PSYCHOTERAPIA DZIECI I MLODZIEZY

1
PSYCHOTERAPIA DZIECI
I MLODZIEZY

• wyklad czesc I
• Bernadetta Izydorczyk

2
Plan wykladu

• Rys historyczny rozwoju terapii dzieci i
  mlodziezy
• Psychoterapia dzieci i mlodziezy - kontekst
  rozwojowy i rodzinny
• Zasady terapii rozwojowej zabawa jako glówna
  forma aktywnosci
• Terapia analityczna dzieci i mlodziezy
• specyfika i wykorzystanie zjawiska przeniesienia
  
• Rzeczywista relacja dziecka z terapeuta
• Diagnoza i analiza przeniesienia rodziców dzieci
• Twórcze aspekty psychicznej pracy dziecka w
  relacji z terapeuta

3
Literatura podstawowa

• L.GrzesiukPsychoterapia.Praktyka.red.L.Grzesiuk.E
  neteia.Warszawa,2006
• K. Schier Terapia psychoanalityczna dzieci i
  mlodziezy przeniesienie. Pracownia Testów
  Psychologicznych. Warszawa 2000
• K. Schier M. Zalewska. Krewni i znajomi Edypa.
  Kliniczne studia przypadków. Wydawnictwo Naukowe
  Scholar,Warszawa,2006
• K. Walewska Dziecko w terapii. Dialogii
  IPP.Warszawa,2008

4
Rys historyczny

• Z. Freud psychoanaliza 5-letniego chlopca z
  nerwica lekowa (przypadek malego Hansa)
• A. Freud ,M. Klein ,D. Winnicott ograniczenie
  terapii do wybranej grupy pacjentów - rozpoczeli
  terapeutyczna prace z dziecmi bez zaburzen
  rozwoju - sprawiajacymi trudnosci wychowawcze
  rodzicom (czesto dzieci znane samym analitykom)
• Od psychoanalizy do rozwoju nowych metody terapii
  (opartych o inne niz psychoanaliza teoretyczne
  ramy) terapia behawioralna

5
Psychoterapia dzieci i mlodziezy

• Kontekst rozwojowy i rodzinny (psychopatologia
  rozwojowa)

6
Kontekst rozwojowy psychopatologia rozwojowa

• W psychopatologii rozwojowej dominuja dwa
  podejscia do rozumienia zaburzen
• Normatywne wywodzi sie m.in. z teorii rozwoju
  psychiki i rozwoju poznawczego J. Piageta (
  istota psychopatologii polega na wskazaniu
  rozwojowych deficytów, a terapia na ich
  wyrównywaniu i stymulacji diagnozowanej sfery)
• Jakosciowe - wywodzi sie m.in. z teorii linii
  rozwoju Anny Freud .Diagnoza ma charakter
  jakosciowy - kliniczny. Psychoterapia odnosi sie
  do mechanizmu odpowiedzialnego za rozwój danej
  linii

7
Podejscie jakosciowe Thomas Berry Brazelton

• Kliniczna Skala Zachowan Noworodka NBAS do
  diagnozowania jakosciowych zachowan
  adaptacyjnych dziecka w kontakcie z osoba dorosla
  i z bodzcami róznych modalnosci
• Zalozenie glówne teoretyczne diagnozy
  zachowania adaptacyjne noworodka stanowia
  zarówno podstawowy mechanizm rozwoju, jak i jego
  efekt Terapia dziecka nastawiona jest na rozwój
  zaburzonych adaptacyjnych zachowan
• W dzialaniach praktycznych podejscie ilosciowe i
  jakosciowe na siebie zachodza (diagnoza
  normatywna ocena rozwoju, diagnoza jakosciowa
  mechanizmu zaburzenia)

8
Koncepcja psychoterapii rozwojowej- Terapia
zorientowana na rozwój (developmentally based
psychotherapy)

• Zródlami siega do teorii psychoanalitycznej,
  okresla rodzaj pracy nawiazujacy do zasad
  opracowanych przez A. Freud (psychoterapia dzieci
  z deficytami i zahamowaniami rozwojowymi)
• Presymboliczne poziomy adaptacyjnego i
  zaburzonego funkcjonowania osobowosci
• - wzrost znaczenia faz rozwoju przez okres
  calego zycia
• - obserwacja biologicznych aspektów
  formowania symptomów i charakteru (badania
  dotyczace obserwacji niemowlat oraz ksztaltowania
  sie wiezi emocjonalnych dziecka z jego rodzicami)

9
Zasady terapii rozwojowej(Greenspan,1999,Shier,200
5)

• Odwolywanie sie terapeuty do naturalnych
  tendencji i zainteresowan pacjenta, aby mógl on
  zaangazowac w proces leczenia kilka istotnych
  procesów rozwojowych w tym samym czasie
• Terapeuta porusza sie i pozostaje na poziomie
  pacjenta, poprzez nowe doswiadczenie w relacji
  terapeutycznej pomaga mu w osiagnieciu kolejnych
  etapów rozwoju
• Terapeuta zawsze pracuje z pacjentem na jego
  specyficznym poziomie rozwoju i komunikuje sie z
  nim w sposób dla niego zrozumialy

10

• Celem terapii jest zmiana poprzez pomoc
  pacjentowi w negocjowaniu rozwojowych poziomów,
  których pacjent nie osiagnal lub opanowal
  czesciowo
• Terapeuta nie tylko umozliwia wglad, ale
  wspóluczestniczy w konstruowaniu przez niego
  doswiadczenia
• Jest nowym obiektem (A. Freud identyfikacja z
  nowym obiektem nie ma charakteru
  przeniesieniowego ,ale jest mechanizmem
  rozwojowym, istotnym w terapii dzieci i
  adolescentów)
• Psychoterapeuta w swoich interwencjach odwoluje
  sie do zasad terapii analitycznej (nie odgrywa
  rzeczywistego zwiazku)

11
Zasady terapii rozwojowej cd

• Istotne jest wspieranie samowystarczalnosci i
  asertywnosci pacjenta .Proces aktywnego uczenia
  sie w relacji terapeutycznej polega na
  dokonywaniu samodzielnych, aktywnych odkryc
  dotyczacych swiata wewnetrznego i
  interpersonalnych relacji pacjenta. Biernosc nie
  jest leczaca
• Podstawowa zasada bawienie sie (psychiczny
  proces ksztaltujacy rozwój, aktywnosc, w której
  dziecko wyraza to, co waznego dzieje sie w jego
  zyciu)
• Bjorn Killingmo
• - patologia oparta na wewnatrzpsychicznym
  konflikcie interwencje w celu odkrycia
  znaczenia (interpretacje)
• - patologia oparta na strukturalnym
  deficycie - interwencje w celu stworzenia tego
  znaczenia ( interwencje afirmacyjne)

12
Bawienie sie jest terapia (D. Winnicott) Axline
V- niedyrektywna terapia zabawa

• Axline Virginia(1947 rok) - pierwsza opublikowana
  terapia zabawa- stosowana w róznych formach przez
  terapeutów wszystkich teoretycznych orientacji
  podstawowa róznica dotyczyla dyrektywnosci
  terapeuty (niedyrektywny dyrektywny)
• Axline V- niedyrektywna terapia zabawa
  podstawowe zalozenie
• dziecko ma zdolnosc rozwiazania swych
  psychicznych problemów - terapeuta pasywny
  ,towarzyszy dziecku w jego samoleczeniu.
  Podmiotowosc dziecka i podejscia do niego
  podazanie za nim, dostosowanie aktywnosci
  terapeuty do aktualnej aktywnosci dziecka
  podstawa nawiazania kontaktu

13

• Zasady glówne w terapii
• 1/ terapeuta nawiazuje ciepla, przyjacielska
  wiez z dzieckiem, w ramach której ustala tak
  szybko, jak to jest mozliwe, dobry kontakt z
  dzieckiem
• 2/terapeuta akceptuje dziecko, takim jakie ono
  jest
• 3/ T. w kontakcie z dzieckiem jest permisywny
  (daje to temu drugiemu poczucie, ze moze w pelni
  wyrazac swoje przezycia
• 4/T. rozpoznaje wyrazane przez dziecko uczucia i
  odzwierciedla je w taki sposób, ze dziecko
  osiaga wglad w swoje zachowanie
• 5/T. podchodzi z szacunkiem do zdolnosci dziecka
  do rozwiazywania wlasnych problemów wtedy, gdy ma
  ono taka watpliwosc
• 6/T. nie podejmuje zadnych prób kierowaniem
  zachowania dziecka lub rozmowa z nim dziecko
  prowadzi, a terapeuta za nim podaza
• 7/T. nie przyspiesza terapii (to proces
  stopniowy)
• 8/ T. ustala z dzieckiem tylko te ograniczenia,
  które sa konieczne, by terapia byla zakotwiczona
  w realiach zycia i aby dziecko bylo swiadome swej
  odpowiedzialnosci w relacjach z innymi ludzmi
  (Axline 1969)

