Slayt 1

1
EDEBI SANATLAR
www.edebiyatogretmeni.net
2
(No Transcript)
3
(No Transcript)
4
(No Transcript)
5
MECAZ (DEGISMECE)
Bir sözcügün gerçek anlami disinda, baska anlama
gelecek sekilde, kullanilmasidir.
Ise geç kalan çiragi görünce, usta
iyice köpürmüstü.
Ask söyletir en yanik türküleri.
Adam, kendisine
rüsvet vermek isteyeneKirli parayla ailemi
geçindiremem. dedi.
Sikintidan patladim.
Ö R N E K
6
MECAZ-I MÜRSEL (AD AKTARMASI)
Bir sözün, benzetme amaci güdülmeden,
kendisiyle ilgili baska bir söz
yerine kullanilmasidir. Bu sanatta da sözcükler
gerçek anlami disinda kullanilir.
ÖRNEK Evet, oglum Hoca
sevmezdi, bilirim sarayi Ama
sövmezdi de hoslanmadigindan dolayi.
Bu
içecekler karsi masadan gönderildi.

Gelip geçen her yüzde gizli bir akis sakli
7

• Bu sanati günlük hayatta çok kullaniriz ama
  farkinda degiliz.
• Nasil mi?
• Otobüse bindiniz. Parayi çikardiniz ve
  soföre uzatip Bir kisi alir misiniz?
• dediniz. Soför koltuktan kalkip bir kisi
  (yolculardan biri) alip kasaya sokmak
• için ugrasiyor mu?
• Hayir.
• Parayi alip kasaya koyuyor.
• Siz kisiyi para yerine kullandiniz ve
  aralarinda benzerlik yok.
• Bilmediginiz bir sehre gittiniz. Elinizde
  adres var ama nafile bulamadiniz
• gideceginiz yeri. Arkadasiniz size söyle bir
  öneride bulunuyorAdresi su dük-
• kana soralim.
• Siz de bunun üzerine söyle mi dersiniz
  Abi saçmalama dükkan nasil ko-
• nussun?
• Tabiki aklinizdan bu geçmez.
  Arkadasinizin aslinsa dükkandaki birini
• kastettigini anlarsiniz.

8
TESBIH (BENZETME)
Aralarinda ilgi bulunan iki kavramdan,
ilgili olduklari konuda, zayif olani güçlü olana
benzetmektir.

• Bir Tesbihte dört unsur vardir
• BENZEYEN Nitelikçe güçsüz olan.
  TEMEL ÖGELER
• KENDISINE BENZETILEN Nitelikçe güçlü olan.
• BENZETME YÖNÜ Benzetilen ögeler arasindaki ortak
  ilgi. YARD.ÖGELER
• BENZETME EDATI Benzetme sirasinda kullanilan
  edat.

ÖRNEK Gülle kursun yagmur gibi
yagarken K. BENZETILEN
BENZEYEN EDAT BENZ.YÖNÜ
9
Dört Çesit Benzetme Vardir
AYRINTILI BENZETME Dört ögesi de kullanilan
benzetme. ÖRNEK Sular öyle temiz ki
annemin yüzü gibi KISALTILMIS BENZETME Benzetme
yönü olmayan benzetme. ÖRNEK
Senyuva apartmani bodrum kati Kutu
gibi bir dairede otururlar. PEKISTIRILMS
BENZETME Benzetme edati olmayan
benzetme. ÖRNEK Yollar, köyleri saran
eskimis çerçeveler. YALIN BENZETME Sadece temel
ögelerle yapilan benzetme. ÖRNEK
Selviler içinde bir alev Emirsultan.
10
ISTIARE (EGRETILEME)
Benzetmenin temel ögelerinden sadece biri
kullanilarak yapilan benzetmedir (Bir sözün,
benzetme amaciyla, baska bir söz yerine
kullanilmasidir.)
11
Açik Istiare Örnekleri
Karadutum, çatalkaram, çingenem Nar tanem, nur
tanem, bir tanem Seni
seven asik neylesin mali Yumdukça gözünden döker
mercani Havada bir dost
eli oksuyor tenimizi.
Içimde savrulur kül dertli dertli
Kapali Istiare Örnekleri
Can kafeste durmaz uçar Dünya bir han, konan
göçer. Bir arslan miyav
dedi Minik fare kükredi Fareden korktu kedi Kedi
pir uçuverdi. Çamlar
hüzünlü, yollara düsmüs sögüt,çinar Yaprak döküp
huzura kapanmisti sonbahar.
12
KINAYE (DEGINMECE)
Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamini
düsündürecek sekilde kullanilmasi

