EZILENLERIN TIYATROSU Augusto Boal

1
EZILENLERIN TIYATROSUAugusto Boal

• Kitabin yazilma amaci nedir?
• Tiyatronun zorunlu olarak politik oldugunu
  göstermek.
• Tiyatronun siniflar için çok etkili bir silah
  olduguna dair kanitlar göstermek.
• Tiyatronun özgürlesme silahi olarak kullanildigi
  zaman, teatral anlamda tiyatroda yapilan
  degisikliklere halkin nasil bir karsilik
  verdigini göstermek.

2
TIYATRO HANGI TEMEL EVRELERDEN GEÇMISTIR?

• Tiyatro halkin açik havada özgürce sarki
  söylemesiydi.
• Aristokrasi geldi, ayrimlar olustu bazi kisiler
  sahneye çikacak ve sadece onlar oynayabilecekti.
• Burjuvazi geldi bas kahramanlar yeni
  aristokratlar olarak degistirildi.

3
PEKI BU KATI YAPILARA KARSI ÇIKANLAR OLMADI MI?

• Bertolt Brecht artik karakter üst yapisal
  degerlerin degil, toplumsal güçlerin nesnesidir.
• Peru Halk Tiyatrosu herkes oyuncu herkes bas
  karakter

4
EZILENLERIN POETIKASI

• Önce
• özgür insanlar sarkilar söylerdi sokaklarda
• Sonra
• egemen siniflar geldi ve tiyatronun mülkiyetini
  çaldilar
• Oyuncu(oynayanlar Seyirci(seyredenler)
• Etken Edilgen
• Özne Nesne
• Baskici fikir asilama

5
Yeniden özgürlesme

• Bugün ezilen halklar kendilerini yeniden
  özgürlestiriyor ve bir kez daha tiyatroyu ele
  geçiriyorlar.
• Duvarlar yikilmalidir!
• Seyirci tekrar oynamaya baslamalidir!
• Karakterler oyuncularin özel mülkiyetinden
  kurtulmalidir!
• Her sey her an tartisilabilinir ve her sey
  degistirilebilinir. Metindeki kadercilik
  anlayisina SON !!!

6
PERU HALK TIYATROSUÖZGÜRLESMENIN ÖYKÜSÜ

• 1973 okuma-yazma,45 farkli dil, 3-4 milyon insan,
  Peru Devrimci Hükümeti ve ALFIN projesi
• ALFIN Projesinin iki temel amaci
• Insanlara hem kendi ana dillerini hem de
  Ispanyolcada okuma yazma ögretmek (kendi
  dillerini yok etmeden)
• Insanlara mümkün olan bütün dilleri ögretmek
  fotograf, tiyatro, sinema, gazetecilik, kukla vs.

7
Augusto Boal -Tiyatro ezilenleri dili midir?

• Tiyatro sanatsal yetenegi olsun olmasin herhangi
  biri tarafindan kullanilabilecek bir dil olabilir
  mi?

8

• Aristoteles
• seyircinin kendi erkini onun
  yerine düsünüp eyleyebilmesi için karaktere
  devrettigi bir poetika önerir. Katarsis
  gerçeklesir.
• Brecht
• seyircinin kendi erkini onun
  yerine eyleyen karaktere devrettigi ancak
  seyircinin kendisi için genellikle tersi
  yönünde düsünme hakkini sakli tuttugu bir
  poetika önerir. Elestirel bir bilinçliligin
  uyanmasi gerçeklesir.

9

• Peki Ezilenlerin Poetikasi bize neyi öneriyor?
• Madem ki, her alanda özgürlük istiyoruz neden
  Tiyatronun her yerinde de özgür olmayalim ki?
• Eylemin kendisine yogunlasir.
• seyirci kendi erkini gerek onun yerine eylemesi
  gerekse onun yerine düsünmesi için oyuncuya
  devretmez.
• Kahraman rolünü bizzat kendisi üstlenir. Herkes
  bas kahraman
• Dramatik eylemi degistirir, çözümler gelistirmeye
  çalisir, degisim planlarini tartisir.

10
Üretim araçlarinin özel mülkiyeti ortadan
kalkmali midir?