14
Dyrektywne terapie zabawa (terapie
behawioralno-poznawcze Philip Kendall)

• Terapeuta planuje i proponuje dziecku okreslona,
  przygotowana i przemyslana aktywnosc zabawowa,
  która ze wzgledu na swoje cechy przypomina
  zadanie
• Podstawowe zalozenie dziecko w procesie terapii
  uczy sie nowych, przystosowawczych zachowan,
  którymi zastepuje te dysfunkcjonalne procedury i
  dzialania oraz strategie poznawczych
  interwencji maja na celu doprowadzic do zmiany w
  zakresie myslenia, odczuwania i zachowania
  dziecka
• Terapeuta trener (coach) ,konsultant (ktos, kto
  potrafi wskazac wlasciwa droge), diagnosta (byc w
  stanie odczytywac i integrowac informacje
  spoleczne), wychowawca i nauczyciel (uczy przez
  odwolanie sie do wlasnej wiedzy oraz doswiadczen
  w kontakcie z dzieckiem)
• Wspólpraca z rodzina

15
Kontekst rodzinny w psychoterapii dzieci

• D. W. Winnicott(1971) zawsze istnieje dziecko
  i jego matka
• Colwyn Trevarthen(1979) odkrycie pierwotnej i
  wtórnej intersubiektywnosci w diadzie
  matka-dziecko
• - niemowle od urodzenia posiada struktury
  interpersonalnego komunikowania sie
• - poczatkowo jest nastawione na dostrojenie
  sie do rytmu porozumiewania sie matki /opiekuna
  i stopniowo wlacza do kontaktu inne modalnosci
  wzrok i sluch
• - tutaj leki separacyjne niemowlecia w 8 m.z.
  to zalamanie sie procesu komunikowania sie .

16
Inne odkrycia badawcze cd i ich znaczenie dla
rozwoju zalozen psychoterapii dzieci i mlodziezy

• Edward Z. Tronick (1978)- bad. nad tworzeniem
  sie wiezi i reakcjami wycofania niemowlecia z
  kontaktu z matka ,gdy przybiera ona kamienna
  twarz
• John Bolwby(1985)-bda.nad skutkami deprywacji
  opieki macierzynskiej i reakcje dziecka w
  sytuacji utraty
• Eric Erikson(1964,2004) bad. nad rozwojem
  osobowosci (znaczenie relacji z matka dla
  rozwoju tozsamosci ego)
• Wspólczesne bad. nad rozwojem i patologia OUN -
  ukierunkowanych na znaczenie przezyc
  emocjonalnych niemowlecia w kontakcie z matka dla
  rozwoju funkcii i struktur OUN(Siegel,19992001Sc
  hore,2001)

17
Wnioski

• Rozwój i jego patologia u dziecka wiaza sie z
  wlasciwosciami interakcji matki z dzieckiem
  (paradygmat poznawczo-behawioralny) lub relacji
  (paradygmat psychodynamiczny i fenomenologiczny)
• Rozwój terapii dzieci (nawet noworodków) i
  mlodziezy - poszukiwanie róznych form udzialu
  rodziców w terapii
• Metody terapii ze wzgledu na cel
• -Profilaktyka zaburzen rozwoju
• -Leczenie dziecka z okreslonymi zaburzeniami
  rozwoju

18
Literatura

• Siegel D.J.(1999) The developing mind. Toward a
  neurobiology of interpersonal experience.New
  York Guilford Press
• Siegel(2001)Toward an interpersonal neurobiology
  of the developing mind Attachment
  relationships,mind-sight and neural
  integration. Infant Mental Health
  Journal,22(1-2),67-94
• Schore A.N.(2001) The effects of secure
  Attachment Relationship on right Brain
  Developmnet,Affect regulation and Infant mental
  Health. Infant Mental Health Journal,22,7-66
• Bolwby J.(1985)Attachment and loss,Vol.3.Loss.Sadn
  ess and depression. Harmondsworth, Middlesex
  Penguin Books
• EriksonE.(2004)Tozsamosc a cykl zycia. Poznan,
  Zysk i S-Ka
• Tronick E.Z, Als, AdamsonL. ,Wise S. Brazelton
  G.(1978).The infants response to intrapment
  between contradictory messages in face to face
  interaction.Journal of Child Psyhciatry,17,1-13

19
Postepowanie terapeutyczne - profilaktyka
zaburzen rozwoju

• Teoretyczne watki dotyczace roli matki w terapii

20

• Matka jest aktywnym uczestnikiem terapii- jest
  terapeuta dziecka i osoba korzystajaca z pomocy
  psychologicznej
• Psychoterapia matki (gdy urodzenie dziecka
  wiazalo sie z zagrozeniem realna badz symboliczna
  smiercia dziecka lub matki). Matka jest w
  sytuacji traumy psychoterapia jest konieczna
  decyduje o jakosci zycia dziecka(Kmita,2002)
• Psychoterapia w diadzie matka -dziecko
• Celem terapii jest zapobieganie zaburzeniom
  rozwoju (dotyczy dzieci z tzw. ryzyka
  rozwojowego dzieci male przedwczesnie urodzone,
  z wadami rozwojowymi, matek psychicznie chorych,
  dzieci w wieku od 1 do 3 roku zycia z objawami
  trudnosci w zasypianiu, niecheci do jedzenia)
• Matka jest uczona nadawania znaczenia zachowaniom
  dziecka oraz róznych form zachowan sprzyjajacych
  wzajemnemu dostrojeniu sie emocjonalnemu lub
  interakcyjnemu. Matka uczy sie wlasnego
  dziecka poznaje psychologiczne znaczenie jego
  zachowan, samej siebie swoich trudnosci w
  reakcjach i w kontakcie z dzieckiem
• Staje sie matka wlasnego dziecka

21
Trening w funkcjonowaniu refleksyjnym matki
niemowlecia (Arietta Slade)

• Metoda polegajaca na treningu matki
• Funkcja refleksyjna ( 1988,P.Fonaggy,Target)
  zachodzaca w relacji opiekun dziecko
  automatyczna procedura, uruchamiana, wzbudzana
  nieswiadomie w sytuacji interpretowania zachowan
• Zdolnosc nadawania przez rodzica znaczenia
  zachowaniom dziecka w terminach jego przezyc i
  stanów umyslowych
• Podstawowy mechanizm ksztaltowania sie psychiki i
  spostrzegania innych jako wyposazonych w zycie
  psychiczne

22
Literatura

• Kmita G.(2004)Wczesna interwencja psychologiczna
  wobec dzieci urodzonych przedwczesnie i ich
  rodzin w warunkach oddzialu intensywnej opieki
  noworodkowej i patologii noworodka. W G. Kmita,
  T. Kaczmarek(red.) Wczesna interwencja miejsce
  psychologa w opiece nad malym dzieckiem i jego
  rodzina. Zeszyty Sekcji Psychologii Klinicznej
  Dziecka PTP,2,45-65
• Kmita G.(2002)Trauma przedwczesnych narodzin
  proces radzenia sobie rodziców a rozwój dziecka.
  Praca doktorska Warszawa U.W
• Slade A.(2004)The Move from Categories to
  ProcessAttachment Phenomena and clinical
  Evaluation. Infant Mental Health
  Journal,25(4),269-283
• Fonagy P,Target M(1998)An interpersonal View of
  the Infant. WA. Hurry(red.), Psychoanalysis and
  Developmental Therapy. London Karnac Books

23
Postepowanie terapeutyczne leczenie dziecka z
zaburzeniami rozwoju

• Postepowanie terapeutyczne w stosunku do dzieci
  ponizej 3 r.z odbywa sie z udzialem matki
• Bertrand Cramer -metoda czerpiaca z terapii
  psychoanalitycznej (psychiczne reprezentacje
  matki)
• Istnieje zwiazek miedzy jawnymi interakcjami i
  ich nieswiadomymi odpowiednikami interakcjami
  wyobrazonymi
• Terapeuta w procesie krótkoterminowej terapii
  stosuje konfrontacje i interpretacje bez
  dawania bezposrednich wskazówek co do zachowan
  czy zmiany
• Terapia polega na swobodnej rozmowie matki z
  terapeuta w obecnosci dziecka na temat znaczenia
  (dla matki) objawów dziecka, ich zwiazku z
  przeszla i obecna historia matki oraz jej
  umyslowych reprezentacji dziecka i ich zwiazku z
  reprezentacjami, nienalezacymi do dziecka, lecz
  do jej wlasnej historii
• B.Cramer,Stern(1990)Ocena zmian w
  krótkoterminowej terapii diady matka-dziecko.
  Nowiny psychologiczne 5/6,92-121

