Piecioksiag jako Prawo

1
Piecioksiag jako Prawo

• Hebrajskie slowo torah ? zobowiazujace
  nauczanie/pouczenia/wymogi
• Tora ustna (Talmud?) a spisana (na poczatku -
  Piecioksiag Mojzesza)?
• Talmud wymienia 613 oddzielnych praw w pieciu
  Ksiegach Tory glównie Kpl, Lb (1-1027-30) Pwt

2
Korpusy prawne w Piecioksiegu

• Prawo Przymierza - (Wj 21-23 odzwierciedla
  ruralizm, okres przed monarchia)?
• Dekalog (dziesiec Przykazan) dwie wersje (Wj 20
  i Pwt 5 wczesna wersja prawa przymierza.
  Henoteizma.)?
• Przepisy Kultyczne (Wj 34 poczatki monarchii
  lub okres sedziów. Np. Wj 34,26 zakaz gotowania
  miesa ofiary w mleku matki, to reakcja na kult
  Kananejski)?
• Kaplanskie przepisy kultyczna (Kpl 1-16 seria
  przepisów regulujacych swieta i ofiary z okresu
  monarchicznego)?
• Kodeks Swietosci (Kpl 17-26 moralizatorski
  kaznodziejski styl podobny do Ksiegi Ezechiela z
  okresu wygnania).
• Prawo Deuteronomiczne (Pwt styl kazania,
  odzwierciedla ekonomiczne i spoleczne warunki z
  okresu póznej monarchii 700-600 r. p.n.e.)?

3
Klasy praw

• 1) Prawo kazuistyczne (problemy codziennego
  zycia, powszechne w starozytnym swiecie)?
• 2) Prawo apodyktyczne (Dekalog i Prawo Kultyczne
  z Wj 34 nie podaje warunków i nie mówi o rodzaju
  kary) por. relacje w klanie i rodzinie
  pouczenia rodziców w stosunku do dzieci, itp. -
  moglo byc czescia formul liturgicznych,
  oczekiwana odpowiedz to amen. Wymagaja nie
  kompromisu ale calkowitej akceptacji
  posluszenstwo przymierzu.

Kpl 2417-21 17 Ktokolwiek zabije czlowieka,
bedzie ukarany smiercia. 18 Ktokolwiek zabije
zwierze, bedzie obowiazany do zwrotu zwierze za
zwierze. 19 Ktokolwiek skaleczy blizniego,
bedzie ukarany w taki sposób, w jaki zawinil. 20
Zlamanie za zlamanie, oko za oko, zab za zab. W
jaki sposób ktos okaleczyl blizniego, w taki
sposób bedzie okaleczony. 21 Kto zabije zwierze,
bedzie obowiazany do zwrotu. Kto zabije
czlowieka, bedzie ukarany smiercia.
Wj 2013-16 13 Nie bedziesz zabijal. 14 Nie
bedziesz cudzolozyl. 15 Nie bedziesz kradl.
16 Nie bedziesz mówil przeciw blizniemu twemu
klamstwa jako swiadek.
4
Prawo Kultyczne
Wj 3417-27 17 Nie uczynisz sobie bogów ulanych
z metalu. 18 Zachowaj Swieto Przasników przez
siedem dni bedziesz jadl chleby przasne, jak to
ci polecilem. A uczynisz to w czasie oznaczonym,
czyli w miesiacu Abib, gdyz wtedy wyszedles z
Egiptu. 19 Wszystko pierworodne do Mnie nalezy,
a takze pierworodny samiec z bydla, wolów i
owiec. 20 Pierworodnego zas osla wykupisz glowa
owcy, a jeslibys nie wykupil, zlamiesz mu kark.
Wykupisz tez pierworodnego syna swego, i nie
wolno sie ukazac przede Mna z pustymi rekami. 21
Szesc dni pracowac bedziesz, a w dniu siódmym
odpoczywaj tak w czasie orki, jak w czasie zniwa.
22 Bedziesz obchodzil Swieto Tygodni, pierwocin,
zniwa pszenicy i Swieto Zbiorów przy koncu roku.
23 Trzy razy w roku ukaza sie wszyscy twoi
mezczyzni przed obliczem Pana, Boga Izraela. 24
Ja bowiem wypedze narody sprzed ciebie i
rozszerze twoje granice, i nikt nie bedzie
napadal na twój kraj, gdy ty trzy razy w roku
pójdziesz, aby pokazac sie przed obliczem Pana,
Boga twego. 25 Krwi moich ofiar nie powinienes
skladac razem z kwaszonym chlebem, i nic z ofiary
paschalnej nie powinno pozostac na drugi dzien.
26 Najlepsze z pierwocin ziemi twojej winienes
przyniesc do domu Pana, twego Boga. Nie bedziesz
gotowal kozlecia w mleku jego matki. 27 Pan
rzekl do Mojzesza Zapisz sobie te slowa, gdyz
na podstawie tych slów zawarlem przymierze z toba
i z Izraelem.
5
Inne starozytne kodeksy prawne

