PROBLEMATIKA VODE I ZATITA VODA U BOSNI I HERCEGOVINI

1
PROBLEMATIKA VODE I ZATITA VODA U BOSNI I
HERCEGOVINI

• Prof. Dr. Hajrudin Simicic
• Universitet u Tuzli, BiH

2

• Bosna i Hercegovina
• povrina 51.129 km2
• 3,700,000 stanovnika

Stanovnitvo u Bosni and Hercegovini (2000)
FBiH RS
BiH Stanovnitvo
2,250.000 1.450.000 3.700.000 Optine
80 61
141 Povrina, km2 26.070
25.050 51.120
3
Problematika vode

• Sve je manje kvalitetne vode za pice,
• Postojeca izvorita se iscrpljuju ili su
  izloena stalnom zagadivanju,
• Mjere zatite voda se ne provode
• Sve veca erozija i klizita zemljita
• Velike poplave pricinjavaju ogromne tete i
  odnose velika materijalna dobra.

4
Nacelo odrivog razvoja u oblasti voda
Zadovoljiti potrebe za vodom sadanje generacije
a da se time ne ugrozi pravo i mogucnost buducih
generacija da to ostvare za sebe.

• Dugorocno se ovaj cilj nastoji postici kroz
  povecanu brigu o vodama i savjesno raspolaganje
  vodama u segmentu
• koritenja voda i
• zatite voda

5

• Vodni resursi u BiH
• rijecni slivovi
• prirodna jezera
• vjetacke akumulacije
• podzemne vode

6
(No Transcript)
7

• Oborine u BiH
• Prosjecne godinje oko 1250 mm
• ( zapreminski oko 62 mlrd m3 )

• Sve akumulacije u BiH imaju zapreminu 3,84 mlrd
  m3, to iznosi samo 6,2 od srednjeg godinjeg
  oborinskog prihoda.

Neujednacenost oborina u slivu Jadranskog mora
(1500-1800 mm) a u slivu Save (Dunava odnosno
Crnog mora) je prosjek ispod 1100 mm godinje.
8

• Sliv rijeke Bosne
• 20,4 teritorije BiH na kome ivi 40,l2 od
  ukupnog broja stanovnika
• otice svega 14,1 od ukupne kolicine vode

• Sliv rijeke Neretve i Trebinjice
• 19,8 teritorije BiH sa 9,6 stanovnika,
• otice 34,8 od ukupne kolicine vode.

9
Vodosnabdjevanje - problem u gotovo svim
podrucjima BiH
10

• Evidentirani problemi u sektoru voda
• Neadekvatno snabdjevanje vodom stanovnitva i
  industrije
• Lo kvalitet vode.Zagadena su izvorita, podzemne
  i povrinske vode
• Sve su ceca incidentna zagadivanja izvorita i
  pojava epidemija
• Nedovoljna zatita od voda - neregulisani vodeni
  tokovi, poplave i havarije
• Erozija povrinskog zemljita i klizita

11

• Uzroci
• nepostojanje integralnog upravljanja vodama
• nepostojanje strategije u upravljanju vodama
• nedostatak razvojnih planova i koordinacije kod
  vodoprivrede
• unitena ili otecena infrastruktura (vodovod i
  kanalizacija)
• veliki gubici vode u sistemu vodosnabdjevanja
• neusaglaena zakonska regulativa sa EU kao i na
  nivou BiH

12

• nepotivanje postojece zakonske regulative
• otpadne vode naselja i industrije se ne
  precicavaju
• vode se zagaduju poljoprivrednom aktivnocu i
  nekontrolisanim odlaganjem otpada

• neracionalna potronja na svim nivoima
• nedostatak programa prevencije i zamjene
  prljavih tehnologija
• neadekvatna cijena vode i slaba naplata
• nedostatak monitoringa i informacionog sistema
  (baza podataka)
• nedostatak finansijskih sredstava