24
Metoda Marte Meo (Maria Aarts, lata 80 te XXw)

• Nastawiona na modyfikacje zachowan matki w
  interakcji z dzieckiem (cel to zobaczyc co w jej
  interakcji sprzyja a co przeszkadza kontaktowi z
  dzieckiem)
• Analiza z terapeuta zapisu magnetowidowego
  problemowej sytuacji i rodzaju interakcji
  matka-dziecko matka sama analizuje i modyfikuje
  swoje zachowania terapeuta udziela wskazówek
• Metoda patrz, czekaj i zadziw sie(ang.watch,Wait
  and Wander) stosowana wobec dzieci z
  zaburzeniami snu, jedzenia Psychoterapia w
  diadzie matka dziecko (matka podaza za
  spontaniczna aktywnoscia dziecka, odnosi sie
  wprost do jego aktywnosci i relacji
• Cohen, Muir,Lojkasek, 2003The first Coupl Using
  Watch, Wait, and Wonder to change troubled
  Infant-Mother relationship. W S. M. Johnson,
  V.E. Whiffen(red) Attachment Process in Couple
  and Family Therapy. New York Guilford press

25

• Funkcjonowanie matki jest czescia
  funkcjonowania dziecka, zmiana reprezentacji
  matki pociaga zmiane w relacji matka -dziecko,
  powoduje zmiane w dzieckuPostepowanie
  terapeutyczne leczenie stosowane wobec dzieci
  powyzej 2 r. z (systemowa terapia rodzin)

26
Terapia psychoanalityczna dzieci
i mlodziezy

• Wybrane elementy teorii

27
Czynniki leczace w terapii analitycznej dzieci i
mlodziezy

• Wystepuja specyficzne formy przeniesienia -
  rózne od obserwowanych w leczeniu doroslych -
  wynika to z faktu, ze rodzice sa obiektami
  znaczacymi dla dziecka posiadaja rzeczywisty
  wplyw na ich rozwój
• Diagnoza i analiza przeniesienia nie stanowia
  jedynego elementu leczenia
• Istotne sa równiez
• Rzeczywista relacja dziecka z terapeuta
• Diagnoza i analiza przeniesienia rodziców dzieci
• Twórcze aspekty psychicznej pracy dziecka w
  relacji z terapeuta

28
Formy przeniesienia - analiza tzw .trójkata
przeniesieniowego

• Przeniesienie aktualnych relacji dziecka
• Przeniesienie przeszlych doswiadczen
• Elementy nerwicy przeniesieniowej
• Przeniesienie przyjetych sposobów wchodzenia w
  relacje z druga osoba( obserwowalne na poczatku
  procesu terapii, nierozerwalnie zwiazane z
  przeniesieniem przeszlych doswiadczen) czesto
  formy przeniesien przechodza w sposób plynny
  jedna w druga
• Specyfika leczenia dzieci i mlodziezy wymaga
  analizy przeniesienia ich rodziców
• Potrzeba pozostawania w stalym kontakcie z
  rodzicami dziecka i analiza przebiegu ich
  reakcji przeniesieniowych w stosunku do terapeuty

29
W terapii analitycznej wazna jest tzw. relacja z
nowym obiektem

• Odnosi sie ona glównie do rzeczywistego zwiazku
  dziecka i terapeuty istotne znaczenie ma
  emocjonalne doswiadczenie korygujace (w jego
  opisie wazne rozwojowe mechanizmy identyfikacji)
• Diagnoza i i interpretacja zjawisk
  przeniesieniowych w relacji dziecko analityk
  to jeden z elementów sprzyjajacych leczeniu
• W zmianie wazna jest
• analiza trójkata przeniesieniowego tzn.
  uwzglednianie (równiez bezposrednie
  interpretowanie) reakcji przeniesieniowych
  rodziców dziecka
• uwzglednianie w procesie terapeutycznym wymiaru
  relacji (pacjent - terapeuta), który wynika (poza
  nieswiadomymi fantazjami) z rzeczywistego
  zwiazku z nowym obiektem

30

• W relacji terapeutycznej powstaje wspólna jakosc
  terapeuta i dziecko to równi uczestnicy tego
  procesu (interpretacja materialu od dziecka
  wymaga odwolywania sie do aktualnej relacji
  miedzy nimi czesciej niz do interpretacji
  genetycznych
• De Bea i Romero nazywaja je aktualna wersja
  przeszlosci maja miejsce tu i teraz w relacji
  terapeutycznej

31
Przeniesienie w terapii dzieci i mlodziezy

• Wybrane watki teorii A. Freud, M. Klein
  (elementy róznicujace)

32
Rys historyczny

• Analiza dzieci to historia rodzinna
  (przypadek leczenia malego Hansa- pierwszy-
  cytowany w literaturze przypadek analizy dziecka-
  opisana przez Z. Freuda 1909 - terapia chlopca
  poprzez jego ojca (podawal szczególowe
  instrukcje, dotyczace sposobu pracy z dzieckiem,
  ojciec prowadzil terapie) nie uwzglednial
  przeniesienia
• 1818 1924 analiza Anny Freud przez Z. Freuda,
  M. Klein (analiza syna Ericha)

33

• Hermine Hug- Hellmuth ucz. Freuda -pierwsza
  analityczka dziecieca- podkreslala w leczeniu
  role wychowania -analiza leczniczo (wplyw
  przeniesienia) wychowujaca (wplyw bezposredni
  terapeuty)- duze znaczenie pierwszej
  terapeutycznej godziny( przelamywanie lodów
  zamiana przeniesienia negatywnego na pozytywne)
• 1913- S. Ferenczi opis przypadku malego
  Hahnemanna- po raz pierwszy w terapii dziecka
  zastosowanie techniki rysunku jako sposób
  porozumiewania sie miedzy nimi
• Anna Freud ,Melanie Klein odmienne poglady na
  temat przeniesienia

34
Anna Freud podstawy rozumienia terapii

• Wprowadza zróznicowanie pomiedzy analiza dzieci i
  doroslych
• Leczenie dzieci
• prowadzi szybciej do zmiany charakteru
• - latwiej zniwelowac silny nacisk super ego w
  obrebie struktury osobowosci (poprzez wlaczenie
  do analizy elementu edukacji (prowadzi do zmiany
  istniejacych u dziecka identyfikacji)
• - latwiejsza adaptacja do otoczenia (praca z
  rodzicami)
• Natomiast trudniej bo
• - mniejszy wglad, brak stalosci przymierza
  terapeutycznego
• - wieksza nietolerancja na uczucia leku i
  frustracji, niemoznosc /niechec poddania sie
  wolnym skojarzeniom
• - sklonnosc do dzialania zamiast
  werbalizowania, brak tolerancji na frustracje w
  relacji przeniesieniowej
• - ingerencja rodziców

35

• U doroslych pochodne popedu przyjmuja forme
  skojarzen wyrazanych slownie, u dzieci
  reprezentowane sa przez dzialanie (zabawa) to
  nie to samo!
• U dzieci wiekszy opór ze strony ego - ego
  wchodzi w przymierze z oporem zamiast mu sie
  przeciwstawiac obserwacja tego kiedy lek,
  negatywne przeniesienie kierunkuja dziecko na
  przerwanie analizy i tylko wsparcie rodziców je
  zatrzymuje
• U dzieci brak reprezentacji celu sytuacji
  analitycznej- nie maja swiadomosci swojej
  choroby ani ukierunkowanej potrzeby wyzdrowienia
  brak swiadomej motywacji do leczenia
• A. Freud wprowadzila faze przygotowawcza na
  poczatku terapii (ukierunkowana na utworzenie
  pomiedzy dzieckiem a terapeuta silnego
  pozytywnego zwiazku) przymierze terapeutyczne

36

• Wczesniejsze prace A.Freud przeniesienie
  impulsów libidinalnych, agresywnych, oporu
• Pózniejsze prac A.Freud podzial przeniesienia
  na
• -wlasciwych osobie sposobów nawiazywania
  relacji
• -aktualnych relacji dziecka
• -przeniesienie wczesniejszych przezyc
• - eksternalizacja -jako mechanizm
  przeniesienia (np. calych czesci osobowosci
  dziecka).
• Jesli analityk pozwala realizowac wyobrazenia,
  fantazje i dzialania popedowe wystepuje jako
  przedstawiciel id (uwodziciel)
• Jesli lagodzi lek poprzez nadawanie znaczenia,
  werbalizacje, spelnia role pomocniczego ego.
• Jesli ogranicza popedowe potrzeby dziala jako
  super ego