• ÖRNEKLER
• Ates olmayan yerden duman çikmaz.
• Korkma sönmez bu safaklarda yüzen al sancak
• Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak
• Ahir agardi tanyeri res-i cibalden
• Serhadde yol göründü Acem tahtgahina
• Yumdu dünyaya ela gözlerini
• Bulamadim dünyada gönüle mekan
• Nerde bir gül bitse etrafi diken
  

13
Anlasilmadi galiba. Bir de bunu okuyun
bakalim. Yahya Kemal bir gün Bab-i Ali
yokusunu çikiyor. Iri, hantal, agir
gövdesini zorlukla tasiyor. Derken ilerde kösede
bir bakkal dükkani ve dükkanin önünde Bir tabure
görüyor. O kadar yorulmus ki kendini zor atiyor
tabureye Oooooohh! Bakkal amca içerde
ellerini ovusturup - Aha yagli bir müsteri
geldi. Yahya Kemalin yanina gidip -
Efendim hos geldiniz. Ne alirdiniz? Yahya
Kemal - Izin verirsen nefes
alacagim. Yagli müsteri Sisman, göbekli.gtgtgt
gerçek anlami Parasi çok
olan.gtgtgt mecaz anlami
Nefes alacagim Soluk alip vermek.gtgtgt gerçek
anlami
Dinlenmek.gtgtgtgt mecaz anlami.
14
TESHIS (KISILESTIRME)
Insan disindaki varliklari insan gibi düsünerek
onlara insani özellikler yüklemek.

• ÖRNEKLER
• Bütün kusurumu toprak gizliyor
• Merhem çalip yaralarim düzlüyor.
• Içmis bir geceyi bir yudumda
• Gögün magrur bakisli
  bulutlari.

INTAK (KONUSTURMA)
Insan disindaki varliklarin konusturulmasi.
ÖRNEK Dallar bir gün dedi ki
tomurcuga -Tenimde bir yara isler
gibisin
15
TARIZ (SITEM,IGNELEME)
Bir kimseyi ignelemek amaciyla, bir sözü
karsitini düsündürecek sekilde kullanma.
ÖRNEKLER
Vermedi ablukada san-i
donanmaya halel Ingiliz
devletine olsa sezadir amiral
Bir
yetim görünce döktür disini
Bozmaya çalis halkin isini
Bir
kurusu bine çikar hileyle
Hilekarlik hos bir sanattir usanma
16
TEZAT (KARSITLIK)
Birbirine karsit kavram ya da düsüncelerin bir
arada kullanilmasidir
ÖRNEKLER Ömrümde zararsiz günümü
bilmem Her senede yüz
milyonluk karim var.
Gülen
çehremi görüp Sanmayin beni
bahtiyardir. Her kahkahanin
içinde Bir damla gözyasi
var.
Neden böyle düsman
görünürsünüz Yillar yili dost
bildigim aynalar
17
TEVRIYE (IKIANLAMLILIK)
Birden çok gerçek anlami olan sözcügü
gerçek anlamlarini düsündürecek sekilde kullanma.

ÖRNEKLER Bu kadar letafet çünkü
sende var Beyaz gerdanina bir
de ben gerek
Bir buse mi bir gül mü
verirsin dedi gönlüm Bir nim
tebessümle o afet gülü verdi.
Bize
Tahir Efendi kelp demis
Iltifati bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
Itikadimca kelp tahirdir.
18
MÜBALAGA (ABARTMA)
Bir olayi ya da durumu oldugunda büyük veya küçük
göstermek.
ÖRNEKLER
Ey bu topraklar için topraga düsmüs asker!
Sana dar gelmeyecek makberi kimler
kazsin? Gömelim gel seni
tarihe! desem sigmazsin.

