Slayt 1

1
www.edebiyatogretmeni.net
2
(No Transcript)
3
(No Transcript)
4
(No Transcript)
5

• I. SIIR

6
KONULARINA GÖRE SIIR TÜRLERI
www.edebiyatogretmeni.net
7

• Duygu ve düsünceleri coskulu bir dille anlatan
  siirlere lirik siir denir.
• Eski Yunan edebiyatinda sairler siirlerini Lyra
  (lir) denilen bir sazla söyledikleri için bu tür
  siirlere lirik denmistir.
• Bu siirlerde duygulu ve coskulu bir söyleyis
  vardir. Milli ve dini duygular bu siirlerle
  anlatilabilir. Türk edebiyatinda kosma, semai
  ,agit (mersiye),ilahi , münacaat bu türle
  söylenir.
• Ilk örnegini SAPHO ve ALKAEUS vermistir.
• Divan Edebiyatinda- FUZULI BAKI
• Halk Edebiyatinda- YUNUS EMRE
  
• 
  KARACAOGLAN
• DADALOGLU
• Bati Etkisindeki T.Edb.da- TEVFIK FIKRET-
  YAHYA KEMAL - CAHIT SITKI -MELIH CEVDET-
  AHMET HASIM
• Bati Edebiyatinda- PETRARCA-RONSARD-LAMARTINE-
  HUGO-GOETHE- SCHILLER

LIRIK SIIR
8
Ne zaman seni düsünsem Bir ceylan su içmeye
iner Çayirlari büyürken görürüm Her aksam
seninle Yesil bir zeytin tanesi Bir parça mavi
deniz Alir beni Seni düsündükçe Gül dikiyorum
elimin degdigi yere Atlara su veriyorum Daha bir
seviyorum daglari
(Ilhan BERK)
Senelerce ,senelerce evveldi Bir deniz
ülkesinde Yasayan bir kiz vardi bileceksiniz Ismi
Anabel Lee Hiçbir sey düsünmezdi
sevilmekten Sevmekten baska seni (E.Allen POE)
9
Dagda dolasirken yakma kandili Fersiz gözlerimi
daglama gurbet Ne söylemez,akan sularin
dili Sessizlik içinde çaglama gurbet
Neylersin ölüm herkesin basinda Uyudun uyanmadin
olacak Kim bilir nerede,nasil,kaç yasinda? Bir
namazlik saltanatin olacak, Taht misali o musalla
tasinda.
10
EPIK SIIR

• Epik sözcügü, Yunancada destan anlamindaki
  epope den gelmektedir.
• Yazinin bulunusundan önceki dönemlerde uluslarin
  hayatinda derin izler birakan tarihsel olaylari
  dile getiren destanlar epik siir sayilir.
• Epik siirlerde yigitlik,kahramanlik,savas
  temalari islenir.
• Her epope ya da epik siirde tarihsel bir gerçek
  vardir.
• (Yunan destani Iliadanin çekirdegi Troi
  Savaslaridir.)
• Epik siire destani siir ,hamasi siir adlari
  da verilir.
• Halk Edebiyatinda koçaklama bu türdendir.

Sirvan ilinden Tebrize ulastik Ancak baslar
kestik kana bulandik Acem evlerin seyrettik
dolastik Vilayet Hünkarin, seyran bizimdir.
11
Kursunlarim yagmur gibi yagarken Tütünlerim
gökyüzünde dönerken Yikilasi Bagdat seni
dögerken Sehitlere serdar oldu Genç Osman
12
PASTORAL SIIR

• Çoban ve kir yasamini ,doga güzelliklerini
  anlatan siirlere
• pastoral siir denir.
• Pastoral siirlerin her türlü süsten
  ,yapmacikliktan ,gösteris ve söz oyunlarindan
  uzak bir yapisi vardir.Bunlara bukolik siir(çoban
  siir) denir.
• IDIL Bir ozanin ya da çobanin agzindan yazilip
  kir yasaminin çekiciligini ,güzelligini anlatan
  ,çobanil aski yansitan kisa siirlere denir.
• EGLOG Birkaç çobanin karsilikli konusmalari
  yoluyla olusturulan ask,kir yasami üzerine duygu
  ve düsüncelerini yansitan siirlere pastoral siir
  denir.
• Pastoral siirin kurucusu ve ilk büyük temsilcisi
  eski Yunan Edebiyatinda Theokritos,ikinci büyük
  temsilcisi Latin edebiyatinda Virgillius tur.
• Türk Edebiyatinda ilk örnegini ise- Abdülhak
  Hamit Tarhanin- SAHRA adli eseridir.
• Türk Edebiyatinda- Kemalettin Kamu-Bingöl
  Çobanlari
• Behçet
  Necatigil-Kir Sarkisi
• Faruk
  Nafiz Çoban Çesmesi

13
Avludan geçtigini gördü gelinin Suya gidiyordu
ögle günesinde Ardinda bebesi yalinayak Geride
Karabas Tozlu yoldan Sögütlerin oradaki
çesmeye Yalaginda bulutlar yikanan çesmeye
Tam otlarin sarardigi zamanlar Yer yüzükoyun
uzaniyorum. Toprakta bir telas,bir
telas Karincalar öteden beri dostum.
(Behçet NECATIGIL)
Güzel çoban , bir içim ,bir yudum su
testisinden Bugün sicak yine pek ,sanki ortalik
yaniyor! Güzel çocuk ,senin olsun hayatim
istersen Niçin gözüm sana baktikça böyle
yaslaniyor? Güzel çoban ,ne kadar tatli
söylüyorsun sen Yalan da olsa içim dogru
söyledin saniyor!
(Tevfik FIKRET)
14

