PowerPoint Sunusu

1
Ödemeler Dengesi Metodolojisi ve Türkiye
Uygulamasi   Ödemeler dengesi, genis anlamiyla,
bir ekonomide yerlesik kisilerin (Merkezi
hükümet, bankalar, gerçek ve tüzel kisi ve
kuruluslar), diger ekonomilerde yerlesik kisiler
(yurtdisinda yerlesikler) ile belli bir dönem
içinde yapmis olduklari ekonomik islemlerin
sistematik kayitlarini elde etmek üzere
hazirlanan istatistiki bir rapordur . Ekonomik
islemler, - mal, hizmet ve gelirle ilgili
islemleri, - finansal varlik ve yükümlülüklerle
ilgili islemleri, - bir ekonomide yerlesik
kisilerden diger bir ekonomide yerlesik kisilere
karsiliksiz olarak reel ya da mali/finansal
kaynaklarin saglandigi transferleri kapsar.
2
II- Ödemeler Dengesi Kayit Ilkeleri Ödemeler
dengesinde islemler her bir islemin esit deger
iki kayit ile gösterildigi çift kayit muhasebe
sistemine uygun olarak kaydedilmektedir. Örnegin,
bir ihracatçi ihraç ettigi malin bedelini döviz
olarak almissa ödemeler dengesi hesaplarina ihraç
edilen mallar için bir alacak kaydi, ihracatçinin
döviz hesabi bakiyesindeki artis (ya da baska bir
tür döviz varligi) için de dengeleyici borç kaydi
yapilir. Geleneksel ödemeler dengesi muhasebe
düzeninde bu girisler asagidaki gibi kaydedilir
Borç Alacak Döviz varliklari
100 Mallar  100  
3
  Ödemeler dengesi muhasebe sisteminin
gerekliliklerine göre bir islem için yapilacak
girislerin her biri ayni degerde, farkli isarette
ve ayni dönem içerisinde kaydedilecektir. Bu
kosulu saglamak için islemler piyasa degeriyle
kaydedilecek ve kayit zamani mülkiyet degisiminin
gerçeklestigi zaman olacaktir. Ödemeler
dengesinde kullanilacak hesap birimi o ülkenin
kendi para birimi veya uluslararasi piyasalarda
geçerliligi olan baska bir para birimi olabilir.
Ancak, para birimi seçilirken diger para
birimlerine göre istikrarli olmasina dikkat
edilir.
4
Eksik ya da fazla (çift sayma gibi) kayit,
kapsam, yeknesak olmayan fiyatlar, kayit
zamanlari uygulamalarinda tutarsizliklar ödemeler
dengesinde hata ve noksanlara yol açar. Ödemeler
dengesi hesaplari çift kayit ilkesine göre
derlendigi için alacak ve borç girisleri
arasindaki fark ödemeler dengesi kayitlarinda Net
Hata ve Noksan olarak gözükür.
5

• Standard muhasebe sistemine göre
• Pozitif () kayitlar
• a) Cari islemlerde, reel kaynak (mal ve hizmet)
  ihracini
• b) Sermaye islemlerinde
• - yükümlülük artisini
• varlik azalisini
• Negatif (-) kayitlar
• a) Cari islemlerde, reel kaynak (mal ve hizmet)
  ithalini
• b) Sermaye islemlerinde
• - yükümlülük azalisini
• - varlik artisini
• gösterir.

