PENYAJIAN LISAN DAN TULISAN

1
PENYAJIAN LISAN DAN TULISAN

• Penguasaan bahasa Melayu tidak hanya dilihat dari
  segi kemampuan seseorang pengguna bahasa
  menguasai rumus-rumus tatabahasa tatabahasa
  tetapi juga perlu mengintegrasikan mekanik bahasa
  dengan aspek sosial dan budaya bahasa.
• Untuk tujuan ini, seseorang pengguna bahasa
  mestilah dapat menguasai aspek kesopanan dan
  kesantunan berbahasa, iaitu menggunakan neka
  bahasa.
• MINGGU 12

2
Kesopanan Berkomunikasi Berdasarkan Neka Bahasa

• Neka Bahasa
• Mengikut Abdullah Hassan (1997237), neka bahasa
  ialah jenis-jenis gaya bahasa yang digunakan
  mengikut taraf penggunaan bahasa dan penuturnya.
  Jenis bahasa ini dikenali sebagai laras sosial.
• Neka bahasa juga merujuk kepada penggunaan
  bahasa menurut konteksnya, seperti bahasa formal,
  bahasa tak formal, bahasa halus, bahasa istana,
  dan lain-lain (Marzuki Nyak Abdullah, 1993 155).

3
Jenis-jenis Neka Bahasa

• Abdullah Hassan (1997 237) membahagikan neka
  bahasa kepada jenis yang berikut
• Neka Baku
• Neka Istana
• Neka Tempatan (Dialek)
• Neka Basahan
• Neka Sopan
• Neka Mesra
• Neka Remaja
• Neka Manja
• Neka Kasar
• Neka Pasar

4
Pengelasan Bahasa Mengikut Neka

• Pengelasan neka bahasa mengikut taraf
  penggunaannya boleh dibuat berdasarkan
• Kegunaan rasmi neka baku dan neka istana.
• Kegunaan tidak rasmi neka tempatan (dialek),
  neka basahan, neka sopan, neka mesra, neka manja,
  neka remaja, neka kasar, dan neka pasar.

5
Pemilihan Neka

• Pemilihan neka bergantung kepada keadaan, sama
  ada rasmi (formal) atau tidak rasmi (tidak
  formal). Sesuatu keadaan itu dianggap formal
  jika mempunyai ciri yang berikut
• Tempat yang rasmi
• Upacara yang rasmi
• Kehadiran rasmi
• Tujuan rasmi

6
Penentuan Neka

• Penggunaan neka yang betul amat perlu diberikan
  perhatian. Hal ini disebabkan kesilapan memilih
  atau menggunakan neka yang betul untuk keadaan
  tertentu dianggap melakukan kesilapan yang serius
  daripada kesilapan tatabahasa. Dengan kata lain,
  kesalahan ini berlaku disebabkan pengguna tidak
  tahu menggunakan tatabahasa sosial (social
  grammar).
• Untuk mengelakkan perkara ini daripada berlaku,
  pengguna bahasa Melayu perlulah
• Mengenal pasti neka bahasa Melayu.
• 2. Mengetahui peraturan tentang masa dan tempat
  yang sesuai untuk menggunakan sesuatu neka bahasa.

7
Peraturan Pemilihan Neka Bahasa

• Kata Ganti Penggunaannya
• Nama
• Saya i. Bersifat rasmi secara lisan
• ii. Bersifat rasmi secara tulisan
• iii. Bercakap dengan orang yang
• lebih tua atau muda tetapi
• dimuliakan
• iv. Bercakap dengan orang yang
• tidak dikenali
• Aku, kamu i. Bercakap dengan rakan sebaya
• awak, engkau atau rakan yang akrab.
• ii. Bercakap dengan orang yang
• lebih muda atau lebih rendah
• tarafnya.

