D

1

• DÜNYAYI KAPLAYAN ÖRTÜBITKILER

2
Dünya üzerindeki iklim tiplerine bagli olarak
bitki örtüsü ekvatordan kutuplara dogruGenis
yaprakli ormanlar,savanlar, kaktüs,bozkir,
maki,orman-çayir, igne yaprakli
ormanlar,tayga ormanlari,tundra, seklinde
siralanir.Her bitkinin kendine has bir iklim
özelligi vardir. Baska bir ifadeyle benzer iklim
sartlarinda benzer bitki türleri görülür(kutup
iklimi hariç). Farkli bölgedeki iklimin
benzerligi tabii bitki örtüsünün benzerligini
kanitlar.Yer sekillerinin kisa mesafeler
dahilinde degismesi bitki örtülerini de kisa
mesafeler dahilinde degismesini saglar. Bitki
örtüleri yeryüzüne dagilislarinda araliksiz
kusaklar olusturmazlar. Enlem farki arttikça ve
farkli enlemlerden olustukça bitki örtüsü de
çesitlenir.
3
bitki örtüsü iklimin bir nedeni degil iklimin bir
sonucudur.Bitki Topluluklarinin Cografi Dagilisi
Ekvatoral yagmur ormanlariAmazon Havzasi,
Senegalden Gine Körfezine kadar olan saha Kongo
Havzasi, Güneydogu Asya adalari
4
Muson ormanlariGüneydogu ve Dogu Asyada
Hindistan, Japonya, Tayland, Vietnam, Endonezya,
Dogu Çin, Kore, Avustralyanin kuzeybatisi,
Filipinler, Güneydogu Afrika. Orta
kusagin karisik ormanlaribati rüzgarlari
sebebiyle Iliman Kusak karalarinin batisinda
görülür(Bati ve K.Bati Avrupa, Amerikanin
batisi). Yurdumuzda ise Karadeniz kiyilarinda
etkilidir.
5
Tayga ormanlarideniz etkisinden uzak, kara
içlerinde ve iliman kusak karalarinin dogu
kiyilarinda(soguk su akintisindan dolayi)
görülür. Orta ve dogu Avrupa Asyanin
kuzeyi(Sibirya) Kanada ve ABDnin kuzeyinde
görülür.
6
MakiAkdenize kiyisi olan ülkeler(Libya, Misir
ve Lübnan hariç. Buralarda görülmeme sebebi yer
sekillerinin engebesiz olmasidir.),
Avustralyanin güneybatisi, G. Afrika
Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Silinin orta
kesimleri Kuzey Amerikada Kaliforniya çevresinde
etkilidir. En genis anlamiyla 30-40 derece
enlemleri arasinda kitalarin özellikle bati
kiyilari.Savan güney ve Orta Afrika, Sudan,
Güney Amerikada Brezilyada Venezuela,
Kolombiya, Peru ve Bolivyada etkilidir.
Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasinda(10-20
derece kuzey ve güney enlemleri arasinda )
görülür.Bozkir(Step)Sicak ve iliman kusak kara
içlerinde görülür. Yurdumuzda Iç Anadolu
Bölgesinde ve Ergene Bölümünde görülen karasal
iklim buna örnektir. ÇayirBati Rüzgarlari
sebebiyle Iliman Kusak karalarinin batisinda
görülür (Bati ve K.Bati Avrupa, Amerikanin
batisi). Alpin çayirlar daglarin yüksek
kesimlerinde görülür 
7
Tundra          Sibirya, Iskandinavya
Yarimadasinin kuzeyinde, Kanadanin kuzeyinde,
Grönland adasinin kiyi kesimleri.Yaklasik olarak
70-80 enlemleri çevresinde görülür.Güney
yarimküredeki etki alani KYK dekine oranla çok
azdir bunun nedeni GYK de okyanuslarin genis alan
kaplamasidir. Çöl Bitkileri         Kizilkum
(Özbekistan), Karakum (Türkmenistan), Gobi
(Mogolistan), Taklamakan (Çin) , Arizona (A.B.D)
çölleri,Kuzey Afrika, K.Arap yarimadasiAvustralya
nin iç kesimleri.
8
Yeryüzünde Olusan Bitki Formasyonlaria-Agaç
Formasyonu Ormanlarin temel unsuru agaçtir.
Agaçlarin olusturdugu topluluklara orman
denir.  Yagis, sicaklik ve toprak sartlarinin
elverisli, yetisme devresinin uzun oldugu her
yerde agaç yetisir. Yagis azligi, siddetli
buharlasma agaç yetismesine engel olur.