37

• W analizie dzieci nie jest mozliwa nerwica
  przeniesieniowa wplyw rodziców na dziecko
  (zwiazane z nimi uczuciowo). Rodzice w funkcji
  pierwszych obiektów relacji sa dostepni w sposób
  rzeczywisty (w terapii doroslych tylko w formie
  fantazji)
• Material symboliczny ,który dziecko wnosi do
  spotkania, zachowania zabawowe pochodza z jego
  fantazji, jak i z informacji na temat wydarzen
  rodzinnych np. kiedy byly klótnie, sex)
• Forma udzialu rodziców w procesie leczenia zalezy
  od
• - wieku dziecka
• - rodzaju zaburzenia
• - typu osobowosci i patologii rodziców
• - przekonan terapeuty na temat techniki

38

• Dziecko prezentuje w sytuacji analitycznej nie
  tylko swiat obiektów wewnetrznych
  (uksztaltowanych w przeszlosci), ale tez wnosi do
  kontaktu z terapeuta swoje doswiadczenia i
  przezycia z aktualnych zwiazków z rodzicami
• Relacja rzeczywista pacjent-terapeuta w terapii
  relacja z nowym obiektem- szczególnie jest
  nasilona (u neurotycznych pacjentów) w
  poczatkowej i koncowej fazie terapii

39
Melanie Klein podstawy rozumienia terapii dzieci

• Brak róznic pomiedzy terapia dzieci i doroslych
• Psychoanalityk ma zawsze do czynienia z dzieckiem
  
• - w osobie doroslej
• - albo swiat wczesnych przezyc dzieciecego
  pacjenta
• Róznica dotyczy jedynie charakteru materialu
  (dorosli-wolne skojarzenia, dzieci zabawa).
• Male dziecko posiada wewnetrzny swiat obiektów,
  indywidualna historie zwiazków z otoczeniem i
  moze przenosic je na sytuacje analityczna
• Technika zabawowa w analizie dziecka - w zabawie
  dziecko reprezentuje symbolicznie, poprzez
  archaiczny ,nabyty w filogenezie jezyk (podobnie
  jak w marzeniach sennych), swoje pragnienia,
  fantazje i doswiadczenia)

40

• Zabawa dziecka to symboliczna ekspresja
  nieswiadomej fantazji, która nabiera znaczenia w
  komunikacji dziecka z analitykiem (symbol laczy
  fantazje z rzeczywistoscia) przeniesienie na
  analityka wewnetrznego obraz obiektu
  (wewnetrznych obrazów rodzicielskich -imagos),
  który rózni sie od rzeczywistych relacji dziecka
  z rodzicami
• Tworzy sie w relacji dziecko-analityk nerwica
  przeniesieniowa podobnie jak w terapii doroslych
• Wazna jest analiza przeniesienia material z
  zabawy (uzycie zabawek, zabawa w role itp..),
  sposób w jaki sie ono nim posluguje, powód, dla
  którego zmienia forme aktywnosci w inna, srodki,
  które wykorzystuje dziecko w swobodnej ekspresji

41

• M. Klein zakladala, ze dzieci sa zdolne do wgladu
  moze on byc wiekszy niz w swiecie analizy
  doroslych
• U dzieci zwiazek pomiedzy swiadomoscia i
  nieswiadomoscia jest blizszy niz u doroslych
• Wyparcie dzieciece jest slabsze w porównaniu z
  doroslymi
• Analityk powinien koncentrowac sie na pracy
  interpretacyjnej, unikajac zachowan edukacyjnych
  i gratyfikujacych potrzeby dziecka
• Kontakt z nieswiadomoscia obniza poziom leku
  (szczególnie w I fazie leczenia)
• Im glebiej analityk penetruje nieswiadomosc
  dziecka i im wczesniej obejmie sie analiza
  pacjenta, tym lepsze jest rozumienie
  przeniesieniowych procesów.
• Rysunki, fantazje, blaznowanie itp. dostarcza
  informacji na temat kompleksów podlegaja
  interpretacji

42

• U dziecka przeniesienie uruchamia sie z pelna
  sila od poczatku terapeutycznego kontaktu
  dziecka z analitykiem sygnaly dla analityka od
  dziecka o przeniesieniu pozytywnym
• Jesli od poczatku relacji pojawia sie
  niesmialosc, lek, nieufnosc dziecka -
  aktywizacja przeniesienia negatywnego
• Szybka interpretacja znosi przeniesienie
  negatywne ( przemieszcza negatywne emocje w
  kierunku poczatkowych sytuacji
  obiektów(Klein,1932,s37-38)
• Wg. M.Klein
• - nie ma miejsca na przymierze terapeutyczne
  jest przeniesienie
• - w procesie terapii terapeuta ma wylacznie do
  czynienia z wewnetrznymi obrazami postaci
  rodziców stworzonymi przez dziecko nie zas
  takze z odbiciem przez pacjenta rzeczywistosci
  zewnetrznej (jak u A.Freud)

43

• Wg. M. Klein w umysle dziecka kazde
  doswiadczenie zewnetrzne jest splecione z
  fantazjami kazda fantazja zawiera zas elementy
  aktualnych przezyc. Poprzez analize w ramach
  relacji przeniesieniowej pozwala odkryc
  przeszlosc w jej realistycznym i fantazyjnym
  aspekcie
• Nieswiadome obrazy (imagos) zinternalizowanych
  rodziców to wynik polaczenia impulsów i
  fantazji dziecka z ich realnym doswiadczeniem
  fakt pozostawania dziecka w zaleznosci od
  rodziców nie zaburza tworzenia sie nerwicy
  przeniesieniowej (jak to jest u A.Freud)
• Rodzice powinni pozostawac w pewnym oddaleniu od
  analizy dziecka (mozna stosowac tylko wobec nich
  ogólnie przyjete psychologiczne oddzialywania,
  czestotliwosc spotkan z nimi ma charakter
  zindywidualizowany - maja wspierac prace
  terapeuty!)

44
Podsumowanie

• Róznice pogladów A. Freud i M. Klein wynikaja z
  róznego rozumienia dynamiki rozwoju dziecka i
  sposobu wchodzenia przez nie w relacje ze
  swiatem inne umiejscowienie w czasie kompleksu
  Edypa (u Klein 3-5 mz, pozycja depresyjna), inne
  rozumienie powstawania ego i super ego
• Róznice dotycza szczególnie przeniesienia
• A. Freud dziecko przenosi na terapeute nie
  tylko wewnetrzny obraz waznych obiektów z
  przeszlosci, ale tez aktualne relacje z
  rodzicami. Zwiazek dziecka z rodzicami podlega
  stalemu rozwojowi (dlatego dziecko nie moze
  rozwina nerwicy przeniesieniowej). Istnieja takie
  fazy terapii kiedy dziecko spostrzega terapeute
  jako rzeczywista osobe(nie tylko jako obiekt
  przeniesienia)
• M.Klein wszystko co dziecko ujawnia w procesie
  terapeutycznym w obecnosci i w stosunku do
  analityka jest wynikiem przeniesienia. Jest
  mozliwa nerwica przeniesieniowa. Wazna jest
  zabawa do opisu przeniesienia

45
Diagnoza psychologiczna przeniesienia w terapii
dzieci i mlodziezy

• Kliniczna metoda badania wlasciwosci zycia
  psychicznego metoda swobodna, okreslona
  specyfika kontaktu z badana osoba ,dane
  jakosciowe, diagnoza - charakter wyjasniajacy
  (nie oceniajacy), stosowana w odniesieniu do osób
  z klinicznymi objawami zaburzen

46
Diagnoza przeniesienia a setting w terapii
analitycznej

• Diagnoze przeniesienia mozna prowadzic w ramach
  okreslajacych setting w procesie zachowanie
  ciaglosci w czasie, wykluczenie obecnosci osoby
  trzeciej, nagrywanie sesji (wylacznosc, intymnosc
  w relacji pacjent-terapeuta)
• W ramach obserwacji zwiazku terapeutycznego,
  dokonanej przez jednego z jej uczestników
  (terapeute)
• Doswiadczenie analityczne moze byc przekazane
  jedynie bezposrednio (nie poprzez osobe trzecia)
  Terapeuta to podmiot (uczestnik procesu) i
  jednoczesnie obserwator 9diagnosta i analizujacy
  zjawiska przeniesieniowe). Jest to mozliwe ze
  wzgledu na posiadane ego przezywajace i
  obserwujace

47
Zródla danych jakosciowych do diagnozy
przeniesienia

• Obserwacja i Przeciwprzeniesienie pochodza
  bezposrednio z sytuacji kontaktu terapeutycznego
• Obserwacja uczestniczaca
• ( w trakcie terapeutycznych sesji polaczony ze
  szczególowym jej zapisem). Zródla materialowe
• - zachowania dziecka
• - zabawa
• - rysunek i inne wytwory
• - tresc marzen sennych

• Wywiad kliniczny z rodzicami pacjenta okres
  diagnostyczny, poprzedzajacy leczenie dziecka

48
Zabawa dziecieca (D. Winniott bawienie sie jest
juz samo w sobie terapia)

• Naturalna forma ekspresji, przekaz emocjonalny,
  sposób opowiadania o nabytych doswiadczeniach,
  forma komunikacji
• Pochodne popedu i nieswiadomosci wyrazaja sie u
  dzieci w dzialaniu u doroslych w wolnych
  skojarzeniach
• A. Freud psychoanaliza dzieci to niekonczacy
  sie lancuch poszukiwan ,majacych na celu
  zastapienie nieobecnych u dziecka wolnych
  skojarzen innymi technicznymi srodkami
  swobodna zabawa, rysowanie, malowanie, lepienie i
  inne dzialania- wytwory fantazji
• A. Freud swobodne skojarzenia-ujawniaja fantazje
  seksualne pacjenta, dzialanie fantazje
  agresywne
• W przeniesieniu dziecka dominuje agresja
  (agresywna strona seksualnosci pregenitalnej)
  wyraza sie przez ataki na przeniesieniowy obiekt
  (poprzez czynna prowokacje, plucie, kopanie
  bicie itp..)

