Unit 3 Kuliah 1 dan 2 Teori Semantik

1
Unit 3 Kuliah 1 dan 2 Teori Semantik

• Prof.Madya Dr Zaitul Azma binti Zainon Hamzah
• Jabatan Bahasa Melayu,
• Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi,
• UPM.

2
Pengenalan

• Terdapat pelbagai teori yang digunakan untuk
  menghuraikan makna seobjektif yang mungkin.
• Antara teori yang pernah dikemukakan ialah teori
  tanda, teori segi tiga semiotik, teori imej,
  teori behaviurisme, teori analisis komponen dan
  teori logik simbolik.

3
Teori Tanda de Saussure (1916

• Konsep semiotik diperkenalkan oleh Ferdinand de
  Saussure melalui dikotomi sistem tanda signified
  dan signifier atau signifie dan significant .
• Petanda (signifie) adalah gambaran mental,
  fikiran, atau konsep.
• Penanda (signifiant) adalah bunyi yang bermakna
  atau coretan yang bermakna.
• Konsep ini melihat bahawa makna muncul ketika ada
  hubungan yang bersifat asosiasi antara yang
  ditandai (signified) dan yang menandai
  (signifier).
• Tanda adalah kesatuan daripada suatu bentuk
  penanda (signifier) dengan sebuah ide atau
  petanda (signified).
• Dengan kata lain, penanda adalah aspek material
  daripada bahasa iaitu apa-apa yang dikatakan atau
  didengar dan apa yang ditulis atau dibaca. Jadi,
  petanda adalah aspek mental daripada bahasa 
  (Bertens, 2001180).

4
TEORI SEGITIGA SEMIOTIK

• Salah satu teori yang terkenal ialah Teori
  Segitiga Semiotik yang dipelopori oleh Richard
  Ogden.
• Berdasarkan kepada teori ini, satu leksikal itu
  telah dipecahkan kepada tiga unsur atau entiti
  yang berhubungan antara satu dengan yang lain.
  Ketiga-tiga unsur tersebut ialah lambang atau
  bentuk kata, rujukan, dan konsep, seperti dalam
  rajah di bawah

5

• Konsep atau fikiran mempunyai hubungan secara
  langsung (direct relationship) dengan kedua-dua
  unsur yang lain iaitu bentuk kata (lambang) dan
  benda (referen). Bentuk kata iaitu
  lambang/perkataan dan benda/referen mempunyai
  hubungan yang tidak langsung (indirect
  relationship (Palmer, 1981 24). Justeru itu,
  perhubungan antara kedua-duanya ditandai dengan
  garis yang putus.

6
Teori Segi tiga semiotik Ogden dan Richards
(1949)

• Fikiran
• __ __ __ __ __ _
• Simbol (Perkataan) Rujukan
• (Benda atau Perkara)

7
Pengertian makna operasional/kontekstual

• Ludwig Wittgenstein dalam bukunya, Philosophical
  Investigations(1953)
• Sesuatu kata dilihat dengan memerhatikan
  sesuatu yang dilakukan oleh manusia dengan kata
  itu bukan apa yang dikatakan oleh manusia
  tentang perkara itu (the true meaning of a word
  is to be found by observing what a man does with
  it not what he says about it).
• 2 falsafah Wittgenstein
• i. bahasa dengan realiti. -, apa yang memang
  dapat dikatakan, katakan dengan jelas. Dan, apa
  yang tidak dapat dikatakan, sebaiknya diam.
• ii. bahasa sehari-hari (meaning in use).

8
Teori-teori dalam Kajian Semantik

• TEORI IMEJ
• Makna dapat dihuraikan berdasarkan gambaran atau
  imej yang ada dalam fikiran seseorang.
• Maksudnya, apabila sesuatu perkataan itu disebut,
  didengar atau dibaca oleh seseorang maka mental
  atau fikirannya akan menggambarkan sesuatu yang
  berkaitan dengan makna atau maksud perkataan ini.
  
• Tegasnya, fikiran akan memberikan tafsiran
  tertentu (secara abstrak) terhadap perkataan
  tadi. Teori ini merupakan pendekatan saintifik
  dalam penghuraian makna yang digunakan secara
  meluas oleh pengkaji linguistik tradisional.