8

• Anda i. Bersifat rasmi secara lisan
• ii. Bersifat rasmi secara tulisan
• iii. Khalayaknya banyak
• Beliau i. Bersifat rasmi secara tulisan
• ii. Bersifat rasmi secara lisan
• iii. Orang yang dirujuk lebih tua atau
• muda tetapi dihormati
• Dia i. Bersifat rasmi secara tulisan
• ii. Bersifat rasmi secara lisan
• iii. Orang yang dirujuk dianggap
• sama taraf atau lebih rendah
• Saudara, i. Bersifat rasmi secara lisan
• Saudari ii. Bersifat rasmi secara tulisan
• iii. Orang yang dirujuk masih muda
• dan dimuliakan
• iv. Orang yang dirujuk sebaya atau

9
Jenis-jenis Neka Bahasa

• Neka bahasa yang diklasifikasikan mengikut taraf
  penggunaan boleh dibahagikan kepada beberapa
  jenis. Mengikut Abdullah Hassan (1997 240-247),
  neka bahasa dibahagikan kepada
• Neka Baku
• Neka Istana
• Neka Tempatan
• Neka Basahan
• Neka Sopan
• Neka Mesra
• Neka Remaja
• Neka Manja
• Neka Kasar
• Neka Pasar

10
Neka Baku

• Dikenali sebagai bahasa sekolah, bahasa buku atau
  bahasa standard
• Digunakan dalam situasi formal (rasmi)
• Ditandai oleh penggunaan tatabahasa yang betul
• Sejenis bahasa yang dipelajari melalui proses
  pendidikan formal kerana neka baku tidak
  mempunyai penutur jati atau tidak ada penutur
  yang menuturkan neka baku sebagai bahasa ibunda

11
Neka Istana

• Sejenis bahasa yang digunakan dalam istana atau
  oleh kerabat diraja dalam upacara seperti
  pertabalan. Di luar istana, seseorang sultan
  akan menggunakan neka istana dalam majlis formal
  atau rasmi.
• Kerabat diraja boleh membuat pilihan, sama ada
  hendak menggunakan neka istana atau tidak apabila
  berkomunikasi dengan rakyat. Bagaimanapun,
  rakyat perlu menggunakan neka istana apabila
  berkomunikasi dengan golongan raja.
• Neka istana ditandai oleh kata tertentu yang
  bersifat khusus, contohnya
• beta bersiram santap beradu
• istana titah kurnia murka
• gering mangkat dirgahayu perkenan

12
Neka Tempatan

• Bentuk penggunaan bahasa berdasarkan negeri atau
  daerah, dan digunakan dalam kalangan anggota
  dialek yang serupa.
• Anggota dialek yang sama boleh menggunakan neka
  dialek untuk tujuan rasmi (bukan keadaan rasmi).
• Neka dialek juga digunakan dalam keadaan tidak
  rasmi, misalnya di kedai kopi, pasar, rumah atau
  di padang bola.
• Apabila dua orang yang menuturkan dialek yang
  berbeza berkomunikasi, mereka akan menggunakan
  neka basahan apabila berkomunikasi dalam situasi
  tidak rasmi. Dalam keadaan rasmi, mereka
  menggunakan neka baku.

13
Neka Basahan

• Neka bahasa yang digunakan dalam keadaan tidak
  rasmi. Dalam keadaan rasmi, neka bahasa tidak
  boleh digunakan. Neka basahan tidak digunakan
  dalam bentuk tulisan tetapi hanya dalam wacana
  lisan.
• Ciri-ciri neka basahan
• Tidak menggunakan peraturan tatabahasa yang
  lengkap.
• Imbuhan yang biasa digugurkan dalam neka basahan
  ialah imbuhan aktif me.
• Imbuhan pasif di- dan ter- banyak digunakan dalam
  neka basahan.
• Pengguguran imbuhan transitif i dan per-

14

• Perbezaan Neka Baku dengan Neka Basahan
• Dari segi kosa kata, terdapat tiga perbezaan
  antara neka baku dengan neka basahan, iaitu
• Perbezaan kata yang berbeza untuk makna yang
  serupa
• Neka Baku Neka Basahan
• beliau dia
• ibu emak
• guru cikgu
• anda awak
• bagaimana macam mana
• mengapa kenapa
• oleh sebab sebab
• daripada dari
• minat suka
• sila jemput
• sedang tengah

