Postmodernizm

1
Postmodernizm

• Postmodernizm
• przedrostek o znaczeniu po, dodawany do
  rzeczowników i przymiotników, wskazujacy na to,
  ze zjawisko, osoba, rzecz lub cecha sa
  postrzegane jako takie, które wystepuja po
  zakonczeniu tego, co okresla drugi czlon wyrazu i
  sa tego kontynuacja.

2

• Postmodernizm (wedlug Slownika wyrazów obcych
• i trudnych) intelektualny i artystyczny
  prad konca XX wieku, gloszacy odejscie od wasko
  rozumianej nowoczesnosci, która charakteryzuje
  przekonanie
• o wiecznym postepie i o mozliwosci
  obiektywnego poznania wszystkiego, ustalanie
  jednoznacznych zasad i prawd oraz wyznaczanie
  ostrych granic.
• W sferze swiatopogladowej postmodernizm wiaze
  sie
• z dystansem wobec wielkich ideologii, zas
• w estetyce z zatarciem granicy miedzy
  kultura elitarna i masowa, nawiazywaniem do stylu
  róznych epok i nieuznawaniem uniwersalnych zasad
  w sztuce.
•   Postmodernista - mysliciel lub artysta bedacy
  zwolennikiem postmodernizmu.

3

• Termin o niejasnym i nie do konca zdefiniowanym
  znaczeniu, powstal na gruncie angloamerykanskim
  lat 50.
• i 60. XX wieku.
• Na gruncie anglojezycznym okreslenie modern
  literature (literatura nowoczesna, wspólczesna)
  dotyczy literatury
• I polowy XX wieku tworzonej przez wielkich
  nowatorów
• i ekperymentatorów w prozie i poezji, takich
  jak
•      Marcel Proust
•    Jmaes Joyce
• Franz Kafka
• Thomas Stearns Eliot
• Wiliam Faulkner
• Ezra Pound
• Thomas Mann.

4

• Podstawowe wyznaczniki literatury
  postmodernistycznej (za Janem Twardowskim) 
• -programowa intertekstualnosc (tekst
  odsyla do innych tekstów poprzez czeste uzywanie
  cytatów oraz pastiszu, parodii, persyflazu,
  aluzje, zapozyczenia)
• -eklektyzm (w utworze koegzystuja rózne
  gatunki, style, elementy literatury
  wysokoartysytycznej i popularnej, to swiadome
  zmieszanie wielu stylów
• i poetyk)
• -demonstracyjna literackosc dziela
  (demaskowanie fikcjonalnosci anegdoty,
  odslanianie pisarskiego warsztatu)
• -autotematyzm konstruowanie utworu na
  oczach czytelnika
• uwolnienie powiesci od celów
  pozaliterackich (traktowanie dziela jako produktu
  nieskrepowanej wyobrazni artysty - stad
  irracjonalizm, chaos, lamanie rozmaitych tabu)
• - ludyczny charakter dziela - traktowanie
  dziela jako gry, zabawy z odbiorca
• - powiesc traktowana jako literacki
  odpowiednik szalonego happeningu
• - ulubione srodki parodia, zabawa, ironia,
  czarny humor
• - ulubiona forma komiks.

5

• Teoretykami postmodernizmu sa m. in.
  Jean-Francois Lyotard, Jacques Derrida, Michel
  Foucault.
• Do twórców literatury postmodernistycznej zalicza
  sie takich pisarzy, jak
• - Umberto Eco
• - Italo Calvino
• - Thomas Pynchon
• - John Barth, a takze pisarzy
  iberoamerykanskich realizmu magicznego (realizm
  miesza sie tu
• z magia) z Gabrielem Garcia Marquezem jako
  autorem Stu lat samotnosci na czele.

6

• Jak ongis powiedzial Garcia Marquez
• my wszyscy piszemy jedna powiesc Ameryki
  Lcinskiej
•    autorem rozdzialu kolubijskiego jest Garcia
  Marquez,
• kubanskiego Carpentier,
• argentynskiego Cortazar.

7
"Sto lat samotnosci",  1967 (wydanie polskie 197
4).
Powiesc, w której jak na klasyczne dzielo
realizmu magicznego przystalo, Przeplataja sie
zdarzenia z zycia codziennego ze zdarzeniami  swia
ta wyobrazni i fantasty-ki. Nalezy ja uznac za utw
ór najbardziej reprezentujacy realizm magiczny. 
Stuletnie dzieje osady Macondo i rodziny
Buendia stanowia metaforyczny obraz
 Ameryki Lacinskiej, przedstawiaja
 specyfike tego kontynentu. Powiesc stala sie best
sellerem swiatowym, a jej autor bogatym pisarzem.