Merkez-i hake atsalar da bizi
Kürre-i arzi patlatir çikariz

Vurdukça efelerin yere çiplak dizleri
Korkudan daglarin uçuyor benizleri
19
HÜSN-I TALIL (GÜZEL NEDEN BULMA)
Bir olayin ya da durumun meydana gelisini baska
bir nedenle anlatma.
ÖRNEKLER Bakmaz misin
Karacoglan haline Garip
bülbül konmus gülün dalina
Kadrini bilmeyenler alir eline
Onun için egri biter menevse

Konya Ovasinin ufuklari mavi degil, sapsaridir.
Siz bunun rüzgarin kaldirdigi tozlardan
böyle oldu- gunu söyleyeceksiniz ben
Konya hapishanesinde ya- tan Zagar
Mehmetin benzinin sariligindan diyecegim.
www.edebiyatogretmeni.net
20
TENASÜP (UYGUNLUK)
Anlamca birbiriyle ilgili
sözcükleri bir arada kullanmak. NOT Tenasüp
olmasi için anlamca ilgili sözcükler arasinda
karsitlik olmamasi gerekir.

ÖRNEKLER Mest olupdur
çesm ü ebrunun hayalinde imam
Okumaz mihrabda bir harf-i Kuran-i dürüst

Suya versün bagban gülzari zahmet
çekmesün Bir gül açilmaz
yüzün tek verse bin gülzare su

21
TECAHÜL-I ARIF (BILMEZLIKTEN GELME)
Sebebi gayet iyi bilinen bir olay ya da düsünceyi
nükte yapmak için bilmiyor görünmek
ÖRNEKLER
Su insani bogar,ates
yakarmis Geç fark ettim tasin
sert oldugunu
Sular mi yandi,
neden tunca benziyor mermer?

Sakaklarima kar mi yagdi, ne var?
Benim mi Allahim bu çizgili yüz?
22
ISTIFHAM (SORU SORMA)
Cevap bekleme amaci gütmeden,duyguyu ve
anlami güçlendirmek için sözü soru biçiminde
yöneltmek.
ÖRNEKLER
Kim bu cennet vatanin ugruna olmaz ki feda
Süheda fiskiracak topragi siksan
süheda
Hani o birakip giderken seni
Bu öksüz tavrini takmayacaktin? Alnina
koyarken veda busemi Yüzüme bu türlü
bakmayacaktin?
23
TEDRIT (SASIRTMA)
Sözü okuyucunun hiç beklemedigi biçimde bitirmek.
ÖRNEK Disin mi agriyor?
Çek kurtul. Basin mi
agriyor? Bir çeyrege iki
aspirin. Verem misin?
Üzülme, onun da çaresi var,

Ölür gidersin
24
TELMIH (ANIMSATMA)
Söz arasinda, herkesçe bilinen geçmisteki
bir olaya, ünlü bir kisiye, bir inanca isaret
etme, onu hatirlatma.
ÖRNEKLER
Insaniz, en serefli mahlukuz!
Deyip de pek fazla
Övünmemiz haksiz Atamiz elma
çaldi cennetten Biz o
hirsizlarin çocuklariyiz!
Gökyüzünde Isa
ile Nur Dagiinda Musa ile
Elindeki asa ile
Çagirayim Mevlam seni
25
TEDRIC (DERECELEME)
Bir düsünceyi derece derece yükselten veya
indiren bir düzen içinde siralama
ÖRNEKLER Geçsin günler,haftalar,ayla
r,mevsimler, yillar Zaman
sanki bir rüzgar ve bir su gibi aksin.

Makber, makber degil bir türbe, türbe
degil bir mabet, mabet degil bir küre, küre degil
bir sonsuz uzay olmaliydi.