• Bilim ,sanat ,felsefe ,ahlak,din gibi alanlarda
• yazilan ve birtakim kurallari ,ilkeleri
  ögretmeyi
• amaçlayan siirlere didaktik siir denir.
• Eski Yunan Edebiyatinda Hesiodos bu türün ilk
  örneklerini veren kisidir.Isler ve Günler adli
  eserinde ahlak,tarim ve gemicilik üzerine
  bilgiler vermistir.
• Türk Edebiyatinda ilk örnegini Yusuf Has Hacib
  KUTADGU BILIG , Seyhi-HARNAME
• Asik Pasa - GARIPNAME
• Nabi- HAYRIYYE
• Ziya Pasa HARABAT
• M.A.Ersoy -SÜLEYMANIYE KÜRSÜSÜNDE
• Tevfik Fikret- HALUKun DEFTERI

DIDAKTIKSIIR
15
Iki sapan yap kendine evinde Biri parçasiz olsun
,biri parçali Biri kirilirsa ötekine kosarsin
öküzleri Dingil için defne ve karaagaç iyidir, En
az onlar kurtlanir Güçlü bir öküz bul dokuz
yaslarinda Bu yas öküzlerin delikanlilik
çagidir Iste en elverisli olduklari çag Çift
sürerken kavgaya tutusmaz Sapani kirip isi yarim
birakmazlar (Hesiodos Isler ve
Günler)
Güzel dil Türkçe bize Baska dil gece
bize Istanbul konusmasi En saf, en ince
bize Yeni sözler gerekse Bunda da uy
herkese Halkin söz yaratmada Yollarini benimse
(Ziya GÖKALP)
16
Didaktik Siiri Belli Özelliklerine Göre Söyle
Siralariz

• 1.YERGI
• Kisilerin ya da toplumlarin kötülüklerini,kusurlar
  ini
• gülünçlüklerini igneli ve alayci bir dille
  elestiren
• yazidir.
• Halk Edebiyatinda Taslama
• Divan Edebiyatinda Hicviye
• Bati Edebiyatinda Satir
• Günümüz Edebiyatinda Yergi
• .

Fetvaya danistim, buldu yerini Dedi ki
Alirsin üçün birini. Sahidin birisi seyhin
torunu Birisi de Varicanin çobani
17

• 2. FABL
• Ahlaki bir ders vermek amaciyla
  hayvanlari,bitkileri,
• cansiz varliklari kisilestirerek yazilan
  hikaye siirlerdir
• Bu türün en büyük ustasi AISIPOStur,
• La Fontaine Aisipostan etkilenerek bu türde
  güzel eserler vermistir.
• Türk edebiyatinda ilk çevirilerini SINASI
  yapmistir

18

• 3. MANZUM HIKAYE
• Menkibeleri ögretmek amaciyla, siir seklinde
  anla-
• tan ürünlerdir.
• Orhan VELI, Nasreddin HOCA hikayelerini
  böyle
• Anlatmistir.

19
DRAMATIK SIIR

• Insan yasaminin degisik boyutlarini ,tutku, özlem
  ,istek, kaygi ve korkularini gerçege uygun
  biçimde eyleme dönüstürerek veren siirlere
  dramatik siir denir.
• Dramatik siir bir yönüyle siir epik siirle
  kesisir.Kimi edebiyat kuramcilarina göre dramatik
  siir ,epik siirden dogmus ve tiyatroyu
  olusturmustur.
• Manzum yazilmis tiyatrolar(tragedyalar,komedyalar
  ve dramlar)dramatik siir örnekleridir.Dramatik
  siirler , tiyatro türlerinde konusma yerine
  kullanilirlar.
• Eski Yunan Edebiyatinda Aiskhylos , Sophokles ,
  Euripides , Aristophanes manzum tiyatrolariyla
  taninmistir.
• Türk Edebiyatinda Namik Kemal,Abdülhak Hamit
  Tarhan , Faruk Nafiz Çamlibel

20
Philokleon Dostlar çoktan duydum
sesinizi Ama çikip gelemem ardinizdan Birakmiyorla
r beni mahkemeye Gidip yargi vermeye Canlara
kiymaya birakmiyorlar Koro Kimmis o?Söyle
dostlarina Kimmis seni eve kapayan Philokleon
Kendi oglum.Ama duymasin sakin Surda yatmis
uyuyor , Alçak sesle konusun. Koro Niçin
yapiyor bunu? Oglun ne ister senden?
21

• II.ÖYKÜ

22
ÖYKÜ

• Olmus ya da olmasi mümkün olaylari anlatan kisa
  yazi
• Öyküde ele alinan kisiler çogu zaman yasamlarinin
  belli
• ve kisa bir ani içinde izlenir.
• Karakterlerin yalniz bir yüzü içinde
  durulurayrintilara
• girilmez.
• Öykü türünün kurucusu Italyan sanatçi
  Boccaciodur.
• Fransiz Edebiyatinda- Mauppasant
• Rus Edebiyatinda- Çehov
• Amerikan Edebiyatinda- OHenry
• ÖYKÜNÜN ÖGELERI
• A) ANLATICI
• B) OLAY ve DURUM
• C) KISI ve KARAKTER
• D) YER ve ZAMAN

23
ÖYKÜ TÜRLERI

• 1)OLAY ÖYKÜSÜ (MAUPASSANT TARZI HIKAYE)
• Öykücü giris ,gelisme ve sonuç bölümleri içinde
  olayi aktarir.Önce gerilimi arttirir ,sonra
  gerilimi düsürür.
• Dünya edebiyatindaki öncüsü Fransiz
  sanatçi-MAUPPASANT
• Türk Edebiyatinda ÖMER SEYFETTIN ,
  REFIK HALIT KARAY
• RESAT NURI
  GÜNTEKIN , Y.KADRI
• 
  KARAOSMANOGLU,SABAHATTIN ALI

www.edebiyatogretmeni.net
24
ÖYKÜ TÜRLERI

• 2)DURUM/KESIT ÖYKÜSÜ (ÇEHOV TARZI HIKAYE)
• Bu tür öyküde yazar, ya yasamdan okuyucuya bir
  kesit sunar ya da bir insanlik durumunu belli bir
  ortam içinde aktarir.
• Kesit öyküsünde olayin ve gerilimin yerini
  belli bir ortamdan kaynaklanan izlenimler
  ,çagrisimlar almistir.
• Konular günlük yasamin içinden gelisigüzel
  çikarilir.
• Bu tür öykülerde serim,dügüm,çözüm gibi bölümlere
  rastlanmaz.
• Dünya Edebiyatindaki öncüsü Rus sanatçisi A.ÇEHOV
• Türk Edebiyatinda SAIT FAIK ABASIYANIK,MEMDUH
  SEVKET ESENDAL