Ormanlarin temel unsurudur. Igne
yaprakli           Genis yaprakli Baslica Orman
Türleri 
9
Yaprak biçimine göre yayvan yaprakli ormanlar,
igne yaprakli ormanlar1-Ekvatoral Yagmur
Ormanlari             2-Muson Ormanlari 
3-Orta Kusagin Karisik
Ormanlari                                     
4-Tayga Ormanlari    b-Çali FormasyonuMaki,
Garig ve Psödomaki.
Maki               Garig            
10
MakiKarakteristik özellikleri, kisin
yapraklarini dökmemeleri ve yaz kurakligina
dayanikli olmak için yaprak, gövde ve kök
sistemlerinin su kaybini önleyecek yapida
olmalaridir. Genelde Akdeniz ikliminin hakim
oldugu yerlerde ve orman tahribinin yogun oldugu
sahalarda ince gövdeli, sert, bazen kenarlari
dikensi, cilali daimi yesil yaprakli 2-3 m.
boylari olan, çali görünüslü ya da agaççik
seklindeki bitki topluluklari maki formasyonu
olarak adlandirilir.Baslica Maki
TürleriFilarya, Zakkum, Laden, Katirtirnagi,
Ardiç Sumak, Harnup (keçi boynuzu), Sandal,
Mersin, Kocayemis, Pirnal Mesesi, Funda, Defne,
Menengiç Sakiz agaci, Ilgin, Yabani
zeytin,(deli,delice)     Garig Garig
formasyonu, Akdeniz ikliminin hakim oldugu
alanlarda ancak toprak sartlarinin daha
elverissiz egimlerin daha fazla ve yagislarin
daha az oldugu kesimlerde ayrica makilerin tahrip
oldugu sahalarda görülür.. Bunlar son derece
kurakçil bitki topluluklaridir.
11
Baslica türleri kermez mesesi, akçakesme, kekik,
adaçayi,laden, katran ardici ve
gevendir.Psödomaki (Yalanci maki-yalanci
çali)Ormanlarin tahrip edildigi yerlerde olusan
yalanci çali  türleridir. Kisin yapraklarini
dökerler.  Ot FormasyonuIklim,toprak ve yer
sekilleri gibi sartlarin agaç yetismesine olanak
vermedigi yerlerde, belirli zamanlarda yagan
yagisa veya tamami topragin derinliklerine
sizmayan suya bagli olarak yetisen ot cinsinden
bitkilerin olusturdugu topluluktur.
Çayir                    Savan                  
Tundra                        
12
SavanSavanlar uzun süre yesil kalan , gür ve
uzun boylu ot topluluklaridir. Savan bitki örtüsü
içinde yer alti sularinin yüzeye çiktigi yerlerde
ve akarsu boylarinda ormanlar görülür.Kurak
mevsimin uzun sürdügü tropikal bölgelerde
görülen, tek tük agaçlar serpili büyük
çayirlardan olusan bitki toplulugu, Güney
Afrika'da ve Dogu Afrika'da baslica bitki
toplulugu olan, boylari yer yer iki metreyi
bulabilen köksapli bitkilerden ve bugdaygillerden
olusur.Step(Bozkir)Ilkbahar yagislariyla
yeseren, yaz baslarinda kuruyan küçük boylu ot
toplulugudur. Bozkir bitki örtüsü içinde geven ,
deve dikeni, gelincik, çoban yastigi gibi
bitkiler yer almaktadir. Yagislarin daha az
mevsimler arasindaki sicaklik farklarinin daha
fazla oldugu alanlar ot formasyonunun gelistigi
sahalardir. Steplerin bir kismi dogal olurken bir
kismi da ormanlarin insanlar tarafindan tahribi
sonucu ortaya çikmistir. (Bu sekilde olusan
bozkira Antropojen Bozkir denir)Iç Anadolunun
orta bölümü (Konya ve Eregli havzalari, Tuz gölü
çevreleri) asil step sahasidir.
13
Step formasyonunun gelisme gösterdigi bu bölümde
yagislar 250 mm. altina düser.Bu sahada görülen
bitkiler kendilerini kurak sartlara son derece
adapte etmisler ve keçe gibi tüylü dikenli, az
yapraklidirlar. ÇayirÇayirlar genellikle düz ve
taban suyu yüksek olan taban arazilerde tesekkül
etmislerdir. Toprak uzun süre nemli oldugundan
bitki örtüleri sik ve yüksek boyludur. Sik ve
yüksek boylu olan bitki örtüleri siki bir çim
kapagi meydana getirerek topragi sikica
tutar.Aktif büyüme döneminde yapraklar tüm yüzeyi
kapatir. Biçilerek degerlendirilen bu alanlardan
elde edilen ot kis aylarinda hayvanlara
verilir.Alpin ÇayirlarGenellikle daglarin
yüksek kesimlerinde orman örtüsünün üst
sinirindan sonra ortaya çikan ot örtüsüdür 
olarak bilinir. Ülkemizde Alpin çayirlar daglarin
2100 m. den sonraki kesimlerde görülmeye baslar.
