FEN%20BILGISI%20LABORATUARI

1
FEN BILGISI LABORATUARI
HENDEK EGITIM FAKÜLTESI

• YRD.DOÇ.DR.
• N.IZZET KURBANOGLU

2
LABORATUARDA KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER
3
TÜPLER
4
Deney Tüpü Kimyasal reaksiyonlarin
gerçeklestirildigi veya çözeltilerin konuldugu,
uzun, içi bos cam malzemelerdir. Atese dayanikli
olanlar pyrex camdan yapilmistir. Isitma veya
kaynatma deneylerinde tüp hiçbir zaman ¼ten
fazla doldurulmamalidir. Çünkü sivi kaynama
sirasinda tasabilir. Santrifüj Tüpü Karisimdaki
farkli fazlari birbirinden ayirmak için
kullanilan, basinca dayanikli camdan yapilmis,
konik, silindirik, dereceli ve kapaksiz
tüplerdir. Folin-wu Tüpü Kanda kantitatif seker
ölçümü için kullanilir. Dip kismi, oksidasyonu
önlemek amaciyla balon gibi bombelidir. Dar bir
boyundan sonra yukari dogru genisleyen özel
tüplerdir.
5
BEHER

• Çesitli hacimlerdeki sivilarin konabildigi,
  içindeki siviyi kolayca bosaltmaya olanak
  saglayacak sekilde üst kenarinda çikintisi
  bulunan, genis agizli, silindirik, isiya
  dayanikli, alttan düz cam kaplardir. Hacimleri
  5mlden 5000 mlye kadar degisir.

6
BEHER
7
ERLEN

• Dar bir boyun ve alta dogru genisleyen bir yapiya
  sahip konik cam kaplardir. Mümkün oldugu kadar
  fazla buharlasmasi istenen solüsyonlarin
  kaynatilmasinda, rahatça karistirilmaya imkan
  veren yapisi nedeniyle titrasyonlarda ve baska
  genel amaçlar için kullanilirlar.

KADEH

• Agizlari genis, dipleri dar cam kaplardir.
  Genellikle idrar koymak için kullanilir.

8
ÖLÇÜ SILINDIRLERI (MEZÜR)

• Silindir biçiminde, çesitli çap, boy ve hacimde,
  üzerinde hacim göstergesi çizgiler bulunan cam
  kaplardir. Kapakli veya kapaksiz olabilirler.
  Bunlar, büyük bir hassasiyetle çalismayi
  gerektirmeyen ölçüm islemlerinde kullanilirlar.

9
ÖLÇÜ SILINDIRLERI (MEZÜR)
10
HUNILER

• Sivilarin süzülmesinde ve dar boyunlu kaplara
  aktarilmasinda kullanilir. Plastik, cam ve
  porselenden yapilmis olanlari vardir. Iyi bir
  süzme için en uygun huniler 580 açili hunilerdir.

11
HUNILER
12
KAPSÜLLER

• Çesitli büyüklükte, agizlari daha genis, dip
  kisimlari dar, cam veya porselenden yapilmis
  kaplardir.

BAGET

• Karistirma, sivi aktarma gibi islerde kullanilan
  içi dolu cam çubuklardir. Çesitli boy ve çapta
  olurlar.

13
BALON

• Alt kismi genis ve siskin, üst kismi ince bir
  boyun seklindedir. Alti düz veya yuvarlak
  olabilir. Çesitli hacimlerde olabilirler.
  Solüsyonlarin hazirlanmasinda kullanilir.
  Isitilmalari gerektiginde bir amyant üzerine
  konularak kullanilabilir.

14
BALON
15
ÖLÇÜ BALONLARI(BALON JOJELER)

• Belli hacimde, alt kisimlari yuvarlak ve siskin,
  üst kisimlari silindirik, ince uzun boyunlu
  kapakli cam kaplardir. Boyun kisminda bir
  kalibrasyon çizgisi bulunur. Bu çizgiye kadar
  aldiklari sivi miktari üzerlerinde yazilidir.
  Çesitli hacimlerde bulunur. Hassas solüsyonlar ve
  ayiraç hazirlanmasinda, bir maddeyi belli oranda
  seyreltmek gibi islemlerde kullanilir.

