Sokrates, (Platon) i Arystoteles jako tw

1

• Sokrates, (Platon) i Arystoteles jako twórcy
  pierwszej teorii etycznej zwanej etyka cnoty.

2

• Tradycja europejska stworzyla szesc wielkich
  teorii etycznych
• Etyka cnoty (Sokrates, Platon i Arystoteles)
• Etyka milosci blizniego (filozofia
  chrzescijanska)
• Formalizm, czyli etyka obowiazku (Kant)
• Utylitaryzm (Mill)
• Etyka umowy spolecznej (Hobbes, Rousseau, Rawls)
• Etyka uprawnien (Locke, Nozik, Dworkin)

3
Etyka cnoty (lub racjonalizm etyczny)

• W obrebie tego stanowiska uznaje sie, ze cnota
  (gr. arete) jest doskonaloscia sama w sobie.
• Wg Platona i Arystotelesa pewne sposoby
  postepowania budza naturalny podziw, a to ze
  wzgledu na swoja bezinteresownosc i pogarde dla
  konsekwencji.
• Uosobieniem etyki cnoty a zarazem wzorcami
  moralnej doskonalosci sa bohaterowie antycznych
  tragedii greckich. (np. Antygona)

4

• Def. cnoty
• Cnota to dzialania, które wspólgraja z nasza
  rozumna natura czyli dzialania zgodne z rozumem.
• (Cnota to odpowiedni, utrwalony w naszym
  charakterze stosunek do emocji, pragnien,
  pozadan nienawisci, strachu, gniewu, milosci,
  zazdrosci, litosci itd.)
• Arystotelesowa def. czlowieka
• Homo animal razionale est.

5
Sokratesa wersja etyki cnotyintelektualizm
etyczny

• Skoro istota czlowieka jest dusza pojmowana jako
  rozum (myslenie), zatem dla Sokratesa cnota jest
  wiedza. Ona jest najwieksza wartoscia.
  Ignorancja, czyli niewiedza jest zatem brakiem
  cnoty (wada).
• Wedlug niego wystarczy, ze czlowiek wie, co jest
  dobre, wówczas automatycznie to czyni. Innymi
  slowy czlowiek postepuje zle tylko wtedy gdy nie
  pozna prawdy, tzn. tego, co jest dobre.

6
Problem slabej woli w perspektywie mysli
Sokratesa

• Sokrates odrzucal istnienie slabej woli
• jak naprawde wiem, co jest dobre, to na pewno
  tak postapie
• Slaba wola - jego zdaniem - to tylko pozór, który
  powstaje wtedy, gdy czlowiek racjonalny przestaje
  byc racjonalny
• Czlowiek racjonalny, musi robic to, co jest
  lepsze, w przeciwnym razie staje sie glupcem.
• Racjonalnosc zdaniem Sokratesa jest ponad
  wszystkim!

7
Arystotelesa wersja etyki cnoty

• Dla Arystotelesa cnota jest przede wszystkim
  umiejetnosc postepowania stroniacego od
  skrajnosci, czyli trafiajacego w zloty srodek.
• Stad jego rada
• Nalezy zawsze poszukiwac kompromisu pomiedzy
  skrajnosciami
• Cnota mestwa srodek pomiedzy brawura
• i tchórzostwem
• Cnota wielkodusznosci - srodek pomiedzy pycha
• i unizonoscia
• Cnota hojnosci - srodek pomiedzy rozrzutnoscia
• i skapstwem

8

• Zadanie!
• Pomiedzy jakimi skrajnymi wadami beda nastepujace
  cnoty

Nadmiar Niedomiar
Sprawiedliwosc
Rozsadek
Przyjazn
9
Arystoteles w aspekcie problemu slabej woli

• Arystoteles nie chce zgodzic sie (w calosci) z
  rozwiazaniem Sokratesa.
• Stwierdza, ze slaba wola to przypadek zmaconej
  swiadomosci, rodzaj sklerozy. Slaba wola jest
  mimowolnym zapomnieniem tego, co wczesniej
  postanowilismy. Chodzi dokladniej o ogólne normy
  postepowania.
• (Np. niech ogólna norma bedzie zasada, ze nie
  nalezy klamac. analiza)
• Slaba wola jest znamieniem czlowieka chwiejnego,
  który poddaje sie innym bodzcom niz te
  racjonalne przypadkowym okolicznosciom, emocjom,
  przygodnym pragnieniom.

