Цgr.Gцr.Mehmet DEGER

1
Ögr.Gör.Mehmet DEGER

• SAMPUANLAR

2

• Sampuanlar, saçlarin temizlenmesi için kullanilan
  kozmetik preparatlardir. Fakat günümüzde
  sampuanlardan temizligin yani sira saça
  yumusaklik, parlaklik kazandirmasi, kolay
  taranmasi, kolay sekle girmesi, saçi beslemesi,
  dökülmeyi önlemesi, saç ve saçli deri
  hastaliklarini tedavi etmesi gibi etkiler
  beklenmektedir(1).
• Sampuanlarin temel amaçlari saça ve saçli deriye
  zarar vermeden kirlerin uzaklastirilmasidir.
  Sebum, ter bilesikleri, stratum korneum
  artiklari, sekil verici preparatlarin kalintilari
  ve çevresel kirlilikler saçin üzerinde birikerek
  kirlenmeyi olustururlar(2).
• Iyi bir sampuanin özellikleri
• Her çesit su ile saçtan kir ve yagi
  uzaklastirarak, temizlemeli ve saçi islatmalidir.
• Süspansiyon haline getirdigi kirlerin, tekrar
  saça yapismasina engel olmalidir.
• Saçli deriye ve göze irritasyon etkisi olmamali
  ve saça zarar vermemelidir.

3

• Saçtan yagi, istenenden fazla almamali ve saçi
  kurutmamalidir.
• Saça fazla elektrik yüklememelidir.
• Fiziksel yönden stabil olmalidir(3).
• Sampuanlarin ana maddesi olan deterjanlar yüzey
  aktif maddelerdir. Modern sampuanlarda en çok
  kullanilan anyonik yapili yüzey aktif maddeler
  sodyum lauril sülfat, trietanolamin lauril
  sülfattir. Sampuanlarda temizleyici ve köpük
  yapici maddeler ve köpük yapici maddeler disinda
  farkli amaçlarla katki maddeleri de eklenir.
  Bunlar Ph ve vizikozite ayarlayicilar(dogal ve
  sentetik zamklar), U.V. Filtre ediciler, saçi
  kolay sekillendiren (lanolin ve türevleri) ve
  parlaklik veren maddeler, koruyucular (bakteri
  üremesini önleyen), sampuanin saçta birikmesini
  önleyen(uzaklastirici) maddelerdir(4).
• Özel amaçli sampuanlarda ise bu temel maddelere
  ilaveten vitaminler, protein ve aloe vera gibi
  baska maddelerde bulunmaktadir(5)

4

• Sampuanlara eklenen provitamin B5, saç üzerinde
  ince bir film tabakasi olusturarak, saça 10
  kadar hacim kazandirir. Yikandiktan sonra saçlar
  yumusak, kolay taranan, kolay sekle
  girerler(6,7).
• Sampuanlarda kullanilan detarjanlar yüzey aktif
  maddelerdir. Yüzey aktif maddeler iki faz
  arasindaki yüzey gerilimini azaltip çözünmeyi
  saglarlar(8). Yapilarinda hidrofilik (suyu seven)
  ve lipofilik ( yagi seven) bölümden olusur. Bu
  lipofilik gruplar sebumu tutarken (çözerken),
  hidrofilik gruplar ise su ile yikama sirasinda
  sebumun saçtan uzaklastirilmasini saglarlar(9).

5

• Suyu sevmeyen kuyruklar,su yüzeyinden havaya
  çikarak, baslari ise suda kalarak köpük meydana
  gelir ve kirler temizlenir(3)

Köpük olusurken olusan kümelesme
6

• Yüzey aktif maddelerin suda olusturdugu görünüm

Sampuanin saçta olusturdugu elektrik yüklü düzen
7

• Sampuanlarda kullanilan yüzey aktif maddeler ise
  4 ana grupta toplanir.
• Anyonik yapili yüzey aktif maddeler(-) temel
  temizleyici maddelerdir. En çok kullanilanlar
  sodyum lauril sülfat, sodyum lauril eter sülfat,
  trietanolamin lauril sülfat ve sodyum olefin
  sülfanattir. Anyonik deterjanlar temizleme
  güçleri iyi, yeterli köpürme özellikleri olan
  ucuz maddelerdir. Ancak saçlar yikandiktan sonra
  geriye sert bir saç birakmasi nedeniyle tercih
  edilmezler(10)
• Katyonik yüzey aktif maddeler() katyonik
  deterjanlar temizleme özelliklerinin zayif olmasi
  ve tahris edici özellikleri nedeniyle
  kullanilmazlar. Daha çok saç kremleri ve saç
  durulama ürünlerinin formülasyonlarinda 1 e
  kadar kullanilabilirler(5).