49
Zabawa tresci symboliczne (material, sposób,
srodki) podstawowa forma aktywnosci w trakcie
terapeutycznego spotkania

• M. Klein - w zabawie przedstawiaja sie w formie
  symbolicznej fantazje, pragnienia i doswiadczenia
  (jezyk archaiczny tak jak w marzeniach
  sennych)
• Zródlo wiedzy o nieswiadomych myslach o
  podmiocie i obiekcie
• Poslugiwanie sie symbolem przez dziecko rozumie
  sie w polaczeniu z okreslona emocja dziecka i
  aktualna sytuacja w relacji przeniesieniowej (nie
  odwolujemy sie do ogólnych, przyjetych w kulturze
  znaczen)
• Wyraz fantazji dziecka na temat obiektu, a przez
  to element diagnozy dla opisu tego, co i w jaki
  sposób dziecko przenosi na terapeute

50
Sytuacja, kiedy dziecko zabawe przerywa

• Informacja dla terapeuty, ze wynikajaca z
  konfliktu sila emocji jest tak duza, ze dziecko
  musi sie przed nimi obronic przez przerwanie
  czynnosci (u doroslych werbalny przekaz nie
  chce...)
• Analiza w/w sytuacji pozwala zrozumiec ,jaki
  aspekt i cechy obiektu przenoszone na osobe
  terapeuty sa dla dziecka zwiazane z silnymi
  emocjami (np. z lekiem)

51
Sposób interpretacji swobodnej zabawy dziecka ma
zwiazek z aktualna faza rozwoju dziecka

• Diagnozujac przeniesienie u dzieci i mlodziezy
  odwolanie do etapów rozwoju zabawy Lili Peller
• Zabawa dziecka obrazuje nie tylko poziom rozwoju
  libido, ale takze poziom rozwoju ego (sprawnosc
  fizyczna dziecka, doswiadczenia, rozwój myslenia,
  róznicowania i przystosowania do otoczenia,
  gotowosc do zmiany spolecznej)
• 4 fazy rozwoju zabawy
• - narcystyczna
• - preedypalna
• - edypalna
• - post-edypalna

52

• Etap zabawy narcystycznej - dziecko
  zainteresowane tylko wlasnym cialem ,jego
  funkcjami i produktami Pierwsze zabawki
  wybierane sa zgodnie z przyjemnoscia polaczona z
  odczuciami fizycznymi (dziecko bawi sie glosem,
  porusza nogami...)
• Etap zabawy preedypalnej dziecko odtwarza w
  zabawie swoje niepokoje zwiazane z rozstaniem z
  matka Pokonuje ono swe obawy zamieniajac role,
  samochowajac sie przed matka, badz oddalajac sie
  od niej (zabawa w chowanego)
• Dziecko odczuwa juz wszelkie doznania ze strony
  otoczenia, zwiazane z pielegnacja ciala albo jako
  przyjemnosc, albo jako swoisty atak radzi
  sobie z tymi odczuciami poprzez zamiane ról
  (robie z innymi to co robia ze mna) karmi
  misie, lalki, kladzie je spac itp. zamienia
  doswiadczenie na dzialanie
• Cecha swoista jest tutaj nienasycenie duza
  liczba powtórzen danych form aktywnosci

53

• Etap zabawy edypalnej dziecko poszukuje
  aktywnie kontaktu z obojgiem rodziców odczuwa
  gwaltowne emocje milosci, podziwu, zazdrosci
• Zabawe w role charakteryzuje duza dynamika
• Dziecko podejmuje zabawy wynikajace z
  dominujacej w tym okresie fantazji moge robic
  to, co robia dorosli
• Rozwój zabawy tematycznej (jest królem, lekarzem,
  pogromca zwierzat itp.)
• Wykorzystuje w zabawie przedmioty dorosle
  rekwizyty (rzeczy rodziców, starszego rodzenstwa)
  lub wlasne wytwory (majace pelnic funkcje kopii
  doroslych przedmiotów

54

• Etap zabawy post- edypalnej w okresie latencji
  podstawowe leki dziecka koreluja z naporem sil z
  super ego dziecko tworzy kompensacyjne poczucie
  mocy zwiazane z grupa rówiesnicza ,zgodnie z
  zasada Jest nas wielu, jestesmy do siebie
  podobni, to daje nam sile dziecko przestrzega
  grupowych regul podporzadkowuje swoje potrzeby
  normom wiekszosci
• W zabawie zasady zawsze ustalone mozliwosc
  ciagle nowego rozpoczynania gry (zaprzeczenie
  fenomenu przemijania czasu zaprzeczenie
  zjawisku smierci)
• Dzieci umieszczaja ja idealne w osobie partnera
  zabawy lub przywódcy grupy utrzymujac dostep do
  swojego Ja idealnego co zmniejsza nacisk sil
  super ego u dziecka

55

• L. Peller opisuje zabawe dziecka w kategoriach
  psychoanalitycznej teorii popedów i strukturalnej
  teorii osobowosci jest tez przydatna przy
  analizie zabawy uwzgledniajacej charakter i fazy
  relacji z obiektem, w której znajduje sie
  dziecko
• Poziom wybieranej przez dziecko zabawy laczy sie
• z wiekiem chronologicznym
• ze stopniem regresji
• W terapii dziecko moze wracac do takiego okresu
  rozwoju popedu, dla którego wlasciwa byla np.
  zabawa narcystyczna, predeypalna

56
Rysunek i inne wytwory dziecka material do
diagnozy przeniesienia

• Diagnoza dzieci malych, z trudnosciami w
  komunikacji werbalnej
• Interpretacja na zasadach projekcyjnych testów
• Rysunek to naturalna forma ekspresji ,sposób
  porozumiewania sie
• Rysunek to
• - przekazanie przez dziecko terapeucie
  okreslonych informacji o jego swiecie wewnetrznym
• - przeniesienie emocji i oczekiwan zwiazanych
  z powstaniem wytworu np, zwiazanych z jego ocena
  przez terapeute, przekazaniu go jako prezentu dla
  niego

57
Marzenia senne diagnoza przeniesienia

• Marzenia senne malych dzieci sa czesto jedynie
  prostym spelnieniem pragnienia (Freud S.)
• Marzenia senne mlodziezy czesto stanowia swoiste
  odzwierciedlenie niepokojów i leków, wlasciwych
  do okresu rozwojowego adolescenta (Blos)
• Trudno jest je wykorzystywac do diagnozy
  przeniesienia trudnosci dzieci w szukaniu
  skojarzen ze snami
• Diagnoza psychologiczna przeciwprzeniesienia w
  terapii dzieci i mlodziezy istotne zródlo
  wiedzy o przeniesieniu dziecka

58
Wywiad kliniczny z rodzicami

• Zródlo wiedzy o historii zycia dziecka
  specyfika relacji z obiektem (obserwacja zabawy
  dzieci)
• M. Klein- wszystkie zachowania pacjenta wobec
  analityka sa przeniesieniowe
• K. Schier blizszy rozumieniu wspólczesnej
  szkoly Freudowskiej i podejsciu rozwojowemu
  brytyjskiej grupy Independent
• - w kontakcie pacjenta i analityka istnieje
  równiez taki obszar relacji, który laczy sie ze
  spostrzeganiem terapeuty jako rzeczywistego
  obiektu (szczególnie w terapii dzieci i
  mlodziezy)

59
Przeniesienie aktualnych relacji dziecka (nie
wystepuje u doroslych)

• Ujawnia sie w relacji terapeutycznej w tych
  momentach, gdy rzeczywiste wydarzenia w zyciu
  dziecka, zwiazane z jego zwiazkami ze znaczacymi
  obiektami ,maja dla dziecka na poziomie
  psychicznego przezywania szczególne znaczenie.
  Dziecko przemieszcza to, co sie dzieje w
  relacji ze znaczacymi obiektami na osobe
  terapeuty

