Bez tytulu slajdu

1
Modelproblemu decyzyjnego
dr hab. Jerzy SupernatInstytut Nauk
AdministracyjnychUniwersytet Wroclawski
2
Model problemu decyzyjnego
W strukturze problemu decyzyjnego mozna wyróznic
piec podstawowych elementów

• podmiot podejmujacy decyzje
• zbiór kierunków dzialania
• zbiór stanów swiata zewnetrznego
• funkcja korzysci
• niepewnosc co do stanu swiata zewnetrznego

dr hab. Jerzy Supernat
3
Model problemu decyzyjnego
Podmiot podejmujacy decyzje Teoretycznie osoba
lub grupa osób (w konkretnym przy-padku organ
jednoosobowy lub organ kolegialny). W praktyce
tylko nieliczne decyzje zostaja podjete przez
jedna osobe, z calkowitym pominieciem (pogladów)
in-nych osób.
dr hab. Jerzy Supernat
4
Model problemu decyzyjnego
W przypadku procesów decyzyjnych w administracji
pub-licznej czesto wystepuje ustawowe
zobowiazanie do wyda-wania decyzji
administracyjnych wspólautorskich

• decyzje po porozumieniu
• decyzje w porozumieniu
• decyzje po uzgodnieniu
• decyzje w uzgodnieniu
• decyzje za zgoda
• decyzje po zasiegnieciu opinii

dr hab. Jerzy Supernat
5
Model problemu decyzyjnego
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks
postepowa-nia administracyjnego Rozdzial 7.
Decyzje Art. 106. 1. Jezeli przepis prawa
uzaleznia wydanie de-cyzji od zajecia stanowiska
przez inny organ (wyrazenia opinii lub zgody albo
wyrazenia stanowiska w innej for-mie), decyzje
wydaje sie po zajeciu stanowiska przez ten organ.
dr hab. Jerzy Supernat
6
Model problemu decyzyjnego
Friedrich A. von Hayek (1889-1992)
Zawsze istnieje pewien zasób istotnych, lecz
nieuporzadkowanych informacji o szczególnych
warunkach danego miejsca i czasu. W zwiazku z ta
wiedza kazda jednostka ma pewna prze-wage nad
innymi i moze tez spozytkowac ja dla dobra
wszystkich, o ile decyzje oparte na tych
unikalnych wiadomosciach zostana jej
po-zostawione lub beda podejmowane przy jej
czynnym wspóludziale.
dr hab. Jerzy Supernat
7
Model problemu decyzyjnego
Artur Kozak, Prawodawca racjonalny, (w) Andrzej
Bator, Wlo-dzimierz Gromski, Artur Kozak,
Stanislaw Kazmierczyk, Zbig-niew Pulka,
Wprowadzenie do nauk prawnych. Leksykon
tema-tyczny, LexisNexis, Warszawa 2006, s.
61 Prawodawca racjonalny zdepersonalizowany
autor tekstu prawnego, konstrukt teoretyczny,
który prawnicy podstawiaja w miejsce autora
autentycznego. () Ogromna wiekszosc
obo-wiazujacych aktów normatywnych jest de facto
produktem kon-cowym calej rozciagnietej w czasie
serii dzialan prawotwór-czych nowelizujacych
pierwotny tekst, podejmowanych przez podmioty w
zaden sposób ze soba niekooperujace. Mimo to
prawnicy traktuja tekst prawny tak, jakby wyszedl
spod pióra jednostkowego autora, którego wola i
intencje daja sie ujawnic w aktach wykladni.
dr hab. Jerzy Supernat
8
Model problemu decyzyjnego
Myslenie grupowe / Grupomysl Terminem
groupthink, wprowadzonym przez angielskiego
pisarza i publicyste politycznego Georgea
Orwella (1903-1950) w glosnej antyutopii Rok
1984, amerykanski psy-cholog spoleczny Irving L.
Janis (1918-1990) nazywa intensywny nacisk grupy
na jednomyslnosc i spójnosc, który powoduje u jej
czlonków obnizenie sprawnosci inte-lektualnej,
gorsza ocene rzeczywistosci i gorszy osad
mo-ralny, a w efekcie wplywa negatywnie na jakosc
decyzji grupowej.
dr hab. Jerzy Supernat
9
Model problemu decyzyjnego

