KAY%20361%20T

1
KAY 361 Türk Idare Tarihi

• Ders 4
• Konu 12. ve 13. Yüzyilda Anadolu
• Selçuklu Devleti
• Okuma Ortayli, 2007, sf. 97-110.

2
Türklerin Tarih Sahnesine Çikisi

• Islamiyet öncesi Türk kavimleri Orta Asya ve
  Maveraünnehir (Amuderya/Seyhun ve
  Siriderya/Ceyhun nehirleri arasi), Kafkasya,
  Volga boylari ve Yakindoguda etkili
• Türkler, 10. Asirdan itibaren Islamiyeti kabul
  etmeye baslayip, Ortadogu tarihinde önemli bir
  güç haline gelmislerdir
• Islamin kilici olma misyonu

3
(No Transcript)
4
Selçuklular Öncesi Islam Dünyasi

• 9. Asir sonunda Müslümanlar Akdenizi
  hakimiyetleri altina almislardi
• Ayni dönemde Bizans yeniden güçlenip fetihlere
  girismisti
• Sicilyada Islam ve Bizansin kaynastigi kültürel
  bir ortam kurulmustu
• Islam fetihleri 10. Asirda durakladi ve
  Abbasilerle iktidar parçalanmasi dönemine girdi
• Endülüs (Emevi Halifeligi), Kuzey Afrika, Suriye
  ve Misirda yerel hanedanlar bagimsizliklarini
  ilan ettiler
• 945te Sii Buveyhiler Bagdattaki Abbasi
  halifesini velayetleri altina aldilar

5
Selçuklular Öncesi Islam Dünyasi

• Hiristiyan dünyasinda toparlanma
• 10.Asirda Bizans yeniden güçlendi
• Girit, Kibris ve Suriyede fetihler
• Normanlar, Güney Italya ve Sicilyayi Araplardan
  aldi
• Haçlilar Kudüs ve Filistine kadar gitti
• 1099da Kudüs düstü
• Endülüste Hiristiyan fetihleri
• Islam dininin yayilmasi durdu
• Kuzey ve Dogu Avrupanin putperest kavimleri
  arasinda Hiristiyanlik yayildi
• Bizans da Slavlar üzerinde etkili oldu ve güç
  kazandi

6
(No Transcript)
7
Selçuklularin Tarih Sahnesine Girisi

• Türklerin siyaset sahnesine çikmasiyla Islam
  tarihinde yeni bir atilim dönemi basladi
• Ilk Türk Islam Devleti Gazneliler degil
• Hükümdar, komutan ve ordu Türk ama halk ve idare
  farkli etnik yapida
• Ilk Türk Islam Devleti Karahanlilar
• Maveraünnehir ve bugünkü Türkistanda Oguz-Uygur
  hakimiyeti
• Göçebelige dayanan siyasi konfederasyonlar
• Baskent, çadir-ordugah bir sehir
• Yüksek bir örgütlenme düzeyi ve hareket yetenegi

8
Selçuklularin Tarih Sahnesine Girisi

• Oguzlarin Maveraünnehirden devlet olarak
  çikmalari Selçuk Bey ve torunlari Tugrul ve Çagri
  beylerin Islam dinini (Sünni kolunu) kabul
  etmeleri ile
• Islam Devletinde mesruiyet kazanmislardir
• Selçuklular ilk olarak Karahanli Devletinin
  kapikulu askeriydiler
• 1040da Gazneli Sultan Mahmudun oglu Sultan
  Mesudu Dandanakanda yenerek Iran hakimiyetini
  elde ettiler
• 1055de Tugrul Bey Iran fethini tamamlayip
  Bagdata girdi
• Abbasi halifesinin koruyucusu oldu
• 1071de Dogu Anadoluda (Malazgirt) Bizansi
  yendiler
• Misirdaki Sii Fatimilerin Suriyedeki nüfuzunu
  kirdilar

9
Selçuklularin Tarih Sahnesine Girisi

• Iran Büyük Selçuklulari halifeligi almadan imamet
  (yöneticilik) görevini alan sultanlar
• Mesruiyeti hilafet çerçevesinde tartisilmayan
  yeni bir kurum sultanlik
• Ilk defa Arap olmayan bir imparatorluk
• Arap hükümdarlarinin köle olarak kullandigi Türk
  unsuru, bu dünyanin hakimi olmustur