6
ÖDEMELER DENGESI
ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM ÖDEMELER DENGESI ANALITIK SUNUM
  (Milyon ABD Dolar) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
A- CARI ISLEMLER HESABI -9823 3393 -1521 -8036 -15601 -22603 -31654
1. Ihracat f.o.b. 30721 34373 40124 51206 67047 76949 91912
2. Ithalat f.o.b. -52681 -38103 -47407 -65216 -90925 -110479 -132088
  Mal Dengesi -21960 -3730 -7283 -14010 -23878 -33530 -40176
3. Hizmetler Dengesi Gelir 19463 15203 14031 17952 22941 26640 24517
4. Hizmetler Dengesi Gider -8088 -6067 -6146 -7441 -10144 -11368 -11060
  Mal ve Hizmet Dengesi -10585 5406 602 -3499 -11081 -18258 -26719
5. Gelir Dengesi Gelir 2,836 2,753 2,486 2,246 2651 3684 4473
6. Gelir Dengesi Gider -6,838 -7,753 -7,042 -7,803 -8288 -9483 -11095
  Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi -14587 406 -3954 -9056 -16718 -24057 -33341
7. Cari Transferler 4764 2987 2433 1020 1117 1454 1687
7
  (Milyon ABD Dolar) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
B. SERMAYE HESABI              
C. FINANS HESABI 9584 -14557 1194 7192 17752 43687 45564
8. Yurtdisinda Dogrudan Yatirim -870 -497 -175 -499 -859 -1078 -934
9. Yurtiçinde Dogrudan Yatirim 982 3352 1137 1752 2883 9803 20120
10. Portföy Hesabi-Varliklar -593 -788 -2096 -1386 -1388 -1233 -4042
11. Portföy Hesabi-Yükümlülükler 1615 -3727 1503 3851 9411 14670 11402
11.1. Hisse Senetleri 489 -79 -16 905 1427 5669 1939
11.2. Borç Senetleri 1126 -3648 1519 2946 7984 9001 9463
8
  (Milyon ABD Dolar) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
12. Diger Yatirimlar-Varliklar -1939 -601 -777 -986 -6955 259 -12408
12.1. Merkez Bankasi 1 -39 -30 -28 -24 -16 0
12.2. Genel Hükumet              
12.3. Bankalar -1574 233 643 348 -5324 -149 -11000
12.4. Diger Sektörler -366 -795 -1390 -1306 -1607 424 -1408
13. Diger Yatirimlar-Yükümlülükler 10389 -12296 1602 4460 14660 21266 31426
13.1. Merkez Bankasi 619 735 1336 497 -209 -787 -1268
13.2. Genel Hükumet 117 -1977 -669 -2194 -1163 -2165 -712
13.3. Bankalar 3736 -9644 -2016 2846 6564 10524 11703
13.4. Diger Sektörler 5917 -1410 2951 3311 9468 13694 21703
  Cari,Sermaye ve Finansal Hesaplar -239 -11164 -327 -844 2151 21084 13910
9
  (Milyon ABD Dolar) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
D. NET HATA VE NOKSAN -2758 -1760 115 4941 2191 2116 -3285
                 
  GENEL DENGE -2997 -12924 -212 4097 4342 23200 10625
                 
E. REZERV VARLIKLAR () 2997 12924 212 -4097 -4342 -23200 -10625
14. Resmi Rezervler -354 2694 -6153 -4047 -824 -17847 -6114
15. Uluslararasi Para Fonu Kredileri 3351 10230 6365 -50 -3518 -5353 -4511
16. Ödemeler Dengesi Finansmani              
10
III- Ödemeler Dengesi Siniflandirmasi Ödemeler
dengesi tablosunda iki önemli siniflandirma, cari
islemler ve sermaye hareketleridir. Özetle, cari
hesap reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir)
ilgili islemleri ve cari transferleri
(karsiliksiz transferleri) sermaye hareketleri
de reel kaynak akimlarinin finansmanini
(genellikle sermaye transferi ya da finansal
araçlara iliskin islemler araciligiyla) gösterir.
1) CARI ISLEMLER HESABI Cari hesaptaki önemli
siniflandirmalar asagidaki gibidir A) Mal ve
Hizmetler B) Gelirler C) Cari Transferler
(Karsiliksiz Transferler)
11
A) Mal ve Hizmetler a) Mallar Mallar
genellikle cari hesabin en büyük kategorisidir.
Mallar genel ticareti (general merchandise),
ticari altini (nonmonetary gold) ve islem gören
mallar (goods for processing), onarim gören
mallar (repairs on goods) ve tasitlar için
limanlarda saglanan mallari (goods procured in
ports by carriers) kapsar. Dis ticaret akimlari
1- Özel ticaret sistemi, 2- Genel ticaret sistemi
çerçevesinde belirlenmekte olup ülkelere göre
degisme gösterebilmektedir. Özel ticaret sistemi
gümrüklerden giris çikis yapan mallari
kapsamaktadir. Oysa genel ticaret sistemi milli
sinirlara giren ya da sinirlardan çikan mallar
kavramina dayanmaktadir.
12
b) Hizmetler Hizmet ihraç ve ithaline iliskin
gelir ve giderlerin kaydedildigi ana hesaptir.