16
ÖLÇÜ BALONLARI(BALON JOJELER)
17
PISET

• Distile su kullanimi için gerekli kaplardir. Cam
  veya plastik olabilir.
• Pisetler 3 sekilde kullanilir
• a)Fazla miktarda su gerekli oldugu zaman piset
  kavranir ve lastik tipanin firlamamasi için bas
  parmak ile bastirilarak kisa ucuna dogru egilir.
• b)Daha az su ihtiyaci kisa uçtan üfleyerek
  saglanir. Su asagiya egik uçtan çikar.
• c)Çok az miktarda su ihtiyacinda ise önce kisa
  uçtan üflenerek bir miktar su çok dikkatlice ve
  hafifçe üfleyerek küçük damlaciklar halinde
  istenilen kaba aktarilir.

18
PISET
19
PIPETLER

• Bir solüsyondan belli hacimde sivi almaya yarayan
  özel cam borulardir.

20
PIPETLER
Volumetrik (Büllü) Pipet Bunlarin ortalarinda
siskin bir kisim bulunur. Uç kisimlari ince ve
uzundur. Bül, her ünite hamca tekabüle eden yüzey
sahasini ve pipetin içini örten su islakligindan
kaynaklanan hata payini azaltir. Ince
kisimlarindan birinin üzerinde bir çizgi bulunur.
Bu çizgi ile pipetin sivi çekilen ucu arasindaki
bölümün aldigi sivi miktari bülün üzerinde
yazilidir. Bazi büllü pipetlerde alt uçta da
çizgi bulunur. O zaman bülün üzerinde yazili
rakam iki çizgi arasindaki sivinin miktaridir.
21

• Dereceli (Taksimatli) Pipet Bu tür pipetlerin
  düz ve dar bir bosluklari vardir. Bu pipetlerin
  taksimatlari suya göre yapilir ve dogruluklari
  maksimum kalibrasyon isaretine göre garanti
  edilmistir.
• Mikropipetler Çok küçük hacimleri aktarmak için
  kullanilan hassas pipetlerdir. Bunlarin
  derecelendirilmesi genellikle civa ile yapilir.
  Hacimleri 0,01- 0,1 ml arasinda degisir.
• Otomatik Pipet Mikro ve makro olmak üzere iki
  gruba ayrilabilir. Sivi, kolaylikla
  degistirilebilen uca bir piston yardimi ile
  çekilip bosaltilabilir. Hassas deneylerde tercih
  edilirler. Bir deneyin seri halde yapilmasini
  saglar.

22
PIPETLER
23
PIPETLERIN KULLANIMI

• a)Önce pipet üst ucuna yakin kismindan sag elin
  bas parmagi ve son üç parmagi arasinda
  tutulmalidir. Isaret parmagi ise siviyi çekince
  akmamasi için üst ucu tikamaya hazir olacak
  sekilde serbest olmalidir.
• b)Pipetin uç kismi alinacak sivi içine
  daldirilir. Pipetin ucu yeteri kadar sivi içine
  daldirilmalidir ve pipete siviyi çekerken hava
  girmemesine dikkat edilmelidir.
• c)Hafif bir emme ile sivi pipetin üst ucundaki
  isaret çizgisine kadar çekilir. Çizgiyi geçince,
  pipetin ucu isaret parmagi ile kapatilir. Pipet
  sivi içinden çekilir. Alt ucu süzgeç kagidi ile
  kurulanir ve pipetin ucunda sivilar silinir.

24

• d)Üst ucu tikayan isaret parmaginin baskisi
  hafifletilerek fazla sivinin isaret çizgisi veya
  üst çizgiye kadar gelmesi saglanir. Burada dikkat
  edilecek nokta sivinin olusturdugu içbükey
  hattin en dibindeki noktanin kalibrasyon çizgisi
  ile çakismasini saglamaktadir.
• e)Sivinin bosaltilacagi kabin kenarina pipetin
  ucu temas ettirilir. Pipetteki sivi isaret
  parmaginin basinci hafifçe kaldirilarak yavas bir
  sekilde bosaltilmalidir. Bu sirada isaret parmagi
  tamamen kaldirilmamalidir. Sivi yavasça
  akmali,bosalmasini saglamak için üfleyerek akisi
  arttirilmamalidir.
• f)Üst kisminda halka seklinde çepeçevre bir
  isaret tasiyan pipetlerde son kalan sivi
  üflenerek bosaltilir. Bu isareti tasimayan
  pipetlerde asla üfleme yapilmaz.sadece pipetin
  ucu sivinin bosaltildigi kaba hafifçe
  degdirilerek iyice bosalmasi saglanir.