60
Przeniesienie przeszlych doswiadczen sposób, w
jaki doswiadczenia z przeszlosci, fantazje,
pragnienia, konflikty i obrony ozywaja w
stosunku do osoby terapeuty w czasie analizy

• 1/Pochodne tego, co zostalo wyparte i
  przesadzilo o punkcie fiksacji popedu Fiksacja
  na okreslonym poziomie rozwojowym, na którym
  dziecko aktualnie funkcjonuje w zwiazku z danym
  aspektem osobowosci fiksacje moga sie zmieniac
• 2/Punkt fiksacji - punkt w rozwoju, do którego
  dziecko ma sklonnosc powracac w regresji (gdy
  konflikt, cierpienie sa zbyt duze) ciagnie do
  tylu raz powstal, nigdy nie zanika chociaz
  dziecko moze sie poza ten punkt dalej rozwijac

61
Elementy nerwicy przeniesieniowej projekcja
konfliktów wewnetrznych, wypartych potrzeb,
fantazji na osobe terapeuty w trakcie terapii

• 1/Mniej widoczna w terapii dzieci duza czesc
  energii psychicznej dziecka nastawiona jest na
  rozwój mniejsza czesc na stale wiazanie z
  osobami i przezyciami z przeszlosci
• 2/ Pelna nerwica przeniesieniowa nie moze sie
  rozwinac do czasu niezaleznego super ego od
  wplywu rodziców tj. do okresu dojrzewania

62
Przeniesienie w psychoterapii mlodziezy analiza
trójkata przeniesieniowego

• Specyfika
• Praca psychoterapeutyczna z adolescentami jest
  zazwyczaj fascynujaca i czesto frustrujaca,
  zawsze twórcza i czesto powodujaca
  pomieszanie(Sarles,1994)

63
Specyfika rozwoju osoby w adolescencji

• Dominuja przeciwstawne tendencje do regresji i
  do progresji
• A. Freud adolescencje mozna opisac w terminach
  zaburzenia rozwojowego dotyczacego calej
  osobowosci (obejmuje obszar popedowy, organizacji
  ego, relacji z obiektem, interakcje spoleczne
  itp.)
• W pracy terapeutycznej analityk jest
  konfrontowany ze strony pacjenta z
• -jego lekiem przed regresja
• -jego konfliktem wokól pragnien seksualnych
  (kazirodczych)
• -jego obronna tendencja do eksternalizacji
• -jego podstawowa koncentracja na swiecie
  zewnetrznym i terazniejszosci (mnie na dzieciecej
  przeszlosci)

64

• Niestabilnosc emocjonalna wieku dorastania
  wynika z dzialania mechanizmów rozszczepienia, w
  których rózne stany umyslu pozostaja w luznym
  zwiazku(Melzer,1987)
• Wg.Wolfenstein(1966) w dorastaniu obserwujemy
  mechanizmy podobne do tych, które wystepuja w
  zalobie po utracie bliskiej osoby
• Adoelscent konfrontuje sie z trudnoscia z
  jednej strony chcialby wycofac kateksje libido z
  wczesnych obiektów (rodziców), z drugiej zas
  rezygnujac z tej energii (obsadzajacej obiekty z
  przeszlosci), musialby porzucic nadzieje na
  spelnienie seksualne
• Podobny dylemat ma osoba w stanie zaloby jest
  ona powiazana z ukochanym, niedostepnym obiektem,
  jednoczesnie jest on przyciagany przez zycie i to
  co ono ma do zaoferowania. Zalobnik zdaje sobie
  sprawe z tego, ze jest smutny po utracie bliskiej
  osoby. Adolescent natomiast nie wie ,dlaczego
  odczuwa zal, depresje, nie laczy tych uczuc z
  utrata zdolnosci do przezywania milosci do
  rodziców

65

• Obiekty, od których adolescent chce sie uwolnic
  sa ciagle dostepne moze wobec nich wyrazac
  agresje, dewaluacje (nadal zyja). U zalobnika
  inaczej nie dewaluuje utraconych obiektów
• Wg. Wolfenstein adolescencja to okres próbnej
  zaloby- nie przejscie tego procesu w calosci
  blokuje dojrzale przezywanie zaloby w
  przyszlosci
• W adolescencji wzrost aktywnosci popedu i
  oslabienie mechanizmów ego.
• Blos P.- Fazy okresu adolescencji Kazda z faz
  cechuje sie specyficznym dynamika popedowa i
  relacja z obiektem
• 1/Preadolescencja (ilosciowy wzrost
  libidinalnych i agresywnych form rozladowania
  popedów)
• 2/Wczesna adolescencja (j.w.)

66

• 3/Wlasciwa adolescencja (podstawowe znaczenie ma
  relacja z obiektem)
• Intensyfikacja zwiazków heteroseksualnych z
  jednoczesna sublimacja milosci do
  wyidealizowanych rodziców - i w nastepstwie tego
  rezygnacja z wczesnych edypalnych obiektów
  milosci. W konsekwencji tego procesu - duza
  labilnosc poczucia tozsamosci (poszukiwanie
  okreslania siebie jaki jestem)
• 4/Pózna adolescencja stabilizacja struktury
  emocjonalnej osobowosci rozszerzenie
  polaryzacji w uczuciach milosc- nienawisc -
  pojawiaja sie zróznicowane formy odbioru
  wewnetrznej i zewnetrznej rzeczywistosci ( w
  zamian za dotychczasowe formy obronne np.
  intelektualizacja, asceza)

67
Michel Vincent zmiany w relacji z obiektem w
dorastaniu (fazy)

• Faza chaosu pubertalnego
• Faza centralnej pozycji narcystycznej
• Faza ponownego odkrycia obiektu
• FAZA CHAOSU PUBERTALNEGO poczatek dojrzewania/
  koniec okresu latencji wzrost aktywnosci
  popedowej i wskutek tego leku aktywnosc
  seksualna charakter autoerotyczny rozwój u
  nastolatka seksualnych fantazji (np. dotyczacych
  jego uczestnictwa w stosunku seksualnym
  rodziców moga tworzyc tzw. romans rodzinny-
  kiedy nastolatek buduje historie, dotyczaca
  róznic pomiedzy jego aktualna sytuacja w
  rodzinie a sytuacja ,która moglaby zaistniec,
  gdyby przebywal w wyidealizowanej rodzinie)

68

• FAZA CENTRALNEJ POZYCJI NARCYSTYCZNEJ
  nastepuje ponowna kateksja w obrebie ego i
  jednoczesne wycofywanie energii z wczesnych
  obiektów rodzicielskich rozczarowanie obrazem
  rodziców( nie jest on podobny do obrazu w
  okresie edypalnym) skierowanie energii
  psychicznej adolescenta na samego siebie
  pozycja narcystyczna
• FAZA PONOWNEGO ODKRYCIA OBIEKTU - przejscie do
  postambiwalentnego obiektu milosci(Vincent,1988)
  uzyskanie zdolnosci do milosci (pozadac
  obiektu seskualnego w sposób nie ambiwalentny) i
  pracy ( byc produktywnie aktywnym w kontekscie
  spolevcznym)

69
Laufer trudnosci rozwojowe adolescencji
powiazane z patologia rozwoju seksualnego

• Specyficzne objawy chorobowe w adolescencji
  anorexia, próby samobójcze, uzaleznienia od
  narkotyków, depresja, psychoza okresu dorastania,
  trudnosci w nauce, zaburzenia koncentracji uwagi
  itp.)
• Brak poczucia choroby u adolescenta - slaba
  motywacja do szukania pomocy
• PRZENIESIENIE to nieswiadome patologiczne
  rozwiazanie konfliktu rozwojowego Pacjent
  przenosi na terapeute poza tresciami fantazji
  zwiazanych z przezywaniem pragnien seksualnych,
  wlasnego ciala i seksualnosci równiez obrony,
  które wypracowal,aby radzic sobie z nieswiadomymi
  tresciami
• Koncentracja pragnien seksualnych na terapeucie
  - przeniesienie erotyczne

70

• Laufer wskazuje na znaczenie psychoanalizy w
  terapii adolescentów (setting ,min.4x w tyg.) U
  mlodziezy mozliwe jest wystapienie nerwicy
  przeniesieniowej
• Inni sie temu sprzeciwiaja-zalecaja jedynie
  terapie zorientowana analitycznie
• Jules Gleen - osoba w okresie dorastania moze
  ujawniac przerazenie przeniesieniowymi uczuciami
  do osoby analityka przerywa terapie ( w taki
  sposób jak separuje sie od rodziców)
• W terapii wazne jest uwzglednienie sily uczuc
  przeniesienia i leku przed nimi u adolescenta

