1
???? ??????? ????????? ??????????, ????????
??????.

• ????? ?????????, ??????? ???????????
• ?????? ????? ?.?????????

2
ÕÀÂÄÀÐ ÑÓÄËÀËÛÍ ???????? ÒªÂ
Õàâäàð ñóäëàëûí òºâèéí øèíý áàðèëãà 1981 îíä
àøèãëàëòàíä îðñîí.
3

• 190 îðòîé, æèëä 5000 ãàðóé ºâòºí õýâòýí
  ýìëëäýã, 50000 ãàðóé õí àìáóëàòîðèîð
  éëëëäýã.
• Íèéò 328 àæèëëàãñàäòàé
• Ýì 77
• Ýì çé 5
• Ñóâèëàã 98
• Áóñàä (èíæåíåð, òåõíèê, ýì íàéðóóëàã, éëëýã,
  ñàíõ) 148

4
Àìáóëàòîðèéí çëýã (áîäèò òîîãîîð)
5
ÝÕÎ îíîøëîãîî.(õíèé òîî)
6
Äóðàí îíîøëîãîî(õíèé òîî)
7
Ðåíòãåí îíîøëîãîî (õíèé òîî)
8
Êîìüïþòåð îíîøëîãîî(õíèé òîî)
9
Ñòàöèîíàðò ýìëýãäñýí ºâòºí (áîäèò òîîãîîð)
10
Õèéãäñýí õàãàëãààíû òîî(áîäèò òîîãîîð)
11
Òóÿà ýìèëãýýíèé øàðëàãûí òîî1996-2006 îí
12
????-??? ????? ?????????

• Ñèìóëÿòîð -1996 îí
• ÀÌÐÀ 1996 îí
• Äîòóóð øàðëàãûí àïïàðàò 1993 îí
• Òóÿàíû òºëºâëºëòèéí àïïàðàò 1984 îí
• ÊÒÃ àïïàðàò 1982 îí
• Ðåíòãåí ìàììàãðàìì 1993 îí
• Ðåíòãåí àïïàðàò 1993 îí
• Ýõî 4ø 1993-2003 îí
• Ãàñòðîôèáðîñêîïèè 2004 îí
• Êîëîôèáðîñêîïèè 2004 îí

13

• Òóÿà ýìèëãýýíèé òîíîã òºõººðºìæ
• Òºëºâëºëò
• HDM-I ñèìóëÿòîð àïïàðàò (1997/China)
• Òºëºâëºëòèéí Theraplus ñèñòåì (2005/Holland)
• Òºëºâëºëòèéí ROCS ñèñèòåì (1997/USA)
• Ǻºâðèéí ðåíòãåí àïïàðàò (2002/Germany)
• Çàéí òóÿà ýìèëãýý
• Teragam àïïàðàò (2005/Czech)
• GWGP-80 àïïàðàò (1995/China)
• Äîòóóð òóÿà ýìèëãýý
• GZP-6 ºíäºð èäýâõèæèëò àïïàðàò (1998/China)
• AMRA áàãà èäýâõèæèëò àïïàðàò (1998/France)
• Öàöðàãèéí õýìæèëò
• HDR-Chamber-Ñòàíäàðò äðñëýë (1997/USA)
• UNIDOS-Äîçèìåòðèéí èæ áðäýë àïïàðàò-(1997/Germany
  )

14
Òºëºâëºëòèéí ñèìóëÿòîð àïïàðàò
Äîòóóð òóÿà ýìèëãýýíèé òºëºâëºëòèéí ñèñòåì
15
Õèìè ýìèëãýý

• ÕÑÒ-ä íèéò õýâòýí ýìëëýãñäèéí 51 õèìè
  ýìèëãýý õèéãääýã.
• Õèìè ýìèëãýý õèéëãýæ áàéãàà ºâòºíèé 47 íü
  ºäðèéí ýìèëãýýíèé êàáèíåòààð éëëëæ áàéíà.

16
ªäðèéí õèìè ýìèëãýý (áîäèò òîîãîîð)
17
Ëàáîðàòîðèéí òàñãèéí çëýëò /1999-2006 îí/
18
???????? ??? ??????? ????????? ????? ????????
????????

• Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðûí 2005 îíû 12 äóãààð
  ñàðûí 14-íèé ºäðèéí
• 246 ð òîãòîîëîîð áàòëàãäñàí
• Õóãàöàà I å øàò 2006 - 2009 îí
• II å øàò 2010 - 2013îí

19
Ýì ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòíèé ñóðãàëò

• 2006 ??? Äýëõèéí ýðë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà,
  ßïîíû õàâäàð ñóäëàëûí òºâ, Ñàí Äèåãîãèéí òºâ
  ýìíýëýã, Âåðæèíàãèéí òºâ êëèíèê, Ôðàíö óëñûí AALM
  íèéãýìëýã, Ýðë ìýíäèéí ÿàì áîëîí Äðãèéí ýðë
  ìýíäèéí íýãäëäòýé õàìòðàí Õàâäàðòàé ºâòºíä
  çëýõ ºâèí íàìäààõ ýìèëãýý áîëîí õºíãºâëºõ
  òóñëàìæ éëèëãýý , Õàâäðûí óðüäèëàí
  ñýðãèéëýëò , õÿíàë , Ñòîìèíé óóòíû ñîíãîëò áà
  õýðýãëýý, Õîäîîäíû õîðò õàâäðûí ýðò èëðëýëò
  áîëîí îíîøëîãîî ýìèëãýý , ð äíä òóëãóóðëàñàí
  óäèðäëàãà òºëºâëºëòèéí àðàãëàëûã íýâòðëýõ íü
  çýðýã ñýäýýð íèéò 16 óäààãèéí ñóðãàëò ñåìèíàð
  çîõèîí áàéãóóëæ 327 íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì, 130
  ºðõ, ñóìûí ýì, 121 ñóâèëàãèéã õàìðóóëñàí.

20
??????? ?????????? ??? ????? ????????? ??????
21
?îðò õàâäðûí ??????? /??? ??????/, øèíý ºâëºë
áîëîí íàñ áàðàëòûí çëýëòä /2000-2005 ?? /
22
Çîíõèëîí òîõèîëäîõ õîðò õàâäàð / 2000-2005 ???
??????, õéñýýð/
??????? ???? ??????? ???? ??????? ????
?????? ??????? ??????? ???? ????????? (????? ??????? )
I ???? 674 (39)
II ?????? 341(20)
III ????? 224(13)
IV ????? ?????? 152(9)
V ?? ?? ??????? 33(2)
??????? ???? ??????? ???? ??????? ????
?????? ??????? ??????? ???? ????????? (????? ??????? )
I ???? 505(31)
II ????? ????? 292(18)
III ?????? 189(12)
IV ????? ?????? 138(8)
V ??? 95(6)
23
(No Transcript)
24
(No Transcript)
25
(No Transcript)
26
Àíõ îíîøëîãäñîíîîñ õîéø àìüäàðñàí õóãàöàà
(ñëèéí 5 æèëèéí äóíäàæ)
27
Øèíýýð áðòãýãäñýí õîðò õàâäðûí òîõèîëäëóóäààñ I,
II åä îíîøëîãäñîí õîðò õàâäðûí ýçëýõ õóâü
(Ñëèéí 5-í æèëèéí äóíäàæ)
28
Ýìèëãýýíèé ð äíä 5-ààñ äýýø æèë àìüäàðñàí
ºâòºíèé ýçëýõ (Ñëèéí 5)
29
(No Transcript)
30
?????????? ??????????? ??????

• 14 ?????, 2 ??????? ?????????? ??????????? ????
  51 ?? ??????? ???? 300 ????? ????????? ???????
  ????????
• ??????? ????? ????? 1200 ????? ??????? ???? 19
  739 499?-??? ?????? ?? ????? ????????? ?????.

