B

1
BÁO CÁO
Chuyên d? 3
M?T S? H? TH?NG CANH TÁC B?N V?NG ? Ð?NG B?NG
SÔNG C?U LONG
Ngu?i hu?ng d?n chuyên d? PGS.TS. Ph?m Van
Hi?n TS. Nguy?n Duy C?n
Nghiên c?u sinh Nguy?n Van Khang
2
Ð?t v?n d?

• M?c dù nông nghi?p VN, ÐBSCL nói chung Ti?n giang
  nói riêng không ng?ng phát tri?n. Nhung vi?c
  chuy?n d?i co c?u s?n xu?t theo hu?ng HTCT b?n
  v?ng di?n ra còn ch?m so v?i yêu c?u và còn g?p
  không ít khó khan, làm cho thu nh?p bình quân/d?u
  ngu?i ? ÐBSCL còn th?p (471.100d so v?i bình quân
  c? nu?c là 484.400d/ ngu?i tháng) và t? l? h?
  nghèo còn cao (12).
• Có nhi?u y?u t? ?nh hu?ng d?n các HTCT b?n v?ng
  di?n tích canh tác c?a t?ng h? th?p (ÐBSCL
  0,5-1ha, TG 0,4ha), lu l?t, h?n hán, phèn, m?n, ô
  nhi?m môi tru?ng, chính sách phát tri?n chua d?ng
  b?de d?a s? phát tri?n b?n v?ng.

3
H? th?ng canh tác nông nghi?p b?n v?ng ? khu v?c
Ðông nam Á

• Nuôi tr?ng th?y s?n k?t h?p v?i ru?ng lúa ? khu
  v?c Châu á dã du?c phát tri?n nhu là m?t ho?t
  d?ng có hi?u qu? trong HTCT ? các vùng nông thôn
  nhu Trung Qu?c, Thái lan, Philippines, Indonesia,
  Bangladesh.

4
M?t s? HTCT b?n v?ng ? Vi?t nam

• ? Vi?t nam du?c chia thành 7 vùng sinh thái
  tuong ?ng v?i m?i vùng có nh?ng HTCT thích h?p
  v?i nh?ng di?u ki?n v? khí h?u, d?t, nu?c,hoàn
  c?nh và t?p quán s?n xu?t c?a con ngu?i noi dó.
• Nhìn chung,các h? th?ng canh tác k?t h?p ? VN
  cung là s? ph?i h?p gi?a tr?ng tr?t, chan nuôi,
  th?y s?n. Nh?ng h? th?ng n?y làm gi?m thi?u ch?t
  th?i nh? tái s? d?ng các ph?, ph? ph?m nên gi?m
  b?t d?u tu t? bên ngoài do dó làm gi?m giá
  thành, tang thêm l?i nhu?n và ít r?i ro cho nông
  dân.
• H? th?ng vu?n - ao - chu?ng ( VAC) h? th?ng
  tr?ng tr?t k?t h?p chan nuôi thu?ng ph? bi?n ?
  vùng d?t cao, d?c còn h? th?ng lúa - thu? s?n ?
  vùng d?ng b?ng và du?c dánh giá là b?n v?ng hon.

5
HTCT b?n v?ng ? ÐBSCL

• ? ÐBSCL, trong m?t HTCT thu?ng có 4 thành ph?n co
  b?n
• Th? cu g?n v?i các ho?t d?ng chan nuôi, tr?ng cây
  an trái, tr?ng màu
• Ao dùng nuôi cá, tr? nu?c ng?t sinh ho?t gia
  dình
• Vu?n tr?ng cây an trái, tr?ng rau màu
• Ru?ng lúa có th? k?t h?p nuôi th?y s?n ho?c tr?ng
  màu