Hizmet alisverisi, ödemeler dengesinde görünmeyen
kalemler olarak da adlandirilir. Kapsamini,
Ulastirma, Turizm gelir ve giderleri, Haberlesme
hizmetleri, Insaat hizmetleri, Sigorta
hizmetleri, Mali hizmetler, Bilgisayar ve bilgi
hizmetleri, Patent ve lisans komisyonlari, Ticari
ve ticaret baglantili diger hizmetler , Finansal
kiralama hizmetleri, Çesitli teknik hizmetler,
Kisisel, Kültürel ve Egitsel hizmetler ile Resmi
(Hükümet) hizmetleri olusturur.
13
B) Gelirler Dogrudan yatirim, portföy
yatirimlari ve diger yatirimlardan elde edilen
gelir ve ödenen tutarlari içermektedir. Bu kalem
dogrudan yatirimlar ile ilgili olarak hisse
gelirleri, kar paylari, sermayeye katilan
kazançlar ile sirketler arasi diger yatirimlardan
dogan gelir ve giderleri içermektedir. Portföy
yatirimlarinda da hisse senetlerinden elde edilen
gelirler (kar), tahvil ve benzeri borç
enstrümanlari ile ilgili gelir ve giderleri
(faiz) kapsamaktadir. Diger yatirimlarda ise
diger borçlanma ile ilgili gelir ve giderler
(faiz) kaydedilmektedir.
14
C) Cari transferler (Karsiliksiz transferler)
Ülkeye mal, hizmet ya da para girisi
gerçeklestiginde, bu girisler karsiliginda kaynak
transferi yapilmiyorsa söz konusu kalem cari
transferler (karsiliksiz transferler) olarak
gösterilir. Sektörlere göre dagilim i- Merkezi
Hükümet (hibe, vb.) ii- Diger Sektörler (isçi
havaleleri ve diger transferler) seklinde
yapilmaktadir.
15
2) SERMAYE VE FINANSMAN HESAPLARI Bu kalem
Sermaye Hesaplari ve Finansman Hesaplari olarak
iki gruba ayrilmaktadir. A) Sermaye Hesabi Bu
hesap, i- Sermaye transferleri (borcun
bagislanmasi, göçmen transferleri gibi) ii-
Üretilmeyen, finansal olmayan varliklar (kara
parçasi gibi üretilmeyen varliklarin alim/satimi
ile patent yayimlama hakki gibi soyut varliklar)
olarak siniflandirilmaktadir.
16
B) Finansman Hesaplari Ödemeler dengesinin
diger önemli bir bölümü de sermaye (finansman)
hareketleridir. Özel ve kamu kuruluslari
tarafindan yapilan kisa ve uzun vadeli
uluslararasi sermaye akimlari bu hesapta
incelenmektedir. Uluslararasi ekonomik
islemlerin bir bölümünü sermaye ithal ve ihraci
olusturur. Sermaye hareketleri temel olarak, bir
ülkenin dis mali varliklari ve yükümlülüklerindeki
degismeler ve bu degismelerin karsilikli
kayitlarini içermektedir .
17
Sermaye hareketleri temel olarak a)
Fonksiyonlarina göre i) Dogrudan yatirimlar,
ii) Portföy yatirimlari, iii) Diger yatirimlar,
iv) Rezerv varliklar b ) Sektörlerine göre
Portföy ve diger yatirimlar kaleminde, borçluya
göre i) Parasal yetkili (Merkez Bankasi), ii)
Merkezi Hükümet (Hükümet ve bagli teskilatlar,
mahalli idareler vb.), iii) Bankalar (Kamu ve
özel bankalar), iv) Diger sektörler (Kamu ve özel
kuruluslar) c) Vadelerine göre Diger
yatirimlar kaleminde i) Kisa vadeli (vadesi 1
yila kadar olanlar), ii) Uzun vadeli (vadesi 1
yildan uzun olanlar) siniflandirilmaktadir.
18
a) Dogrudan yatirimlar Dogrudan yatirim,
yatirimcinin kendi ülkesi disinda bir ülkede
yaptigi yatirimi gösterir. Burada yatirimcinin
amaci kurulusun yönetiminde etkili olmaktir.