8

• Dwadziescia lat temu w Polsce ceniono wyzej
  autora Gry w klasy niz hermetycznego erudyte
  Borgesa. Po uplywie cwiercwiecza karta sie
  odwrócila. Borges stal sie wielkoscia
  bezdyskusyjna, uznawany jest za jednego
• z najwybitniejszych pisarzy minionego
  stulecia,
• klasyka metaliteratury i prekursora
  postmodernizmu.

9

• Slowo postmodernizm istnieje juz w jezyku
  polskim. Jedni odbieraja je jako wyzwanie, inni
  widza w nim zagrozenie, a jeszcze inni
  obietnice i nadzieje.
• Etykieta postmodernistyczny opatrywane sa dzis
  powiesci i wiersze, filmy i spektakle,
  interpretacje dziel sztuki, wywody filozoficzne,
  a nawet wykonania muzycznych arcydziel.

10

• Wedlug najprostszej, nasuwajacej sie
• w pierwszej chwili, interpretacji
  postmodernizm to cos, co przychodzi wówczas,
  gdy konczy sie modernizm. Niestety, prostota
  okazuje sie w tym przypadku zludzeniem, a takze
  zródlem powaznych komplikacji.

11
Przyklad architektury postmodernistycznej
12
Postmodernizm przyklad bryly kosciola i muzeum
13

• Jednak dla Amerykanów, którzy wniesli najwiekszy
  wklad w upowszechnienie kontrowersyjnego terminu
  postmodernizm to cos zupelnie innego. Jesli
  sztuke XX wieku przyzwyczailismy sie obdarzac
  mianem nowoczesnej, to postmodernizm jest w
  takim ukladzie ponowoczesny.
• I wlasnie po ten ostatni, niefortunnie brzmiacy,
  termin siegaja niektórzy polscy autorzy.
  Postmodernistyczny - brzmi kuszaco
• i tajemniczo, ponowoczesny dosyc
  ryzykownie, a nawet absurdalnie.

14

• Postmodernizm niczego nie odrzucal, ale tez
  niczego nie staral sie kontynuowac.
• Obcy byl mu zarówno bunt, jak i szacunek dla
  tradycji.
• Okolicznosci, w jakich powstawaly pierwsze teksty
  postmodernistyczne ich autorom towarzyszyla
  rozpaczliwa swiadomosc, iz wszystkie wielkie
  arcydziela powiesci XX wieku zostaly juz
  napisane.
• Rozterke i nadzieje postmodernistycznego pisarza
  ilustrowaly najlepiej tytuly esejów Johna Barha
  Literatura wyczerpania z 1967 roku oraz
• z 1980 szkic Postmodernizm literatura
  odnowy.
•  

15

• Postmodernisci zblizajacy sie do kultury masowej,
  przekonani sa o ludycznym charakterze sztuki.
  Dzielo sztuki okazywalo sie rodzajem gry z
  odbiorca gry
• o nieokreslonych, wciaz zmieniajacych sie
  regulach.
• Podwazajac kryteria kompozycji, opowiadajac sie
  za rezygnacja z selekcji, wystepujac przeciw
  arbitralnosci, postmodernizm powolal do zycia
  dzielo labirynt.

16

• Przedmiotem ciaglych sporów jest lista pisarzy
  postmodrnistycznych. Za sprawa eseju Johna Barha
  prekursorami literatury wyczerpania zostali
  Borges, Beckett,
• V. Nabokow.
• Twórcy postmodernizmu amerykanskiego to John
  Barth, Robert Coover, a takze (choc przynaleznosc
  budzi kontrowersje) Joseph Heller, Kurt
  Vonnegut, John Hawkes, a takze Jerzy Kosinski.

17

• W polskiej humanistyce funkcjonuje wlasciwie
  tylko jeden sposób rozumienia modernizmu,
  zaproponowany przez Kazimierza Wyke w 1959 roku.
  Zdaniem badacza modernizm to pojecie nieco
  odmienne (a takze wezsze) niz Mloda Polska.
  Odnosi sie on glównie do literatury powstajacej w
  ostatniej dekadzie XIX wieku i jej cech
  charakterystycznych (indywidualizm, spirytualizm,
  liryzm, zwrot ku metafizyce itd.). Precyzyjna
  definicja Wyki nie przez wszystkich zostala
  zaakceptowana i pózniejsi historycy literatury
  czesto uzywali okreslen Mloda Polska i
  modernizm nieomal zamiennie.