25
BÜRETLER

• Titrasyon için kullanilirlar. Büretler
  de bir çesit pipettir, fakat bunlarin bosaltma
  ucundaki sivinin akisini kolayca kontrol
  edebilmek için bir kapama muslugu vardir.
  Kapasitesi 2 ml veya daha az olanlarina
  mikrobüret denir. Büretler yagdan tamamiyla temiz
  olmalidir. Büretler içine konan çözeltiler
  genellikle normal çözeltilerdir.
• Büret önce 0 çizgisini asacak sekilde
  bir huni yardimiyla doldurulur. Alttaki musluk
  saga sola çevrilerek içindeki sivi bir miktar
  akitilarak büretin hiçbir kisminda hava kabarcigi
  kalmamasi saglanir. Alt kisimlarda musluk
  civarinda kalan hava kabarciklarini
  uzaklastirabilmek için bazen büreti birkaç kez
  doldurup bosaltmak gerekebilir.

26

• Hava kabarcigi kalmayinca sunlar yapilmali
• a)Büret yeniden üst çizgisini asacak sekilde
  doldurulur.
• b)Huni çikarilir. Çikarilmazsa,ayarlanacak olan
  üst sinir düzeyi huniden akan sivi ile degisip
  bozulur ve titrasyon hatali olur.
• c)Alt musluk açilarak sivi yüzeyinin konveksligi
  0 çizgisine teget olacak sekilde ayarlanir.
  Böylece büret titrasyona hazir hale getirilmis
  olur.

27
BÜRETLER
28
BEK

• Hava gazi, dogal gaz veya bütan gazi ile çalisan,
  alev saglayan aletlerdir. Alt taraflarinda
  bulunan metal disk saga sola çevrilerek alevin
  çok veya az havali yanmasi saglanabilir. Bekler
  isitma gerektiren deneylerde kullanilir.

29
ISPIRTO LAMBASI

• Genis gövdeli bir siseye ispirto
  doldurulur. Ispirtonun içine bir fitil daldirilir
  ve sisenin kapagindaki yariktan fitilin ucu
  çikarilir. Üst kismini kapatabilecek ayri bir
  kapagi da vardir. Ispirto lambasi isitma
  deneylerinde kullanilir.

30
HAVAN

• Kati maddeleri küçültüp toz haline
  getirmeye yaradigi gibi, kati bir maddeyi bir
  sivi içinde ezerek dagitmaya, böylece çözünmesini
  kolaylastirmaya yarar. Cilasiz porselen, cam,
  çelik gibi çesitli maddelerden yapilir.

31
HAVAN
32
MASA

• Isitilacak bir kabi emniyet ile tutmaya yara.
  Metal veya tahtadan yapilabilir.

SÜPOR (PORT-TÜP)

• Deney tüpleri, büretler, balon ve benzeri
  gereçleri dik konumda veya belirli bir seviyede
  tutmak için kullanilan tahta,metal veya
  plastikten yapilmis araçlardir. Degisik ebatlarda
  olabilir.

33
FIRÇA

• Tüp ve diger cam malzemelerin mekanik temizligi
  için kullanilir. Bir çalisma yapilirken
  kullanilan malzemeler hemen akan su altinda
  yikanmali ve firça ile mekanik temizligi
  yapilmali.

34
SPATÜL

• Toz veya küçük parçalar halindeki maddeleri almak
  için kullanilir. Metal veya porselenden
  yapilmislardir. Kimyasal madde içine sokulacak
  spatülün çok temiz olmasi gerekir.