71
Terapia analityczna mlodziezy specyfika

• W procesie terapii odtwarzaja sie rózne fazy
  relacji z obiektem, w tym faza trójkata
  edypalnego obecnosc tez zakochania w
  terapeucie
• Cos pomiedzy terapia dzieci i leczeniem osób
  doroslych(Schier)
• Pacjent unika zabawy (obawia sie, ze moglaby ona
  ujawnic jego silne i niezrozumiale fantazje)
• Glówny sposób komunikacji w terapeutycznym
  kontakcie to ROZMOWA
• Adolescent unika swobodnych skojarzen
  (dominujacych u osób doroslych)
• Trudnosci w utrzymaniu przymierza terapeutycznego
  brak checi wspólpracy, obojetnosc wobec procesu
  terapii, walka o zmniejszanie liczy jej godzin,
  opuszczanie, spóznianie, drop out

72
Kiedy adolescent przerywa terapie

• A. Freud próbuje separacji od obiektu
• - niespodziewanie przerwanie terapii przez
  adolescenta swoiste powielenie jego potrzeby
  uwolnienia sie z zaleznosci od rodziny nerwica
  przeniesieniowa moze byc nie mozliwa
• - sklonnosc do actin outów wynika ze
  zwiekszonej gotowosci adolescenta do odtwarzania
  przez dzialanie
• Przeniesienie perwersyjne (Kernberg) pacjent
  odczuwa przyjemnosc ,gdy jest w stanie zamienic
  to, co postrzega w terapeucie jako dobre, w cos
  co jest zle- niszczace. Wskazuje na patologie
  narcystyczna

73
Przeniesienie narcystyczne- dominuje w terapii
mlodziezy (Tylim)

• Przerwanie terapii pod naporem impulsów
  libidinalnych gdy w procesie terapii dochodzi
  do ponownego uaktywnienia w relacji z terapeuta
  problematyki edypalnej - w przeniesieniu
  erotycznym ujawniaja sie silne fantazje sex., a
  pacjent przezywa stan zakochania sie w
  terapeucie)
• Przeniesienie narcystyczne (Tylim) pod wplywem
  leku przed naporem sex.i agresywnych fantazji
  adolescent wycofuje kateksje z reprezentacji
  obiektu i obsadza self (szczególnie cialo)
  prowadzi to do zmniejszania zainteresowania
  swiatem obiektów zewnetrznych tez na osobe
  terapeuty
• Przeniesienia narcystyczne-idealizujace,
  Przeniesienia narcystyczne-lustrzane
• (w nawiazaniu do koncepcji H. Kohuta)

74

• Przeniesienie idealizujace - odtwarza archaiczna
  projekcyjna identyfikacje z omnipotentnym
  obiektem poprzez osobe analityka
• Przeniesienie lustrzane - inscenizuje na nowo
  w polu przeniesieniowym prymitywne stadia, w
  którym self i obiekt nie byly w sposób jasny
  zróznicowane i odseparowane (Tylim,1978)
• Idealizacja neurotyczna osoby terapeuty
  posiada on status obiektu zewnetrznego
• Idealizacja narcystyczna osoby terapeuty
  analityk jest traktowany jako self obiekt (jako
  obiekt przejsciowy) przedluzenie self pacjenta
• Schier w/w aspekty wg. Tylima - nawiazanie do
  tzw. centralnej pozycji narcystycznej i jej roli
  w ksztaltowaniu przeniesienia u mlodziezy

75
K. Schier -Porozumiewanie sie z adolescentem
poprzez symbol (metafora, bajka) Jezyk
metafory

• Komunikacja na poziomie symbolicznym
  dostosowuje prace interpretacyjna w terapii do
  okresu rozwojowego adolescenta
• A. Freud symbole sa utrwalonymi, ogólnie
  przyjetymi zwiazkami pomiedzy okreslonymi
  instancjami id i pewnymi swiadomymi wyobrazeniami
  wartosci albo rzeczy(Freud,1936)
• Funkcje komunikacji symbolicznej (metaforycznej)
  w terapii adolescentów
• 1/Pozwala mu na autonomie w przyjeciu
  interpretacji materialu
• 2/Sposób obejscia mechanizmów obronnych
  (ulatwia prace nad oporem)
• 3/Mozliwosc bezposredniego dostepu do
  nieswiadomych fantazji pacjenta

76
Pacjent moze wybrac droge metafory do czasu, gdy
bedzie gotowy do wyrazenia swoich fantazji wprost

• Rozmowa z adolescentem na poziomie symbolu o jego
  wewnetrznej rzeczywistosci (uczuciach,
  pragnieniach, urazowych doswiadczeniach...) i
  relacjach z obiektami moze sprzyjac interpretacji
  przeniesienia
• Wobec adolescentów i pacjentów glebiej
  zaburzonych, z wysokim oporem przed leczeniem
  istnieje czasem koniecznosc stworzenia (poza
  werbalna forma interpretacji tresci
  nieswiadomych) schematu porozumiewania sie i
  przepracowywania reakcji przeniesieniowych
  zgodnego z ich aktualnym poziomem komunikowania
  sie

77
Przeniesienie rodziców pacjenta dziecka na
terapeute

• Uzyskania przyzwolenia rodziców na terapie
  analityczna ich dziecka niezbedne
• Terapeuta musi pozostawac w stalym kontakcie z
  rodzicami po to, aby miec wglad w procesy
  przeniesieniowe ze strony rodziców

78

• W terapiach analitycznych interwencja krewnych
  stanowi niebezpieczenstwo (Freud)
• Freud Z.1917- porównanie terapii do operacji
  chirurgicznej (ile operacji zakonczyloby sie
  pomyslnie ,gdyby odbywaly sie one w obecnosci
  wszystkich czlonków rodziny, którzy wsadziliby
  nos w pole operacyjne i wykrzykiwaliby glosno
  przy kazdym cieciu noza
• Rodzice, których dziecko uczestniczy w terapii
  musza konfrontowac sie z problemem
  psychologicznym ich funkcje i rodzicielskie
  kompetencje poddawane sa w watpliwosc przez sam
  fakt dziecko wymaga leczenia

79
Kiedy rodzice walcza z wyleczeniem dziecka?

• Rodzina moze zmieniac sie wraz z leczeniem
  dziecka albo
• Rodzice walcza przeciwko wyleczeniu dziecka
• - gdy poprawa zdrowia dziecka moglaby w ich
  przekonaniu naruszyc pewna pozorna harmonie ich
  wlasnej egzystencji (homeostaze rodzinna)
• Wazne jest w terapii dziecka i adolescenta
  zawiazanie przymierza terapeutycznego z rodzicami
  dziecka
• Uzyskanie swoistego przyzwolenia rodziców,
  dotyczacego prowadzenia pracy terapeutycznej, w
  której zachodzi koniecznosc konfrontacji
  pacjentów z ich wewnetrznymi problemami i
  kontynuowania terapii mimo oporu w leczeniu -
  wtedy mozliwa jest praca nad diagnoza
  przeniesienia rodziców dziecka na osobe
  terapeuty

80
Istotna jest uwaznosc terapeuty w
interpretacjach w/w przeniesien

• Tym co powstaje w wyniku pracy terapeutycznej
  jest
• - trójkat przeniesieniowy(splot reakcji
  przeniesieniowych na wymiarze terapeuta-dziecko
  rodzic
• - czworokat przeniesieniowy
  terapeuta-dziecko matka- ojciec (kiedy rodzice
  pozostaja w konflikcie, badz ich relacja jest
  ambiwalentna)
• Nierozpoznanie fantazji rodziców i ich
  przeniesienia - powoduje jego rozegranie w
  dzialaniu czeste wycofanie dziecko z terapii
• W relacji przeniesieniowej rodzice- analityk ze
  strony rodziców dominuje czesciej niechec do
  terapeuty

81

• Dziecko rozpoznaje w/w sytuacje i popada w
  konflikt lojalnosci co moze skutkowac checia
  przerwania terapii z jego strony
• Dziecko potrafi na podstawie najmniejszych oznak
  rozpoznac charakter relacji rodzice-terapeuta -
  decyduje to o zwiazku terapeuta-dziecko(Winkler,1
  988)
• Wg. Schier u dzieci, u których przewaza konflikt
  nerwicowy, wyrazenie pragnienia, by zakonczyc
  terapie w jej poczatkowych fazach, jest wyrazem
  specyficznej lojalnosci dzieci w stosunku do
  rodziców (np. rozwój przeniesienia negatywnego u
  matki dziecka wobec terapeutki)