8

• Non iyonik yüzey aktif maddeler (0) Bunlar köpük
  yapici olarak kullanilirlar ve anyonik
  deterjanin etkisini desteklerler. Bu gruptan en
  çok kullanilan yag asiti alkololamidlerdir. Ayni
  zamanda formülasyonlarin viskozitesini de
  artirirlar(5).
• Amfoterik yüzey aktif maddeler( / -)Temizleme
  özellikleri az olmakla birlikte, yikandiktan
  sonra geriye yumusak, parlak, ipeksi saçlar
  birakirlar. Ayni zamanda köpük yapici
  kapasiteleri daha düsük oldugu için de saçtan
  kolayca durulanip uzaklastirilirlar. Bu nedenle
  yetiskin sampuanlarinda anyoniklerle beraber yer
  alirken, non iyonik deterjanlarla kombine olarak
  da bebek sampuanlarinda da kullanilirlar. En çok
  amfoterik glisinatlar ve betainler
  kullanilirlar(11).

9

• Kullanim amaçlarina göre sampuanlar temel
  temizleyici, tibbi, bebek ve profesyonel olmak
  üzere 4 grupta toplanabilirler
• Temel temizleyici sampuanlarNormal, kuru,yagli,
  hasarli ve boyali saçlara olmak üzere farkli
  formüllerde bulunurlar. Normal saç sampuanlarinda
  lauril sülfat kullanilir.temizleyici özellikleri
  fazladir ve orta yagli kalin telli saçlarda
  kullanilir. Yagli saçlarda lauril sülfat veya
  sülfosüksinat içerirler ve temizleyici
  özellikleri çok iyidir, yenileyici özellikleri
  azdir. Her gün kullanildiginda saçlari
  kurutabilir ve yipratir. Kuru saç sampuanlari
  daha az deterjan içerirler ve temizleme
  özellikleri az, saçlara daha fazla yapi
  kazandirma özelligine sahiptir. Saçlarini her gün
  yikayanlara ve kuru ve hasarli saçlara
  önerilebilir.

10

• Bebek sampuanlari Bu sampuanlarin temizleyici
  özellikleri ve deterjan miktarlari
  azdir.Özellikle gözü ve cildi tahris etmemesi
  gerekir. Bunun için amfoterik deterjanlar
  kullanilir.
• Tibbi Sampuanlar Bu tip sampuanlar kepek
  olusumunu önlemeye, yaglanmaya, bazi
  enfeksiyonlara karsi kullanilirlar. Bu tip
  formülasyonlarda salisilik asit, rezorsin, katran
  türevleri ve kükürt siklikla kullanilir.
• Tibbi amaçli ürünlerde ise selenyum sülfit, çinko
  piriton ve türevleri kullanilmaktadir.

11

• Profesyonel sampuanlar Kuaförlerin saç boyama ve
  permanant gibi islemler öncesi ve sonrasinda
  kullandiklari anyonik veya katyonik deterjanlar
  içeren sampuanlardir. Boyali saçlar için
  kullanilan sampuanlar U.V. Filtresi içerirler ve
  saçi korurlar(3,4,9,12).

12
KAYNAKÇA

• 1.Aydemir H.E Sampuanlar.Deri hastaliklari ve
  Frengi Arsivi. Vol. 125, Sayi1, S7-12, 1992
• 2.Swit J.A, Brown A. C. The Critical
  Determinational of fine change in the surface
  architecture of human hair due to cosmetic
  treatment . J. Soc. Cosmet. Chem 1972 23
  695-702.
• 3.Senol A. Kozmetige Giris, Kocaeli, 2002.
• 4.Fox C. An Introduction to the formulation of
  shampoos. Cosmet Toilet 199810325-40.
• 5.Tarimci, N. Saç Bakim Ürünleri ve Sampuan
  Formülasyonlarinda Kullanilan Maddelerinsaç ve
  Saçli Derinin Yapisina EtkileriT. Klinik
  Kozmetoloji Dergisi.19981160-166
• 6.Idson B. Dre Skin Mousturizing and Emolliengy.
  Cosmet. Toilet.199210769-78.
• 7. Idson B. Vitamins and the Skin. Cosmet.
  Toilet.199310879-94.

13

• 8.Drealos Z.D.Hair Cosmetics. Dermatologic
  Clinic .Vol 9 N1 jaunuary 1991 S19-27.
• 9. Drealos Z.D.Hair Shampoos .In Cosmetics in
  Dermatology 2nd ed. Churchiil. Livingstone Inc.
  1995116
• 10. Rook A. The Clinical Importance of
  Wheathering in Human hair .Br J. Dermatol
  197695111-112.
• 11.Reich C. Hair Cleansers. In Rieger M G,
  Rhavn L, edt. Surfactant in Cosmetics.New
  YorkMarcel Dekkel Inc, 1997357-62.
• 12.Dawber R. Hair Care. In Baran R, Maibach HI,
  ed. Cosmetics Dermatology. 1st ed. Martin Dunitz
  Lmd. London 1994 117-31.

14

• TESEKKÜRLER