KAVRAMSAL%20MODEL

1
KAVRAMSAL MODEL

• ikinci asama

2
KAVRAMSAL MODEL (Conceptual Model)

• Veri tabani sistemlerinin modellenmesi amaciyla,
  ilk asamadaki verilere göre hazirlanir.
• Varlik - Baginti Çizenegi kullanilir. (ERD)
• Bu asamada, varliklar, bagintilar, is kurallari,
  bütünlük kisitlari tanimlanir.
• Sekiller ile hazirlanilarak ifade edilir.

3
Varlik - Baginti Çizenegi
Bir yerlerden tanidik gelmiyor mu?
4
(No Transcript)
5
Varlik - Baginti Çizenegi

• 1970lerde, DR. Peter Chen ve arkadaslari
  tarafindan gelistirilmistir.
• Diyagram seklinde hazirlanir.
• Veritabani tasarimcilari için gelistirilmis bir
  araçtir.

6
Niteliklerin Gösterimi

• Nitelik (attribute)ler birazdan ögrenecegimiz
  varliklar ya da bagintilar ile ilgili
  özellikleri, belirtir.
• Nitelikler oval sekiller içinde tanimlanir.
• Bir nitelik tanimlanirken, deger alani, veri
  tipi, biçim ve büyüklügü de tanimlanmalidir.

ePosta
dYeri
gsmNo
7
Niteliklerin Gösterimi

• Deger Alani (Domain) Bir niteligin deger alani,
  alabilecegi degerler kümesini tanimlar. Örnegin
  sehir plaka kodlari 1-81 arasindadir.
• Veri Tipi (data type) Verilerin hangi tipte
  saklanacagini tanimlar.Örnegin sayisal
  degerler integer tanimlanir.

8
Niteliklerin Gösterimi

• Biçim (Format) Verilerin hangi biçimde
  saklanacagini gösterir.Örnegin Tarih bilgisi
  için gg.aa.yyyy formati
• Büyüklük (size) Girilecek verilerin ne kadar
  büyük olacagini tanimlar.Örnegin Soyad bilgisi
  için 20 karakter

9
Nitelik Türleri

• Çekirdek Nitelik (atomic attribute)En sade hali
  ile tanimlanmis niteliklerdir. Alt parçalara
  bölünemezler.
• Birlesik Nitelik (composite attribute)Birden
  fazla niteligin birlesmesi ile olusur.

10
Nitelik Türleri

• Türetilmis Nitelik (derived attribute)Veri
  tabaninda bir deger tutmayan, varolan degerlerden
  birisini kullanarak hesaplanan degerlerdir. Kesik
  dis çizgilerle gösterilir.

11
Nitelik Türleri

• Birden Çok Deger Alabilen Nitelik(multivalued
  attribute)
• Bu nitelikler birden fazla deger alabilir.
  Örnegin bir kisinin birden fazla mail adresinin
  tutulmasi gereken durumlar olabilir.

12
Nitelik Türleri
13
(No Transcript)
14
Varlik Tiplerinin Gösterimi

• Varlik (entity), veritabani sisteminde tek basina
  anlam ifade edebilen ve diger varliklardan
  ayristirilabilen herseydir.
• Mutlaka ayristirici bir birincil anahtara sahip
  olmalidir.
• En az bir nitelige sahip olmalidir.

15
Varlik Kümeleri

• Benzer özellikler içeren elemanlar, varlik
  kümelerinde toplanir.
• Örnegin, tüm kullanicilar, sistemde tek bir
  varlik kümesine alinabilir. Çünkü veritabaninda
  tutulacak özellikleri aynidir.

16
Varlik Kümeleri

• Benzer özellikler içeren elemanlar, varlik
  kümelerinde toplanir.
• Örnegin, tüm kullanicilar, sistemde tek bir
  varlik kümesine alinabilir. Çünkü veritabaninda
  tutulacak özellikleri aynidir.

17
Zayif Varliklar

• Tek basina sistemde bir anlam ifade etmezler.
• Baska varliklara bagimli olan varliklardir.

18
ZayiF Varlik Örnekler
19
(No Transcript)
20
Baginti Tipleri

• Varliklar, veritabani sisteminde, birbirleri ile
  baginti içinde bulunabilirler.
• Baklava dilimi seklinde gösterilirler.
• Bagintilar iki veya daha fazla varligi birbirine
  baglayabilirler.

21
(No Transcript)
22
(No Transcript)
23
(No Transcript)
24
(No Transcript)
25
(No Transcript)
26
Baginti Tipleri
27
Bütünlük Kisitlari

• Bütünlük kisitlari 2 farkli konu üzerinde
  yapilir.Eleman sayisi ve katilim.

28
Eleman Sayisi Bütünlük Kisitlari

• Bire bir Baginti ( 1 - 1 Baginti )
• Bire bir bagintida bulunan elemanlar, karsi
  taraftan sadece bir eleman ile eslesebilir.
• Bir otobüs firmasinin bilet sisteminin veri
  tabanini düsünelim.