15

• Bentuk kependekan perkataan
• Neka Baku Neka Basahan
• hendak nak
• sudah dah
• ini ni
• mahu mau
• Perubahan bunyi
• Neka Baku Neka Basahan
• kecil kecik
• kah ke
• biji bijik
• nasi nasik
• bawa bawak
• bapa bapak

16
Neka Sopan

• Digunakan dalam bentuk tulisan dan lisan. Ciri
  neka sopan yang paling ketara dapat dilihat dari
  segi penggunaan kata ganti diri.
• Digunakan apabila seseorang penutur atau pengguna
  bahasa bercakap atau menulis kepada orang yang
  lebih tinggi tarafnya.
• Dalam masyarakat Melayu, kebiasaan kata ganti
  nama diri kedua digantikan dengan panggilan khas
  mengikut kedudukan atau taraf sosial.
• Kata panggilan yang bersifat kekeluargaan tidak
  boleh digunakan dalam komunikasi formal yang
  melibatkan bukan anggota keluarga.

17
Neka Mesra

• Neka yang digunakan oleh orang yang mempunyai
  ikatan hubungan persahabatan yang rapat.
• Kata ganti nama yang digunakan dalam neka mesra
  ialah seperti aku, engkau, atau dalam bentuk
  dialek seperti hang, demo, dan lain-lain.
• Kata ganti nama orang kedua digantikan dengan
  panggilan khas mengikut usia, seperti kakak,
  abang, pak cik, along dan sebagainya.
• Panggilan khas mengikut usia bagi orang yang
  tidak dikenali tidak boleh digunakan kerana
  dianggap sebagai biadap.
• Panggilan khas mengikut usia seperti kakak, pak
  cik, mak ngah hanya boleh digunakan untuk orang
  yang ada hubungan rapat dengan penyapa, misalnya
  orang sekampung atau yang sangat dikenali.

18
Neka Remaja

• Dikenali juga sebagai neka kutu.
• Mengandungi kata dan perkataan yang mempunyai
  makna tersendiri, contohnya
• bergetah
• mambang
• awek
• cun
• mengancam
• tangkap cintan
• cinabeng
• Perkataan yang digunakan berstatus rendah
• Kata dan frasa berubah mengikut generasi

19
Neka Manja

• Digunakan dalam kalangan anggota dalam sesebuah
  keluarga untuk memperlihatkan kemanjaan.
• Ciri utama neka manja ialah penggantian kata
  ganti nama orang pertama dengan nama diri,
  misalnya Fatimah akan membahasakan dirinya Mah
  atau Timah.
• Penggunaan neka ini dalam kalangan penghibur atau
  artis dalam wawancara atau temu bual di khalayak
  ramai dianggap perbuatan mengada-ngada kerana
  mereka bukan bercakap dengan anggota keluarga
  mereka.

20
Neka Kasar

• Neka kasar digunakan dalam suasana emosi yang
  negatif seperti marah, benci atau tersinggung,
  iaitu apabila hilang rasa hormat kepada orang
  yang disapa. Dua ciri utama neka kasar ialah
• Penggunaan kata ganti diri seperti aku, kamu,
  awak, dan engkau.
• Pemilihan atau penggunaan kata yang kasar,
  misalnya
• otak untuk fikiran
• jantan lelaki
• betina
• binatang
• pelesit
• nak mampus

21
Neka Pasar

• Neka pasar atau bahasa pasar digunakan apabila
  salah seorang penuturnya bukan penutur bahasa
  Melayu jati.
• Neka pasar juga digunakan apabila kedua-dua
  penutur bukan penutur jati bahasa Melayu.
• Neka pasar digunakan untuk tujuan tidak formal.
• Neka pasar mempunyai ciri tatabahasa dan kosa
  kata yang dipengaruhi oleh unsur bahasa asing,
  seperti bahasa Cina atau bahasa Tamil, contohnya
• 1. Lu mana mau pigi?
• 2. Ibu besar punya rumah, siapa punya?