• Ekonomik yapi ve Kültürel yapi
• Üretim araçlarinin özel mülkiyetinin halka
  devredilmesi gerekirse,
• Sanattaki üretim araçlarinin özel mülkiyetininde
  halka devredilmesi gerekir

11
Peki sanattaki üretim araçlarinin halka
devredilmesi nasil olacak?

• ALFIN PLANI- herkes fotograf makinesini alsin ve
  fotograf çeksin
• Nerede yasiyorsunuz?
• Nehir-açlik pelikan ve insan
• Nerede yasiyorsunuz?
• Küçük bir çocuk yüzü-Rimac nehir-
  fareler-köpekler- uyuz salgini- avci-burun- yüzü
  kanli

12
Tiyatrodaki üretim araçlari nelerdir?

• Teatral üretim araçlarinin kontrol etmek için,
  insanin her seyden önce kendi vücudunu daha
  anlatimsal kilmak amaciyla kontrol etmesi
  gerekir.
• Böylece kendisini seyirci durumundan kurtarip
  oyuncu durumuna getirecektir.
• Bir nesne degil özne olacaktir

13
Peki seyirci oyuncuya nasil dönüsecektir?

• 4 genel ana asamada toparlanabilinir.
• Birinci asama vücudu tanimak.
• Ikinci asama vücudu anlatimsal kilmak.
• Üçüncü asama bir dil olarak tiyatro
• Birinci düzey Es zamanli dramaturji
• Ikinci düzey Imge Tiyatrosu
• Üçüncü düzey Forum tiyatrosu
• 4. Dördüncü asama Söylem olarak tiyatro

14
Vücudu Tanimak

• Köylü, isçi, -memur- insanlarla iliski kurmak zor
  olabilir.
• Tiyatrodan haberleri bile olmaya bilir veya bos
  bir is oldugunu da düsünebilirler.
• O yüzden,
• Insanlara baskici metotlarla degil, onlara
  yabanci olan seylerle degil, orada olmayi kabul
  edenlerin vücutlariyla baslanmali
• Kisinin kendi vücudunu, onun sinirlarini ve
  olanaklarini, toplumsal yasamdan kaynaklanan
  rahatsizliklarini ve bunlarin rehabilitasyon
  olasiliklarini tanimasina yönelik

15

• Yapilan is, kullanilmayan bölgeler- deformasyon
  kassal yabancilastirma
• Örnek yazici- belden asagisi ve gece
  bekçisi-yürümek.
• Her ikisi de yaptigi isten dolayi bir
  yabancilasma yasamaktadir.
• Buna benzer olaraktan is bölümünden dogan sosyal
  statüleri ayni olan insanlarin aynilesmesi gibi.
  (ögretmenler-papazlar-isçiler)

16
Sonuç

• Insan vücudunun is tarafindan is tarafindan ne
  ölçüde yönetildigini anlar görür hisseder.
• Kisi kendisinden farkli karakterleri fiziksel
  olarak yorumlayabilecektir.

17
Alistirmalar

1. Agir çekimde yaris
2. Çapraz bacak yarisi
3. Ucube yarisi
4. Tekerlek yarisi
5. Hipnoz esler
6. Boks maçi
7. Vahsi bati

18
Vücudu anlatimsal kilmak

• Daha yaygin ve alisilmis anlatim biçimlerini terk
  ederek, kisinin kendi vübcuduyla derdini
  anlatmasi
• Kültür-dil-ifade-vücut-kullanilmamasi
• Kisilerin karakterleri yorumlamalari degil
  oynamalari istenir ama ne kadar iyi
  yorumlanabilirse o kadar iyi oynanabilinir.

19
Örnegin

• Kagit-hayvan-kura
• Hayvan-fizik-görüntü- ses çikarmak yasak- disi ve
  erkek çift olusur.
• Sinek kusu- on dk. sonra esini bulamadi-
  sarkaçvari hareket-sisman adam- kaçti- arkasindan
  kostu-
• Geldiler
• Ben erkek sinek kusuyum ve sen de disisin degil
  mi?
• Hayir aptal ben bogayim

20
Dil olarak tiyatro

• Kisi tiyatroyu geçmisten imgeler sergileyen
  bitmis bir ürün olarak degil yasayan ve bugüne
  ait bir dil olarak pratige dökmeye çalisir.
• Bu asamada, tema üzerinden tartisilir ve
  edilgenlikten eyleme geçisi daha ilerletir.