25

• TÜRK EDEBIYATINDA ÖYKÜ
• Öykü türü edebiyatimiza Tanzimatla birlikte girdi
• Ilk öykü- Letaif-i Rivayat (Söylenen Güzel
  Hikayeler)-AHMET MITHAT
• Kissadan Hisse AHMET MITHAT
• Batili anlamda ilk öykü örnekleri-Küçük
  Seyler-SAMIPASAZADE SEZAI.
• Türk öyküsü Milli edebiyat döneminde ÖMER
  SEYFETTINle çikis yapmistir.
• MEMDUH SEVKET ESENDAL,
• SAIT FAIK ABASIYANIK,
• TARIK BUGRA
• SABAHATTIN ALI ,
• HALDUN TANER le gelismistir.

26

• III . ROMAN

27
ROMAN

• Yasanmis ya da gerçege uygun biçimde tasarlanmis
• olaylari yer ve zaman göstererek anlatan ,öyküden
• daha uzun yazilara roman denir.
• Ögeleri açisindan romanla öykü arasinda fark
  yoktur.
• Ancak bu ögeler romanda daha ayrintili ,kapsamli
  biçimde
• yer alir.
• Roman kisileri çok ayrintili biçimde tasvir
  edilir
• ruh çözümlemelerine romanda daha genis yer
  verilir.
• Romanda anlatim birinci ya da üçüncü kisi
  agzindan yapilabilir.
• Degisik yazi türlerinin özelliklerinden de
  yararlanilabilir.(Mektup,ani,günlük,deneme,gezi
  yazisi)
• Goethe-Genç Wertherin Acilari (mektup)
• Resat Nuri-Bir Kadin Düsmani (mektup)
• Yakup Kadri-Anamin Kitabi (otobiyografi)

28
ROMAN TÜRLERI

• 1)KONU ve TEMALARINA GÖRE ROMANLAR
• a)Macera (Serüven)Romanlari
• b)Tarihsel Romanlar
• c)Sosyal Romanlar
• d)Psikolojik Romanlar
• 2)AKIMLARINA GÖRE ROMANLAR
• a)Klasik Roman
• b)Romantik Roman
• c)Realist Roman
• d)Naturalist Roman

29

• MACERA(SERÜVEN) ROMANLARI
• Günlük yasamda her zaman rastlanmayan,sasirtici,de
  gisik
• ve esrarli olaylari konu eden romanlaridir.
• Kahramanlar çok hareketli,kurnaz ,cesur ve
  hareketlidir.
• Macera romanlarinda olaylarin geçtigi yer sik sik
  degisir.
• Robinsen Crusoe-Daniel DEFOE
• Iki Sene Mektep Tatili-Jules VERNE
• Kim-Rudyard KIPLING
• Hasan Mellah-A.MITHAT
• Polisiye ve egzotik romanlarda macera romanlari
  kapsaminda
• düsünülebilir.
• Polisiye romanlarda hirsizlik,soygun ve cinayet
  olaylari islenir.
• A.Christie-Nilde Ölüm,Sark Ekspresinde Cinayet
• Egzotik romanlarda Avrupaya uzak ülkelerin
  manzaralarini,

30

• TARIHSEL ROMANLAR
• Tarihin degisik dönemindeki olaylari isler.
• Kahramanlar gerçek veya düssel olabilir.
• Anlatilanlar tarih gerçeklerine çogu kez
  uygundur.
• Tarihsel roman, Romantizmin bir ürünüdür.
• Dünya Edebiyatinda bu türün ilk örnegini Ingiliz
  Walter Scott vermistir.
• Türk Edebiyatinda ise tarihi roman ilk Ahmet
  Mithat-YENIÇERILER
• Batili anlamda ilk tarihsel romanimiz Namik
  Kemal-CEZMI
• Wawerley- Walter SCOTT
• Ivanhoe- Walter SCOTT
• Monte Cristo- Alexandre DUMAS
• Taras Bulba- GOGOL
• Salambo- G.FLAUBERT
• Devlet Ana- Kemal TAHIR
• Küçük Aga- Tarik BUGRA
• Deli Kurt- Nihal ATSIZ

31

• SOSYAL ROMANLAR
• Toplumsal sorunlari isleyen romanlar bu gruba
  girer.Bu tür
• romanlarda sosyal olay ve olgularin
  (ihtilaller,sinifsal kavgalar,
• irkçilik, köyden sehre göç,yoksulluk)nedenleri
  üzerinde durulur.
• Töre romanlari ve tezli romanlar olmak üzere
  ikiye ayrilir
• Halide Edip ADIVAR SINEKLI BAKKAL (Töre romani)
• Hüseyin Rahmi GÜRPINAR- BEN DELI MIYIM? (Tezli
  roman)
• SEFILLER-Victor HUGO
• MEYHANE-Emile ZOLA
• GAZAP- John STEINBECK
• BEREKETLI TOPRAKLAR ÜZERINDE-Orhan KEMAL

32

• PSIKOLOJIK ROMANLAR
• Roman kahramanlarinin ruh çözümlemeleri
  yapilironlarin insanlara,olaylara
• ve topluma bakisi yansitilir.
• Bu tür romanlara tahlil romani adi verilir.
• Psikolojik roman türünün ilk örnegi
• M.de la FAYETTEnin LA PRINCESSE DE CLEVES
• Türk Edebiyatinda bu türün ilk örnegi
• Mehmet RAUF- EYLÜL
• Genç Wertherin Acilari-GOETHE
• Suç ve Ceza-DOSTOYEVSKI
• 9.Hariciye Kogusu-PEYAMI SAFA
• Bir Tereddüdün Romani-PEYAMI SAFA

33

• KLASIK ROMAN
• Bu akimda roman türü çok az gelismistir.
• M.De la FAYETTE- Princesse de Cleves