Dogrudan yatirim kalemi, yabanci sermayenin
yapildigi ülke ve yabanci sermayeyi getiren ülke
ayriminda, Sermaye, Karin Sermayeye Katilimi,
Diger Sermaye olarak siniflandirilmaktadir. -
Sermaye Dogrudan yatirimcinin ana merkezinin
bulundugu ülke disindaki ülkelerde yeni bir
sirket kurulmasi, mevcut sirketlere istirak
edilmesi için getirdigi sermayeyi, - Karin
Sermayeye Katilimi Dogrudan yatirimlardan elde
edilen kazançlarin dagitilmaksizin sermayeye
ilave edilmesini, - Diger Yatirimlar Ana sirket
ile yatirim yapilan sirket arasindaki
borçlanmadan dogan yatirimlari ifade etmektedir.
19
b) Portföy yatirimlari Kisaca menkul degerlere
yapilan yatirimlar olarak tanimlanan portföy
yatirimlari, genellikle hükümet tahvilleri ya da
özel kuruluslarin bono ve tahvilleri ile hisse
senedi satin alinmasi seklinde gerçeklesir.
Ayrica, para piyasasi araçlari ile finansal
türevleri içermektedir. Portföy yatirimlarinin
azalip artmasinda dis alemdeki ve yurtiçindeki
faiz oranlari ve yatirim yapilan ülkedeki
politikalar etkili olmaktadir. Portföy
yatirimcilari öncelikle kendi sermayelerinin
güvende olmasi ve sermayenin onlara getirdikleri
kazançlar gibi konularla ilgilenirler.
20
Dogrudan yatirim ile portföy yatirimlari arasinda
bazi önemli farkliliklar vardir. En önemli fark,
yabanci ülkede yapilan yatirimin yönetimi ve
denetimi konusudur. Dogrudan yabanci sermaye
yatirimi durumunda, sirket yönetimi ve
denetiminde etkili olunmaktadir. Oysa, portföy
yatirimlarinda yerlesik sirket üzerinde yönetim
hakki veya denetim söz konusu degildir bu yolla
yerlesik sirket uluslararasi piyasalardan kaynak
saglamis olur. Ikinci önemli fark, dogrudan
yatirimlarda yatirimcinin yatirim sermayesinin
yani sira üretim teknolojisi ve isletmecilik
bilgisini de beraberinde getirmesi, portföy
yatirimlarinda ise yabanci yatirimcinin
sermayeden baska bir katkida bulunmamasidir.
21
Portföy yatirimlari kalemi varlik ve yükümlülük
ana basliklari altinda -Hisse Senetleri -Borç
Senetleri -Tahvil ve senetler -Para piyasasi
araçlari -Finansal türevler ayriminda ve
sektörel dagilimi da içerecek sekilde
siniflandirilmaktadir.
22
c) Diger yatirimlar Dogrudan yatirim, portföy
yatirimlari ve rezerv disinda kalan diger tüm
sermaye hareketleri bu bölümde yer almaktadir.
Portföy yatirimlarinda oldugu gibi, varlik ve
yükümlülük ayriminda, türlerine ve sektörüne göre
alt ayrimlar bulunmaktadir. -Ticari krediler
-Krediler -Efektif mevcutlari ve mevduat
hesaplari -Diger varlik ve yükümlülükler
23
d) Rezerv varliklar Rezerv varliklar, ülkenin
parasal yetkilisi tarafindan ülke ödemelerinin
kontrolü ve ödemelerde ortaya çikan
dengesizliklerin dolayli olarak döviz kurlarina
müdahale yolu ile düzenlenmesine yönelik olarak
kullanima hazir olan dis varliklardir. Rezerv
tanimi, merkezi otoritenin dogrudan ve etkili
kontrol kavramini içermektedir. Ayrica, yurt
disindan borçlanmada teminat, güven saglayici
unsur yurt içinde ise bazi gereksinmelerde
yeterlilik ölçüsü olmasi da rezerv tutulmasina
neden olmaktadir.
