MULTIFAKT

1
MULTIFAKTÖRIYEL-POLIGENETIK KALITIM

• Prof.Dr.Öztürk ÖZDEMIR
• Nisan 2006

2
INSANDA HASTALIKLARIN GENETIK TEMELI
3
NEDIR HASTALIK ?
4
GENETIK HASTALIKLARIN TIPLERI
5

1. Kromozomal hastaliklar
2. Tek gen hastaliklari
3. Multifaktöriyel Hastaliklar
4. Poligenetik Hastaliklar

6
The Human Genome
31.000 Genes
7
(No Transcript)
8
Autosomal Recessive
9
Autosomal Dominant
10
X-linked Recessive
11
Autosomal Dominant with reduced penetrance
12
(No Transcript)
13
TYPES OF GENETIC DISEASES

1. Chromosome disorders
2. Single-gene disorders
3. Multifactorial disorders

14
MULTIFAKTÖRIYEL - POLIGENETIK KALITIM

• ? Gen çevre faktörlerinin etkili oldugu, görev
  yaptigi kalitim tipine MULTIFAKTÖRIYEL KALITIM
  adi verilir. MK üç farkli teknikle analiz edilir
  A-Ikiz çalismalari
• B- Aile agaci
• C- Aile korelasyonu
• ? Bir karakterin belirlenmesinde yada bir
  proteinin sentezinde birden fazla genin rol
  aldigi kalitim biçimine POLIGENETIK KALITIM adi
  verilir.Poligenetik bu noktada MK kalitimdan
  ayrilir. Bu kalitim tipinde ayni yada farkli
  kromozomlarda lokalize birden fazla genin ayni
  protein üzerinde etkili olmasi durumudur.Genetik
  heterojenitenin ana nedenini olusturur.

15
MULTIFAKTÖRIYEL KALITIM

• 1- Ailesel geçisli oldugu kesin olmakla beraber,
  bir tek aileye ait spesifik kalitim sekli
  belirlenemiyor.
• 2- Birinci dereceden akrabalar için hastalik
  riski normal populasyondan daha yüksektir.
  Yüksek saptanamayan durumlarda hastaligin
  non-genik olma olasiligi daha yüksek kabul
  edilir.
• 3- Ikinci derece akrabalar için risk birinci
  dereceye göre keskin bir düsüs yapar.Akraba
  derecesi düstükçe risk 1/2 oraninda azalir. OR
  kalitimla karsilastirildiginda OR kalitimda
  ilgili geni tasiyan her hasta risk altinda iken
  MK da sadece akraba kisiler risk altindadir.
• 4- Hastalik riski ailede hasta birey sayisi
  arttikça artar. Tek gen kalitimla
  karsilastirildiginda aile ne kadar hasta çocuk
  sahibi olursa olsun TGK da risk yine bir sonraki
  çocuk için aynidir ve degismez.
• 5- Kalitim sekli çok agir malformasyon ve yüksek
  tekrarlanma riski ile seyreder.

16
MULTIFAKTÖRIYEL KALITIM

• 6- Ebeveynlerin akraba olmalari durumunda
  hastaligin tekrarlama riski artmissa, ve bir
  sonraki çocuklarda hastalik meydana gelme riski
  yükseliyorsa hastaligin etiyolojisine çevresel
  faktörlerin katki yaptigi (MK) düsünülmelidir. Bu
  durum OR kalitima ters düser burada risk 1/4 tür
  ve sabittir.
• 7- Ikiz çalismalar önem kazanir. Eger DZ ler
  için risk MZ den 50 daha az ise hastalik OD
  olamaz. Eger risk MZ için 25 den daha az ise OR
  olamaz. Ör. Non-Insuline Dependet Diabetes
  Mellitus (NIDDM) kalitiminda durum böyledir. Bu
  hastalikta MZ ikizler için risk 100, DZ lar için
  10 gibi kopleks bir etyoloji ve kalitima bagli
  oldugu kabul edilir.
• 8- Eger multifaktöriyel özellik bir
  sekste(eseyde) digerinden daha siklikla ortaya
  çikmissa risk akraba hastalarda daha yüksek
  beklenir. Pyloric stenozda durum böyledir.