34

• ROMANTIK ROMAN
• Klasik akima tepki olarak dogan Romantizm
  ,olaylarin
• duygusal açidan yansitilmasina önem verir ve
  kuralciligi
• reddeder.
• Victor HUGO- SEFILLER
• Namik KEMAL-INTIBAH

35

• REALIST ROMAN
• Olaylari ,insanlari ve toplumlari gerçekçi açidan
  
• Yansitan romanlardir.
• Stendhal-KIZIL VE KARA
• Tolstoy-SAVAS ve BARIS
• Halit Ziya-MAI ve SIYAH

36

• NATURALIST ROMAN
• Olaylari ve kisileri bir bilim adami gözüyle
  inceleyen
• naturalist romancilar gerçekçiligi ileri boyuta
• götürmüslerdir.
• Emile ZOLA MEYHANE
• Alphonse DAUDET-JACK

37

• TÜRK EDEBIYATINDA ROMAN
• Türk edebiyatinda roman Tanzimatla girmistir.
• Ilk yerli roman Semsettin Sami-Taasuk-i Talat ve
  Fitnat(1872)
• Ilk çeviri roman Yusuf Kamil Pasa-Telemak
  (Fenelondan)(1859)
• Batili anlamda Modern Türk romaninin kurucusu
  Halit Ziya Usakligil
• Türk romani teknik açidan Servet-i Fünun
  döneminde güçlenmis,
• Cumhuriyet döneminde iyice gelismistir.

38

• IV. TIYATRO

39
TIYATRO

• Yasamdaki olaylari sahnede canlandirma sanatina
• tiyatro denir.
• Drama ya da tiyatro eseri olaylari olus halinde
  gösterir.
• Tiyatro eserlerinde olaylar yazarin agzindan
  anlatilmaz, eserdeki kisiler tarafindan dogrudan
  dogruya söylenir,yapilir.
• Bir tiyatro eserinde iki temek öge vardir
• a)Olay Eyleme dönüsmüs tutkular,özlemler,d
  üsler ve istekler olaylari olusturur.
• b)Kisiler Olaylarin ortaya çikislarinda
  etken olan varliklara oyun kisileri adi verilir.
• Tiyatro eserlerinde olay ve kisiler gibi
  temel ögeler yaninda dekor,giysi ve isik gibi
  yardimci ögeler de bulunur.
• Bir tiyatro eseri seri(baslangiç),dügüm(geli
  sim) ve çözüm(sonuç) gibi bölümlerden olusur.

40
TIYATRO TERIMLERI

• Perde Tiyatro eserlerinde konunun ana
  bölümlerinden her birine verilen ad.
• SahneTiyatro eserinde her perde içinde,kisilerin
  girip çikmasiyla olusan daha küçük bölüm.
• Diyalog Kisilerin karsilikli konusmasi.
• Monolog Bir kisinin tek basina konusmasi.
• TiradKisilerin birbirine karsi
  söyledikleri,coskulu ve çok uzun sözler.
• FarsToplumdaki düzensizlikleri alayli anlatimla
  yeren oyun halk komedisi.Fars,Yunan ve Latin
  gelenegine dayanmayan anonim Fransiz komedisidir.
• Feeri Kisileri melek,cin,seytan olan
  oyunlastirilmis masal.
• Jest Tiyatro oyuncularinin el kol hareketleri.
• Mimik Tiyatro oyuncularinin anlamli yüz
  hareketleri.
• PandomimaIçinde konusma olmayan ,tamamen jest ve
  mimiklere dayali seyirlik oyun.
• Melodram 19. yüzyila kadar müzikle karisik çok
  acikli tiyatrolara verilen ad.
• Myster Hristiyanlikla ilgili olaylari konu
  edinen seyirlik kilise oyunu.Amaç dini sevdirmek.

41
www.edebiyatogretmeni.net
42
TRAGEDYA (Trajedi,Aglati)

• TRAJEDI Ilk örnekleri Yunan edebiyatinda görülen
  tragedya ,seyircide acima ve korku duygulari
  uyandirarak ruhu tutkulardan temizlemek amaciyla
  yazilan ve kendine özgü kati kurallari olan bir
  oyun türüdür.
• Konular tarihten ya da mitolojiden alinir.Yunan
  ve Latin mitolojileri,Roma tarihi tragedyalardan
  baslica kaynaklaridir.
• Kahramanlar yüksek tabakadan (krallar,kraliçeler,s
  oylular) ve dogaüstü varliklardan
  (tanrilar,tanriçalar) seçilir.
• Tragedya bastan sona ciddi bir hava içinde geçer.
• Erdeme ve ahlaka deger verilir.Sözgelimi oyunda
  bir kral ,hiçbir zaman kötü özellikleriyle
  tanitilmaz.
• Tragedyalar kesintisiz oynanirperde yoktur.Eser
  birbiri ardindan sürüp gelen diyalog ve koro
  bölümlerinden olusur.
• Tragedyalarda 5 bölüm vardir.Bu bölümler manzum
  olarak yazilmistir.
• Koro,eski Yunan tiyatrosunun temel
  ögesidir.Koro,bir kentin ihtiyarlari ya da
• kadinlarindan
  olusur halki temsil eder.Koro eyleme karismaz
• olup bitenlere
  seyirci kazanir.

43

• Tragedyalar üçbirlik kurali na uygun yazilir.Bu
  kurala göre tek bir ana olay, sahne
  degismeksizin en çok 24 saat içinde
  anlatilmalidir.
• Tragedyalarda vurma,yaralama ,öldürme gibi
  olaylara seyircinin gözü önünde yer
  verilmezbunlar disarida gerçeklesir,sahneye
  haberi ulastirilir.
• Eserde yüksek agirbasli bir dil kullanilirkaba
  saba sözlere yer verilmez.

