Vistkerfi sem undirsta

1
Vistkerfi sem undirstaða velferðarErindi byggt á
Millennium Ecosystem Assessment
Tryggvi Felixson framkvæmdastjóri Landverndar
Umhverfisþing 2005
2
Megin niðurstaða víðtækrar úttektar

• Síðustu 50 ár hefur maðurinn valdið hraðari og
  víðtækari breytingum á vistkerfum Jarðar en
  nokkru sinni fyrr til þess að afla sér fæðu,
  ferskvatns, viðar, trefja og eldsneytis. Þetta
  hefur valdið umtalsverðum og að megin hluta
  óafturkræfum breytingum á líffræðilegum
  fjölbreytileika á Jörðunni.
• Breytingar á vistkerfum hafa bætt velferð og
  efnahag manna, en þessi ávinningur hefur kostað
  mikið þar sem mörgum vistkerfum hefur hrakað hægt
  og bítandi. Þessi breyting hefur valdið meiri
  fátækt en ella hjá vissum hópum. Ef ekki verður
  snúist til varnar gegn þessari þróun mun hún
  draga umtalsvert úr þeirri þjónustu sem komandi
  kynslóðir geta notið frá vistkerfum Jarðar.
• Við höfum orðið vitni af hægri og bítandi hrörnun
  vistkerfa. Hröð hnignun sem ekki yrði hægt að
  stöðva gæti verið yfirvofandi.
• Það má stöðva þessa óheilla þróun. Til þess þarf
  að breyta í grundvallaratriðum pólitískri stefnu
  og framkvæmdum. Merki slíkra breytinga eru ekki
  til staðar í dag.

3
Focus Ecosystem Services The benefits people
obtain from ecosystems
4
Focus Consequences of Ecosystem Change for
Human Well-being
5
Framleiðsla, auðlindir og vistkerfi

• Viðhald endurnýjanlegra
• auðlinda
• jarðvegsviðhald
• loftgæðaviðhald
• loftslagsviðhald
• vatnsviðhald
• vatnshreinsun
• varnir gegn sjúkdómum og sníkjudýrum
• frjóvgun

• Til framleiðslu þarf
• Vinnuafl /tækniþekkingu
• Fjármagn/tæki
• Endurnýjanlegar auðlindir
• Óendurnýjanlegar
• auðlindir

6
Staða lífsviðurværis-þjónustu
Þjónusta Þjónusta Staða
Fæða uppskera ?
Fæða húsdýr ?
Fæða fiskveiðar ?
Fæða fiskeldi ?
Fæða Villt dýr og plöntur ?
Trefjar timbur /
Trefjar trefjaplöntur /
Trefjar eldsneyti ?
Erfðaefni Erfðaefni ?
Lífræn efnasambönd, lyf Lífræn efnasambönd, lyf ?
Ferskvatn Ferskvatn ?
7
Staða viðhalds-, varnar- og menningarþjónusta
vistkerfa
Staða
Viðhalds- og varnarþjónusta Viðhalds- og varnarþjónusta
Loftgæðaviðhald ?
Loftslagsviðhald hnattrænt ?
Loftslagsviðhald svæðis- og staðbundið ?
Vatnsviðhald /
Jarðvegsviðhald ?
Vatns- og úrgangshreinsun ?
Sjúkdómavarnir /
Sníkjudýravernd ?
Frjóvgun ?
Varnir gegn náttúruvá ?
Menningarþjónusta Menningarþjónusta
Andleg og trúarleg verðmæti ?
Fagurfræðileg verðmæti ?
Frístundir og vistvæn ferðaþjónusta /
8
Spilling vistkerfa getur dregið umtalsvert úr
velferð manna

• Heildarverðmæti þess að viðhalda vistkerfum getur
  oft á tíðum verið meira en að umbreyta þeim til
  annarra nota.
• Engu að síður er oft farið út í umbreytingu
  vistkerfa þar sem einkahagsmunir eru meiri við
  umbreytingu þeirra en viðhald.

9
Vistkerfaþjónusta og þjóðhagsreikningar

• Glötuð verðmæti vegna spillingar á þjónustu
  vistkerfa
• eru ekki færð til afskrifta í þjóðhagsreikningum
• Vistkerfisþjónusta og auðlindir eins og málmar,
  næringarefni í jarðvegi og jarðefnaeldsneyti eru
  í hagrænu samhengi sambærileg við hverja aðra
  fastafjármuni.
• Hefðbundnir þjóðhagsreikningar taka ekki tillit
  til eyðileggingar á auðlindum og vistkerfum.
• Þjóð sem heggur niður skóg eða eyðileggur
  fiskimið færir tekjur af þessari starfsemi í
  þjóðhagsreikninga en greinir ekki frá því
  raunverulega eignartapi sem þessu fylgir.
• Athugun frá árinu 2001 bendir til þess að nokkur
  lönd sem sýndu jákvæða eignarmyndum í
  þjóðhagsreikningum hafi í raun verið að ganga á
  þjóðarauð þegar áhrif þessarar nýtingar á
  auðlindir voru meðtaldar.

10
Viðbrögð

• Tækniþróun
• Stuðla að tækniþróun sem eykur afköst án þess að
  valda skaða á vistkerfum.
• Endurreisa vistkerfi.
• Hvetja til tækniþróunar sem eykur orkunýtni og
  dregur úr losun gróðuhúsalofttegunda.
• Atferli
• Aðgerðir til að draga úr neyslu á þjónustu sem
  ekki er hægt að veita án þess að skaða vistkerfi.
• Efla samfélagshópa sem byggja afkomu beint á
  þjónustu vistkerfa.
• Þekking
• Afla þekkingar sem gerir kleift að leggja mat á
  verðmæti vistkerfisþjónustu sem ekki hefur
  markaðsvirði og hafa þessar upplýsingar til
  hliðsjónar þegar teknar eru ákvarðanir um nýtingu
  auðlinda.
• Efla getu samfélagsins til að takast á við þessi
  mál.

11

• Maðurinn lifir af náttúrunni
• ...en ekki af tækninni.