• Symptomy myslenia grupowego (grupomysli) wedlug
  I.L. Janisa
• Illusion of invulnerability (zludzenie
  niezniszczalnosci) Creates excessive opti-mism
  that encourages taking extreme risks.
• Collective rationalization (zbiorowa
  racjonalizacja) Members discount warnings and
  do not reconsider their assumptions.
• Belief in inherent morality (wiara we wlasna
  moralnosc) Members believe in the rightness of
  their cause and therefore ignore the ethical or
  moral consequences of their decisions.
• Stereotyped views of out-groups (stereotypowe
  postrzeganie grup zewnetrznych) Negative views
  of enemy make effective responses to conflict
  seem unneces-sary.
• Direct pressure on dissenters (intensywny nacisk
  na dysydentów) Members are under pressure not
  to express arguments against any of the groups
  views.
• Self-censorship (samocenzura) Doubts and
  deviations from the perceived group consensus are
  not expressed.
• Illusion of unanimity (zludzenie jednomyslnosci)
  The majority view and judg-ments are assumed to
  be unanimous.
• Self-appointed mindguards (tendencyjna selekcja
  informacji) Members protect the group and the
  leader from information that is problematic or
  contradictory to the groups cohesiveness, view,
  and/or decisions.

dr hab. Jerzy Supernat
10
Model problemu decyzyjnego
Myslenie grupowe linki do interesujacych
materialów w sieci(polecam w szczególnosci 1. i
3.).
1
2
3
dr hab. Jerzy Supernat
11
Model problemu decyzyjnego
Myslenie grupowe a decyzja o wybuchu Powstania
Warszawskiego
dr hab. Jerzy Supernat
12
Model problemu decyzyjnego
Zbiór kierunków dzialania Zbiór ten musi sie
skladac z co najmniej dwu wykonal-nych kierunków
dzialania (jezeli istnieje tylko jeden kieru-nek,
to nie ma mozliwosci dokonania wyboru, a wiec nie
ma mozliwosci podjecia decyzji).
dr hab. Jerzy Supernat
13
Model problemu decyzyjnego
Where to elect there is but one, tis Hobson's
choice take that or none. Thomas Ward
(1652-1708), poeta angielski (cytat z utworu
Englands Reformation)
dr hab. Jerzy Supernat
14
Model problemu decyzyjnego
Wybór Hobsona (Hobsons choice) Sytuacja, gdy
zbiór mozliwych kierunków dzialania sklada sie
tylko z dwu elementów i pozwala jedynie na wybór
typu albo (cos) albo (nic). Tym niemniej,
poniewaz jest to zbiór dwuelementowy, ciagle
mozna wbrew temu, co twierdza niektórzy (an
apparently free choice when there is no choice at
all) mówic o wybieraniu czy decydowaniu. Rzecz
w tym, ze chodzi tu o wybór szczególny, bo
sprowadzony do akcep-tacji lub odrzucenia czegos.
Przykladem wyboru Hobsona moze byc deklaracja
Henryego Forda, ze jego samochód Model T mozna
kupic w kazdym kolorze, pod warunkiem, ze jest to
kolor czarny (in any color so long as it is
black).
dr hab. Jerzy Supernat
15
Model problemu decyzyjnego
Termin wybór Hobsona i jego znaczenie pochodza od
praktyki stosowanej przez Thomasa Hobsona (ok.
1544-1631), prze-woznika w Cambridge, który
wynajmujac konie studentom tamtejszego
uniwersyte-tu, nie pozwalal im na wybór jednego z
czterdziestu koni, lecz nalegal, aby brali
najbardziej wypoczetego konia stojacego najblizej
drzwi stajennych. Kazdy przejaw
niezadowolenia czy sprzeciw potencjalnego najemcy
Thomas Hobson kwitowal bezkompromisowym Albo
ten, albo zaden (Take that or none).
dr hab. Jerzy Supernat
16
Model problemu decyzyjnego
The Hobson behind Hobson's Choice lived in
Cam-bridge, England during the late 16th and
early 17th cen-turies. Licensed to carry
passengers, parcels, and mail between Cambridge
and London, Thomas Hobson kept a stable of about
forty high quality horses. As a sideline, he also
rented out his horses to university
students. After students began requesting
particular horses again and again, the liveryman
realized certain horses were being overworked.
That inspired Hobson to come up with a new system
of rotating the horses for hire. Hobson gave
customers looking for horses the choice of taking
the one nearest the stable door or taking none at
all.
dr hab. Jerzy Supernat
17
Model problemu decyzyjnego