13
ZATITA VODA
14
(No Transcript)
15
Stanje u zatiti voda
U periodu do prije rata otpadne vode gotovo
ukupnog stanovnitva BiH ( preko 90 ) su se
isputale u najblie vodotoke ili u zemljite bez
bilo kakvog precicavanja. Pokrivenost
stanovnitva sa sistemom kanalizacije je iznosila
oko 56 dok je u urbanim naseljima sistemom
kanalizacije bilo obuhvaceno oko 72
stanovnitva. Najgora situacija je bila u
seoskim naseljima gdje je porivenost stanovnitva
odvodnjom otpadnih voda iznosila jedva oko 10 .
16

• Gotovo svi kanalizacioni sistemi su gravitacionog
  tipa bez pumpnih stanica.
• Takode, u preko 65 opcina je prisutan problem
  izlivanja kanalizacije u toku poplava.
• Vie od 80 km kanalizacije oteceno i trai
  hitnu zamjenu
• Oko 850 km cjevovoda zahtijeva desalinaciju i
  cicenje

17
Uzroci problema

• Nedostatak finansijskih sredstava, kadrova i
  opreme kod javnih komunalnih organizacija
• Nedostatak strategije, planova i programa
• Neprovodenje mjera zatite voda-nedostatak
  postrojenja za precicavanje
• Neusaglaena zakonska regulativa i njeno ne- -
  sprovodenje
• Nedostatak sredstava i povoljnih mehanizama
  finansiranja

18
Zbog isputanja neprecicenih otpadnih voda
stanovnitva i industrije
Vecina rijecnih tokova u BiH je bila zagadena a
neki vodotoci su bili i izvan IV klase Posebno
zagadeni Bosna i Vrbas Nivo zagadenja (1991) je
dostigao 9,4 miliona ekvivalentnih stanovnika dok
je broj stanovnika bio dva puta manji ( 4,5
miliona).
19
(No Transcript)
20

• Glavni zagadivaci voda sa svojim otpadnim vodama
  
• stanovnitvo
• termoenergetska postrojenja
• rudarstvo
• prehrambena industrija
• zanatstvo i manji industrijski pogoni
• neuslovne deponije i divlja smetljita
  komunalnog i industrijskog otpada
• nekontrolisano odlaganje opasnog (toksicnog)
  otpada
• erozija zemljita

21
Postrojenja za obradu otpadnih voda naselja

• U BiH je od gradova sa preko 5000 stanovnika
  svega 7 gradova imalo izgradene sisteme za
  precicavanje otpadnih voda
• Sarajevo,
• Trebinje,
• Trnovo,
• Ljubuki,
• Grude,
• Celinac i
• Gradacac

• Instalirani kapacitet ovih postrojenja je iznosio
  ukupno oko 700.000 ES.

22

• Takode
• bilo je 122 postrojenja za obradu industrijskih
  voda, mada je svega oko 40 radilo
  zadovoljavajuce,
• trenutno nijedno od njih nije u radu zbog
  prekida industrijske proizvodnje ili nedostatka
  opreme i sredstava,
• Veca bioloka postrojenja su imali
• Petrohemijska industrija u Bosanskom Brodu,
• Koksno - hemijski komplex u Lukavacu,
• Industrija papira Natron u Maglaju,
• Rudnici i termoelektrane i drugi veci
  industrijski sistemi.

23
Trenutno stanje precicavanja otpadnih voda u BiH

• Svega nekoliko postrojenja u radu
• 5 u Federaciji BiH
• samo 1 u Republici Srpskoj
• gotovo da ne postoji u pogonu niti jedno
  postrojenje za obradu industrijskih otpadnih voda

24
(No Transcript)
25

• Trenutno
• svega 2,95 stanovnitva BiH pokriveno obradom
  otpadnih voda ( oko 100.000 ES)
• Rekonstrukcijom otecenih postrojenja moglo bi
  biti ukljuceno oko 19 ukupnog stanovnitva.