9

• Satu masalah yang nyata
• kita menggunakan teori ini dalam mentafsir makna
  perkataan ialah kita tidak dapat mengetahui dan
  menentukan apakah bentuk imej yang ada dalam
  gambaran atau pemikiran seseorang.
• Tiada sesiapa yang dapat menerokai otak manusia
  dan tidak dapat meneropong dengan jelas gambaran
  dan imaginasi yang wujud dalam alam pemikiran
  seseorang semasa ia mentafsir makna bagi sesuatu
  perkataan.
• Tegasnya, imej yang muncul dalam otak seseorang
  itu tidak dapat ditunjukkan oleh gambar atau
  lambang yang nyata dan objektif.

10

• Gambaran itu berbagai-bagai, terlalu abstrak dan
  relatif pula keadaannya.
• Satu contoh ialah mengenai rajah segi tiga.
• Sukar menentukan imej rajah segi tiga kerana
  rajah segi tiga itu sendiri pelbagai bentuknya.
• Bagi A mungkin rajah segi tiga itu berupa ?,
• bagi B pula mungkin berupa ?.,
• bagi C, bentuk segi tiga itu mungkin ialah ?,
• bagi D pula bentuk itu berupa ? dan sebagainya.
• tidak ada satu penyelesaian yang khusus mengenai
  gambaran sebenar yang wujud dalam fikiran
  seseorang mengenai makna sesuatu perkataan yang
  digambarkannya.

11

• Satu lagi contoh, tafsiran atau imej yang
  berlainan terhadap gambaran sesuatu keadaan,
  misalnya keadaan "seorang kanak-kanak yang
  lapar".
• Salah satu imej yang mungkin ditimbulkan ialah
  "keadaan kanak-kanak yang sedang menangis"
  (menangis merupakan cara menyatakan rasa lapar),
• satu lagi imej mungkin menunjukkan "keadaan
  kanak-kanak itu menyuapkan sesuatu ke dalam
  mulutnya".
• Kedua-dua imej ini berlainan tetapi ditujukan
  kepada satu keadaan sama, iaitu yang
  dimanifestasikan oleh gabungan perkataan "seorang
  kanak-kanak yang lapar".

12
Rumusan

• Bentuk imej yang wujud dalam fikiran seseorang
  apabila dia mentafsir makna sesuatu perkataan itu
  biasanya ada hubungan dengan pengalamannya.
• Seseorang yang pernah mengalami pengalaman yang
  pahit dengan gurunya mungkin mengimaginasikan
  "guru" sebagai seorang yang bengis, garang, tidak
  bertimbang rasa, dan sebagainya tetapi bagi
  seorang yang lain, yang pernah mengalami
  peristiwa manis yang tidak dapat dilupakan
  bersama-sama gurunya mungkin membayangkan "guru"
  sebagai seorang yang lembut, penyayang dan
  pengajar yang baik. Jadi, perkataan 'guru'
  membawa imej yang berbeza sama sekali kepada dua
  orang yang berlainan.

13
TEORI BEHAVIURISME

• Mengikut teori behaviurisme, makna bagi sesuatu
  perkataan atau ayat mestilah ditinjau berdasarkan
  rangsangan dan gerak balas yang menyebabkan
  timbulnya sesuatu ujaran itu. la merangkumi
  aspek-aspek biologis yang dialami oleh penutur
  semasa dia mengujarkan sesuatu ayat atau
  perkataan.
• Golongan behaviuris mengemukakan teori ini kerana
  mereka beranggapan bahawa bahasa wujud hasil
  daripada operasi rangsangan dan gerak balas
  sebagaimana juga dengan perlakuan manusia lain,
  seperti makan, berjalan, tidur, senyum, dan
  sebagainya. Setiap rangsangan dan gerak balas
  serta proses biologi yang dialami oleh seseorang
  semasa bercakap mestilah dianalisis secara
  saintifik supaya makna ujarannya dapat
  ditaksirkan dengan jelas, tepat dan menyeluruh.

14

• Sebagai contoh, ujaran "Perut saya lapar"
  merupakan gerak balas kepada suatu rangsangan
  yang wujud secara proses biologi di dalam perut
  penutur. Penutur berkemungkinan, telah agak lama
  tidak mengambil sebarang makanan untuk
  dimakannya, menyebabkan keluarnya enzim di dalam
  perutnya dan akibatnya timbullah rasa lapar. Rasa
  lapar ini menjadi rangsangan baginya untuk
  mengujarkan ayat "Perut saya lapar".