24
Rezerv varliklar, -Parasal Altin Rezervleri
-Özel Çekme Hakki (SDR's) -Fon Nezdindeki
Rezerv Pozisyonu -Döviz Rezervleri -Diger
Alacak Haklari basliklarinda siniflandirilmaktadi
r . Parasal Altin Rezervleri Ülkenin parasal
yetkilisinin elinde tuttugu parasal altin
rezervleri, rezerv varliklari içerisinde yer
almaktadir. Parasal altin, ülkenin para otoritesi
ile diger ülke para otoriteleri veya uluslararasi
para kuruluslari arasinda olan islemlerle elde
edilir. Özel Çekme Haklari (SDR's) IMF
tarafindan yaratilan ve üye ülkelerin kotalari
çerçevesinde üye ülkelere rezerv saglamak
amaciyla tahsis edilen bir uluslararasi rezerv
seklidir.
25
Fon Nezdindeki Rezerv Pozisyonu Üye ülkelerin
IMF'deki rezerv pozisyonlari, üye ülkelerin kredi
dilimlerinden satin alislarinin toplami olup, üye
ülkeye her an ödenebilen tutarlardir. Fon'dan
satin alinan tutarlar, döviz rezervlerinde artis,
rezerv pozisyonunda azalisi göstermektedir.
Döviz Rezervleri Döviz rezervleri, parasal
otoritenin elinde tuttugu dis ödemelerde
kullanilabilecek yabanci paralar, yurtdisinda
geçerli çek, poliçe, senet, hazine bonosu gibi
ödeme araçlarindan olusmaktadir. Diger Alacak
Haklari Rezerv varliklari içerisinde yukarida
siniflananlar disinda kalan diger rezerv
varliklaridir. Örnegin, bankalarin elinde tuttugu
rezerv varliklarin parasal yetkilinin kontrolüne
girmesi durumunda bu baslikta kaydedilir.
26
IV- Türkiye'nin Ödemeler Dengesi Istatistikleri
Türkiye' de ödemeler dengesi verileri, IMF
tarafindan üye ülkelere önerilen kavram ve kayit
prensipleri paralelinde Merkez Bankasi tarafindan
derlenmektedir. Ödemeler dengesi tablosu,
agirlikli olarak, Türkiye'de faaliyette bulunan
bankalarin kayitlari esas alinarak
düzenlenmektedir. Diger taraftan, ekonomik
gelismeler ve degisen mevzuat çerçevesinde, yine
uluslararasi kavram ve kayit prensipleri isiginda
banka disi kaynaklardan alinan veriler ve anket
sonuçlari da kullanilmaktadir .
27
1 ) CARI ISLEMLER HESABI A) Dis Ticaret Dis
ticaret verileri, söz konusu ithalat ve ihracat
rakamlarina transit ticaret ve banka
kayitlarindan alinan altin ithalatinin ilavesi
ile olusturulmaktadir. CIF bazda alinan ithalat
rakamlari, yurtiçinde ve yurtdisinda yerlesik
kisilerce bu ithalattan saglanan navlun ve
sigorta hizmet bedellerinin düsülmesiyle FOB baza
getirilmektedir. Yurtdisinda yerlesik kisilerce
verilen navlun ve sigorta hizmet bedelleri
görünmeyen hizmet giderleri içerisinde ayrica
borç olarak kaydedilmektedir. Bu hizmete iliskin
yurtiçinde yerlesik kisilere ödenen bedeller ise
yurtiçi kisiler arasindaki bir iliski olmasi
nedeniyle ödemeler dengesine alinmamaktadir.
28
B) Toplam Mal ve Hizmetler Toplam mal ve hizmet
gelir ve giderleri turizm, faiz ve diger mal ve
hizmet olarak siniflandirilmaktadir. Turizm
Gelir ve Giderleri - Yabanci ziyaretçilerin
Türkiye'de yaptiklari harcamalarin tespiti için
11 gümrük kapisinda dönemsel olarak yürütülen
anketler sonucunda, aylik olarak milliyet ve
gümrük kapilari bazinda ortalama harcama
bulunmaktadir. Bu anketlerin yapildigi gümrük
kapilarindan gerçeklestirilen çikislar, toplam
yabanci ziyaretçilerin çikislarinin yaklasik
90'ini kapsamaktadir. Anket yabanci ziyaretçilere
ülkeden ayrilirken uygulanmaktadir. Bulunan
ortalama harcama, Turizm Bakanligi'ndan alinan
kapi ve milliyet bazinda çikis yapan ziyaretçi
sayilariyla çarpilarak genel turizm gelir
rakamina ulasilmaktadir. Anket sonucunda turizm
gelirleri kisisel ve is gezisi olarak
ayristirilabilmektedir.
