Hemiski Vrski

1

• Hemiski Vrski
• Jonska, Kovalentna i Vodorodna Vrska

2
Znai, vo ovaa lekcija treba da nauime -Zoto
atomite na razlinite hemiski elementite
reagiraat i kako doaa do nivno svrzuvawe -Koi
se silite to atomite gi drat zaedno vo
soedinenijata?
Elektronite na golem broj od elementite, koga se
vo osnovna sostojba, poseduvaat golema
potencijalna energija za da vlezat vo hemiska
reakcija. Kako i sekoj eden objekt vo prirodata,
taka i hemiskite elementi se stremat da ja
namalat svojata potencijalna energija i da dojdat
vo edna stabilna energetska sostojba. A stabilna
sostojba kaj hemiskite elementi ,e, vo sutina,
stabilna elektronska konfiguracija to ja imaat
Blagorodnite gasovi. Toa znai, sekoj element se
svrzuva vo soedinenija so cel da dojde vo
sostojba vo koja bi imal Najniska mona
energija. Pod Stabilna elektronska sostojba vo
hemijata se podrazbira sostojba na stabilen
OKTET, odnosno sostojba na celosno popolneti
elektronski orbitali vo posledniot elektronski
sloj. Toa e elektronskata konfiguracija to
vsunost ja imaat Blagorodnite gasovi He, Ne, Ar,
Kr, Xe, Rn
Primeri za golema potencijalna energija
3
Sostojba na stabilen oktet
Imaat inertnite (blagorodni) gasovi-iskluitelno
nereaktivni-energetskite orbitali vo posledniot
elektronski sloj im se celosno potpolneti so
elektroni
4
1. Jonska Vrska

• e rezultat na elektrostatsko - privlekuvawe
  na joni koi imaat sprotiven polne.
• Primer-sozdavawe na NaCl od elementarni Na i Cl

Vo posledniot elektronski sloj, atomot na Na ima
eden elektron, a atomot na Cl ima 7 elektroni.
Za da dojde Na vo stabilna sostojba na inerten
gas, potrebno e da go oddade elektronot od
svojot posleden elektronski sloj, dodeka pak na
Cl mu treba da prime eden elektron za da dobie
stabilna 8-elektronska konfiguracija na inerten
gas. So isputawe na Eden elektron, atomot na Na
preminuva vo pozitiven Na katjon, dodeka pak So
primawe na eden elektron, Cl preminuva vo Cl-
awon. Pritoa, doaa do silno elektrostatsko
privlekuvawe Pomeu Na i Cl- jonite. Vakvata
vrska se vika jonska vrska-mnogu silna
5
Jonskite soedinenija imaat strogo definirana
kristalna struktura Zapomni jonskite
soedinenija NE POSTOJAT kako MOLEKULI.
Kaj jonskite soedinenija postojat strukturni
edinki vo koi sekoj pozitiven jon e opkruen so
opredelen broj na negativni joni, i
obratno. Obino jonskite soedinenija se dobro
rastvorlivi vo voda, iskluitelno cvrsti, so
visoki temperaturi na topewe
6
Joni na preodnite metali-vo najgolem del se oboeni
Cr3
Fe2
Co2
Cu2
Mn2
Ni2
Fe3
Zn2
7
Ne site soedinenija vo prirodata se Jonski.
Zatoa, potrebno bilo razrabotka na druga teorija
da se objasnat vrskite kaj nejonskite
soedinenija-Sloev Model na Atomot-e prv ekor
kon objasnuvaweto na kovalentnata vrska kaj
soedinenijata

• G.N.Lewis
• 1875-1946
• Lewis-ovi Simboli-elementite
• se prikauvaat zaedno so svoite
• valetni elektroni Grupa A
• Atomite, spored Lewis, se prikauvaat so nivnite
  hemiski simboli i so toki okolu simbolot, koi se
  vsunost VALENTNITE ELEKTRONI od posledniot
  elektronski sloj na toj atom. Valentni elektroni,
  rekovme, se onie elektroni to uestvuvaat vo
  gradeweto na hemiskite vrski, i tie se
  elektronite od posledniot elektronski sloj.

8
Lewis-ov Simbol za sulfur

• Primer Sulfur gt S
• Smesten e vo Grupata VIA
• znai ima 6 valentni elektroni
• .
• S
• .

9
Lewis-ovi Elektronski simboli za nekoi hemiski
elementi-zapamti-brojot na valentnite elektroni
se sovpaa so brojot na grupata vo koja elementot
e smesten vo periodniot sistem
10
2. Kovalentna Vrska

• -e rezultat na delba na elektroni pomeu
  istorodni ili razlini atomi, so cel da se dobie
  stabilna 8-elektronska konfiguracija vo
  posledniot elektronski sloj.
• -Sekoj atom uestvuva so po eden (ili povee)
  elektron(i) vo kreiraweto na vrskata.
  Elektronite to se delat pripaaat istovremeno i
  na dvata atomi to uestvuvaat vo formiraweto na
  taa kovalentna vrska. Primer, formirawe na
• Molekula na Cl2 od dva atomi na Cl. (Sekoj atom
  na Cl ima 7 valentni elektroni).
• .. ..
• Cl. .Cl ?
• .. ..