Iki asker mizrak mizraga, kiliç kilica, hançer
hançere vurusmaya basladilar.
26
TEKRIR (YINELEME)
Bir sözcügü ya da söz gurubunu, anlatimi etkili
hale getirmek için, tekrar etmektir.
ÖRNEK
Bu yagmur bu yagmur bu kildan ince Öpüsten
yumusak yagan bu yagmur Bu yagmur bu yagmur bir
gün dinince Aynalar yüzümüzü tanimaz olur.
www.edebiyatogretmeni.net
27
RÜCU (GERIYE DÖNÜS)
Bir düsünceyi daha güçlü anlatmak için söylenen
sözden döner gibi davranma.
Ö R N E K
Erbab-i tesaür çogalip sair azaldi Yok, öyle
degil, sairin ancak adi kaldi.
28
IRSAL-I MESEL (ATASÖZÜ SÖYLEME)
Söylenenleri daha güçlü hale getirmek için sözü
atasözü ya da deyisle bitirme.
ÖRNEK
Kirpikleri uzundur yarin hayale sigmaz Meshur bir
meseldir mizrak çuvala sigmaz
29
CINAS (SESTESLIK)
Söylenisleri ve yazimi ayni, anlami farkli
sözcükleri dize sonlarinda kullanma.
Ö R N E K L E R
Bir güzel suheda dedim iki gözün sürmelidir. Dedi
vallahi seni Hinde kadar sürmelidir.
Yanali Haylica vakit
oldu Ben bu derde yanali Binme namert atina Ya
mihi düser ya nali
30
SECI (IÇUYAK)
Düzyazida kullanilan kafiye.
Ilahi! Kabul senden, red senden. Ilahi!
Sifa senden derd senden. Ilahi! Gönlüm oduna her
ne yaktinsa ol tü- ter. Ilahi! Vücudum bagina her
ne diktinse ol biter.
31
AKIS (ÇAPRAZLAMA)
Sözleri ters çevirerek söyleme.
Didem ruhunu gözler, gözler ruhunu didem Kiblem
olali kasin, kasin olali kiblem
Öpsem seni toyunca,toyunca seni
öpsem Öpsem disem nola, nola disem öpsem
32
AKROSTIS
Dizelerin ilk harflerini anlamli sekilde siralama.
Var olan bir sen bir ben bir de bu bahar Elden ne
gelir ki? Güzelsin gençligin var, Dünyada askimiz
ölüm gibi mukaddes Inan ki bir daha geri gelmez
bu günler Alemde bu andir bize dost esen rüzgar
33
LEBDEGMEZ
Dudaklarin birbirine degmesini saglayan ünsüzleri
kullanmayarak yapilir
Asiklar söylenen sözden alirsa Insanlar içinde
hastan sayilir Hakikat dersini özden
alirsa Yaratan Tanriya dosttan sayilir
34
Asagidaki Örneklerde Kullanilan Edebi Sanatlari
Bulunuz

• Askin sihirli sarkisi yüzlerce dildedir
• Ispanya nesesiyle bu aksam bu zildedir.

Mecaz-i Mürsel

• Bir bahar sabahinin karanliginda issiz
• Gökte diz çökmüs iki titrek isikli yildiz

Teshis

• Kalbim yirtiliyor her seferinde
• Kulagim ruhumun ayak sesinde

Açik Istiare

• Haliçte bir vapuru vurdular dört kisi
• Demirlemisti eli kolu bagli agliyordu

Teshis

• Ey benim sari tamburam
• Sen ne için inilersin
• Içim oyuk, derdim büyük
• Ben onunçün inilerim

Kinaye, Intak, Istiare
35

• Sekizimiz odun çeker
• Dokuzumuz ates yakar
• Kaz kaldirmis basin bakar
• Kirk gün oldu, kaynatirim kaynamaz

Mübalaga

• Yarali görüp gögsümü kilma ilacim tabib
• Zayi olur merhemin, bende biter yara yok

Tenasüp

• Yeni bir ülkede yem vermek için atlara
• Nice bin atli kapilmisti fetih rüzgarina

Hüsn-i Talil

• Senin askin beni benden aliptir.
• Ne sirin dert bu dermandan içeri

Tezat

• Koyun verdi, kuzu verdi, süt verdi.
• Yemek verdi, ekmek verdi,et verdi

Tenasüp
36

• Gel ey Yunus eyle zikir
• Ne haldesin eyle fikir
• Kabr içinde Münker Nekir
• Sual sormak ne müskildir

Telmih

• Rengin uçmus, nen var sunam, ah sunam
• Söyle bana, emret, sana can sunam!

Cinas

• Bahçemde açilmaz seni görmese çiçekler
• Sahil seni, rüzgar seni, aksam seni bekler
• Gelmezsen eger mevsimi nerden bilecekler
• Sahil seni, rüzgar seni, aksam seni bekler

Tekrir, Hüsn-i Talil

• Artik demir almak günü gelmisse zamandan
• Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan

Istiare
37
HAZIRLAYAN
TÜRK DILI VE EDEBIYATI ÖGRETMENI
SERDAR GÜL
HAYATIMIZ, YAPTIGIMIZ TERCIHLERIN TOPLAMIDIR.
www.edebiyatogretmeni.net