Aiskhyleos(M.Ö.525-456) Sophokles(M.Ö.495-406) Eski Yunan Edebiyati Euripides(M.Ö.480-406) Corneille(1606-1684) Racine(1639-1690) 17.yy. Fransiz Edebiyati
44
KOMEDYA (Komedi,Güldürü)

• KOMEDYA Insanlarin ve olaylarin gülünç yanlarini
  ortaya koyan oyun çesidine komedya denir.Bu türde
  tragedya gibi sarap tanrisi Dionysos adina
  yapilan törenlerden dogmustur.
• Konular çagdas toplumdan ve günlük hayattan
  alinir.
• Komedyada amaç kisisel ve toplumsal
  bozukluklarin gülünç yanlarini göstererek
  seyirciyi dogru düsündürmektir.
• Vurma ,yaralama gibi olaylara sahnede yer
  verilebilir.
• Üslupta soyluluk aranmazher türlü kaba sözlere
  ve sakalara anlatimda yer verilir.
• Nazimla yazilir.17. yüzyil Fransiz komedyasinda
  düzyazi biçiminde yazilmis oyunlar da vardir.
• Diyalog ve koro bölümlerinden olusur.
• Eser,kesintisiz oynanir ve bes bölümden olusur.
• Üçbirlik kuralina uyulur.

45

• KOMEDI TÜRLERI
• A) Karakter Komedyasi insan karakterlerinin
  gülünç ve aksak yönlerini gösteren komedya
  türüdür. Bu tür komedyanin en taninmis örnekleri
  sunlardir
• Cimri, Tartuffe (Moliere)
• Venedik Taciri (Shakespeare)
• B) Töre Komedyasi Toplumun gülünç ve aksak
  yönlerini, gelenek ve törelerin bozuk yanlarini
  gösteren komedyadir.Asagida belirtilen eserler bu
  türün önemli örnekleridir
• Esek Arilari (Aristophanes)
• Gülünç Kibarlar (moliere)
• Müfettis (Gogol)
• Sair Evlenmesi (Sinasi)
• B) Enrika Komedyasi Olaylari merak uyandiracak
  ve insani sasirtacak biçimde anlatan tiyatro
  türüdür.Entrika komedyasina su örnekler
  verilebilir
• Scapinin dolaplari (Moliere)
• Yanlisliklar komedyasi (Shakespeare)

46
ÖNEMLI KOMEDYA SANATÇILARI

• Aristophanes(M.Ö.445-385) Yunan Edebiyati
• Menanadros(M.Ö 254-184)
• Plautus(M.Ö 254-184) Latin
  Edebiyati
• Terentius(M.Ö 195-159)
• Moliere(1622-1676)---------Fransiz Edebiyati
• Ben Johnson(1573-1637)---------Ingiliz Edebiyati
• Gogol(1809-1852)-----------Rus Edebiyati

47
DRAM

• A)BURJUVA DRAMI
• Fransiz filozofu Diderot (1713-1784)un
  Tragedyaya karsi çikmasiyla ortaya
  çikmistir.Burjuva draminda günlük olaylari
  islemek, orta sinifa seslenmek ,güzel ile
  faydaliyi göstermek ,ahlakçi görüsü vurgulamak ve
  günlük yasayisin dogal dili olan nesir ile yazmak
  baslica amaçlari olmustur.
• B)ROMANTIK DRAM
• 19. yüzyilin ilk yarisinda Romantizm akimiyla
  birlikte ortaya çikan romantik dram,tragedyanin
  belli kurallarini yikmak amaci gütmüstür.
• Ilk örneklerini Sheakspeare vermistir.
• Alman Edebiyatinda Goethe,Schiller gibi
  sanatçilarin ilgisini kazanmistir.
• Romantik dramin ilkelerini ilk kez Fransiz
  sanatçi Victor Hugo-Cromwell önsözü
• Olaylar tarihten ya da günlük hayattan
  alinabilir.
• Oyunda acikli ve gülünç olaylar bir arada
  verilebilir.
• Nazim ya da nesir biçiminde yazilabilir.
• Klasik tiyatronun zamanda ve mekanda birlik
  kuralina uyma zorunlulugu yoktur.
• Kahramanlar her tabakadan seçilebilir.
• Aci veren olaylar sahnede gösterilebilir.
• Perde sayisi yazarin istegine baglidir.
• Yerli hayata ve ulusal konulara önem verilir.

48

• C)ÇAGDAS(MODERN) DRAM
• Dram türü Romantik akimin etkili oldugu
  dönemlerden sonra da biçim ve içerik
  degisiklikleriyle yeni boyutlar kazanmis ve
  günümüze dek gelmistir.
• Günümüzde degisik akim ve görüslerin
  dogrultusunda dramlar yazilmakta ve bunlar çagdas
  dram kapsaminda degerlendirilmektedir.
• ÖNEMLI DRAM SANATÇILARI

Sheakespeare (1564-1616)--------Ingiliz Edebiyati Lessing(1729-1781) Goethe(1729-1832)---------Alman Edebiyati Schiller(1759-1805) Diderot(1713-1784) Victor Hugo(1802-1885)---------Fransiz Edebisyati
49
V.FABL
50
FABL

• Genellikle kahramanlari bitkiler ve
  hayvanlardan seçilen basinda ya da sonunda bir
  ögüt veren ,manzum ya da düzyazi biçiminde
  olusturulan hikayelere fabl denir.
• Kahramanlar bitkiler,hayvanlar olmasina ragmen
  aslinda anlatilan insanlardir.
• Fabllar da bir tür masal sayilir.
• Fabllarda kisilestirme ve intak sanatindan
  yararlanilir.
• Fabllar ,masallardan sonunda bir ahlak dersi
  vermesi yönüyle ayrilir.
• Bir ahlak dersi verdigi için çocuk egitiminde
  sikça kullanilir.
• Bu türde de serim ,dügüm, çözüm bölümleri
  bulunur.
• Fabllarda didaktik siir örnekleridir.