• Sytuacja najprostsza
• akceptacja pewnego kierunku dzialania decyzja
  na tak
• odrzucenie tego kierunku dzialania decyzja na
  nie

Decyzja o nicnierobieniu Od decyzji na nie, która
jest jednoznacznym wyborem konkretnego kierunku
dzialania, nalezy odróznic decyzje o
nicnierobieniu, która jest decyzja w pelnym tego
slowa znaczeniu, poniewaz równiez oznacza wybór w
dzialaniu.
dr hab. Jerzy Supernat
18
Model problemu decyzyjnego

• Decyzja o nicnierobieniu jest dosc czesto
  spotykana poniewaz
• czyni odpowiedzialnym los (czas, rozwój wydarzen
  czy po prostu innych), a nie decydenta za to, co
  zdarzy sie pózniej
• sprzyja jej niechec porzucenia przyjemnosci
  zwiazanej z mozliwoscia dokonania wyboru sposród
  wielu kierunków dzialania
• pozwala uniknac przykrych konsekwencji
  zwiazanych z pozytywnym wyborem konkretnego
  kierunku dzialania

W konkretnym przypadku decyzja o nicnierobieniu
jest jak najbardziej wlasciwa, a przekonanie, ze
cos nalezy zrobic, zupelnie bezpodstawne.
dr hab. Jerzy Supernat
19
Model problemu decyzyjnego
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja
podatko-wa wprowadzila regulacje formy
rozstrzygniecia pozosta-wienia podania bez
rozpatrzenia Art. 169 4. Organ podatkowy
wydaje decyzje w spra-wie pozostawienia podania
bez rozpatrzenia.
dr hab. Jerzy Supernat
20
Model problemu decyzyjnego
Zbiór stanów swiata zewnetrznego Stany swiata
zewnetrznego sa to zdarzenia, które moga wystapic
w przyszlosci i wplynac na wyniki poszczegól-nych
kierunków dzialania, a które nie sa w danym
proble-mie decyzyjnym bezposrednio ksztaltowane
(kontrolowa-ne) przez podmiot podejmujacy decyzje.
dr hab. Jerzy Supernat
21
Model problemu decyzyjnego
Innymi slowy, stany swiata zewnetrznego sa to
zdarze-nia, które wystepuja niezaleznie od
kierunków dzialania i ujawniaja sie po wyborze (i
realizacji) jednego z nich.
Starozytni mawiali Homo proponit, sed Deus
disponit (czlowiek strzela, Pan Bóg kule nosi).
dr hab. Jerzy Supernat
22
Liczba stanów swiata zewnetrznego odpowiada
liczbie stanów, jaka moze przyjac dane zdarzenie.
Jezeli w danym problemie decyzyjnym wystepuje
wiecej niz jedno relewantne zdarzenie, to liczba
stanów swiata zewnetrznego odpowiada liczbie
mozliwych kombinacji stanów zdarzen.
23
Model problemu decyzyjnego
Funkcja korzysci Poniewaz kazdej kombinacji
kierunku dzialania i stanu swiata zewnetrznego
mozna przypisac jednoznacznie pewna korzysc (co
oznacza, ze mamy do czynienia z zaleznoscia typu
funkcyjnego), czwarty element struktury problemu
decyzyjnego nosi nazwe funkcji korzysci.
dr hab. Jerzy Supernat
24
Model problemu decyzyjnego
Wówczas gdy zbiór kierunków dzialania sklada sie
ze skonczonej liczby n kierunków, a zbiór stanów
swiata zewnetrznego sklada sie ze skonczonej
liczby m stanów, liczba mozliwych ich kombinacji
(i odpowiadajacych im korzysci) równa jest n x m.
Graficznym obrazem funkcji korzysci jest w takiej
sytuacji nastepujaca macierz korzysci/ tablica
korzysci
www.supernat.pl
25
Model problemu decyzyjnego
Tablica korzysci
dr hab. Jerzy Supernat
26
Model problemu decyzyjnego
Niepewnosc co do stanu swiata zewnetrznego Wlacze
nie niepewnosci do analizy problemu decyzyjnego
jest niezbedne (decyzja dotyczy przyszlosci,
która jest niepewna) i wymaga wykorzystania
elementarnego dorobku teorii prawdopodo-bienstwa.
27
Model problemu decyzyjnego
Podstawowe pojecie teorii prawdopodobienstwa
postrzega sie dwojako.
dr hab. Jerzy Supernat
28
Model problemu decyzyjnego
Po pierwsze, prawdopodobienstwo wystapienia
jakiegos zdarzenia ocenia sie w kategoriach
relatywnej czestosci, z jaka dane zdarzenie
wystepowalo w podobnych warunkach w przeszlosci
(dosc czesto mozna ocenic prawdopodobienstwo
zdarzen, analizujac cechy fizyczne urzadzen,
które sa ich zródlem). Tak rozumiane
prawdopodobienstwo nazywane jest
prawdopodobienstwem obiektywnym.
29
Model problemu decyzyjnego
Po drugie, prawdopodobienstwo widzi sie jako
stopien wiary (wewnetrznego przekonania)
jednostki w wystapienie jakiegos zdarzenia, w tym
nawet takiego, które jeszcze nigdy w przeszlosci
nie wystapilo. W tym przypadku mówi sie o
prawdopodobienstwie osobistym lub subiektywnym.
30
Model problemu decyzyjnego
Pojecie prawdopodobienstwa osobistego jest oparte
na zalozeniu, ze kazdy czlowiek ma jakis stopien
wiary dotyczacy mozliwosci pojawienia sie
zdarzenia, które jest istotne dla niego i jego
otoczenia. Wartosc tego pojecia polega na tym,
ze pozwala decydentowi opisac (ujac) swoje
przeczucie co do skutków niepewnosci w
jednoznacznych i zrozumialych kategoriach
liczbowych, a tym samym wlaczyc jasno i wyraznie
swój sad do procesu decyzyjnego.
31
Model problemu decyzyjnego
Georg W. F. Hegel (1770-1831) Przyszlosc nie
jest przedmiotem wiedzy, ale przedmiotem nadziei,
obaw i oczekiwan.
dr hab. Jerzy Supernat
32
Model problemu decyzyjnego