14
Ilkbahar ve yaz mevsimlerinde karlarin erimesi
ile ortaya çikan bu çayirlar rengarenk açan
çiçekleri yaninda yer yer de 1 metreyi bulan uzun
boylari ile dikkat çekerler.TundraYosun ,ot ve
ciliz çaliliklardan olusan bitki örtüsüdür.
Tundra, kutba en yakin bitki örtüsüdür. Kuzey
ülkelerinde rastlanan, yapisina likenlerin de
katildigi bodur ot topluluklari. Tundralar yilin
dörtte üçünden uzun bir süre karlarla örtülü
kalir. Bunun için kutup bölgesi disinda yetisen
bazi agaçlara burada ancak bodur çalilar halinde
rastlanir. Kutup sögüdü ve bodur hus bunlara
misal verilebilir.Hakim bitki topluluklarini
karayosunlari ve likenler (Ren geyigi likenleri
vs.) meydana getirir. 
15
(No Transcript)
16
YERYÜZÜNDE BITKI ÖRTÜSÜNÜN DAGILISINI ETKILEYEN
FAKTÖRLER1-Iklimin Etkisia)Yagis Faktörü
Yagis bir yerdeki bitki yogunlugunu yani
bitkilerin ot, çali veya agaç olmasini ve
bunlarin miktarinin az ya da çok olmasini
belirler.Her bitkinin istedigi su miktari
farklidir. Yagisli bölgelerde gür bitki
topluluklari görülürken kurak bölgelerde bitki
örtüsü seyreklesir, çöllerde kurakçil ve seyrek
bazi otlara ve çalilara rastlanir.b)Sicaklik
faktörü Bitkilerin gelisebilmesi için belli bir
sicakligin olmasi gerekir. Sicaklik bir yerdeki
bitki türlerini belirler örnegin agaçlarin igne
yada genis yaprakli olmasini belirler. Sicak
orta kusakta her tür bitki yetisme alani
bulabilirken soguk kutup bölgelerinde ve
yükseklerde düsük sicaklik sartlari nedeniyle bir
çok bitkiye rastlanmaz.
17
2-Yer Sekillerinin EtkisiDag siralari ve
daglarin uzanisi bitki örtüsünün yayilisini
etkiler. Kiyiya paralel uzanan daglar deniz
etkisini iç kesimlere sokmadigi için iç kesimler
bitki bakimindan fakirlesirken, daglarin denize
bakan yamaçlari daha zengin bitki örtüsüne sahip
olur.Yükseklere çikildikça sicakliklar azaldigi
için bitki örtüsü türü ve yogunlugu azalir. Belli
bir yükseltiden sonra artik bitki
yetismez.Egimli yamaçlarda gür bitki örtüsü
görülür çünkü düz alanlar insanlar tarafindan
isgal edilmistir.Baki bitki örtüsünün
yayilisinda en önemli faktörlerden birisidir.
Günese dönük yamaçlar uygun sicaklik sartlari
sayesinde hem bitki türü hem de bitki yogunlugu
bakimindan daha zengindir. 3-Toprak
FaktörüBitkiler kökleriyle toprakta tutunur ve
gidalarini topraktan alirlar. Bu nedenle yeterli
kalinlikta toprak örtüsü olmayan yerlerde
bitkilerde yasayamaz.  
18
Topragin yapisi Topragin yapisi, üzerinde
yetisen bitki türünü belirleyebilir.Topragin
dokusu Topragin sik ya da gevsek olusu bitki
olusumunu etkiler. 4- Biyotik FaktörlerTarih
boyunca insanlar yasam faaliyetleri nedeniyle
çevrelerindeki bitki örtüsünü sürekli
degistirmislerdir. Insanlarin bitki örtüsü
üzerindeki etkileri daha çok olumsuz
olmustur.Insanlar, çesitli açilardan bitki
örtüsü üzerinde etkili olmustur.Olumsuz etkiler
Savaslar, Tarim alani açma, Yakacak ihtiyaci,
Orman yanginlari, Hayvan otlatma, Yol yapimi,
Orman alanlarini imara açma, Sanayilesim
Olumlu Etkiler Bitki türlerinin yayilmasi, Bitki
türlerinin korunmasi, Bitki türlerinin
gelistirilmesi, Çesitli hayvan türleri bitkilerin
farkli yörelere tasinmasi sayesinde bitki
yayilisina etkide bulunur. Bitkilerin
tozlasmasina katkilari vardir (Meyve bahçelerinde
ari bulundurulmasi).
19
Hazirlayan
Hande Temel