82
Zazdrosc rodzica o intymnosc zwiazku terapeuty z
ich dzieckiem

• Przenoszenie przez rodziców (a) na terapeute
  uczucia zazdrosci (zawisci) - zwiazanego z
  faktem uczestnictwa dziecka w terapii
• Rodzice poczucie wykluczenia - dotad
  jedyni odbiorcy uczuc dziecka moga przezywac
  swoista utrate kontaktu z dzieckiem
• Wazna jest takze analiza tendencji
  idealizacyjnych ze strony rodziców na terapeute
  (rodzic dostrzega, ze terapeuta lepiej pomóc ich
  dziecku niz on sam wzmaga to gotowosc do
  idealizacji terapeuty i pomniejszania wlasnej
  roli - maja zwiazek ze sklonnoscia rodziców do
  identyfikacji z dzieckiem
• Na podobnej zasadzie odbywa sie przeniesienie
  rodzicielskie na analityka destrukcyjnej
  zawisci, zazdrosci, potrzeb rywalizacyjnych

83

• Identyfikacja rodzica z dzieckiem - to rezultat
  regresywnej adaptacji do poziomu funkcjonowania
  dziecka
• Rodzice stale konfrontowani sa ze strony ich
  dziecka w leczeniu z archaicznym,
  wczesnodzieciecym materialem tresci psychicznych
• - w efekcie uruchamia sie takze u nich
  dzieciecy poziom relacji z obiektem, polaczony z
  nieswiadoma reprezentacja psychiczna dziecka

84
Mechanizmy identyfikacji u analityka w relacji z
rodzicami dziecka w terapii

• Chec identyfikowania sie terapeuty z dzieckiem
  przeciwko rodzicom lub z rodzicami przeciwko
  dziecku( mechanizmy przeniesienia)
• Krótkotrwala identyfikacja terapeuty z dzieckiem
  zwiazana z regresje ego analityka wartosciowe
  zródlo wgladu
• Pragnienie przejmowania przez terapeute roli
  pacjenta lub rodzica (utozsamianie sie) - musi
  byc kontrolowane i analizowane jako
  przciwprzeniesienie lub dzialanie mechanizmów
  przeniesieniowego trójkata

85
W procesie analizy wazna jest sytuacja ,kiedy
dziecko jest dla rodzica substytutem jednego z
aspektów jego self- konsekwencje dla
przeniesienia rodziców na terapeute

• Wtedy nieswiadomym zadaniem dziecka jest
  osiagniecie tego, czego nie udalo sie rodzicom
  idealizacja dziecka dopóki spelnia ono
  oczekiwania
• Niespelnienie oczekiwan obciazenie dziecka
  poczuciem winy (idealizacja dziecka zamienia sie
  na traktowanie go z pozycji kozla ofiarnego)
• Przekraczanie psychicznych granic dziecka przez
  rodziców (na zasadzie projekcji umieszczaja w
  dziecku wlasne potrzeby) nieumiejetnosc
  okreslenia granic u dziecka od wczesnego okresu
  jego rozwoju (zamiast wlasnych przezywaja uczucia
  i pragnienia rodziców)

86
W terapii mlodziezy wazne sa tez trudnosci
rodziców w separacji psychicznej od ich dzieci

• Gdy rodzice nie sa w stanie pozwolic swoim
  dorastajacym dzieciom odejsc obawa przed utrata
  kontroli ,powracaja wlasne leki, frustracje z
  okresu separacji samych rodziców w pracy
  terapeutycznej czesto impas (rodzice i pacjenci
  zgadzaja sie nieswiadomie, zeby rzeczy zostaly w
  starym porzadku)
• A. Freud(1962) nie mozemy wyleczyc w analizie
  stanu zaleznosci, jezeli jednostka w zadnym
  okresie swojego zycia nie przezwyciezyla fazy
  zaleznosci i nie poczynila ,przynajmniej
  przejsciowo, kroku w kierunku niezaleznosci
• Wazna jest analiza przeciwprzeniesienia i
  trójkata przeniesieniowego oddzielenie
  przeniesienia pacjenta na terapeute i rodziców na
  terapeute

87
Transgeneracyjne watki w terapii analitycznej
dzieci i mlodziezy praca z rodzicami

• W terapii analitycznej pacjenta i pracy z rodzina
  nalezy ujawnic mit rodzinny (nawet
  wielopokoleniowy)
• Mitologia rodzinna mechanizm wspólnego
  przeniesienia (obydwoje rodzice w podobnej formie
  obsadzaja emocjonalnie osobe terapeuty) ujawnia
  sie poprzez analize atmosfery spotkan i
  przeciwprzeniesieniowych reakcji terapeuty
• - wspólny front rodziców przeciwko terapeucie
  na spotkaniach
• - rodzice w fazie kryzysu malzenskiego-
  zachecaja terapeute do roli sedziego (czasami go
  idealizuja) - rodzice w stosunku do terapeuty
  wchodza w role dzieci walczacego ze soba
  rodzenstwa o wyrok matki/ojca

88
Podsumowanie

• W terapii dzieci i mlodziezy kontakt z rodzicami
  jest istotny (mlodziez), czasami niezbedny
  (dzieci)
• Pozwala on na analize przeniesienia w szerszym
  kontekscie (trójkat przeniesieniowy)
• U pacjentów adolescencyjnych z
• - chorobami psychosomatycznymi
• - pozostajacymi na symbiotyczno-agresywnym
  poziomie relacji z obiektem, kontakt terapeuty z
  rodzicami - jest wskazany

89
Przeniesienie a relacja z obiektem rzeczywistym w
terapii dzieci i mlodziezy

• Znaczenie rzeczywistych relacji i cech analityka
  dla rozwoju terapeutycznej relacji

90
Relacja na poziomie rzeczywistym z terapeuta w
terapii dzieci i mlodziezy

• W psychoanalizie ostatnich lat zmiana w kierunku
  wiekszej równowagi pomiedzy czynnikami
  wewnetrznymi i zewnetrznymi z ukierunkowaniem na
  zewnetrzne(Cohen,1997)
• Greenson(1967)rzeczywista relacja z terapeuta
  jest szczególnie istotna na poczatku i w koncowej
  fazie terapii
• Relacja na poziomie rzeczywistym w terapii dzieci
  i mlodziezy pelni istotna role wiaze sie z
  mechanizmami rozwojowymi m.in. zjawiskiem
  identyfikacji
• Zwiazek z nowym obiektem- do czasu terapii
  nigdy nikt (dziecko, dorosly) nie wykazywal
  takiego zaangazowania w stosunku do pacjenta jak
  terapeuta) to jest nowe doswiadczenie!

91
Przymierze terapeutyczne w terapii dzieci
trudne - brak rozdzielenia ego obserwujacego i
przezywajacego

• Sandler (za Bonomino,1996) istotne jest tutaj
  zogniskowanie projekcji poprzez interpretacje
  przeniesienia i doswiadczanie wzglednego
  bezpieczenstwa w rzeczywistej relacji dziecka z
  analitykiem
• Relacja z nowym (analityk przezywany jako
  nowy obiekt)- nie jest tozsama z przymierzem
  terapeutycznym
• J.Novic(1970) opisujac mechanizmy dzialania
  przymierza terapeutycznego w procesie terapii
  analitycznej wskazuje, ze istota przymierza jest
  swiadome ze strony pacjenta pragnienie pracy
  analitycznej motywacje stanowi tutaj cierpienie
  i chec powrotu do zdrowia Wazna jest u pacjenta
  w tym wzgledzie jego mozliwosc do rozdzielenia
  pomiedzy ego obserwujacym i przezywajacym! U
  dzieci tego brak!

92
Identyfikacja z analitykiem jako nowym
obiektem nie ma charakteru przeniesienia - jest
mechanizmem rozwojowym

• A.Freud(1954)-rzeczywista relacja z analitykiem
  proporcjonalnie do zdrowej czesci osobowosci
  nigdy nie zanika
• Identyfikacja z nowym mechanizm rozwojowy,
  widoczny w terapii szczególnie mlodziezy
  (doswiadczajacej konfliktu odpowiedzialnosc za
  swoje dzialania gotowosc do przyjmowania
  ingerencji z otoczenia zewnetrznego
• z jednej strony pragnie
  ulegac wplywom innej osoby,
  z drugiej sie tego obawia)
• E. Fromm Rewizja psychoanalizy proponuje
  uwzgledniac w pracy terapeutycznej mlodziezy poza
  analiza przeniesienia zjawisko wszechobecne
  pragnienie idola

93
Analityk moze pelnic dla pacjenta funkcje obiektu
rozwojowego

• F.Chused(1988) analityk przezywany jako nowy
  obiekt nie moze usprawiedliwiac odstepstw od
  analitycznej techniki (analizy przeniesienia)
• Przepracowanie w przeniesieniu poprzednich faz
  rozwojowych
• Wypelnienie aktualnych potrzeb rozwojowych
• W analizie dzieci i mlodziezy nie istnieje ostra
  granica pomiedzy czysta interpretacja i pomoca w
  rozwoju(Sandler,1996)
• Spostrzeganie terapeuty przez pacjenta w funkcji
  nowego obiektu nalezy oddzielac od zachowan
  terapeuty w realnym planie np, pomoc dziecku w
  konkretnych czynnosciach np. w toalecie

Slide