PRINCIPI ANTIMIKROBNOG DJELOVANJA LIJEKOVA

1
PRINCIPI ANTIMIKROBNOG DJELOVANJA LIJEKOVA

• ZAVOD ZA FARMAKOLOGIJU I
• TOKSIKOLOGIJU

2
Antimikrobni lijekovi (hemioterapeutici) su
supstance koje sprecavaju razvoj patogenih
bakterija i drugih mikroorganizama u organizmu
covjeka, a da pri tom ne oštecuju sam organizam
(selektivna toksicnost).
3
ISTORIJAT

• -1928. god.-dr. Alexandar Fleming
• -otkrice penicilina1941. god.
• -1936. uvodenje sulfonamida u klinicku praksu
• -u posljednjih 10 godina usporen razvoj novih
  antimikrobnih lijekova

4
Antimikrobni lijekovi
BAKTERICIDI uništavaju (ubijaju) mikroorganizme

• antibakterijski
• antigljivicni
• antivirusni
• antiprotozoarni
• antihelmintski

BAKTERIOSTATICI zaustavljaju njihov rast
5
Microbial Sources of Antibiotics
6
BAKTERICIDI BAKTERIOSTATICI
penicilini eritromicin
cefalosporini linkomicin/klindamicin
aminoglikozidi tetraciklin
vankomicin (glikopeptidni antimikrobik) hloramfenikol
hinoloni sulfonamidi
metronidazol

• U odredenoj koncentraciji na neke sojeve
  mikroorganizama mogu djelovati i kao baktericidi

7
Antibiotic Spectrum of Activity

• No antibiotic is effective against all microbes

8
Podjela antibiotika s obzirom na hemijski sastav

• sulfonamidi
• ß-laktami
• glikopeptidni antibiotici
• aminoglikozidni antibiotici
• tetraciklini
• hloramfenikol
• makrolidi linkozamidi
• metronidazol
• hinoloni

9
Modes of Antimicrobial Action
10
Mehanizam djelovanja antibiotika

• inhibicija sinteze celijskog zida (penicilini,
  cefalosporini, bacitracin, vankomicin),
• 2. promjena permeabilnosti celijske
  citoplazmatske membrane ili aktivnog transporta
  kroz celijsku membranu (amfotericin B, polienski
  antibiotici, polimiksin),

11
Mehanizam djelovanja antibiotika II

• 3. Inhibicija sinteze proteina tj. inhibicija
  translacije ili transkripcije genetskog
  materijala (aminoglikozidi, makrolidi,
  tetraciklini, hloramfenikol),
• 4. Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina
  (hinoloni, sulfonamidi, trimetoprim, rifampicin).

12
REZISTENCIJA BAKTERIJA PREMA ANTIBIOTICIMA

• 1. produkcija enzima koji razaraju antibiotik,
  stafilokok (beta-laktamazu)
• 2. Promjena permeabilnosti celijskog zida
  bakterije prema lijeku (tetraciklini,
  streptokok-ne propušta aminoglikozide)

13
REZISTENCIJA BAKTERIJA PREMA ANTIBIOTICIMA

• 3. Promjena u strukturi mjesta vezivanja lijeka,
• Promjene na 30S podjedinici bakterijskog ribozoma
  dovode do hromozomske rezistencije prema
  aminoglikozidima, a na 50S-rezistencija prema
  eritromicinu,
• 4. Promjene metabolickih puteva
• bakterije razvijaju alternativne metabolicke
  puteve (sulfonamidi)

14
PORIJEKLO REZISTENCIJE PREMA ANTIBIOTICIMA

• Genetsko porijeklo rezistencije
• 2. Negenetsko porijeklo rezistencije

15
PORIJEKLO REZISTENCIJE PREMA ANTIBIOTICIMA

• 1. Genetsko porijeklo rezistencije
• hromozomska rezistencija
• - rezultat spontane mutacije na bakterijskom
  hromozomu od koga zavisi osjetljivost prema
  lijeku,
• -rezistencija najcešce zbog promjene u strukturi
  receptora za lijek (streptomicin,
  eritromicin,tetraciklini, linkomicin, penicilin)

16
PORIJEKLO REZISTENCIJE PREMA ANTIBIOTICIMA

• Ekstrahromozomska rezistencija
• -prenosi se posredstvom plazmida,
• -R faktori (Resistance factors)- klasa plazmida
  koji nose gene za rezistenciju prema jednom ili
  više antibiotika,
• -plazmidski geni kontrolišu razvoj enzima koji
  razaraju antibiotik (beta-laktami,
  aminoglikozidi, hloramfenikol, tetraciklini)

17
PORIJEKLO REZISTENCIJE PREMA ANTIBIOTICIMA

• Genetski materijal i plazmidi prenose se
  slijedecim mehanizmima
• transdukcijom plazmid DNA nalazi se u
  bakterijskom virusu koji ga može prenijeti u
  drugu bakteriju,
• transformacijom ogoljena DNA prelazi sa jedne
  vrste celija na drugu i mjenja genotip ove druge,

18
PORIJEKLO REZISTENCIJE PREMA ANTIBIOTICIMA

• konjugacijom genetski materijal se prenosi
  prilikom oplodnje,
• transpozicijom razmjena (premještanje) kratkih
  sekvenci DNA, koje nose samo nekoliko gena, sa
  jednog plazmida na drugi

19
PORIJEKLO REZISTENCIJE PREMA ANTIBIOTICIMA

• 2. Negenetsko porijeklo rezistencije
• Aktivna replikacija bakterija je bitan uslov za
  djelovanje vecine antibiotika!
• mikroorganizmi koji se ne dijele mogu biti
  rezistentni prema antibioticima,
• potomstvo ovih bakterija može biti potpuno
  osjetljivo prema antibioticima (npr.
  mikobakterija tuberkuloze, L-forme (protoplasti)

20
Measuring Antimicrobial Sensitivity

• E Test
• MIC Minimal inhibitory concentration

21
Measuring Antimicrobial Sensitivity Disk
Diffusion
22
REZISTENCIJA PREMA ANTIBIOTICIMA

• Ukrštena rezistencija
• Multipla rezistencija

23
OPŠTI PRINCIPI ANTIINFEKTIVNE TERAPIJE

• indikacija,
• Izbor antibiotika,
• doziranje,
• trajanje terapije,
• profilaksa

24
KORISNE KOMBINACIJE ANTIBIOTIKA

• lijecenje mješovitih bakterijskih infekcija,
• kombinovanje u cilju postizanja sinergizma,
• kombinovanje u cilju sprecavanja razvoja
  rezistencije,
• kombinovanje u cilju sprecavanja enzimske
  inaktivacije antibiotika
• klavulanska kiselina
• sulbaktam