10
Poglad Arystotelesa mozna zinterpretowac
odwolujac sie do wspólczesnej psychologii

• Wezmy przyklad klamstwa (albo osoby uzaleznionej
  od alkoholu)
• Mozna rozróznic dwa rodzaje pragnien
• Pierwszego rzedu np. jakies przypadkowe
  okolicznosci, sytuacja szybko sklania (niekiedy)
  czlowieka do klamstwa
• Drugiego rzedu (pragnienie co do pragnien)
  ogólna zasada klamac nie nalezy czyli
  pragnienie co do pragnienia pierwszego rzedu, w
  postaci nie chce klamac
• Jesli moje alter ego system pragnien drugiego
  rzedu jest dobrze ugruntowany, wówczas nie mam
  problemu ze slaba wola.

Arystoteles by powiedzial, ze chodzi o dzielnosc
w dobru
11
Co znaczy w powyzszej perspektywie autonomia
moralna?

• Czlowiek autonomiczny ma pietrowa osobowosc
  rozpoznaje w sobie pragnienie dwóch rzadów
• Zadaje sobie pytanie Jak chcialby chciec
  postepowac?
• Autonomia zaklada gleboki namysl nad samym soba,
  otoczeniem, wartosciami chroni nas przed
  moralnoscia odruchowa, przed niefrasobliwoscia
• Autonomia moralna zaklada równiez analize tego,
  z czego wyrastamy kultury i tradycji
• Autonomia zaklada takze pokore wobec samego
  siebie wynika to z rozpoznania swojej
  ograniczonosci.

Por. J. Holówka, Etyka w dzialaniu
12

• Cnota sama sobie nagroda
• - Eudajmonizm etyczny poglad, ze szczescie jest
  najwyzszym dobrem
• CO TO JEDNAK ZNACZY DAZYC DO SZCZESCIA?
• W tym wzgledzie Arystoteles, Sokrates i Platon
  glosza w zasadzie to samo
• szczescie polega na rozwijaniu swojej
  rozumnej,
• osobowej natury. Chodzi o dazenie do cnót.

13
Wspólnota jako najwazniejszy punkt odniesienia w
etyce cnoty.

• Wspólczesnie pojecie reputacji moralnej stracilo
  niemal calkowicie swój sens, poniewaz zyjemy
  anonimowo, indywidualistycznie, tzn. zasadniczo
  dla siebie a nie ze soba.
• W antyku i sredniowieczu posiadanie cnót
  znaczylo bycie uzytecznym dla wspólnoty. To byl
  wlasnie wymóg moralny cwiczenie wlasnej
  doskonalosci na rzecz grupy.
• Wspólnota dba o wszystkich i wszyscy dbaja o
  wspólnote.
• Zatem wartosc moralna zbiegala sie z prestizem
  spolecznym.

14
Podsumowanie

• Warto wiedziec, ze kazda teoria etyczna ma swoje
  wady. Traktowanie którejkolwiek absolutystycznie
  prowadzic moze niekiedy do absurdu.
• NP. Problem etyki cnoty polega zasadniczo na tym,
  ze kaze nam podporzadkowac sie wymogom
  wspólnoty.
• Jesli potraktujemy to zbyt doslownie moze okazac
  sie, ze bedziemy dzialac wbrew naszemu sumieniu i
  zdrowemu rozsadkowi, a to byloby dzialaniem
  wbrew cnocie.