15
Kesimpulan

• Sebagaimana teori imej, teori behaviurisme juga
  mempunyai kelemahan. Teori ini tidak dapat
  menghuraikan setiap ujaran dengan begitu lengkap,
  menyeluruh dan saintifik oleh sebab mekanisme
  yang mengolah sesuatu ujaran itu terlalu kompleks
  dan kita tidak berupaya membuat penghuraian yang
  tepat mengenainya.
• Apa yang berlaku dalam pemikiran dan sistem saraf
  otak penutur tidak dapat dilihat dengan jelas dan
  tidak ada mesin yang dapat merakamkan seluruh
  proses yang berlaku pada otak dan proses biologi
  seseorang semasa dia bertutur. Dengan demikian
  teori ini amat sukar untuk dipraktikkan.

16

• Satu lagi kelemahan ialah teori ini tidak dapat
  menghuraikan makna bagi perkataan-perkataan yang
  mempunyai fungsi tertentu dalam tatabahasa,
  misalnya tidak dapat menjelaskan makna kata
  hubung seperti "dan", "tetapi", "kerana", dan
  lain-lain, Selain itu, oleh sebab teori ini
  mendasarkan huraian makna kepada konteks
  rangsangan dan gerak balas makna
  perkataan-perkataan yang berupa konsep seperti
  "ketuhanan", "segi tiga", "geometri", "meja",
  "rumah", dan lain-lain lagi yang pada dasarnya
  boleh ditakrifkan secara tersendiri, tidak dapat
  diaplikasikan huraian maknanya mengikut teori ini.

17
TEORI ANALISIS KOMPONEN

• Teori ini ditimbulkan berdasarkan kaedah yang
  digunakan oleh ahli-ahli antropologi dalam
  menentukan istilah-istilah yang menunjukkan
  hubungan kekeluargaan.
• Misalnya istilah "bapa" dan "datuk" dapat
  dijelaskan dengan menganalisis dan
  mempertentangkan komponen yang berkaitan
  dengannya misalnya "bapa" adalah "lelaki",
• "anak kepada ..." dan
• "ayah kepada..." manakala
• "datuk" adalah juga "lelaki",
• "ayah kepada ..." dan juga
• "anak kepada .

18

• Kaedah ini kemudiannya disedari boleh
  diaplikasikan untuk menghuraikan atau menjelaskan
  makna perkataan.
• Dalam bahasa Inggeris misalnya, perkataan murder
  dan kill dapat dibezakan melalui cara ini, dalam
  mana komponen yang dapat menjelaskan makna murder
  ialah intension, causation dan death, manakala
  menjelaskan maksud "kill" hanyalah causation dan
  death.
• Dalam bahasa Melayu konsep "sengaja" dan "tidak
  sengaja" seperti yang nyata daripada contoh
  perkataan di atas dapat dibezakan oleh penggunaan
  imbuhan, iaitu imbuhan "ter-" dan "me-". Dengan
  demikian konsep ini dapat difahami dengan lebih
  mudah.

19

• Daripada contoh-contoh di atas, nyata bahawa
  mengikut teori analisis komponen, makna bagi
  sesuatu perkataan bukan dianalisis secara unitary
  atau sebagai satu unit tetapi sebagai suatu
  hubungan komponen-komponen yang kompleks.
• Komponen itu dinamakan sebagai komponen semantik
  yang terdiri daripada kosa kata atau
  perbendaharaan kata sesuatu bahasa yang diikat
  secara logik dan tetap (logical constant). Teori
  ini cuba menghuraikan makna sesuatu perkataan
  secara terperinci dan memasukkan sama unsur-unsur
  pertentangannya.

20
Contoh

• Perkataan 'teruna' dapat dijelaskan maknanya
  dengan memperlihatkan komponen-komponen
  semantiknya, iaitu "manusia", "dewasa", "lelaki",
  "belum berkahwin".
• "Kanak-kanak" pula ditakrifkan sebagai "manusia",
  "lelaki" atau "perempuan", "bukan dewasa".
• "ibu" pula diberi pengertian berdasarkan
  komponen, "manusia", "perempuan", "berkahwin" dan
  "mempunyai anak".
• Demikianlah caranya perkataan-perkataan dalam
  sesuatu bahasa ditakrifkan mengikut teori ini.