10
(No Transcript)
11
Selçuklu Ikta Sistemi

• Ikta, Selçuklulardan çok önce Islam
  devletlerinde ortaya çikan bir vergileme ve
  vazife (maas) sistemidir
• Ikta sahibi, ya bazi gelir ve vergileri toplar,
  ya da yaptigi is geregi bazi vergilerden muaftir
• Selçuklu iktasinda sadece askeri degil, idari
  kadrolar da bu sisteme dahildir
• Sadece asayis, savunma ve din konusunda görev
  yapan devlet görevlilerine degil, kanaat
  önderlerine de verilir

12
Selçuklular da Dil ve Din

• Diller
• Bürokrasi ve edebiyat dili Farsça
• Günlük hayatta, sözlü edebiyatta ve orduda Türkçe
• Medrese, yargi ve hukukta Arapça
• Dinler
• Türkler, Samanizmden baska Budizm, Maniheizm ve
  Ortadogudan çikan tüm tektanrili dinlerden
  etkilenmislerdir
• Hiristiyan ve Yahudiler, zimmi statüsünde
  yasiyorlardi

13
Selçuklularda Bürokrasi

• Islevsel olarak bölünmüs büyük memurlar
• Içinden eyalet amirlerinin seçildigi yüksek
  memurlara amid,
• Ulasim ve haberlesme islerine barid,
• Maliyeye müstavfi bakar
• Asayis amiri, polis sefi (Emir-i Dad)
• Basvezir ve divan sistemi

14
Anadolu (Rum) Selçuklulari

• Irandaki Büyük Selçuklu Devletinin Anadoludaki
  uzantisi
• Tam bir vasallik iliskisi yok
• Anadolunun etnik, kültürel ve ekonomik bir
  degisim geçirmesi
• Ülkede Hellenlerle birlikte çesitli etnik
  gruplarin (Ermeniler, Süryaniler, Gürcüler,
  Kaldeliler, Yahudiler, Kürtler ve Araplar)
  bulunmasi Türkçenin ortak dil olabilmesini
• Din ve mezhep birligi olmamasi da Islamin
  yayilmasini kolaylastirmistir
• Iran, Arap ve Türkmen akinlari ülkeyi
  zayiflatmistir
• Iç karisiklik ve savaslar, idari otorite ve
  düzeni özlenir hale getirmistir

15
Anadolu (Rum) Selçuklulari

• Anadolunun Türkçenin ve Türklügün hakim oldugu
  bir alan olmasi zamanla olmustur
• 11. Asirdan beri yogun bir Oguz Türkmen
  asiretleri göçü
• Göçebe hayattan yerlesiklige geçerek yeni bir
  sentez
• 1071 Malazgirt zaferi ile Roma Kilisesi ilk kez
  Türklere karsi bir ittifak misyonu yüklendi
• Haçli Ordulari bazen sadece yipratildi ve bazen
  de kiliçtan geçirildi
• Bizans, Selçuklular ve Haçlilar arasinda ittifak
  ve savas kombinasyonlari

16
(No Transcript)
17
Anadolu (Rum) Selçuklulari

• Selçuklu Sultani, Türkmen beylerine fethettikleri
  yerlerin hakimiyet fermanini veriyordu
• 1176 Myriokefalon Savasi Bizans karsisindaki
  nihai zafer
• Parlak devirleri 13. Asir basi ile 1243 Kösedag
  Savasi arasi
• Italyanlar araciligi ile ticaret
• Göçebelerin topraga yerlestirilmesi

18
Selçuklu Toprak Sistemi

• Arazi çesitleri
• Vergileri hükümdara giden haslar
• Gelirleri idareci ve askerlere maas olan veya
  isleyenin vergiden muaf oldugu ikta sistemi
  topraklari
• Eski sahiplerine mülk olarak birakilan miras ve
  alim satima konu olabilen topraklar
• Genelde sehirler ve çevresinde
• Vakif statüsündeki topraklar
• Köylü ösürünü mal olarak vakif yönetimine verir

19
Selçuklu Ordusu

• Geleneksel imparatorlugun baslica görevi orduyu
  donatmak ve beslemek asayisi saglamaktir
• Yaya ve süvarilerden olusan bir kapikulu ordusu
• Harp esirleri ve satin alinan kölelerden
• Merkezde, üç ayda bir maas
• Ikta sahibi askerler bölgesel önderlere tabii idi
• Bu hiyerarsinin en basinda da melik-ül-ümera
  (beylerbeyi gibi) vardi