31
Çîíõèëîí òîõèîëäîõ õîðò
õàâäðûí øàëòãààí,
óðüä?èëàí ñýðãèéëýëò,ýðò èëðëýëò.
Çîíõèëîí òîõèîëäîõ õîðò õàâäàð Ýðñäýëò õ?èí çéëñ, øàëòãààí Óðüä?èëàí ñýðãèéëýëò Ýðò èëðëýëò
Ýëýãíèé õîðò õàâäàð Âèðóñ Àðõè , òàìõè Ýìèéí áîäèñ Õèìèéí áîäèñóóä Óäàìøèë Ýëýãíèé àðõàã ºâíä Àôëàòîêñèí Ýðñäýëò õ?èí çéëñýýñ ñýðãèéëýõ Âàêöèí AFP 400ìã/ìë ñ èõ áîëîõ ÝÕÎ ÊÒà Àðòåðèîãðàôèÿ Ýäèéí øèíæèëãýý
Õîäîîäíû õîðò õàâäàð Õåëèêîáàêòåðè Àðõàã øàðõ Íèòðèò, íèòðàò Äàâñàëñàí, äàðøèëñàí õíñ Æèìñ íîãîî áàãà õýðýãëýõ Õîîë óíäíû äýãëýì áàðèõãé áàéõ Ýðñäýëò õ?èí çéëñýýñ ñýðãèéëýõ Ýðë õîîë õíñèéã äýìæèõ Äóðàíãèéí øèíæèëãýý Äàâõàð òîäðóóëàãòàé àðãà õýðýãëýõ
Óëààí õîîëîéí õîðò õàâäàð Àðõè Òàìõè Íèòðèò, íèòðàò Äàâñàëñàí, äàðøèëñàí õíñ Æèìñ íîãîî áàãà õýðýãëýõ Õýò õàëóóí öàé Óëààí õîîëîéí àðõàã ðåôëþêñ Ýðñäýëò õ?èí çéëñýýñ ñýðãèéëýõ Àðõè, òàìõèéã õÿíàõ Çîõèñòîé õîîë õíñ Äóðàí øèíæèëãýý Äàâõàð òîäðóóëàãòàé àðãà õýðýãëýõ
Óóøèãíû õîðò õàâäàð Òàìõè (70-90 õóâü) Õèìèéí áîäèñóóä Ýðñäýëò õ?èí çéëñýýñ ñýðãèéëýõ Îäîîãîîð áàéõãé
Óìàéí õçíèé õîðò õàâäàð Âèðóñ (HPV) Æèìñ íîãîî áàãà õýðýãëýõ Òàìõè Íýã ãýð áëèéí õàðüöàà. Áýëãèéí éë àæèëëàãààã õîæóó ýõëýõ Æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ õýðýãñýë Öóóíû õëèéí àðãà Ýñ (ÐÀÐ òåñò), ýäèéí øèíæèëãýý
32
Õàâäàð ñóäëàëûí òóñëàìæèéí áàéäëàë.

• ?ºðèéí ºìèä òóëãóóðëàñàí 3 øàòëàëòàé
  (ºðõèéí ýìíýëãèéã îðîëöóóëàí) ýðë ìýíäèéí
  òóñëàìæ çîíõèëæ áàéíà.
• ?îðäàõü øàòàíä áóþó äðýã, àéìãèéí íýãäñýí
  ýìíýëýãò õàâäðûí êàáèíåò àæèëëàæ õàâäðûí àíõàí
  øàòíû òóñëàìæ çëæ
• 3 äàõ øàòàíä Õàâäàð ñóäëàëûí íäýñíèé òºâ
  ºíäºð íàðèéí ìýðãýøñýí òóñëàìæ çëæ áàéíà.

33
ªíººäºð éëèëæ áàéãàà õàâäðûí òóñëàìæ ??????
øàëòãààíû óëìààñ ð íºëºº ìóóòàé áàéíà

• íä
• Õàâäðûí îíîøëîãîî, ýìèëãýýíèé áàãàæ òºõººðºìæ
  áõ øàòàíäàà õðýëöýýãé áàéãàà òºäèéãé áàéãàà
  òºõººðºìæèéí õèí àäàë õàíãàëòãé áàéíà
• Õàâäàð ñóäëàëûí òºâ àààëàë èõòýé áàéãàà óèð
  ãàë óíòðààõ àæëààñ òºäèéëºí èë ãàð àäàõãé
  áàéíà
• Äðýã, àéìãèéí õàâäàð ñóäëàëûí êàáèíåò ìºí õí
  àìûã áðýí õàìàð àæèëëàõ õèí àäàë õðýõãé
  áàéíà
• Äðýã àéìãèéí òâøíèé òóñëàìæèéí òåõíîëîãè õýò
  õîöðîãäîîä áàéíà

34
??????? ?????

• îðíû äîðîéòîë, áàòàëãààãé õíñ, áõ íèéòèéí
  õàìàðñàí ÿäóóðàë çýðãýýñ óëàìæëàí õàâäðûí ºâëºë
  óëàì áð íýìýãäýæ áàéíà (õàâäðûí ºâëºë 1998 îíä
  100000 õí àìä 122,2, 2006 îíû áàéäëààð 100000
  õí àìä 137,0 áîëîîä áàéíà)
• ºâèëñºí õíèé àìüäðàëûí àíàð ýðñ äîðîéòîí,
  ñýòãýë çéí ãí õÿìðàëä îðæ áàéíà (õàâäðààð
  ºâëºãñäèéí 80,0 õóâèéã õîæóó îíîøèëæ áàéíà)
• óëìààð õýäýí ñàðûí äîòîð òàðëàë äîð íàñ áàðæ
  áàéíà (õàâäðààð ºâèëñºí õìñèéí 62.5 õóâü íü
  õàâäàð îíîøëîãäîîä òóõàéí æèëäýý íàñ áàðæ áàéãàà
  òºäèéãé ìàíàé îðîíä õºíãºâëºõ òóñëàìæ íäñýíäýý
  çëýõãé áàéíà)

35
??????? ?????