• .. ..
• ClCl
• .. ..

ili nakratko, Cl-Cl, kade -
11

• Praviloto na STABILEN OKTET
• postoi i kaj kovalentnata vrska
• Definicija Pri formiraweto na
• kovalentnite soedinenija
• atomite to ja gradat vrskata
• spodeluvaat parovi od elektroni,
• taka to nivnite
• valentni
• elektronski
• sloevi postignat
• stabilna
• konfiguracija
• od osum elektroni.

H 1s1
H 1s1
O 1s22s22p4
Da go razgledame formiraweto na soedinenieto voda
od elementarni atomi na vodorod i kislorod. Sekoj
atom na vodorod ima elektronska konfiguracija 1s1
(vodorodot ima samo eden elektron). Za da dobie
elektronska konfiguracija na inerten gas
najblizok do nego, a toa e He (He ima elektronska
konfiguracija 1s2), vodorodot treba da ima ute
eden elektron vo svojot sostav. Kislorodot pak,
ima konfiguracija 1s2 2s2 2p4. Znai, toj vo
posledniot elektronski sloj ima 6 valentni
elektroni. Za da dojde do sostojba na stabilen
oktet, mu nedostasuvaat ute 2 elektroni. Taka,
dva atomi na vodorod i eden atom na kislorod
vleguvaat vo reakcija, pri to doaa do
spodeluvawe na po eden par elektroni (po eden
elektron od sekoj atom na vodorod i dva elektroni
od atomot na kislorod), i pritoa se formiraat dve
kovalentni vrski. Zaednikite elektronski parovi
pripaaat podednakvo i na atomite na vodorod i na
kislorodot. Na toj nain, sekoj atom na vodorod
e ima po dva elektroni (taka e dobie stabilna
konfiguracija na intertniot gas He), a kislorodot
e ima 8 elektroni vo posledniot elektronski sloj
(ili elektronska konfiguracija na blagoroden gas
N e). Na takov nain se objasnuva postoeweto na
kovalentite vrski.
12
H
O
H
Zaedniki elektroni od Kovalentna vrska kaj
molekulata na voda-ematski prikaz na kreirawe i
egzistirawe na kovalentna vrska kaj vodata
13
Zapomni Kovalentnata Vrska-

• -e rezultat na delba na elektroni pomeu
  istorodni ili razlini atomi, so cel da se dobie
  stabilna 8-elektronska konfiguracija vo
  posledniot elektronski sloj.

.. Cl. ..
.. . Cl ..
14
Kriva na potencijalnata energija na H2-ni kauva
deka povrzuvaweto na dva atomi od vodorod
doveduva do obrazuvawe na molekula od H2 koja ima
mnogu poniska potencijalna energija.t.e. e H2
molekulata e mnogu postabilno soedinenie otkolku
elementarnite atomi na vodorod H
15
Nekoi Lewis-ovi Strukturi na kovalentni
soedinenija-ematsko pretstavuvawe

• CH4 metan
• 1 C i 4 H atomi

CO2 jaglerod dioksid .. ..
O C O
16
Lewis-ovi Strukturi

• C2H6 etan

CO jaglerod monoksid C O
17
Iskluoci od praviloto za oktet

• NO azot monoksid
• .. ..
• .N O

.. .. .N O
18
Iskluoci od praviloto za oktet

• Proiren oktet
• Fosfor penta fluorid
• PF5

19
Poveekratni kovalentni vrski

• Dvojna vrska gt 2 para na spodeleni
  elektroni
• Trojna vrska gt 3 para na spodeleni
  elektroni
• Obino se sreava kaj
• C atomite N atomite O atomite
• C atomite i N, O ili S atomite
• N atomite i O ili S atomite
• S atomite i O atomite

20
Poveekratni kovalentni vrski
21
Molekularni supstanci so kovalentna vrska Glavno
se teko rastvorlivi vo voda, rastvorlivi se vo
organski rastvoruvai, ne sporeveduvaat
elektricitet, so relativno niski temperaturi na
topewe i ne se premnogu cvrsti
Jodoform
Jaglen tetrahlorid
22
 
Komparacija na svojstvata meu jonskite
i kovalentnite soedinenija
Gotvarska sol
Jonski soedinenija Kovaletni soedinenija
Cvrsti na sobna temperatura ne se cvrsti kako jonskite soedinenija
Mnogu visoki temperaturi natopewe generalno, imaat poniski temperaturi na topewe
Sproveduvaat elektricitet koga se rastvoreni vo voda pomalku se rastvorlivi vo voda otkolku jonskite soedinenija, nivnite rastvori ne sproveduvaat elektricitet
Jaki elektroliti Nikakvi ili mnogu slabi elektroliti
Strukturata e izgradena od joni so sprotiven polne Tie se molekularni soedinenija izgradeni od molekuli
eer
23
Mnogu e bitno da znaeme kako e raspoznaeme
kakov e tipot na vrskata vo edno dadeno
soedinenie?