21
Kelemahan Teori

• Hanya menganalisis makna pada peringkat
  perkataan, tidak menganalisis makna pada
  peringkat ayat.
• Contoh a. Mereka sedang bergaduh.
• Mereka tidak berkelahi
• Sukar untuk memilih dan menentukan
  komponen-komponen semantik yang khusus dan tepat
  untuk menghuraikan makna sesuatu perkataan.
• Misalnya makna "teruna", "dara", "kanak-kanak"
  dan "ibu", satu daripada komponennya ialah
  manusia dan perkataan "manusia" ini merangkumi
  "benda-benda" yang disebutkan sebagai teruna,
  dara, kanak-kanak dan ibu.

22
Rumusan

• Satu masalah yang timbul di sini adalah bahawa
  perkataan yang merupakan komponen semantik bagi
  menghuraikan makna sesuatu perkataan itu
  mempunyai makna yang tersendiri yang perlu pula
  dihuraikan.

23
TEORI LOGIK SIMBOLIK

• Menghuraikan makna bukan sahaja pada peringkat
  perkataan malah juga pada peringkat ayat dan
  perlakuan manusia, sebagai reaksi kepada
  tanggapan yang diterima oleh mereka mengenai
  sesuatu perkataan.
• Teori logik simbolik ini membahagikan kajian
  makna kepada tiga bahagian iaitu semantik,
  sintaktik dan pragmatik.

24

• Semantik dalam teori ini dimaksudkan kepada
  kajian mengenai hubungan antara simbol dengan
  rujukan (reference) atau boleh juga dikatakan
  hubungan antara perkataan dengan benda. Rujukan
  atau benda tidak terhad banyaknya dalam sesuatu
  bahasa dan sesuatu simbol pula biasanya dirujuk
  kepada kumpulan benda-benda yang ada
  persamaannya.
• Sebagai contoh, perkataan "manusia" dirujuk
  kepada makhluk yang bernyawa, mempunyai akal dan
  sifat-sifat yang berbeza daripada binatang.
  "Manusia" juga meliputi golongan orang lelaki,
  perempuan, kanak-kanak, tua, dan muda. Mereka
  dikelompokkan sebagai manusia kerana sifat mereka
  yang mempunyai persamaan.

25

• Sintaktik
• Mengkaji hubungan antara satu perkataan dengan
  perkataan lainnya yang boleh menentukan makna.
  Hubungan itu dapat dilihat pada konteks yang
  lebih besar, misalnya dalam ayat atau frasa.
  Sebagai contoh, perkataan "orang" dan "besar"
  apabila wujud berurutan boleh menghasilkan
• dua makna, iaitu "orang besar"
• " orang yang saiznya besar " dan
• "orang yang berpangkat tinggi".

26

• Begitu juga dengan urutan kata "makan" dan
  "hati", boleh membawa pengertian "makan hati"
  (makan hati lembu, ayam, dan lain-lain) atau
  "makan hati" dengan maksud "merana".
• Ayat "anak abang saya yang sulung" pula boleh
  bermaksud "anak sulung abang saya" atau "anak
  kepada abang sulung saya".
• Ayat "adik cikgu yang comel" boleh membawa maksud
  "adik cikgu itu yang comel" atau "adik kepada
  cikgu yang comel".
• Makna yang agak kabur ini boleh dijelaskan
  melalui kajian sintaktik. Penentuan yang mana
  satukah makna yang mahu diterima bergantung
  kepada konteks.

27
Bidang Pragmatik

• Mengkaji hubungan antara simbol atau perkataan
  dengan perlakuan yang ditunjukkan oleh seseorang
  sebagai reaksi kepada perkataan yang ditujukan
  kepadanya.
• Reaksi itu berbagai-bagai, bergantung kepada
  tanggapan seseorang. Perkataan "saya", "aku",
  "patik", "beta" misalnya, walaupun dirujuk
  kepada benda atau perkara yang sama, iaitu
  "rujukan kepada orang pertama tunggal", boleh
  membawa reaksi yang berbagai-bagai.

28
Kelebihan Pragmatik

• Pendekatan kepada penghuraian makna berdasarkan
  teori ini agak berkesan dibandingkan dengan
  teori-teori yang sebelumnya kerana teori ini
  mempertimbangkan sama ciri-ciri suasana (konteks)
  dan perlakuan yang mengiringi sesuatu ujaran.
• Makna yang ditinjau berdasarkan konteks, biasanya
  lebih tepat kerana konteks merupakan aspek yang
  terpenting dalam penentuan makna bagi sesuatu
  ujaran.

29
Terima Kasih...