Aisoposun Fabllari(Yunan Edebiyati) Pança Tantra (Hintli filozof Beydebanin bu eseri dilimize Kelile ve Dimne adiyla çevrilmistir.Bu eser Bati dillerinde de çevrilmistir.) La Fontainein Fabllari (Fransiz Edebiyati)
51

• TÜRK EDEBIYATINDA FABL
• Ilk örnek Seyhi-HARNAME(18.YY)
• Batili anlamdaki ilk fabl SinasiESEK ile
  TILKI,ARI ile SIVRISINEK
• Recaizade M.Ekrem-La Fontaine den çeviri
• Cumhuriyet döneminde Orhan Veli Kanik,Sabahattin
  Eyüboglu
• (La Fontaineden çeviri)

52
VI.MASAL
53
MASAL

• Genellikle halkin yarattigi agizdan
  agiza kusaktan kusaga sürüp gelen ,çogunlukla
  olaganüstü durum ve olaylari yine olaganüstü
  kahramanlara baglayarak anlatan halk hikayelerine
  masal denir.
• Masal anonim bir türdür.
• Masallarda iyilik-kötülük, dogruluk-haksizlik,
  adalet-zulümgibi zit durumlarin temsilcisi olan
  kisilerin mücadelelerinden veya insanlarin
  ulasilmasi güç hayallerden söz edilir.
• Masallarda yer ve zaman kavramlari belirsizdir.
• Anlatimda genelde genis zaman ve ögrenilen geçmis
  zaman kipi kullanilir.
• Anlatim kisa ve yogundur.
• Masal kisileri her tabakadan seçilebilir.
• Masallarda milli ve dini motiflere hiç yer
  verilmez.
• Masallarda genellikle bir egitim amaci
  saklidir.Bu yönüyle didaktik bir özellik tasir.
• MASAL TÜRÜNÜN
  ÖNEMLI ESERLERI

Bin Bir Gece Masallari (Dogu ülkelerinin masallari) Grimm Kardeslerin Masallari(Alman Edebiyati) Andersen Masallari(Danimarka Edebiyati) Perrault Masallari (Fransiz Edebiyati)
54
VII.DENEME
55
DENEME

• Bir yazarin herhangi bir konu üzerinde
  kesin yargilara varmadan kisisel görüs ve
  düsüncelerini anlattigi yazi türüne deneme
  denir.
• Insani ilgilendiren her sey denemenin konusu
  olabilir.Konu sinirlamasi yoktur.
• Denemeci bilgiçce bir tutum takinmaz,okuyucu ile
  sicak bir iletisime geçer.
• Deneme yazari ,yazisini konusma havasi içinde
  yazar.
• Deneme makalede oldugu gibi öne sürülen bir
  görüsü ,bir düsünceyi kesin ve degismez bir
  sonuca baglamaz.
• Deneme yazari konusunu islerken bir düsünceden
  digerine geçer.

Bu türün kurucusu Montaigne(Fransiz Edebiyatinda) Bu türün öncüsü Bacon(Ingiliz Edebiyatinda) Türk Edebiyatinda Deneme Ahmet HASIM ,Yakup Kadri KARAOSMANOGLU, Nurullah ATAÇ,Sabahattin EYÜPOGLU,Suut Kemal YETKIN,Ahmet Hamdi TANPINAR, Mehmet KAPLAN , Salah BIRSEL , Melih Cevdet ANDAY
56
VIII. MAKALE
57
MAKALE

• Okuyucuyu bilgilendirme amaci tasiyan ,her
  türlü olay ya da olguyu
• konu edinen,bilimsel bir nitelikli gazete ya da
  dergi yazilarina makaledenir.
• Her tür konuyu isleyebilirbu tür için bir konu
  sinirlamasi yoktur. Edebiyat,sanat,tiyatro,resim
  ,tip gibi konularda makaleler yazilabilir.
• Makale yazmak ,uzmanlik ister.
• Makalede agirbasli ve ciddi bir anlatim
  vardir.Söz oyunlari, dolaylamalar ,mecazlar bu
  türe uygun degildir.Konu nesnel bir anlayisla
  islenir.
• Makale yazari örnekleme,karsilastirma,tanik
  gösterme,sayisal verilerden yararlanma,tanimlamag
  ibi düsünceyi gelistirme yollarinin birinden ya
  da birkaçindan yararlanabilir.
• Yazar,makalenin girisinde öne sürdügü sav ya da
  düsünceyi kanitlamak zorundadir.
• Makalede açiklayici ve tartismaci anlatim
  biçimlerinden en genis biçimde yararlanilir.

Ilk makale Sinasi - Tercüman-i Ahval Gazetesi Mukaddime(Önsöz) (1860)
58
IX. FIKRA
59
FIKRA

• Gazete ya da dergilerin belirli
  yerlerinde yayimlanan güncel,siyasal ,toplumsal
  sorunlari kisisel görüsle ele alip isleyen
  yazilara fikra(köse yazisi) denir.
• Fikralar güncel bir olayi konu edinirler.Gazeteler
  in belli bir kösesinde yayimlanan bu yazilarin
  yarina kalirligi yoktur.
• Fikra yazari isledigi konuyu görüsleri açisindan
  degerlendirir.Bunu yaparken bir görüsü ayrintiyla
  ele alma ,kanitlama yoluna gitmez.
• Fikrada anlatim yalin ve yogundur.
• Yazar çok çesitli konulardan söz açabilir.
• Düsünsel bir planla yazilir ve degisik anlatim
  biçimlerinden yararlanilir.
• Bu tür edebiyatimiza Tanzimatla birlikte
  girmistir.

GÜNÜMÜZÜN ÖNEMLI FIKRA YAZARLARI Hasan CEMAL, Çetin ALTAN ,Oktay AKBAL ,Güngör MENGI, Engin ARDIÇ, Ilhan SELÇUK ,Mehmet BARLAS, Fehmi KORU
60
X.ELESTIRI
61
ELESTIRI

• Bir sanat eserini ,sanatçiyi ayrintili
  biçimde tanittiktan sonra onun olumlu ya da
  olumsuz yanlarini somut verilere dayanarak
  yargilayip degerlendiren yazi türüne elestiri
  denir.
• Her eser ya da sanatçi elestiri konusu olabilir.
• Elestiride bir eser olumlu ve olumsuz yönleriyle
  ele alinir.
• Elestiri dogrudan esere yönelik olmalidir.
• Iyi bir elestiri öznellikten uzaktir.
• Elestiride daha çok açiklama ,tartisma,örnekleme,t
  anik gösterme gibi yöntem ve tekniklerden
  yararlanilir.