• Obecnie mozna mówic o co najmniej siedmiu
  kodeksach prawnych uzywanych przez bliskich
  sasiadów starozytnego Izraela.
• Od kodeksu Ur Nammu (XXII w. p.n.e.) do
  babilonskich (VI w. p.n.e.)?
• Wszedzie napotykamy podobny ideal
  sprawiedliwosci!!!

6
Kodeks Ur Nammu

• Sumerowie posiadali rozwiniete prawodawstwo.
  Swiadczy o tym najstarszy istniejacy dokument,
  bedacy kodeksem sumeryjskiego króla Urnammu
  sprzed czterech tysiecy lat. I co ciekawe, prawo
  panujace w Sumerze bylo bardziej rozwiniete, niz
  przedstawione w Biblii, np. kary cielesne
  zamienione byly na grzywne pieniezne(kruszcu).
• Podobnie istniala organizacja na miare naszego
  fiskusa - z dokumentów handlowych wynika, ze
  Sumerowie równiez mieli problemy z placeniem
  podatków, a w panstwie korupcja byla na porzadku
  dziennym.

7
Urnammu sumeryjski wladca, zalozyciel III
dynastii z Ur. Panowal w latach 2065-2046
p.n.e.1 lub 2112 - 2095 p.n.e.2Obecnie jego
imie odczytywane jest jako Ur-Namma.
Ur-Nammu byl gubernatorem miasta Ur za czasów
panowania Utuhengala z Uruk. Po kilku latach
zbuntowal sie przeciwko swemu suwerenowi, by
ostatecznie pokonac go i zajac jego miejsce.
Nastepnie przeprowadzil zwycieska kampanie
przeciwko miastu-panstwu Lagasz, pokonujac jego
wladce Nammahaniego. Po tym zwyciestwie przyjal
tytul "króla Sumeru i Akkadu".
Odcisk pieczeci cylindrycznej z okresu Ur III
przedstawiajecy siedzacego króla Ur-Nammu, do
którego bóstwo prowadzi jednego z jego
dostojników tlum. inskrypcji "Ur-Nammu, potezny
bohater, król Ur Haszhamer, gubernator miasta
Iszkur-Sin, jego sluga" zbiory British Museum
The first copy of the code, in two fragments
found at Nippur, was translated by Samuel Kramer
in 1952 owing to its partial preservation, only
the prologue and 5 of the laws were discernible.
Further tablets were found in Ur and translated
in 1965, allowing some 40 of the 57 laws to be
reconstructed. Another copy found in Sippar
contains slight variants. Here are some of the
contents of the Code of Ur-Nammu If a man
commits a murder, that man must be killed. If
a man commits a robbery, he will be killed. If
a man commits a kidnapping, he is to be
imprisoned and pay 15 shekels of silver. If a
slave marries a slave, and that slave is set
free, he does not leave the household. If the
wife of a man followed after another man and he
slept with her, they shall slay that woman, but
that male shall be set free. If a man divorces
his first-time wife, he shall pay her one mina of
silver.
8
detal ze steli Ur-Nammu przedstawiajacy Ur-Nammu
stojacego przed bogiem Nanna
Motyw króla i bóstw zostanie pózniej powtórzony w
kodeksie Hammurabiego, a wczesniej wystapil juz w
steli Naramsina. Drugi i pól trzeciego fryzu
przedstawia Ur-Nammu w trakcie budowy zigguratu.
Król stoi przed bogiem Nanna i odprawia obrzed
libacji, ofiarowujac bóstwu wode(?). Czynnosc te