29
(No Transcript)
30
(No Transcript)
31
(No Transcript)
32
Eleman Sayisi Bütünlük Kisitlari

• Bire bir Baginti ( 1 - 1 Baginti )

33
(No Transcript)
34
Eleman Sayisi Bütünlük Kisitlari

• Bire Çok Baginti ( 1 - N Baginti )
• Bagintida bulunan varliklardan bir tanesinin
  elemaninin, diger varligin birden fazla
  elemaniyla eslesebildigi bagintidir.
• Hepsiburada.com gibi alisveris sitelerinin, adres
  bilgilerini düsünelim

35
Eleman Sayisi Bütünlük Kisitlari

• Bire Çok Baginti ( 1 - N Baginti )

36
(No Transcript)
37
Eleman Sayisi Bütünlük Kisitlari

• Çoga Çok Baginti ( M - N Baginti )
• Bagintida bulunan varliklarin her ikisinin
  elemanlarinin, diger tarafin birden fazla elemani
  ile eslesebildigi bagintidir.
• Sinav ve sorularin bir veri tabaninda tutuldugunu
  düsünelim

38
Eleman Sayisi Bütünlük Kisitlari

• Çoga Çok Baginti ( M - N Baginti )

39
(No Transcript)
40
(No Transcript)
41
Katilim Bütünlük Kisitlari

• Zorunlu Katilim ( mandatory )
• Zorunlu katilim olarak tanimlanmis bir varliga
  ait elemanlarin, bagintinin diger tarafindaki
  varliga eleman girilirken mutlaka bulunmasi
  gerekir.
• Yolcu - Koltuk örnegimizi tekrar ele alalim

42
Katilim Bütünlük Kisitlari

• Zorunlu Katilim ( mandatory )

• Burada yolcu varligina, her yeni bir eleman
  eklendiginde, ona ait bir koltuk numarasi da
  tanimlanmalidir.
• Girilmesi zorunlu olan taraftan çikan yola, düz
  çizgi eklenerek gösterilir.

43
Katilim Bütünlük Kisitlari

• Kismen (Opsiyonel) Katilim ( optional )
• Opsiyonel katilim olarak tanimlanmis bir varliga
  ait elemanlarin, bagintinin diger tarafindaki
  varliga eleman girilirken mutlaka bulunmasi
  zorunlu degildir.
• Yolcu - Koltuk örnegimizden devam edelim

44
Katilim Bütünlük Kisitlari

• Kismen (Opsiyonel) Katilim (optional )

• Burada koltuklar varligina, yeni bir eleman
  eklendiginde, ona bir yolcu oturtulmasi zorunlu
  degildir. Koltuklar, sisteme önceden bos olarak
  eklenebilir.
• Girilmesi zorunlu olmayan taraftan çikan yola,
  daire eklenerek gösterilir.

45
Varolma Bagintisi

• Her zayif varligin bir var olma bagintisi olmasi
  gereklidir.
• Zayif varligin var olusu, hangi varliga bagliysa
  ona dogru bir var olma bagintisi olusturulur.
• Çift çizgili baklava dilimi içerisinde gösterilir.

46
Varolma Bagintisi
47
Özyineli Baginti

• Bir varligin kendisi ile kurdugu bagintidir.
• Bir varlik içerisinden, özel bir eleman
  seçilecegi zaman, özyineli baginti kurulur.
• Meclis için bir veritabani modeli olusturalim ve
  bir kismini örnek olarak inceleyelim

48
Özyineli Baginti
49
VBÇnin Okunmasi

• VBÇ okunurken, belirli kurallara dikkat edilir ve
  sira ile okunur.
• Önce varliklar ve bu varliklari tanimlayan
  nitelikler okunur.
• Devaminda bagintilar okunur.
• Sonra eleman sayisi ve katilim bütünleme
  kisitlari okunur.

50
VBÇnin Okunmasi
51
Kümelenme

• Bazi durumlarda, bazi varlik kümelerini ve
  bunlarin aralarindaki bagintilari kullanarak yeni
  bir baginti olusturmaya gereksinim duyulur.
• Bu duruma kümelenme adi verilir.

52
Kümelenme Örnegi
53
VBÇ Tasarim Ipuçlari

• Bir veritabani sistemi modellenirken, iki önemli
  bütünlük kuralina dikkat edilmelidir.
• Varlik Bütünlügü Kurallari
• Her varlik mutlaka bir birincil anahtara sahip
  olmali
• Bir varliktaki iki kayit, ayni anahtar degerine
  sahip olamaz.
• Anahtar nitelik degerleri bos (NULL) olamaz.

54
VBÇ Tasarim Ipuçlari

• Referans Bütünlügü Kurallari
• Yabancil anahtarlar referans verdikleri
  varliklara ait birincil anahtarlar ile
  eslesmelidir.
• Bazi durumlarda yabancil anahtarlar bos olabilir.

55
Veri Tabani Tasariminda Dikkat Edilmesi Gereken
Durumlar

• Gereksinimlerin dikkatle incelenerek sistemde
  bulunmasi gereken varliklarin belirlenmesi.
• Bu varliklarin birincil anahtarlarinin
  tanimlanmasi
• Varliklarin niteliklerinin tanimlanmasi
• Varliklar arasindaki bagintilarin tanimlanmasi
• Her bagintiya ait eleman sayisi ve katilim
  kisitlarinin tanimlanmasi

56
Veri Tabani Tasariminda Dikkat Edilmesi Gereken
Durumlar

• Her bagintiya tek ve anlamli bir ismin verilmesi
• Tasarimlarda gereksiz bagintilar kurmaktan
  kaçinilmasi
• Verilere erisim için kullanilan yollarin dikkatle
  hazirlanmasi ve ayni bilgilerin tekrarli olarak
  sistemde tutulmasindan kaçinilmasi
• Tasarimlarda birden fazla alternatif
  gelistirilerek, en uygun olaninin seçilmesi
• Zayif varliklarin mutlaka çift çizgili kutularda
  gösterilmesi ve her zayif varlik için en az bir
  varolma bagintisinin kurulmasi

57
VBÇ GÖSTERIMLERI ÖZETI
58
Serhat KörükZafer TekkeTesekkürler