6
M?t s? HTCT b?n v?ng ? ÐBSCL

• ÐBSCL du?c chia thành 6 vùng sinh thái

7
Vùng Ð?ng Tháp Mu?i
Hi?u qu? kinh t? các mô hình canh tác ? vùng Ð?ng
Tháp Mu?i (Ðvt tri?u d?ng/ha)
Mô hình T?ng thu nh?p T?ng chi phí L?i nhu?n L?i/chi phí
Lúa 2 v? 17,50 8,00 9,50 1,19
Cây Sen 21,89 8,54 13,35 1,56
Khoai m? 8,84 5,84 3,00 0,51
D?a g?c 14,33 2,74 11,60 4,23
Mía g?c 11,16 6,32 4,84 0,76
Tràm 8,10 1,03 7,07 6,84
(Ngu?n Mai Thành Ph?ng và ctv., 2002 Tr?n Thanh
Bé và ctv., 2007 và Duong Ng?c Thành
và ctv., 2007)
8
Vùng T? giác Long Xuyên
Hi?u qu? các mô hình canh tác vùng T? Giác Long
Xuyên (Ðvt tri?u d?ng/ha)
Mô hình T?ng thu nh?p T?ng chi phí L?i nhu?n L?i/chi phí
Lúa 3 v? 21,70 9,77 11,94 1,22
Lúa 2 v? 20,00 12,00 8,00 0,67
Lúa ÐX-tôm càng xanh (HT) 94,39 50,00 44,39 0,89
2 lúa-1 màu (d?u xanh, b?p) 14,95 7,42 7,53 1,02
(Ngu?n Tr?n Thanh Bé và ctv, 2007 và Duong Ng?c
Thành và ctv., 2007)
9
Vùng phù sa ng?t TB Chi phí và loi nhu?n c?a các
mô hình canh tác (Ðvt tri?u
d?ng/ha)
Luân canh 2 lúa -1 cá Ð?c canh lúa Ð?c canh lúa
Luân canh 2 lúa -1 cá 2 v? lúa/nam 3 v? lúa/nam
S?n xu?t lúa (A)
Cá nuôi (B) 3,04 - -
T?ng chi phí (AB) 17,17b 14,94a 22,06c
T?ng thu nh?p (C)
Lúa 31,20a 31,77a 38,75b
Cá nuôi 6,59
Cá t? nhiên 0,59
T?ng thu nh?p 38,38b 31,77a 38,75b
L?i nhu?n
Lúa 17,07 16,83 16,69
Cá 4,14
T?ng l?i nhu?n 21,21b 16,83a 16,69a
Hi?u qu? d?u tu 1,32b 1,23ab 0,80a
V? lúa 1
V? lúa 2
Hi?u qu? c? nam
() Trong cùng m?t hàng, các giá tr? trung bình
theo sau cùng m?u t? thì không khác bi?t qua
phép th? Tucky HSD ? m?c ý nghia 5
10
Hi?u qu? mô hình canh tác ? vùng phù sa nu?c ng?t
(Ðvt tri?u d?ng/ha)
Mô hình T?ng thu nh?p T?ng chi phí L?i nhu?n L?i/chi phí
Lúa 3 v? 22,13 17,12 5,02 0,29
Lúa 2 v? 17,32 10,48 6,83 0,65
2 lúa-1 màu 12,02 5,04 6,98 1,39
Ngu?n Tr?n Thanh Bé và ctv, 2007 và Duong Ng?c
Thành và ctv., 2007
11
Mô hình luân canh 1 lúa 1 cá
12
Vùng Tây Nam sông H?u Hi?u qu? mô hình canh tác
(Ðvt tri?u d?ng/ha)
1 Lúa-cá d?ng 1 lúa-tôm sú 2 lúa-tôm sú Tràm-cá B?ch dàn -cá 2 lúa-cá Lúa 3 v?
T?ng thu nh?p 10,46 18,88 28,08 2,81 5,65 19,17 22,13
T?ng chi phí 5,64 8,08 8,69 1,12 2,19 6,67 17,12
L?i nhu?n 4,82 10,80 19,39 1,69 3,46 12,50 5,02
T? l? l?i/v?n 0,85 1,34 2,23 1,51 1,58 1,88 0,29
(Ngu?n Âu Quang T?n và ctv., 2007 Duong Ng?c
Thành và ctv., 2007).
13
Vùng ven bi?n ÐBSCL Hi?u qu? kinh t? h? th?ng
canh tác theo nam (tri?u d?ng/ha)
Nam 1997 Nam 1997 Nam 1997 Nam 2001 Nam 2001 Nam 2001
Lúa d?c canh Tôm d?c canh Lúa-tôm Lúa d?c canh Tôm d?c canh Lúa-tôm
S? h? T?ng chi phí T?ng thu nh?p L?i nhu?n Hi?u qu? v?n 160 2,99c 6,77b 3,78b 3,48a 121 4,72b 6,86b 2,15c 2,17c 245 8,36a 15,84a 7,48a 2,86b 59 2,81c 6,81c 3,99b 3,63a 146 15,83b 23,84b 8,01a 2,11b 225 24,76a 35,23a 10,47a 1,86b
(Ngu?n D.N.Thành, 2002).
14
Khai thác th?y s?n mô hình lúa- tôm
15
Vùng bán d?o Cà mau
Mô hình ph? bi?n ? vùng sinh thái bán d?o Cà Mau
Vùng sinh thái Mô hình tru?c chuy?n d?i Nam chuy?n d?i Mô hình sau chuy?n d?i Lý do chuy?n d?i
Vùng bán d?o Cà Mau - Lúa mùa - Ð?t r?ng 2001 -Tôm QCCT -R?ng tôm -Tôm TC-BTC dang phát tri?n - R?ng -Qui ho?ch vùng s?n xu?t (32). -Thay d?i ngu?n nu?c (23) -L?i nhu?n cao (15)
16