Ilk elestiri-Latifi tezkiresi(16.yy) Ilk elestiri örnegi-Namik Kemal Lisan-i Osmaninin Edebiyati Hakkinda Bazi Mulahazati Samildir(1866) Ziya Pasa-Siir ve Insa(1868) Digerleri Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüpoglu ,Ahmet Hamdi Tanpinar, Oktay Akbal,Asim Bezirci, Mehmet Kaplan, Rauf Mutluay, Fethi Naci.
62
XI.RÖPORTAJ
63
RÖPORTAJ

• Bir gerçegin arastirma,inceleme ,gezip görme ve
  sorusturma yoluyla yansitildigi
• yazilara röportaj denir. Röportaj ,gazete ve
  dergilerde yayimlanan
• ögretici niteligi fazla olan bir yazi türüdür.
• Röportaj bilgiyi,haberi, gerçegi çarpici ve yalin
  bir dille anlatir.
• Bütün anlatim biçimlerinden yararlanir.Çogu kez
  öyküsel bir anlatim yöntemini benimser.
• Röportaj ,bir yasam gerçeginden yola
  çikar.Yazar,olaylari nesnel bir tutumla aktarir.

UYARI Röportaj ile gezi yazisi karistirilmamalidir.Bu türler arasinda yöntem yakinligi vardir. Röportajda bir olayi ,bir sorunu aydinlatmak,gerçeklere isik tutmak esastir. Gezi yazisinda ise ,yalnizca gezilen yerlerle ilgili izlenimler dile getirilir.
64
XII.GEZI YAZISI
65
GEZI YAZISI

• Gezilip görülen yerlerin ilgi çekici
  özelliklerini anlatan yazilara gezi yazisi
  denir.Eskiden seyahatname terimiyle karsilanan
  gezi yazisi siradan gözlemleri degil insanlar
  için ilginç sayilabilecek ayrintilari ele alir.
• Yazar kendi duygu ve düsüncelerini ön plana
  çikarmaz.Gördüklerini fotografçi gerçekçilik
  anlayisiyla verir.
• Gezi yazilari toplumlarin yasayis,gelenek ve
  görenekleri hakkinda fikir verir.Bu nedenle de
  tarih,toplumbilim,cografya ve folklor gibi
  bilimlere kaynaklik eder.
• Yalin ve anlasilir bir dil gezi yazilarinin temel
  özellikleridir.
• Gezi yazilari mektup,günlük biçiminde de
  olusturulabilir.

UYARI Edebiyatimizin ilk gezi eseri , Evliya Çelebinin Seyahatnamesidir.
66
GEZI TÜRÜNÜN ÖNEMLI ESERLERI
SEYAHATNAME Evliya ÇELEBI PARIS SEFARETNAMESI Yirmi Sekiz Çelebi MEHMET AVRUPADA BIR CEVELAN Ahmet MITHAT HAC YOLUNDA-Cenap SEHABETTIN FRANKFURT SEYAHATNAMESI-Ahmet HASIM TUNA KIYILARI , HIND , BIZIM AKDENIZ Falih Rifki ATAY ANADOLU NOTLARI R.Nuri GÜNTEKIN MAVI ANADOLU-Azra ERHAT HIROSIMALAR OLMASIN-Oktay AKBAL ÜSKÜPTEN KOSOVAYA (Y.Bülent BAKILER)
67
XIII. SÖYLESI
68
SÖYLESI

• Herhangi bir konuda okuyucuyu
  sikmadan , konusma havasinda yazilan yazilara
  söylesi denir. Batidan söylesi adli bir tür
  alinmis degildir. Cumhuriyet döneminde söylesiye
  daha çok ilgi gösterilmistir.

• Her konuda yazilabilir.
• Konusma havasi tasir.
• Anlatimda içtenlik,yalinlik, duruluk esastir.
• Konuya öznel bir bakisla yaklasilir.
• Her türlü anlatim biçiminde ve tekniginden
  yararlanilir.

RAMAZAN SOHBETLERI (Ahmet RASIM) EDEBIYAT SÖYLESILERI (Suut Kemal YETKIN) ESREF SAAT (Sevket RADO) DILIMIZ ÜSTÜNE SÖYLESILER (M. Cevdet ANDAY)
69
XIV . ANI
70
ANI

• Bir kisinin basindan geçen ya da yasadigi dönemde
  ortaya çikan olay ve olgulari kisisel bilgi ve
  izlenimlerine dayanarak anlattigi yazilara
• ani(hatira) denir.
• Ani türü geçmis zamani anlatir.
• Ani yazisinda nesnellik esastir.Ani yazari
  gerçekleri degistirmeden anlatir.
• Anilar dogrudan anlatim yöntemine dayanir.
• Ani yazisi bir döneme ayna tutmak, onu
  aydinlatmak amaci tasir.
• Ani yazarini anlattiklarini yüzde yüz kanitlamak
  zorunda degildir.

UYARI Ani ile biyografi birbirine karistirilmamalidir.Ani da bir yönüyle otobiyografiye benzer,birinci kisi agzindan anlatilir.Ancak ani yazari salt kendi yasamini yazmazyasadigi dönemi ve çevresindeki kisileri de anlatir.
71
Türk Edebiyatinda ani türünün en eski örnegi
BABÜRSAH in BABÜRNAME adli eseridir.
ESKAL-I ZAMAN , FALAKA - Ahmet RASIM KIRK YIL , SARAY ve ÖTESI H.Ziya USAKLIGIL ÇANKAYA , ZEYTINDAGI - F.Rifki ATAY ZORAKI DIPLOMAT Y.Kadri KARAOSMANOGLU PORTRELER , BIZIM YOKUS Y. Ziya ORTAÇ BOGAZIÇI YALILARI A.Sinasi HISAR GEÇMIS ZAMAN KÖSKLERI A.Sinasi HISAR SIYASI ve EDEBI PORTRELER Y.Kemal BEYTALI
72
XV.GÜNLÜK(GÜNCE)
73
GÜNCE

• Bir kimsenin günlük yasamdan
  edindigi izlenimleri ,bu izlenimlerin yarattigi
  duygu ve düsünceleri ,tarih belirterek ,günü
  gününe anlattigi yazilara günlük(günce)denir.
• Günü gününe tutulan ani niteligi tasir.
• Anlatilanlar öznel bir yaklasimla verilir.
• Anlatimda iç konusma tekniginden yararlanilir.
• Dogrudan anlatim yöntemi benimsenir.
• Her olay,olgu konusu olabilir.