• P.H. Lindsay i Donald A. Norman
• ludzie przeceniaja mozliwosc wystapienia zdarzen
  o nis-kim prawdopodobienstwie, a niedoceniaja
  mozliwosci wys-tapienia zdarzen o wysokim
  prawdopodobienstwie
• ludzie przyjmuja bledne przekonanie graczy, ze
  zdarze-nie, które nie wystapilo przez dluzszy
  czas, ma wieksze szanse pojawienia sie w
  najblizszej przyszlosci
• ludzie sa sklonni przeceniac (prawdziwe)
  prawdopodo-bienstwo wystapienia zdarzen, które sa
  dla nich pomyslne, a niedoceniac
  prawdopodobienstwa wystapienia zdarzen, które sa
  dla nich niepomyslne

dr hab. Jerzy Supernat
33
Model problemu decyzyjnego
Wówczas gdy prawdopodobienstwo osobiste wyraza
su-biektywne oszacowanie oparte na realistycznej
ocenie em-pirycznej rzeczywistosci, decydent moze
sie nim zasadnie posluzyc, jezeli nie zna
prawdopodobienstw obiektyw-nych mozliwych stanów
swiata zewnetrznego.
Prawdopodobienstwo mieszane W praktyce czesto
poslugujemy sie prawdopodobien-stwem mieszanym
czesciowo obiektywnym i czesciowo osobistym.
dr hab. Jerzy Supernat
34
Wskazane dwojakie rozumienie prawdopodobienstwa
pozwala zrezygnowac z powszechnie przyjetego
odrózniania ryzyka od niepewnosci z podzialu
decyzji na decyzje podejmowane w warunkach ryzyka
i decyzje podejmowane w warunkach niepewnosci.
Typologia ta sprowadza sie do tego, ze