29
Faiz Gelir ve Giderleri Bu kalem dogrudan
yatirimlar, portföy yatirimlari ile diger kisa ve
uzun vadeli sermaye hareketlerinden elde edilen
gelir ve ödenen tutarlari içermektedir. Yurtdisi
muhabirler nezdinde tutulan cari ve depo
hesaplari ile portföy hesaplarindan elde edilen
gelirler ve yurtdisina verilen döviz
kredilerinden saglanan gelirler bu hesaplarin
gelir yönünde yer almaktadir. Yurtdisindan
yapilan borçlanmalara iliskin faiz ödemeleri
vade, borçlu ve alacakli bazinda takip
edilmektedir. Bütün veriler bankacilik
sisteminden elde edilmektedir.
30
Diger Mal ve Hizmet Gelir ve Giderleri Diger mal
ve hizmet ihraç ve ithaline iliskin gelir ve
giderlerin kaydedildigi bu hesapta ulastirma,
sigorta, girisimci hizmet, finansal hizmetler,
dis ticaret hizmetleri, kisisel hizmetler, resmi
sektör hizmetleri yer almaktadir. Mal ve hizmet
ihraci dolayisiyla elde edilen döviz gelirleri
a- Bankacilik sisteminden alinan beyan esasina
göre mahiyeti bildirilen ve bankalarca Türk
lirasina dönüstürülen hizmet döviz gelirleri, b-
Bankacilik sisteminden alinan görünmeyen kalem
geliri oldugu bilinen ancak liberallesen mevzuat
çerçevesinde kaynagin sorulamamasi nedeniyle
mahiyeti belirlenemeyen Türk lirasi karsiligi
alisi yapilan döviz gelirleri, c- Bankalar
nezdinde açilan yurtiçi DTH'lardan Türk lirasi
karsiligi alisi yapilan ve mahiyeti belirlenen
döviz gelirleri, d- Bankalar nezdinde açilan
yurtiçi DTH'lardan Türk lirasi karsiligi alisi
yapilan ancak mahiyeti belirlenmemekle birlikte
hesap sahibinin faaliyet alanina göre yurtdisi
hizmet geliri oldugu belirlenen döviz
gelirlerinden olusmaktadir.
31
C) Özel ve Resmi Karsiliksiz Transferler Özel
karsiliksiz transferlere iliskin gelir kayitlari
isçi havaleleri ile yurtdisinda çalisan Türk
vatandaslarinin kazançlariyla yaptiklari bedelsiz
ithalati içermektedir. Merkezi hükümetin
karsiliksiz transferlerine iliskin gelir
kayitlari, diger ülkelerden saglanan hibeler,
kisa dönemli askerlik yapabilmek amaciyla Türk
hükümetine ödenen askerlik bedellerini
kapsamaktadir. Giderler ise yabancilara ödenen
katma deger vergi iadesi ve yabanci elçiliklerin
gelirlerinin yurtdisina transferi gibi
transferlerden olusmaktadir. Karsiliksiz
transferlere iliskin veriler bankacilik
sisteminin döviz kayitlarindan saglanmaktadir.
32
2) SERMAYE HESABI Ödemeler dengesinin diger
önemli bir bölümü de sermaye hareketleridir. Özel
ve kamu kuruluslarinin yurtdisinda yerlesikler
ile gerçeklestirdigi kisa ve uzun vadeli sermaye
akimlari bu hesapta incelenmektedir. A) Dogrudan
Yatirimlar Yurtdisina sermaye ihraci dolayisiyla
ödenen dövizler ile yabanci sermaye girisi
nedeniyle yurda gelen bedeller bankalardan temin
edilen veriler isiginda, ödemeler dengesi
tablosunda net olarak takip edilmektedir. Yabanci
sermaye girisleri ile yabanci sermaye olarak
gelen dövizlerle açilan döviz tevdiat
hesaplarindan alisi yapilan tutarlar, mevzuat
dogrultusunda yabanci sermaye izin belge
numarasinin bildirilme gerekliliginden dolayi,
bankalarca saptanmaktadir.