21
Es zamanli dramaturji

• Seyirciye sahnede fiziksel olarak var olmasi
  gerekmeksizin katilim göstermesi için yapilan ilk
  çagridir.
• Bir tema tespit edilir-temel bir sorun- krize
  dönüsür-çözüme kavusuncaya kadar oynanir.
• Öneriler olur müdahale etme hakki sinirsizdir.
• Örnek
• Kadin- kocasi- belge verir- 1,2 yil sonra kavga
  ederler-süphe-evin tabusu mu- komsu- kocasinin
  sevgilisi-ask mektuplari
• Öneriler..
• Aglamak..
• Içeri almamak-maas-kadin yoksul
• Bir güzel dövmek ve sonra yemegini hazirlamak

22

• Kader metin- tartisilamaz-degistirilemez-yöneten-y
  önetilen- eyleme katilma
• INSANIN KADERI INSANDIR.

23
IMGE TIYATROSU

• Seyirciler oyuncularin vücutlariyla olusturulan
  imgeler araciligiyla konusarak sürece dogrudan
  katilirlar.
• Herkesin ilgi duydugu belli bir tema seçilir ve
  bunla ilgili konusulur
• Diger katilimcilarin vücutlarini heykel gibi
  yontar mevcut durumla ilgili
• Daha sonra nasil olmasi arzulanir
• Gerçek imge geçis imge ideal imge

24
Forum tiyatrosu

• Seyirciler eyleme dogrudan katilirlar ve
  oynarlar
• Önce çözümü zor toplumsal ya da politik bir öykü
  anlatilmasi istenir.
• Dogaçlama ve prova yöntemiyle 10-15 dk. oynanir.
  Oyun bitince katilimcilarin ayni fikirde olup
  olmadigi sorulur.
• Hayir diyenler olacaktir.
• Oyun ayni sekilde tekrar oynanir ancak
  seyircilerden bir tanesi bir katilimciyi çikarip
  onun yerine geçer ve kendisine en uygun biçimde
  eylemi yönlendirme hakkina sahiptir.

25
Örnegin

• On sekiz yasinda adam-chimbote sehrinde
  balikçilik limani- balik unu fabrikasi- patronun
  sömürüsü ne yapmali?
• Daha hizli çalismak ve makineyi fazla balikla
  doldurup tikanmasini saglamak- 1-2 saat dinlenmek
• Bomba koymak
• Greve gidip isi birakmak
• Isçilerin talebi-pazarlik masasi-isçileri ve
  issizleri politize etmek

26
Söylem olarak Tiyatro

• Seyircinin oyuncunun belli temalari tartisma
  veya belli eylemlerin provasini yapma ihtiyacina
  yarattigi gösterileri içeren basit biçimlerdir.

27
Gazete tiyatrosu

• Günlük gazete haber basliklarinin teatral
  performansa dönüstürülmesi.
• Basit okuma
• Çapraz okuma
• Tamamlayici okuma paralel eylem
• Dogaçlama
• Tarihsellestirme
• Ritmik okuma

28
Görünmez tiyatro

• Bir sahnenin tiyatro disi ortamlarda , syirci
  olmayan insanlarin önünde sunulmasina dayanir.
  Mekan, bir lokanta, kaldirim, hotel, market vs
• Tam bir metne veya basit bir senaryoya sahip bir
  skecin detayli bir sekilde hazirlanmasini
  gerektirir.

29
Digerleri

• Fotoroman
• Baskinin kirilmasi
• Mit tiyatrosu
• Analitik tiyatro
• Ritüeller ve maskeler

30
Sonuç yerine

• Ezilenlerin poetikasi temelde özgürlesmenin
  poetikasidir. Seyirciler eyleme erkini ne
  kendileri yerine düsünmeleri ne de eylemde
  bulunmalari için karakterlere devrederler.
• Seyirci kendisini özgürlestirir kendisi için
  düsünür ve eylemde bulunur. Tiyatro Eylemdir!!
• Belkide tiyatro kendi içinde devrimci degildir
  ama hiç kusku yok ki tiyatro bir devrim
  provasidir.