• w warunkach niepewnosci prawdopodobienstwo
  wystapienia stanów swiata zewnetrznego jest
  nieznane podmiotowi podejmujacemu decyzje, a
  nawet jest niemozliwe do okreslenia
• w warunkach ryzyka podmiot podejmujacy decyzje
  zna prawdopodobienstwo wystapienia stanów swiata
  zewnetrznego

35
Wydaje sie, ze ci, którzy we wskazany sposób
odrózniaja ryzyko od niepewnosci, posluguja sie
jedynie pojeciem prawdopodobienstwa obiektywnego,
rozumianym jako relatywna czestosc wystepowania
jakiegos zdarzenia, które musi byc zdarzeniem
powtarzalnym i przeliczalnym.
Tymczasem, jak juz wiemy, przez
prawdopodobienstwo mozna rozumiec takze liczbe
zawarta miedzy 0 i 1, wyrazajaca stopien wiary
(wewnetrznego przekonania) w zajscie w
przyszlosci zdarzenia, które moze byc zdarzeniem
niepowtarzalnym, a nawet takim, które w ogóle
jeszcze nie mialo miejsca.
36
Model problemu decyzyjnego
Rezygnujac z przyjetego dotychczas odrózniania
ryzyka od niepewnosci, i przyjmujac, ze pojecie
niepewnosci jest ogólniejsze od pojecia ryzyka,
ostatni element struktury problemu decyzyjnego
mozna, jak to uczynilismy, nazwac niepewnoscia co
do stanu swiata zewnetrznego.
Zaoszczedzony termin ryzyko mozna wykorzystac
do nazwania nim mozliwosci poniesienia duzej
straty i oba-wy przed nia. Tak wiec ryzykownym
kierunkiem dzialania jest dla nas ten, z którym
wiaze sie niebezpieczenstwo wystapienie bardzo
niekorzystnego nastepstwa (mozliwo-sc poniesienia
duzej straty).
dr hab. Jerzy Supernat
37
Model problemu decyzyjnego
Jezeli teraz wlaczymy niepewnosc (w postaci
rozkladu prawdopodobienstwa) do przedstawionej
wczesniej tablicy korzysci, to przyjmie ona
postac nastepujaca
38
Model problemu decyzyjnego
Tablica korzysci
Prawdopodo-bienstwo p1 p2 ... pj ... pm
Z D Z1 Z2 ... Zj ... Zm
D1 K11 K12 ... K1j ... K1m
D2 K21 K22 ... K2j ... K2m
... ... ... ... ... ... ...
Di Ki1 Ki2 ... Kij ... Kim
... ... ... ... ... ... ...
Dn Kn1 Kn2 ... Knj ... Knm
dr hab. Jerzy Supernat
39
Model problemu decyzyjnego
Przedstawienie problemu decyzyjnego w postaci
tablicy decyzyjnej moze byc niekiedy trudne, a
nawet niemozliwe. Chodzi w szczególnosci o
przypadek, gdy problem decyzyjny ma charakter
sekwencyjny, a wiec gdy przed decydentem rozciaga
sie caly szereg powiazanych ze soba decyzji, a
nie jedna niezwloczna decyzja konczaca odrebna
kwestie.
Wówczas dogodnym sposobem przedstawienia problemu
decyzyjnego jest wykres nazywany
dendrytem/drzewem decyzyjnym.
40
Model problemu decyzyjnego
Prosty jednoetapowy problem decyzyjny
przedstawiony w ponizszej tablicy korzysci
Prawdopodobienstwo p1 p2 p3
Z D Z1 Z2 Z3
D1 K11 K12 K13
D2 K21 K22 K23
D3 K31 K32 K33
dr hab. Jerzy Supernat
41
Model problemu decyzyjnego
zobrazowany przy pomocy drzewa decyzyjnego ma
wyglad nastepujacy
dr hab. Jerzy Supernat
42
Mysl koncowa
No matter how complicated a problem is, it
usually can be reduced to a simple,
comprehensible form which is often the best
solution. An Wang  (1920-1989), fizyk
zalozyciel Wang Laboratories
dr hab. Jerzy Supernat