26

• Z A K L J U C C I
• Snabdjevanje vodom i zatita voda su glavni
  problem okolia / ivotne sredine u vecini
  urbanih podrucja u BiH to moe postati kocnica
  proklamovanog odrivog razvoja
• Prioritetno je potrebno obezbjediti dovoljno
  kvalitetne vode za snabdjevanje stanovnitva i
  industrije kao i provoditi mjere zatite voda
• Trenutno u BiH radi svega 6 postrojenja za
  precicavanje komunalnih otpadnih voda cime je
  obuhvaceno manje od 3 stanovnitva
• U toku je rekonstrukcija jo 5 devastiranih
  postrojenja

27

• Planirana je izgradnja novih postrojenja za vece
  gradove u BiH
• Tuzla (300.000 ES),
• Banja Luka (400.000 ES),
• Bihac (180.000),
• Bijeljina (80.000),
• Brcko District (80.000),
• Mostar (300.000 ).

28

• Prema Okvirnoj Direktivi za vode EU svako
  naselje preko 2.000 stanovnika ce morati biti
  prikljuceno na postrojenje za obradu otpadnih
  voda.
• To znaci
• Vie od 100 novih postrojenja samo za komunalne
  otpadne vode
• Rekonstrukcija industrijskih kapaciteta ce
  takode, morati biti pracena i rekonstrukcijom i
  izgradnjom postrojenja za industrijske otpadne
  vode.
• Za ocekivati je da ukupan teret zagadenja
  otpadnih voda u bliskoj buducnosti moe dostici
  nivo iz 1992. godine.

29
PRIKAZ POSTROJENJA ZA PRECICAVANJE OTPADNIH
VODA U BiH 5 u Federaciji BiH 1 u
Republici Srpskoj

• Trenutno su u radu postrojenja u
• Gradaccu
• Srebreniku
• Trebinju
• Ljubukom
• Grudama i
• Neumu ( samo mehanicka obrada )

30
G R A D A C A C ( 30.000 ES )
31
(No Transcript)
32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
(No Transcript)
36
(No Transcript)
37
(No Transcript)
38
(No Transcript)
39
(No Transcript)
40
(No Transcript)
41
(No Transcript)
42
(No Transcript)
43
(No Transcript)
44
(No Transcript)
45
(No Transcript)
46
(No Transcript)
47
(No Transcript)
48
(No Transcript)
49
(No Transcript)
50
(No Transcript)
51
(No Transcript)
52
(No Transcript)
53
(No Transcript)
54
(No Transcript)
55
(No Transcript)
56
(No Transcript)
57
(No Transcript)
58
S R E B R E N I K (12.000 ES )
59
(No Transcript)
60
(No Transcript)
61
(No Transcript)
62
(No Transcript)
63
(No Transcript)
64
(No Transcript)
65
(No Transcript)
66
(No Transcript)
67
(No Transcript)
68
(No Transcript)
69
(No Transcript)
70
(No Transcript)
71
(No Transcript)
72
(No Transcript)
73
Odsjek BIOLOGIJA 2002/2003. Juni 2003.
74
T R E B I N J E (30.000 ES)
75
Postrojenje za tretman otpadnih voda Trebinje

• Izgradeno 1981. Godine i puteno u probni rad i
  radi sve do danas bez prestanka.
• Ukupna investicija je bila cca. 8 miliona KM
• Instalisani kapacitet postrojenja u prvoj fazi
  (koja je izgradena) iznosi 30000 ES
  (ekvivalentnih stanovnika), dok je predvidena i
  izgradnja druge faze sa dodatnih 20000 ES.
• Prosjecno hidraulicko opterecenje je 2500 3000
  m3/dan,

76

• Tretman se sastoji iz
• Mehanickog tretmana
• Uklanjanje krupnih otpadaka (elektro-lucna
  reetka)
• Uklanjanje pijeska, ljake i pepela (aerisani
  pjeskolov)
• Uklanjanje ulja i masti (uljni separator)
• Primarni talonik
• Bioloki tretman
• Proces sa aktivnim muljem
• Sekundarno taloenje
• Hlorinacija po potrebi
• Linija mulja (aerobna i anaerobna stabilizacija)
• Primarno i sekundarno trulite mulja
• Suna polja
• Presa za dehidraciju mulja
• Nema podataka o efektima rada postrojenja
• Projektni parametri efluenta
• Organske materije 20 gr/m3
• Suspendovane materije 30 gr/m3
• Na kraju tretmana se voda isputa u rijeku
  Trebinjicu