35
AMYANT TEL

• Ani isitma ve ani isitmadan dogabilecek
  patlamalarin önüne geçmek için bek alevi ile
  isitilacak malzeme arasindaki direkt iliskiyi
  kesen malzemelerdir. Yani isitma deneyi yaparken
  cam malzemenin isidan etkilenmesini önlemek
  amaciyla kullanilir.

36
ÜÇGEN TEL

• Çok küçük kaplarin isitilmasi için sac ayaginin
  üzerine konulan malzemelerdir. Cam malzemenin
  isidan etkilenmesini önlemek amaciyla kullanilir.

37
SAC AYAGI

• Isitma deneylerinde ispirto lambasi veya bek
  alevi üzerine konur. Üzerine amyant tel veya
  üçgen tel yerlestirilir. Cam malzeme bunun
  üzerine konarak içindeki madde isitilir.

38
STATIF

• Büret ve diger cam malzemelerin tutturulmasi için
  metalden yapilmis ayak ve çubuk kismindan ibaret
  aletlerdir.

39
REAKTIF SISELERI

• Hazirlanan reaktiflerin saklanmasinda kullanilir.
  Reaktiflerin büyük bir çogunlu isiktan etkilenir
  ve bozulur. Bu yüzden isik geçirmeyen renkli
  siselerde saklanmasi gerekir. Reaktif siselerinin
  hacimleri 25 ml den 1000 ml ye
  kadar degisir.

40
REAKTIF SISELERI
41
DAMLALIKLI SISELER

• Bunlar genel olarak 50 ml liktirler. Renksiz
  veya koyu renkli camdan yapilmislardir. Kapaklari
  olukludur. Sise egildigi zaman içindeki
  solüsyonun damla damla akmasini saglar. Boya
  solüsyonlari ve indikatörler için kullanilabilir.

42
PETRI KABI

• Az miktardaki kati maddeleri veya kati kültür
  vasatlarini saklamak için kullanilan cam
  kaplardir.

SAAT CAMI

• Az miktardaki kati maddelerin isitma ve kurutma
  islemlerinde kullanilan konkav yapili cam
  malzemelerdir.

43
TERAZI

• Özellikle çözelti hazirlanmasi sirasinda kati
  maddelerin tartilmasi ve biyolojik doku
  örneklerin agirliklarinin belirlenmesi için
  kullanilan, hassasiyet oldukça yüksek aletlerdir.
  Kaba ölçümler için düsük hassasiyetli teraziler,
  ince ölçümler için hassas teraziler kullanilir.

44
DISTILE SU CIHAZI

• Biyokimyada yapilan tüm deneyler saf su ile
  yapilmalidir. Çünkü, çesme suyunun içerigi,
  yapilan deneylerin sonuçlarini etkiler. Çesme
  suyu bir hortumla distile su cihazinin içine
  girer. Rezistanslar ile isinir ve buharlasir. Su
  buhari borulardan geçerken sogur ve yogunlasir.
  Aletin ucundaki hortum araciligi ile yogunlasan
  su disari alinir. Bu sekilde elde edilen su
  damitilmistir ve içindeki birçok maddeden
  arinmistir.

45
DEIYONIZE SU CIHAZI

• Bu cihaz da saf su temininde kullanilir. Uzun
  kolonlari vardir. Bu kolonlar içine iyon
  degistirici reçineler konmustur. Su, kolonlardan
  geçerken içindeki iyonlar reçineler tutulur.
  Sonuçta elde edilen su iyonlarindan arinmistir.

46
MANYETIK KARISTIRICI

• Hazirlanan bir solüsyonda bulunana maddelerin
  iyice erimesi ve karismasini saglamak için
  kullanilir. Sicaklik ve devir sayisi
  ayarlanabilir. Solüsyonun içine iyi karismayi
  saglamak için bakla (stirbar) atilir ve manyetik
  karistiricinin üzerine konur. Alet çalistirilir
  ve kisa sürede madde tamamen karismis olur.

47
BENMARI(ÇALKANTILI SU BANYOSU)

• Bazi analizlerde,hazirlanan deneyler belli
  bir süre,belli bir sicakliktaki suda inkübasyona
  birakilmalidir. Bu amaçla benmari kullanilir.
  Cihaz dakikada 0-200 arasi salinim yapabilir.
  Tank içindeki suyun sicakligi 0-100 0C arasinda
  kontrol edilebilir. Cihaz iki üniteden
  olusmustur. Birinci ünite, çalkalama islemini
  yapan mekanik sistemi de bünyesinde bulunduran
  tank ikinci ünite ise, tankin içindeki suyu
  sabit sicaklikta tutan kontrol ünitesidir.