• íýãýíò õîæóó îíîøëîãäñîí õàâäðûã ýìëýõ ãýæ
  îðîëäîõîä ºâòºí, òíèé ãýð áëèéíõíýýñ ìàø èõ
  çàðäàë ãàð, çàðèì òîõèîëäîëä óã ãýð áëèéã ýäèéí
  çàñãèéí õóâüä äàìïóóðóëàõ íü áàéäàã (æèøýý íü
  æèëä 15-17 õí 151-193 ñàÿ òºãðºã íààä çàõ íü10
  ñàÿ òºãðºãèéí çàðäàë ãàðãàæ õàâäðûí òóñëàìæ
  àâàõààð ãàäààä îðîíä ÿâæ áàéíà)
• õîðò õàâäðààð õí ºâëºõºä çºâõºí òíèé
  õºäºëìºðèéí àäâàð àëäàãäàõ òºäèéãé (õàâäðààð
  ºâëºãñºäèéí 42,2 íü õºäºëìºðèéí íàñíû èðãýä
  áàéíà) òíèé îéð äîòíûõíû àìüäðàë òýð èãòýý
  éìæ òýäíèé õºäºëìºðèéí áòýýìæ ýðñ äîðäîæ áàéíà.

36
Øèéäâýðëýõ àñóóäàë

• Õàâäðààñ óðüäèëàí ñýðãèéëýõýä òºð, îëîí íèéò,
  õóâèéí õýâøëèéíõýí, õí àìûí îðîëöîîã íýìýãäëýõ
• Õí àìä ýðë ìýíäýý õàìãààëàõ òàëààð ìýäëýã
  îëãîõ àæèë áîëîí õàâäðûã ýðò èëðëýõ éë
  àæèëëàãààíä ýäèéí çàñãèéí íººöèéã ???????????.
• Õàâäàð ºâèíòýé òýìöýõýä çºâõºí ìýðãýæëèéí éë
  àæèëëàãààãààð õÿçãààðëàõãé, õí àì, îëîí íèéòèéí
  àíõààðëûã õàíäóóëàõ

37
?îðäîã ñýðãèéëýëòèéí àðãà õýìæýýã ýðèìòýé
ÿâóóëæ, õàâäðûã èäýâõòýé èëðëæ çýí óðüäàë
ºâíäèéã îíîøèëæ, ýìëýõ õºðºíãèéí ýõ ñâýðèéã
øèéäâýðëýõ íü íýí óõàë áàéíà.

• õàâäàðòàé òýìöýõýä îëîí íèéòèéí îðîëöîî, ýðò
  èëðëýõòýé õîëáîãäñîí ñóðòàëèëãààíû àæëóóäûã
  ýðèìòýé çîõèîí áàéãóóëàõàä ýäèéí çàñãèéí
  áîëîìæ??? ???????????.
• Õàâäðûã ýðò èëðëýõýä øààðäàãäàõ ýì ðåàêòèâ,
  òåõíèê òîíîã òºõººðºìæèéã íýìýãäëýõ,

38
õàâäàð ñóäëàëûí éëèëãýýíä îðèí åèéí øèíý
òåõíèê òåõíîëîã íýâòðë??

• õàâäðûí áóñ ìýðãýæëèéí ýì íàðûã ºðãºíººð òàòàí
  îðîëöóóëæ, íèéò ýì íàðûí õàâäðûí òàëààðõè
  åðºíõèé ìýäëýãèéã äýýøëëýõ
• ?????????? ??????? ?????????? ?????????

39
ASSESSMENT OF STRATEGIES FOR EIGHT COMMON
CANCERS
effective partly
effective largely ineffective

less expensive more expensive
Site of cancer Prevention Early detection Curative therapy Palliative care
Mouth/ pharynx
Esophagus
Stomach
Colon/rectum
Liver
Lung
Breast
Cervix
40
Example of programme processes in cervical
cancer screening

• Community Primary
  Secondary
  Tertiary
• Level
  Level Level
  Level

Pathology lab
Cytology lab PAP test
Gynecology Oncolody Units
PHC center
Colposcopy clinic

Detection
Diagnosis
Treatment
41
Components of a cervical cancer prevention and
control program
42

• ???????? ???????? ?????????