77
Pune pumpe za ulaznu vodu
78
Gruba reetka
Ulazna voda
79
Pune pumpe
80
Pune pumpe
81
Elektro-lucna reetka
82
Trakasti transporter
83
Aerisani pjeskolov
84
Silos za pjesak
Aerisani pjeskolov
85
Aerisani pjeskolov
86
Zgrtac masti
Odstranjivac ulja i masti
87
Izlaz iz odstranjivaca masti i ulja
88
Izlaz vode iz pjeskolova
89
Primarni talonik
90
(No Transcript)
91
Aeracioni bazen
92
Unos kisika u bazen
93
Sekundarni talonik
94
Sekundarni talonik
95
Sekundarni talonik
96
Sekundarni talonik
97
Pune pumpe za transport mulja
98
Bazen za hlorinaciju
99
Digestori za stabilizaciju mulja
100
Polja za suenje mulja
101
Presa za mulj
102
(No Transcript)
103
Komandna soba
104
Blok shema postrojenja
105
Laboratorija
106
Ljubuki (5000 ES)
107
Postrojenje za tretman otpadnih voda Ljubuki

• Izgradeno 1990. Godine i puteno u probni rad.
  Postrojenje radi sve do danas bez prestanka.
• Ukupna investicija je bila cca. 1,2 miliona KM
• Kapacitet postrojenja u prvoj fazi (koja je
  izgradena) iznosi 5000 ES (ekvivalentnih
  stanovnika), dok je predvidena i izgradnja druge
  faze sa dodatnih 5000 ES.
• Prosjecno hidraulicko opterecenje je 1000 1500
  m3/dan,
• organske materije 100 200 kg/dan,
• suspendovane materije 50 70 kg/dan.

108

• Tretman se sastoji iz
• Mehanickog tretmana
• Uklanjanje krupnih otpadaka organskog i
  mineralnog porjekla (reetka)
• Uklanjanje pijeska, ljake i pepela (pjeskolov)
• Bioloki tretman
• Proces sa aktivnim muljem
• Proces nitrifikacije
• Sekundarno taloenje
• Hlorinacija po potrebi
• Linija mulja (aerobna digestija)
• Tank za stabilizaciju
• Polja za suenje mulja
• Efekti precicavanja
• Organske materije 86,69
• Suspendovane materije 72,97
• Zaostale organske i suspendovane materije
  odgovaraju MDK
• Na kraju tretmana se voda isputa u rijeku
  Trebiat

109
Shema postrojenja
110
Pogled na postrojenje
111
Reetka
112
Pogled na reetku i pjeskolov
113
Mjerac protoka
Pjeskolov i mjerac proticaja
114
Razdjelni organ
115
Bioloki (aeracioni) bazen
116
Bioloki bazen
117
Jama za mulj
Sekundarni talonik
118
Sekundarni talonik
119
Jama za mulj
120
Bazen za hlorinaciju
121
ahtovi sa pumpama za prepumpavanje mulja
122
Povratni mulj
123
Silos za mulj
124
Polja za suenje mulja
125
Pogled na postrojenje
126
Staklenik cvijeca u krugu postrojenja
127
Laboratorija za ispitivanje vode
128
Sarajevo ( do 1992.)600.000 ES
129
(No Transcript)
130
Postrojenja u svijetu
131
Rems Francuska
132
Krefeld Njemacka
133
Njemacka
134
Jezero Hazna Gradacac
135
(No Transcript)
136
Rijeka Una
137
(No Transcript)
138
(No Transcript)
139
(No Transcript)
140
(No Transcript)
141
(No Transcript)
142
Water basin Modrac
143
(No Transcript)
144
(No Transcript)
145
Neka vode budu ciste !