Alifatik Yapili Organik Bilesikler: Alkanlar, Alkenler, Alkinler, Organik Halojen Bilesikleri

1
Alifatik Yapili Organik Bilesikler Alkanlar,
Alkenler, Alkinler, Organik Halojen Bilesikleri

• Doç.Dr. Mustafa ALTINISIK
• ADÜTF Biyokimya AD
• 2007

2
ORGANIK BILESIKLER
Organik bilesiklerin tümü, alifatik bilesikler ve
aromatik bilesikler olarak iki ana sinifa
ayrilirlar.
3
(No Transcript)
4
Alifatik bilesikler, molekül yapilarinda, çesitli
atomlarin birbirlerine kovalent baglanarak
olusmus düz veya dallanmis zincir seklinde
iskelet içeren organik bilesikler ve bunlarin
türevleridirler.
5
Aromatik bilesikler, özel bir doymamislik
gösteren benzen (benzol) ve türevleriyle,
kondense benzen halkalarinin olusturdugu çesitli
bilesiklerdir.
6
Yalnizca karbon ( C ) ve hidrojen (H)
atomlarindan olusan organik bilesikler
hidrokarbonlar olarak bilinirler.
7
(No Transcript)
8
(No Transcript)
9
Hidrokarbonlarin isimlendirilmesinde moleküldeki
karbon sayisi ve bag türü önemlidir. Karbon
sayisi ön ekte ifade edilir.
10
Hidrokarbonlarin isimlendirilmesinde bag türü son
ekte ifade edilir.
11
(No Transcript)
12
(No Transcript)
13
Alkanlar
Alkanlar, CnH2n2 genel formülü ile
gösterilebilen doymus hidrokarbonlardir.
14
Bir alkandan türeyen kök genel olarak alkil diye
tanimlanir.
15
4 karbonlu butan ve daha sonraki alkanlarda
dallanma izomerleri meydana gelir.
16
Alkanlarin normal sartlarda (25oC sicaklik ve 1
atmosfer basinç sartlari) 1-4 karbonlulari gaz,
5-17 karbonlulari sivi, 18 ve daha fazla
karbonlulari kati halde bulunurlar.
17
Alkanlarin gaz ve kati olanlari kokusuz oldugu
halde sivi olanlarinda benzin kokusu belirgindir.
18
Alkanlar yeterli miktarda oksijen içinde tam
yandiklarinda karbon dioksit (CO2) ve su (H2O)
meydana gelir ve isi enerjisi açiga çikar.
19
Alkanlarin yetersiz oksijen nedeniyle tam olmayan
yanmalari sonucunda karbon monoksit (CO),
aldehitler, ketonlar, karboksilik asitler ve is
seklinde karbon meydana gelir bunlar da önemli
hava kirletici maddelerdir.
20
Uzun zincirli alkanlarin katalitik kirilmasiyla
çesitli petrol ürünleri olusur.
21
Uzun zincirli alkanlarin termal kirilmasiyla
serbest radikaller olusur.
22
Alkenler
Alkenler, CnH2n genel formülü ile gösterilebilen
doymamis hidrokarbonlardir.
23
Çift bagdaki karbona bagli olan hidrojenlere
vinil hidrojenleri denir vinil hidrojenleri
kimyasal reaksiyonlari güçlükle verir.
24
Çift baga komsu karbona bagli olan hidrojenlere
allil hidrojenleri denir allil hidrojenleri
kimyasal reaksiyonlari kolaylikla verir.
25
Alkenlerin katilma ve polimerizasyon
reaksiyonlari önemlidir.
26
Alkenlere hidrojen katilmasi ile alkanlar meydana
gelir.
27
Çok ince dagilmis nikel olan Raney nikel ile
yapilan hidrojenleme reaksiyonu, margarin
üretiminde sivi yaglarin hidrojenlenerek kati
yaglara dönüstürülmelerinde yaygin olarak
kullanilmaktadir.
28
Markovnikov kurali veya katilmalarda Markovnikov
yönlenmesi olarak bilinen kurala göre çift bag
çevresinde simetrik olmayan alkenlere
hidrohalojen asitleri katilmasinda hidrojen, çift
bag çevresinde en çok hidrojeni olan karbona
katilir, halojen ise diger karbona katilir.
29
Alkenlere renkli olan brom (Br) ve iyot (I) gibi
halojenlerin katilmasi sonucunda alken
halojenürler (dihalojen alkanlar) meydana gelir
ve halojenin rengi kaybolur bu da çift bagin
varligini göstermesi bakimindan önemlidir.
30
Asit katalizli bir reaksiyonla alkenlere su
katilabilir ve alkoller meydana gelir.
31
Alkenlere oksijenin allotropu ve etkin bir
yükseltgen olan ozon (O3) katilmasi ile ozonürler
üzerinden aldehit ve/veya ketonlar olusur.
32
Alkenler perasitler ile etkilestiginde epoksit ve
karboksilik asit meydana gelir.
33
Alkenlerin polimerizasyon reaksiyonlari, degisik
mekanizmalarla gerçeklesir ve sonuçta endüstride
önemli ürünler olusur.
poly(propene)
34
Alkinler
Alkinler, karbonlar arasinda üçlü bag içeren
bilesiklerdir genel formülleri CnH2n-2dir.
Alkinlerin R?C?C?H seklinde olanlarina uç
alkinler denir.
35
(No Transcript)
36
(No Transcript)
37
Asetilen (Etin), önemli bir endüstriyel
bilesiktir parlak bir alevle yanar ve büyük
miktarda isi açiga çikar.
38
Organik halojen bilesikleri
Organik halojen bilesikleri, karbon atomuna bagli
bir veya daha çok halojen içeren organik
bilesiklerdir.
39
Sentetik reçine, ilaç, boyarmadde gibi
yararlandigimiz pek çok organik halojen bilesigi
vardir.
40
Etil klorür (C2H5Cl), lokal enestezide, özellikle
dis sagaltiminda önemli narkotiktir püskürtme
ile soguk anestezi için kullanilir.
41
Metilen klorür (CH2Cl2) de narkotik etkilidir
ayni zamanda endüstride çok kullanilir.
42
Kloroform (CHCl3), çözücü olarak özellikle bazi
maddeleri ekstrakte etmek için kullanilir.
Narkotik olarak kloroform, solunumu, eterden daha
az etkiler fakat toksik etkisi kalp ve karaciger
bozukluklarina neden olabilmektedir.
43
Karbontetra klorür (CCl4), organik çözücü olarak
kullanilir. Karbontetra klorürün belirli bir
narkotik etkisi vardir fakat kronik zehirlenme
sonucu karaciger harabiyeti olusturur.
44
Bromoform (CHBr3), eczacilikta alkol ile
karistirilarak kullanilir sütle birlikte bogmaca
öksürügüne karsi etkilidir.
45
Iyodoform (CHI3), sari pul seklinde kristalleri
ve karakteristik kokusuyla taninir, antiseptik
etkilidir.
46
Halotan (F3C?CHClBr), bayiltici etkilidir
ameliyat için narkoz olarak kullanilir.
47
Fransiz bilgini V. Grignard tarafindan 1912 de
bulunan ve organik sentezlerde önemi kanitlanan
organo-magnezyum bilesikleri (RMgX), organik
halojenürlerden elde edilirler.
RMgX bilesikleri, Grignard bilesikleri olarak
bilinirler.
48
(No Transcript)