48
DESIKATÖR

• Bunlar bir kapak, bir de alt kismina sülfürik
  asit, anhidrid kalsiyum klorid gibi kurutucu
  madde konana genis cam kaplardir. Iyice
  kapanmasinin saglamak için kapak yüzeyi
  tiraslidir. Hava geçisini önlemek için kapak
  kenarlari vazelinlenir. Reaktifleri ve diger
  maddeleri rutubetten korumak için kullanilirlar.
  Bazi desikatörlerin kapaginda havayi bosaltmaya
  yarayan musluklu bir cam boru vardir. Bu tip
  desikatörlere vakumlu desikatör denir.

49
DAGITICILAR

• Belli miktardaki sivinin çok sayida tüplere esit
  hacimlerde dagitimini saglayan aletlerdir.
  1ml-20ml arasi hacimlerde sivi dagitimini
  yapabilirler deneylerin seri halde kolayca
  yapilmasini saglar.

50
ÇEKER OCAK

• Tüm laboratuarlarda çeker ocak olmalidir. Çeker
  ocak bir takim zararli olabilecek buharlarin
  uzaklastirilmasinda ve laboratuarlarin
  havalandirilmasinda kullanilir.

51
VORTEKS

• Sabit bir mil üzerinde dönen tek bir döner
  basliga sahip olan bu aletler, deney tüpü
  içindeki reaktiflerin karisarak homojen hale
  gelmesini saglarlar. Tüp döner basliga hafifçe
  üstten bastirildiginda baslik otomatik olarak
  çalisir. Dönüs hizi,istenilen hiza ayarlanmak
  sureti ile tüp içerigi karistirilmis olur.

52
FIRIN

• Laboratuarda firinlar kuru kimyasallar,
  ekstreler,cam kaplar ve elektroforez tabakalari
  için kullanilirlar. Günlük sicaklik kontrolleri
  yapilmalidir .

53
ETÜV

• Yikanmis malzemelerin kurutulmasinda, hazirlanan
  deneylerin beli bir süre belli bir sicaklikta
  inkübasyona birakilmasinda, bakteriyolojide
  sterilizasyon isleminde kullanilir. Üzerinde
  sicaklik ve zaman ayari yapabilecek dügmeler
  vardir.

54
SHAKER

• Hazirlanan deney tüplerinin bir süre için belli
  bir hizda çalkalanmasini saglar. Inkübasyon
  sirasinda çalkalanma istenen deneylerde
  kullanilir. Çalkalanma sikligi ayarlanabilir.

55
SAHLI HEMOMETRESI

• Kanda hemoglobin tayini için çesitli metotlar
  ortaya atilmistir. Oksihemoglobin ve demir
  tayinie dayanan fotoelektrik kolorimetreler ve
  asit hematin renk tayinine dayanan sahli ve Haden
  Hauser aletleri en sik kullanilanlaridir.
• Sahli hemogolobinometreler kanda hemoglobin
  miktarini saptamak amaci ile kullanilan en basit
  yöntemdir. Eritrositlerin dilüe asit ile hemoliz
  edilmesi ile olusan rengin standart renk ile
  karistirilmasina dayanan kolorimetrik bir
  yöntemdir.

56
TERMOMETRE

• Kinetik ölçümler ve diger sicakliga hassas
  ölçümlerde, su banyosunda termometre kullaniminin
  önemi büyüktür. Isitma banyolarinda cam-likit
  termometre, termistör ve elektronik termometreler
  kullanilmaktadir. Sicakligi ölçmek için
  kullanilirlar. Termometrelerin dogru ölçüm yapip
  yapmadiklari 6 ay veya bir yillik aralarla
  kontrol edilmelidir.