33
B) Portföy Yatirimlari Bu kalem yurt içinde
yerlesik kisilerin yurt disinda ve yurt disinda
yerlesiklerin yurt içinde alim satimlarini
yaptiklari menkul kiymetler ile yurt disindan
tahvil ihraci yolu ile saglanan borçlanmalari ve
geri ödemelerini içermektedir. Yurt içindeki
bankalarin kendi portföyleri için ve yurt içinde
yerlesik kisilerin bireysel olarak yurt disindan
yaptiklari menkul alim ve satimlarina iliskin
veriler ile yurt disinda yerlesik kisilerin
yurtiçinde yaptiklari hisse senedi ve tahvil alim
ve satimlarina iliskin veriler, istatistik
kodlarin yani sira bankalardan ilgili Döviz Alim
Belgesi (DAB) ve Döviz Satim Belgesi (DSB) ile
temin edilmektedir. Portföy yatirimlarinin ülke
bazinda ayrimi ise yine DAB ve DSB'ler
çerçevesinde olusturulmaktadir.
34
C) Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri a) Kredi
Kullanimlari Bankalar ve Merkez Bankasinin
dogrudan yurtdisindan sagladiklari nakit döviz
kredileri, kuruluslarin yurtdisindan sagladiklari
ve bankalarin aracilik ettikleri veya geri
ödemesine garanti verdikleri nakit döviz
kredileri ile ithalatin finansmani amaciyla
saglanan uzun vadeli ticari kredilerinden
olusmaktadir. Söz konusu krediler bankacilik
sisteminden alinan bilgiler çerçevesinde sektörel
bazda borçlu, alacakli ve kredi türüne göre
siniflandirilmaktadir. Ayrica, finansal kiralama
yoluyla ithal edilen mallara iliskin borçlanmalar
da DIE'den alinan verilere göre kredi
kullanimlarina dahil edilmektedir.
35
b) Geri Ödemeler Yurtdisindan saglanan uzun
vadeli döviz kredilerine ait geri ödemeler de
yine bankacilik sisteminden sektörel bazda
borçlu, alacakli ve kredi türüne göre temin
edilmektedir. Kredi kullanim ve geri ödeme
bilgileri ile borçlu ve alacakli bazinda
yurtdisina olan net borçluluk ve alacaklilik da
takip edilebilmektedir. c) Kredi Mektuplu Döviz
Tevdiat Hesaplari (KMDTH) Yurtdisinda çalisan
kisilerin, Merkez Bankasi nezdinde açtirdiklari
uzun vadeli mevduat hesaplari bu kalem içerisinde
izlenmekte olup verilerde Merkez Bankasi
kayitlari esas alinmaktadir.
36
D) Kisa Vadeli Sermaye Hareketleri a- Varliklar
i- Bankalarin döviz mevcutlari Bankalarca
yurtdisi muhabirleri nezdinde tutulan cari ve
depo hesaplarindan olusmaktadir. Bankalarin döviz
üzerinden yaptiklari her türlü islem, bankalarin
döviz mevcutlarina yansimaktadir. ii- Verilen
döviz kredileri Bankalar ve Merkez Bankasi
tarafindan yurtdisina verilen döviz kredilerinden
olusmaktadir. b- Yükümlülükler Yurtdisinda
yerlesik kisilerce açilan döviz tevdiat hesaplari
(kisa vadeli KMDTH'lar dahil) ve yurtdisi
bankalarin depo hesaplarini içeren Mevduat kalemi
ile banka ve kuruluslarin yurtdisindan
sagladiklari kisa vadeli döviz kredileri ve dis
ticaretin finansmani amaciyla saglanan kisa
vadeli ticari kredileri kapsayan Kredi kaleminden
olusmaktadir.
37
3) RESMI REZERVLER Türkiye'nin rezervleri,
parasal altin, döviz rezervleri, özel çekme
haklari (SDRs), Fon Nezdindeki Rezervler, IMF'den
kredi kullanimlari ile Merkez Bankasi döviz
varliklari ve diger alacak haklarindan
olusmaktadir. Özel Çekme Haklari ve Fon
Nezdindeki Rezervler, IMF'den kredi kullanimlari
IMF alt kaleminde parasal altin ve depo
hesaplari ile portföy hesaplari seklinde tutulan
döviz varliklari ve diger alacak haklari ise
Resmi Rezervler kaleminde yer almaktadir. Parasal
altin ve döviz varliklarina iliskin veriler
Merkez Bankasi kayitlarindan alinmaktadir.