• Tác d?ng c?a vi?c chuy?n d?i co c?u s?n xu?t nông
  nghi?p d?n sinh k? c?a ngu?i dân ÐBSCL
• ?nh hu?ng d?n ngu?n l?c t? nhiên
• ?nh hu?ng d?n tài chính nông h?

Tình hình thu nh?p c?a nông h? sau chuy?n d?i
HTCT t?i vùng ÐBSCL
Tình hình thu nh?p sau chuy?n d?i Vùng Ng?t phù sa Vùng Ng?t phù sa Vùng Tây - Nam Sông H?u Vùng Tây - Nam Sông H?u Vùng Ð?ng Tháp Mu?i Vùng Ð?ng Tháp Mu?i Vùng T? giác Long Xuyên Vùng T? giác Long Xuyên Vùng Ven Bi?n Vùng Ven Bi?n Vùng Bán d?o Cà Mau Vùng Bán d?o Cà Mau T?ng Chung T?ng Chung
Tình hình thu nh?p sau chuy?n d?i T?n s? T?n s? T?n s? T?n s? T?n s? T?n s? T?n s?
Gi?m 14 13,2 3 5,0 - - - - 12 15 3 7,5 32 10,5
Không d?i 7 6,6 1 1,7 1 4,8 - - 3 3,75 - - 12 3,9
Tang 85 80,2 56 93,3 20 85,2 18 100 65 81,3 37 92,5 261 85,6
T?ng 106 100 60 100 21 100 18 100 80 100 40 100 305 100
17
HTCT ? Ti?n giang
Long An
Ð?ng Tháp
Bi?n Ðông
Vinh Long
B?n Tre
18
Ti?u vùng phù sa ng?t Hi?u qu? kinh t? c?a các
mô hình canh tác (tri?u d?ng/ha).
H?ng m?c Lúa 3 v? 2 lúa -1 màu 1 lúa - 2 màu Lúa - cá
T?ng thu nh?p 38,43 66,44 83,03 46,91
T?ng chi phí 21,11 32,36 38,94 25,68
L?i nhu?n 17,32 34,08 44,09 21,23
L?i/v?n 0,84 1,10 1,05 0,99
Ngu?n Tr?n H?u Phúc và ctv., 2007
19
Ti?u vùng ng?t hoá Phân tích kinh t? t?ng mô
hình canh tác, nam 2006 (Ðvt tri?u d?ng/ha)
Mô hình DT (m2) T?ng thu nh?p T?ng chi phí L?i nhu?n L?i/v?n
Ch? G?o
3 Lúa 5,15 34,72 21,32 13,40 0,63
2 Lúa-1 màu 1,75 71,53 39,99 31,55 0,80
1 Lúa-2 màu 3,90 103,41 47,65 55,76 1,15
Gò Công Tây
3 Lúa 5,63 37,93 20,97 16,96 0,84
2 Lúa-1 màu 4,50 63,45 29,97 33,48 1,14
1 Lúa-2 màu 3,25 97,70 44,85 52,85 1,14
Lúa-cá 3,00 55,96 31,74 24,22 0,82
Gò Công Ðông
3 Lúa 12,60 43,14 21,19 21,94 1,03
2 Lúa-1 màu 3,75 46,66 22,63 24,03 0,95
1 Lúa-2 màu 3,75 75,62 34,96 40,66 0,97
Lúa-cá 6,75 37,85 19,61 18,24 1,16
Ngu?n Tr?n H?u Phúc và ctv., 2007
20
Mô hình 1lúa 2 màu
Mô hình 2 Lúa-1 màu
21
Ti?u vùng phèn

