
  sistemin M?rk?zi orqani il? razilasaraq dig?r
  sxeml?ri d? t?tbiq etm?k olar.
• Ölçü vasit?l?rinin sertifikasiyasini xüsusi
  akkredita-siya olunmus idar? t?r?find?n yerin?
  yetirilir. H?min idar?nin texniki s?rist?liyi v?
  müst?qilliyi akkreditasiya olunmus sinaq
  laboratoriyasi t?r?find?n qabaqcadan yoxlanilir.

13

• Laboratoriyalarda (m?rk?zl?rd?) yalniz texniki
  s?rist?liy? sinaqlarin aparilmasina sertifikasiya
  üzr? idar? il? lisensiziya raziligi olduqda yol
  verilir. Bu zaman idar? n?tic?l?rin ob-yektivliyi
  v? etibarliligina gör? m?suliyy?t dasiyir.
• Sertifikasiya üzr? idar?nin akkreditasiyasini
  sistemin m?rk?zi orqani yerin? yetirir.
• ?riz?çinin uygunluq sertifikatini ya sistemin
  m?rk?zi orqani, yaxud M?rk?zi orqan il? lisenziya
  raziligi olan sertifikasiya üzr? orqan yerin?
  yetirir. Sistemin M?rk?zi orqani akkreditasiya
  üzr? orqanlarin isin? inspeksiya n?zar?ti t?skil
  edir.
• Ümumi halda sertifikasiya asagida göst?ril?n
  qayda üzr? yerin? yetirilir

14

• - ?riz?çi t?r?find?n sertifikasiya aparmaq üçün
  M?rk?zi orqana ?riz?nin t?qdim edilm?si
• - ?riz?y? baxilmasi v? q?rarin q?bul edilm?si
• - ?riz? üzr? q?rarin ?riz?çiy? gönd?rilm?si
• - sinaqlarin aparilmasi
• - q?bul olunmus sertifikasiya sxemi üzr?
  n?z?r-d? tutularsa istehsalatin v? keyfiyy?t
  sisteminin serti-fikasiyasi
• - alinmis n?tic?l?rin analizi v? uygunluq
  sertifi-katinin verilm?si mümkünlüyü bar?d?
  q?rarin q?bul edilm?si
• - sinaq m?lumatlarinin qeyd edilm?si v?
  uygun-luq sertifikatinin verilm?si
• - sertifikasiyanin n?tic?l?ri haqqinda
  inpormasiya.

15

• MDB d? yoxlama v? kalibrl?m?
  laboratoriyalarinin akkreditasiyasinin qarsiliqli
  taninmasi dövl?tl?arasi iqti-sadi v? ticar?t
  ?laq?l?rinin inkisafinda mühüm rol oynayir. Bu
  m?qs?dl? birlik dövl?tl?ri asagidaki s?n?di
  imzalamislar. Ölçü vasit?l?rinin yoxlanmasinin
  v? kalibrl?nm?sinin, dövl?t sinaqlarinin
  n?tic?l?rinin v? tipinin t?sdiq olunmasinin
  metroloji attestatiyasinin, el?c?d? ölçü
  vasit?l?rinin yox-lanmasini v? kalibrl?n-m?sini
  h?yata keçir?n laboratoriyalarin
  akkreditasiya-sinin n?tic?l?rinin qarsiliqli
  taninmasi bar?d? raziliq. Bu raziligin inkisafi
  namin? daha bir s?n?d q?bul edilmisdir Ölçü
  vasit?l?rinin yoxlanmasini v? yaxud
  kalibr-l?nm?sini h?yata keçir?n laboratoriyalarin
  qarsiliqli taninmasi bar?d? qaydalar

16

• Qarsiliqli taninma proseduru asagidaki
  t?l?bl?r? riay?t olduqda mümkündür
• - taninma obyekti ISO/BEK in, el?c?d?
  beyn?l-xalq, dövl?tl?rarasi v? basqa regional
  normativ s?n?d-l?rin ümumi t?l?bl?rin? cavab
  verm?lidir
• - laboratoriyalar yerl?sdikl?ri dövl?tin milli
  qanun-vericiliyin? uygun olaraq s?lahiyy?tli
  orqanlari il? akkreditasiya olunmalidirlar.
• Taninma proseduru, ad?t?n, akkreditasiya
  olunmus laboratoriyanin metrologiya üzr? milli
  Orqaninin, taninmanin alinmasi n?z?rd? tutulan
  dövl?tin milli or-qanina müraci?td?n baslayir.
  Bunun üçün akkreditasiya bar?d? s?had?tnam?l?rin
  (attestatlarin) t?sdiq olunmus sur?tl?rini
  akkreditasiya sah?sin? aid olan s?n?di t?klif
  etm?kl? t?qdim etm?k lazimdir.

17

• Taniyan dövl?tin Milli orqani alinmis s?n?dl?ri
  müzakir?d?n keçirir v? tanidigi halda bu b?rad?
  s?n?d-l?ri gönd?r?n orqana v? standartlasdirma,
  metrologiya v? sertifikasiya üzr? Beyn?lxalq
  suraya yazili sur?td? m?lumat verir. Beyn?lxalq
  v? yaxud regional ç?rçiv?-l?rd? akkreditasiya
  olunmus laboratoriyalarin taninmasi ?lav?
  prosedurlarsiz bu razilasmalarin istirakçilarin
  t?r?find?n h?yata keçirilir.
• Akkreditasiya prosesind? laboratoriyanin
  taninmasi (milli orqan t?r?find?n) onun
  s?lahiyy?tli nümay?nd?-l?rinin istiraki il?
  aparila bil?r. ?g?r taniyan t?r?find?n
  metrologiya üzr? milli orqani taninma prosesini
  dayan-dirirsa v? yaxud taninmadan imtina
  edirs?,bu zaman tapiyan t?r?f eyni hüquqi ?ld?
  edir.

18
DIQQ?TINIZ? GÖR? ÇOX SAG OLUN
T?RTIBATÇI
ISMAYILOVA HICRAN