20
Selçukluda Vergiler

• Ana vergi ösür
• Mallarin pazara naklinde alinan resimler
• Sinirlardaki göçebe ve köylüler askeri
  hizmetlerinden dolayi vergiden bagisik
• Hiristiyan köylülerden bas vergisi (cizye)
• Asiretlerden muharrerat adinda yillik bir vergi
  alinirdi

21
Selçukluda Merkez Örgütü

• Büyük Selçuklu idare sisteminin bir benzeri
• Bürokratlar Irandan gelme
• Iran, Osmanli ve Bizans saraylarinda bulunan
  memurlarla ayni islevler, benzer görevliler
• Sultan tüm Müslümanlarin oldugu kadar
  gayrimüslimlerin de lideri
• Saltanat, hükümdar ailesinin ortak mali
• Kanli taht kavgalari

22
Selçukluda Merkez Örgütü

• Divan (ofisler) sistemi
• Maliye, arazi ve ikta kayitlari, levazim, resmi
  yazismalar, idari isler hakkinda divanlar
• Basvezir ve vezirler sistemi
• Basvezir ayni zamanda hükümdar vekili ve ordunun
  kumandani
• Kadi-ül-Kudat
• Kadilarin tayin ve terfii ile görevli
• Hizmetlerin çogu (saglik, su, kanalizasyon,
  imaret, egitim...) vakiflar tarafindan
  veriliyordu

23
Selçukluda Eyalet Örgütü

• Hanedana mensup prensler ön planda
• Yanlarinda atabegler bulunurdu
• Her vilayetin kadisi ve mali görevlisi vardi
• Vilayetlerin idari ve askeri isleri emir
  sipahsalar denen, beylerbeyi benzeri bir
  görevliye birakilmisti
• Ilhanli istilasi sonunda Anadolu Selçuklularinin
  eyalet örgütü beylikler haline geldi

24
Anadolu Beylikleri Dönemi

• 1243 Kösedag Savasindan sonra Anadolu, Irandaki
  Ilhanli Mogol Devletinin yönetimine girdi
• Özellikle Batida Mentesogullari, Aydinogullari,
  Germiyan ve Osmanogullari bagimsiz hareket etme
  olanagi buldular
• Italyan denizci devletleri ile ticari ve kültürel
  iliskilerini gelistirdiler
• Türklerin Akdeniz medeniyeti ve dünyasi ile
  bütünlesmesi ve benzesmesi basladi
• Denizcilik ile tanisma ve deniz kuvvetlerinin
  kurulmasi

25
(No Transcript)
26
Anadolu Beylikleri Dönemi

• Bürokratik kadrolarin Selçuklulardan kalmasi
  yönetim geleneginde devamlilik saglamistir
• Yetisen ilmi ve idari kadrolar, Osmanli Devleti
  bürokrasisinin temellerinden birini olusturdu
• Karamanlilar basta olmak üzere devlet dilinin
  Türkçe olmasi
• Beylikler döneminde Anadolunun altyapisi
  iyilestirildi

27
Osmanli Öncesi Balkanlar ve Dogu Avrupa

• 7. ve 10. Asirlar arasi Bizans Rönesansi
• 11. Asirdan itibaren Bizansta gerileme
• Bulgarlar
• 9. Asirdan itibaren Hiristiyanligi kabul eden,
  Balkanlara hakim olan Bulgar Çarligi (1.)
• Slav/ Kiril alfabesinin kullanilmaya baslanmasi
• Bulgar Ortodoks Kilisesinin kurulmasi
• Feodal beylerin (Boyarlar) nüfuzunun kirilmasi ve
  merkezi devletin güçlenmesi
• 1. Bulgar Çarligi 1018de Bizans tarafindan
  yikildi
• 1185te Bulgar Çarligi tekrar kuruldu (2.)
• 13. Asir sonunda ayaklanmalar yasadi, zayifladi
  ve bölündü

28
Osmanli Öncesi Balkanlar ve Dogu Avrupa

• Stefan Dusan zamanindaki güçlü Sirbistan, 14.
  Asir sonunda parçalandi ve beyliklere bölündü
• 14. Asirda genisleyen ve güçlenen bir Rusya
• Osmanli fetihleri öncesi Balkanlar ve Dogu Avrupa
  bölünmüs ve huzursuz

29
(No Transcript)
30
(No Transcript)
31
Vize Sinavi

• 4 Kasimda ders yok
• 11 Kasimda yariyil sinavi
• Sinav günü degisebilir
• Üç çesit soru
• 1. Kavram açiklamalari
• 2. Sorulara ayrintili yanitlar
• 3. Harita üzerinde sehir bulma/isaretleme