UYARI Günlük terimi Tanzimattan sonra ruzname ile karsilanmistir. Divan edebiyatindaki vakayinameler de bir türlü günlük sayilir. Edebiyatimizda günlük terimini ilk kez Falih Rifki Ataydir. Günlük ile ani birbirine karistirilmamalidir.Günlükleri anilardan ayirangünlüklerin günü gününe yazilmasidir. Günlük bir edebiyat türü olarak asil kimligini 1940tan sora kazanmaya baslamistir.
74

• Türk Edebiyatinda Günlük
• Edebiyatimizda günlük ,fazla yaygin olmayan bir
  türdür.
• Önemli Eserler
• Günce (Nurullah ATAÇ)
• Geçmisin Kuslari (Oktay AKBAL)
• Günlük (Salah BIRSEL)

75
XVI.BIYOGRAFIOTOBIYOGRAFI
76
BIYOGRAFI

• Herhangi bir alandaki çalismalariyla
  ün kazanmis , sanata ve kültüre hizmet etmis
  kisilerin yasamini bütün yönleriyle inceleyerek
  okura bilgi vermeyi amaçlayan yazilara
  biyografi(yasamöyküsü) denir.
• Taninmis kisiler konu edilir.
• Anlatilanlarinbelgelere,kanitlara dayanmasi
  gerekir.
• Yazarin aktaran konumunda oldugu üçüncü kisili
  anlatimla yazilir.
• Okuyucuya bilgi verme ,izlenim kazandirma amaci
  tasir.
• Anlatimda öyküleme ve açiklamalardan
  yararlanilir.
• Anlatilanlar kronolojik bir sira içinde verilir.

Uyari Divan Edebiyatindaki karsiligi tezkiredir. Edebiyatimizin ilk tezkiresi sayilan Mecalisün Nefais i ünlü Çagatay sairi Ali Sir Nevai yazmistir. AhmetHasim veSiiri(A.Sinasi Hisar) TekAdam(Sevket Süreyya Aydemir) Yahya Kemal(A.Hamdi Tanpinar) Tevfik Fikret(Mehmet Kaplan)
77
OTOBIYOGRAFI

• Bilim ,sanat,edebiyat,siyasetalanlarinda
  n birinde ün kazanmis kisilerin kendi yasamlarini
  kendilerinin yazmasiyla ortaya çikan eserlere
  otobiyografi (özyasamöyküsü) denir.
• Biyografi ve Otobiyografi Arasindaki Farklar
• Biyografide dolayli , otobiyografide dogrudan
  anlatim vardir.
• Biyografide nesnellik ,otobiyografide yer yer
  öznellik agir basar.
• Biyografi,tanitilan kisiyi çevresiyle birlikte
  ele alir otobiyografide ise kisi anlatilanlari
  kendisiyle sinirlar.
• Biyografi kisinin dis dünyasina ,otobiyografi iç
  dünyasina yöneliktir.
• Biyografide belgeler,otobiyografide bellek önem
  kazanir.

Halit Ziya USAKLIGIL KIRK YIL Aziz NESIN - BÖYLE GELMIS BÖYLE GITMEZ
78
XVII. MEKTUP
79
MEKTUP

• Kisinin uzun süreli ayriliklarda
  gördüklerini , duygu ve düsüncelerini
  uzaktaki kisilerle paylasmak amaciyla yazdigi
  yazilara mektup denir.
• Konular ve yazilis amaçlari bakimindan mektuplar
• Özel mektup Birbirlerini çok yakindan taniyan
  kisilerin içten senli benli yazdigi mektuplardir.
• Resmi mektup Resmi kuruluslarin birbiri
  arasindaki yazismalari ya da kuruluslara sunulan
  dilekçeler ,özel kurum ve kuruluslar arasindaki
  yazismalardir.
• Yazinsal(edebi)mektup Özel mektuplarin yazari
  bir sair ,romanci ve öykücüdür.
• Açik mektup Bir kisiden baska bir kisiye
  yazilan ama herkesin okumasi için gazete ve
  dergilerde yayimlanan düsünsel ve yazinsal
  boyutlu mektuplardir.

Genç Wertherin Acilari GOETHE Handan HALIDE EDIP ADIVAR Bir Kadin Düsmani RESAT NURI GÜNTEKIN
80
XVIII. SÖYLEV
81
SÖYLEV

• Bir topluluga belli düsünceleri
  asilamak o toplulugu duygulandirip coskulandirmak
  amaci tasiyan güzel ve etkili konusmaya söylev
  (nutuk) denir.
• Eskiden bir topluluk karsisinda söz
  söylemenin kurallarini söz söylemenin kurallarini
  belirten sanata hitabet deniliyordu.
• Söylevler konularina göre degisik isimler
  alir Siyasi, askeri, dini, hukuki,söylev
• Yunan edebiyatinda DEMOSTHENES
• Latin Edebiyatinda ÇIÇERO
• Türk Edebiyatinda
• Türünün ilk örnegi olarak Orhun
  Yazitlari(8.yy.)
• Kurtulus Savasi yillarinda Mehmet Akif Ersoy
  Halide Edip Adivar Hamdullah Suphi Tanriöver
• Atatürkün Cumhuriyetin kurulusunun 10.
  yilinda yaptigi konusma

82
HAZIRLAYAN TÜRK DILI VE EDEBIYATI
ÖGRETMENI SERDAR GÜL
INSAN YENILINCE DEGIL, PES EDINCE TÜKENIR
www.edebiyatogretmeni.net