18

• W rozpowszechnieniu idei postmodernistycznych
• w Polsce odegral (wydawany na Slasku)
  kwartalnik literacki FA-art. Drukowano w nim
  teksty Derridy, a takze szkice i recenzje
  Krzysztofa Unilowskiego. Unilowski przejawy
  postmodernizmu dostrzegl juz
• w utworach Gombrowicza, Parnickiego, Lema.
• Za wlasciwych reprezentantów kierunku uznal
  Krzysztofa Bieleckiego (Polowanie na
  postmodernistów), Marka Slyka, Bogdana Barana,
  Leopolda Buczkowskiego.

19

• W poezji czy dramacie brak jak dotad dziela,
  które spelnialoby role postmodernistycznego
  wzorca.
• Z uwagi na kolazowy charakter laczono
• z modnym kierunkiem niektóre ksiazki Czeslawa
  Milosza czy Adama Zagajewskiego.
• Elitarny postmodernizm to intelektualna moda,
  która pewnie któregos dnia ustapi miejsca innym
  atrakcjom.

20
Adam Zagajewski

• Epikur z mojej klatki schodowej Zagajewski Adam
  Epikur z mojej klatki schodowej po wieczornym
  uniwersytecie marksizmu-leninizmu po skróconym
  kursie milosci dwa razy dziennie wypuszcza na
  wolnosc swoja tesciowa schorowana staruszke
  która pluje stara czarna krwia i mówi do niego
  ty skurwysynu Wtedy on nastawia na nia radio
  gdzie wlasnie audycja pelnym glosem o sprawach
  mlodziezy i mysli jeszcze jestem mlody moje
  zycie otwiera sie przede mna jak zatoka morska w
  pelnym sloncu lata Komunikat 1972 Adam
  Zagajewski

• Adam Zagajewski (ur. 21 czerwca 1945 we Lwowie) -
  poeta, eseista, prozaik, tlumacz. Syn prof.
  Tadeusza Zagajewskiego. Studiowal psychologie i
  filozofie. Zwiazany z poetyckim ruchem Nowej Fali
  w Krakowie. Wywodzi sie z programu krakowskiej
  grupy "Teraz". Po podpisaniu listu 59 w 1975 byl
  objety zakazem druku. Wykladowca amerykanskiego
  uniwersytetu w Houston. Od 1981 roku mieszkal w
  Paryzu, a od 2002 roku na stale w Krakowie.
  Czlonek redakcji Zeszytów Literackich. Laureat
  nagrody Vilenica w 1996 roku i Nagrody Adenauera
  w 2002 r. Jest czlonkiem Stowarzyszenia Pisarzy
  Polskich.

21

• Warto wspomniec, iz z postmodernizmem
• w Polsce maja problem naukowcy, badacze
  literatury, teoretycy i krytycy literatury,
  twórcy
• i szeroko rozumieni humanisci.
• Wieloglosowosc doprowadzila do konferencji
  naukowej w 2001r. na temat Proza polska konca
  XX wieku. Postmodernizm? Daly sie slyszec rózne
  glosy, wsród nich i takie, które stwierdzaja, ze
  postmodernizm w Polsce nie istnieje.

22

• Inni twierdza, iz dorobek polskich
  postmodernistów pozostaje w zaleznosci od
  doswiadczen literatury obcej, zwlaszcza
  amerykanskiej. I to stanowisko wydaje sie byc
  blizsze rzeczywistosci literackiej dzisiejszego
  dnia.
• Analizie zostaly poddane rózne aspekty prozy
  (wspomnianego wczesniej) Witolda Gombrowicza, jej
  filozoficzne konteksty i postmodernistycznego
  prekursorstwa i Leopolda Buczkowskiego, Jerzego
  Andrzejewskiego, Henryka Grynberga, Stanislawa
  Czycza, Pawla Huellego, Manueli Gretkowskiej,
  Andrzeja Stasiuka, Olgi Tokarczuk, Andrzeja
  Sapkowskiego.

23

• W jaki sposób w codziennosci polonistycznej
  mozna by przyblizyc pojecie postmodernizmu
  uczniom ostatnich klas szkoly ponadgimnazjalnej?
• Mysle, iz poprzez elementy wykladu
• i dyskusji z mlodzieza na temat wybranych
  wspólczesnych pozycji, które co prawda nie ma w
  kanonie lekturowym, ale sa przez mlodziez
  czytane, znane i lubiane.

24
Na przyklad

• Proponuje Panstwu przyklad wykladu rozmowy
• z uczniami o postmodernizmie, wykorzystujac
• - tekst P. Sarzynskiego Piata woda po
  Puchatku
• - scenariusze lekcji 71, 72 i 73 (Scenariusze
  lekcji jezyka polskiego , klasa IV szkoly
  sredniej
• B. Stworowej)
• - gdzie szukac zjawiska postmodernizmu?
• - co stanowi pulapke postmodernizmu
• w ksztalceniu literackim?

25
Przyklady postmodernizmu w architekturze