• Là vùng giáp ranh thu?c Ð?ng Tháp Mu?i (ÐTM) g?m
  huy?n Tân Phu?c, m?t ph?n c?a 2 huy?n Cai L?y và
  Châu Thành. Ð?t phèn t? nh? d?n n?ng, hàng b?
  ng?p lu nông trung bình kho?ng 3 tháng.
• HTCT ch? y?u cung g?m lúa 3 v?, 2 lúa-1 màu (Cai
  L?y, Châu Thành), chuyên canh khóm, tràm, khoai
  m?.
• Tuy nhiên mô hình du?c dánh giá khá b?n v?ng là
  khóm, lúa 3 v? nhung có thu nh?p không cao l?m
  (lúa bình quân 18 tri?u/ha, khóm 25 tri?u/ha-Giá
  hi?n hành 2008)

22
Ti?u vùng d?m

• Thu?c Thành ph? M? Tho, là vùng giáp ranh gi?a
  vùng ng?t và m?n (ranh m?n 2g/l TBNN).
• S?n xu?t nông nghi?p ch? y?u là cây an trái, hoa
  ki?ng, màu, lùa và chan nuôi gia c?m HTCT cung
  r?t da d?ng nhung b?n v?ng nh?t là tr?ng hoa bán
  T?t, nam 2008 bình quân thu nh?p/ ha t? 80-100
  tri?u d?ng các lo?i s?n xu?t nông nghi?p khác
  d?n d?n b? co h?p l?i do dô th? hóa và d?ch b?nh.

23
Ti?u vùng m?n

• Thu?c huy?n cù lao Tân Phú Ðông, n?m gi?a sông
  C?a Ti?u và sông C?a Ð?i h? sông C?u Long, có
  di?n tích kho?ng 25.000 ha. Hàng nam b? m?n t?
  6-8 tháng.
• HTCT g?m có lúa 1 v?, chuyên canh cây d?a, nuôi
  tôm sú và chuyên canh cây mãng c?u xiêm.
• Do chua du?c d?u tu nhi?u v? co s? h? t?ng l?i b?
  ?nh hu?ng m?n g?n nhu quanh nam nên các HTCT
  tr?ng tr?t chua ?n d?nh còn nuôi tôm trong tình
  hình giá c? b?p bênh, d?ch b?nh hoành hành nên
  các HTCT n?y cung chua b?n v?ng.

24
Các y?u t? ?nh hu?ng d?n tính b?n v?ng c?a các
HTCT

• Kinh t?
• HTCT du?c xem b?n v?ng khi nó cung c?p d? luong
  th?c (nang su?t cao) và có l?i thì nông dân m?i
  ch?p nh?n, mà mu?n có l?i nhu?n cao thì th?
  tru?ng tiêu th? s?n ph?m là v?n d? quy?t d?nh.
• Ð? tránh r?i ro ph?i da d?ng các mô hình canh tác
  k?t h?p v?i ru?ng lúa.

25
Các y?u t? ?nh hu?ng d?n tính b?n v?ng c?a các
HTCT

• Xã h?i
• Nâng cao ki?n th?c, k? nang
• Ð?i s?ng v?t ch?t tinh th?n du?c c?i thi?n
• Vai trò c?a các t? ch?c, doàn th? du?c c?ng c?
• Quan h? s?n xu?t m?i du?c hình thành

26
Các y?u t? ?nh hu?ng d?n tính b?n v?ng c?a các
HTCT

• K? thu?t
• Thông tin KHKT d?n v?i ngu?i dân vùng sâu,xa còn
  thi?u và ch?m
• KHCN nhu gi?ng m?i, co gi?itác d?ng chua nhi?u
• Hi?u qu? ho?t d?ng khuy?n nông chua sâu r?ng

27
Các y?u t? ?nh hu?ng d?n tính b?n v?ng c?a các
HTCT

• Môi tru?ng
• Y?u t? b?t l?i c?a t? nhiên nhu d?t dai phèn,m?n,
  khô h?n, bão l?t
• Môi tru?ng nhi?u vùng b? h?y ho?i nghiêm tr?ng
• Ð?c canh gây suy thoái d?t, phát sinh d?ch h?i

28
K?t lu?n

• Vùng sinh thái nông nghi?p khác nhau có nh?ng h?
  th?ng canh tác b?n v?ng khác nhau.
• Mô hình canh tác da d?ng cây tr?ng k?t h?p gi?a
  tr?ng tr?t, chan nuôi và nuôi trông th?y s?n mang
  l?i hi?u qu? kinh t? cao và b?n v?ng hon d?c canh
  3 v? lúa/nam.
• H? th?ng luân canh 1 lúa-2 màu, 2 lúa- màu và
  lúa-cá mang l?i hi?u qu? kinh t? cao và b?n v?ng
  nh?t.