17
MK GEÇISLI KARAKTERLER

• II- Diskontinious karakterler ()MZ () DZ
• Nöral tüp defektleri
  6 3
• Hipertansiyon
  30 10
• Diabet Mellitus
  55 10
• Kanser
  10
  10
• Epilepsi
  37
  10
• Sizofreni
  60
  15
• Manik depresyon
  70 3
• IQlt50
  60
  3
• Tüberkülozis
  51 22
• Hipertroidizim
  47 3
  

18
YETISKIN DÖNEM MK HASTALIKLAR

• Hastalik
  Insidansi(1/1000 kisi)
• Yarik damak dudak
  0.4-1.7
• Yarik damak
  0.4
• DKÇ
  2
• Kojenital kalp defektleri
  4-8
• Nöral tüp defektleri
  2-10
• Anensefali
  degisken
• Spina bifida
  degisken
• Pyloric stenoz
  1

19
MK ANALIZI

• I- Ikiz çalismalari
• II- Aile korelasyonu
• III- Pedigree (aile agaci) analizi

20
IKIZLER

• ? 1/89 oraninda görülürler
• ? Monozigot 33 (MZ) ve dizogot 66(DZ) iki
  grupta toplanirlar
• ? Döllenmeyi takiben 14. Günde meydana gelirler
  (MZ)
• ? Ortak atasal ovum ve sperm hücresine
  sahiptirler (MZ)
• ? Identiktirler (MZ)
• ? Diamniyotik, dikaryonik MZ ve DZ ikizler
• ? Diamniyotik, monokaryonik MZ
• ? Monoamniyotik, monokaryonik MZ gibi gelisme
  biçimleri var.

21
IKIZLERDE KALITIM TIPLERI

• Hastalik MZ
  DZ
• Tek gen
  100 Diger kardesler gibi
• Kromozom anomalisi
  100
• MK
  lt100gt çocuklar
• Poligenetik kalitim
  100
• Çevresel hastaliklar
  Diger kardesler
• Mozaik durumlar hariç

22
MK GEÇISLI KARAKTERLER VE ZIGOSITE ÖZELLIKLERI

• I- Kontinious Karakterler ()MZ () DZ
• Uzun boy
  95 52
• IQ
  90
  60
• Dermatoglifikler
  95 49
• EQ
  89
  58
• Deri rengi
• Kan basinci
• II- Diskontinious karakterler
• Yarik damak
  40 5
• Spina bifida
  6 3
• Pyloric stenosis
  15 3
• DKÇ
  41 3

23
GEN GEÇISI

• Akrabalik derecesi Örnek
  Oran
• 1. Derece
  Anne-babaile çocuk 1/2
• 
  kardeslerarasi
• 2.Derece
  Büyükebeveyn-torun
• 
  Çocuk-Teyze /amca 1/4
• 3. Derece
  Kuzenlerarasi 1/8

24
AILE KORELASYONU

• ? Tek gen ve Multifaktöriyel kalitim özelliklerin
  saptanmasinda kullanilan bir yöntemdir. Bütün
  aile bireyleri ayni karekter bakimindan
  degerlendirilir ve karsilastirilir karakterler
  ayni ise (100) 1, ayri ise (100) 0 olarak
  degerlendirilir. Eger ebeveynler yakin akraba
  degillerse benzerligin normal populasyondaki
  oranda olmasi beklenir.

25
I. DERECE AKRABALARDA BAZI KONTINIOUS
ÖZELLIKLERIN BEKLENEN ORANLARI VE GÖRÜLME
ORANLARI

• Özellik Görülen Beklenen
  ()
• Boy uzunlugu 53 50
• IQ 53
  50
• Dermatoglifik 49 50

26
MK GENETIK DANISMA

• 1- Birinci derece akraba evliliklerde tekrarlama
  riski, uzak evliliklere oranla daha yüksektir.
• 2- Tekrarlanma riski
• - birden fazla hasta akraba varliginda yüksek
  kabul edilir
• - hastaligin çok agir seyretmesi durumunda risk
  yüksek,
• - hasta bireyin ayrica seksüel anmaliye sahip
  olmasi durumunda risk yüskek,
• 3- Risk hesaplamalarinda yaygin olarak yapilan su
  iki önemli hataya dikkat etmek gerekir
• a- Kardes olan hasta çocuklarin ayni ebeveyne
  ait olmalarina, heriki ebeveynin ortak olmasina
  dikkat edilmelidir. Nitekim bir ebeveyn ortak
  oldugunda risk 1 iken, heriki ebeveyn ortak
  oldugunda risk 5 kabul edilir.
• b- MK geçisli bir defekte sahip olan bir çocugun
  amca ve halalari hasta degilse, kuzenlerinin
  hasta olma riskleri normal populasyon riski kabul
  edilmelidir.

27
(No Transcript)
28
(No Transcript)
29
(No Transcript)
30
(No Transcript)
31
(No Transcript)
32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)