57
pH-METRE

• Solüsyonlarin pHlarin ölçmede kullanilir. Bütün
  cihazlarda, bazen ayri ayri, bazen de tek bir
  bölmeye yerlestirilmis referans ve cam
  elektrotlar bulunur. Referans elektrotta meydana
  gelen sabit elektrik potansiyeline karsi, H
  konsantrasyonu ve pH degismelerine hassas bir ucu
  bulunan cam elektrotta meydan gelen potansiyel
  degisiklikleri ölçülür. Bu elektrot çabuk
  kurudugu için sürekli olarak distile su içinde
  tutulmalidir.
• Elektrotun kalibrasyonu pHi bilinen standart
  solüsyonlarla yapilir. Yumusak bir bezle
  sildikten sonra pHi ölçülecek olan siviya
  daldirilir. Skalada okunan rakam solüsyonun
  pHidir. Distile su ile iyice yikandiktan sonra
  elektrot su dolu kabin içinde olacak sekilde
  statifine (sabitlestirici) yerlestirilir.

58
SANTRIFÜJ

• Bir solüsyondaki kati maddeleri sivi kismindan
  kabaca ayirmakta kullanilir. Çözeltideki
  maddelerin yogunluklarina göre ayrimini saglar.
  Santrifüj tüpleri yerlestirilirken hepsinin esit
  agirlikta olmalarina ve alete tam karsilikli
  yerlestirilmelerine dikkat etmek gerekir.
  Dakikadaki dönme hizi ve süresi ayarlanir.
  Santrifüjler klinik laboratuarlarda genellikle
  kanin pihtilasmasini saglayarak serum veya
  plazmayi ayirma amaciyla kullanilir. Bu amaçla
  1000 gramda 10 dakika çevirme ideal bir ayrilmayi
  saglar. Santrifüj tüplerine silikon jel konmasi
  pihti ve serum arasinda çözünmeyen bir bariyer
  olusmasini saglar.
• Santrifüjün dönüs hizini belirleyen birimler
  RCF-G (reletive centrifugal force rölatif
  santrifugal güç) ve rpm (revolution per minute
  dakikadaki devir sayisi)dir.

59

• Santrifüj tipleri
• ? klinik santrifüjler
• ? hematokrit santrifüjler
• ? yüksek hizli santrifüjler
• ? ultrasantrifüjler
• ? sogutmali santrifüjler

60
SPEKTROFOTOMETRE

• Bir çözelti içindeki madde miktarini çözeltiden
  geçen veya çözeltini tuttugu (absorblanan) isik
  miktarindan faydalanarak ölçme islemini yapan
  cihazlara spektorofotometre adi verilir.
• Bu tür cihazlara bir çözeltinin isigi absorblama
  ve geçirme miktari okunabilir.Genel olarak bir
  spektrofotometrenin kisimlari
• a)isik kaynagi
• b)dalga boyu
• c)küvet(fotosel)
• d)detektör
• e)okuyucu

61

• Isik kaynagindan gelen isik, tek bir yariktan
  geçirilerek monokromotik isin demeti olarak dalga
  boyu ayarlayicisina ulasir. Dalga boyu
  ayarlayicisi ile isigin dalga boyu istenilen
  dalga boyuna ayarlanip, tek bir yariktan
  geçirilerek küvete gönderilir. Küvetten geçen
  isigin bir kismi çözelti tarafindan tutulurken,
  geri kalan kismi detektöre gelir. Detektör
  küvetten geçen isigin siddetini ölçen kisimdir.
  Buradaki fotosel veya fototüp üzerine düsen isik
  elektrik akimina dönüstürülür. Bu elektrik akimi
  okuyucuda degerlendirilir. Okuyucudan alinan
  deger ya absorbansa ya da transmittenstir.

62
ELEKTROFOREZ

• Yüklü taneciklerin veya moleküllerin elektrik
  akiminin etkisi ile birbirinden ayrilmasi için
  kullanilan cihazlardir.
• Çesitleri
• a)kagit elektroforezi
• b)nisasta jel elektroforezi
• c)selüloz asetat elektroforezi
• d)agaroz jel elektroforezi
• e)poliakrilamid jel elektroforezi

63
OTOANALIZÖRLER

• Günlük testleri daha hizli ve ve daha hassas bir
  sekilde ölçmeye yarayan otomatik aletlerdir.