• Linus Pauling 190194
• Amerikanski hemiar
• eden od retkite dobitnici na 2 Nobelovi
  nagradi vo 1954 i 1962.
• Pridonel kon raspoznavaweto na tipot na vrskite
  vo soedinenijata

24
Elektronegativnost

• Elektronegativnost e Relativna sposobnost na
  atomite da privlekuvaat elektroni, kako
  sopstveni, taka i od drugi atomi
• Elektronegativnosta se zgolemuva odeji od
  dolniot lev agol sprema gorniot desen agol na
  periodniot sistem
• Fluor najgolema elektronegativnost 4.0

25
Elektronegativnost na elementiteSkala na Pauling
26
Svojstva na vrskite

• Elektronegativnost-EN
• NEpolarni kovalentni vrski gt razl. vo EN 0
• Polarni kovalentni vrski gt razl. vo EN 0 lt
  EN lt 1.5
• Jonski vrski gt razl. vo EN gt
  1.5

Od kakov tip se vrskite vo soedinenijata OO
H2O NaF? Nepolarna kovalentna OO Polarna
kovalentna vrska H2O Jonska vrska
NaF Kako znaeme? Gi gledame brojnite vrednosti
za elektronegativnost na atomiteto uestvuvaat
vo gradbata na edna vrska (od prethodnata tabela)
i pravime ednostavno razlika pomeu tie
elektronegativnosti, i od razlikata vo
elektronegativnostite zakluuvame za kakva vrska
se raboti.
27
Nepolarna kovalentna vrska
Polarna kovalentna vrska
Jonska vrska
28
VODORODNA VRSKA-EDNA OD NAJBITNITE VRSKI vo
UNIVERZUMOT, BEZ NEA NITU ivot na Zemjata, nitu
NIE BI SME POSTOELE!!! Eve zoto Molekulata na
voda ima mala molekulska masa od samo 18 (ili
molarna masa od 18 g/mol). Prosenata molekulska
masa na vozduhot e 27. E sega, bideji
molekulata na vodata ima mala masa, pomala od
prosenata molekulska masa na vozduhot, vodata
bi bila mnoooogu slabo privleena od zemjinata
gravitacija i taa ne bi se naoala vo
dolnitesloevi na atmosferata, tuku bi izbegala vo
gornite sloevi, a tamunie ne bi moele da ja
koristime. E toa ne e taka, zatoa to kaj vodata
postojat t.n. vodorodni vrski pomeu razlinite
molekuli na voda. Imeno, vrskata vo molekulata
na voda e silno polarna, bideji Kislorodot ima
pogolem afinitet kon elektronite od kovalentnata
vrska so vodorodot (O ima pogolema
elektronegativnost od H), i vo molekulata na voda
delot kade to e O ima parcijalen negativen
polne, dodeka delot kade to se H-atomite ima
pozitiven polne. Taka, ako imame povee molekuli
na voda, doaa do privlekuvawe na pozitivnite
delovi (H-atomite) od edna molekula na voda, so
delovite so negativen polne(O-atomite) od druga
sosedna molekula voda, pri to se sozdava cvrsta
vodorodna vrska koja gi dri molekulite na voda
silno povrzani vo edna kompaktna struktura i
zatoa vodata e tena. Vo sportivno, ako nema
vakva vodorodna vrska, vodata bi bila vo gasna
sostojba, i kako to rekovme, taa ne bi postoela
Vo atmosferata, tuku e otidela nagore kon
stratosferata. A bez vodanema ivot!
29
Vodorodnata vrska e edna od najznaajnite vrski
prisutni Vo molekulite na DNA
30
Metalna Vrska-prisutna kaj metalite-kaj
metalnata vrska postojat delokalizirani elektroni
vo metalot, koi elektroni pripaaat (se dviat
slobodno) podednakvo na site atomi od toj element.
31
Praawe

• Sporedi gi O-O i OO. Dali se oekuva OO
  vrskata da bide
• Pojaka, poslaba, ili identino silna kako i O-O
  vrskata?

32
Praawe

• Dali oekuva OO vrskata da bide
• Podolga, pokratka, ili ednakvo dolga kako i O-O
  vrskata?