powtarza w trzecim, ostatnim czytelnym pasie
steli, tylko czyni to przed boginia Ningal.
9
Kodeks Hammurabiego
Kodeks Hammurabiego, zredagowany w XVIII w.
p.n.e, to czwarty1 z najstarszych kodeksów
swiata a zarazem najstarszy ze znanych prawie w
calosci. Zostal spisany za panowania króla
Hammurabiego, szóstego przedstawiciela I dynastii
babilonskiej.
Utu przekazujacy liste praw Mardukowi
(plaskorzezba na czubku stelli Kodeksu
Hammurabiego (Utu sumeryjski bóg slonca.
Akadyjski odpowiednik jego imienia to Szamasz.)?
10
Hammurabi szósty król (panowal
najprawdopodobniej w latach 1792-1750 p.n.e. albo
- wedlug najnowszych badan - 1728-1686 p.n.e.)
pierwszej dynastii babilonskiej, syn i nastepca
króla Sin-muballita. Podbil miasta-panstwa Sumeru
i Akadu, tworzac potezne imperium babilonskie.
Zdolal po raz pierwszy od czasów III dynastii z
Ur ponownie scalic Sumer i Akad. Jego imie
interpretowane jest jako "Slonceuzdrawia" -
Hammurabi, albo jako "Stryjwielki" - Hammu-rabi".
Pomnik Hammurabiego w Iraku http//pl.wikipedia.or
g/wiki/PlikHamurabi.jpg
11
Tekst ze steli pozbawiony wyróznien i punktów a
przez to faktycznie nie majacy charakteru
kodeksu, we wspólczesnych przekladach dzieli sie
na trzy czesci wstep, wlasciwe przepisy prawne z
282 paragrafami oraz epilog zawierajacy sankcje
prawne.
Przyklady Prawa Hammurabiego 1 Jesli ktos
kogos oskarzyl i rzucil nan podejrzenie o
zabójstwo, zas tego mu nie udowodnil, ten, kto go
oskarzyl, poniesie kare smierci. 22 Jesli
obywatel rabunku dokonal i zostal zlapany,
czlowiek ten zostanie zabity. 102 Jesli
kupiec dal agentowi handlowemu pieniadze jako
pozyczke bezprocentowa, a on tam, gdzie poszedl,
poniósl strate, zwróci kupcowi kapital. 103
Jesli podczas jego podrózy nieprzyjaciel zabierze
mu wszystko, co niósl, przed bogiem przysiegnie i
bedzie uwolniony. 195 Jesli syn ojca swego
uderzyl, reke utna mu. 196 Jesli obywatel
oko obywatelowi wybil, oko wybija mu. 197
Jezeli kosc obywatel zlamal, kosc mu zlamia
282 Jesli niewolnik powie swemu panu Nie jestes
moim panem, zas pan dowiedzie mu, ze jest jego
niewolnikiem, jego pan utnie mu ucho.
12
Ksiega Kaplanska

• Zródlo P (mieszanka tekstów narracyjnych i
  prawnych)?
• Prawo kaplanskie
• Róznorodnosc i wielkosc ofiar wskazuje na
  spolecznosc juz osiadla, rolnicza.

• Tresc
• Ofiary
• calopalne ze zwierzat (rozdzial 1)
• pokarmowe - bezkrwawe (rozdzial 2)
• biesiadne (rozdzial 3)
• przeblagalne (rozdzial 4 i 5)
• przepisy dodatkowe - (rozdzial 6)
• zadoscuczynienia (rozdzial 7)?
• Przekazanie czynnosci kaplanskich lewitom -
  Aaronowi (rozdzial 8)
• Poczatek sluzby kaplanów (rozdzial 9)
• Wykroczenia Nadaba i Abihu, synów Aarona
  (rozdzial 10)
• Okreslenie zwierzat czystych i nieczystych
  (rozdzial 11)
• Przepisy, jak postepowac z tradem (rozdzialy
  13-14)
• Przepisy zwiazane z zyciem seksualnym
  (rozdzialy 15 i 18)
• Ustanowienie Dnia Przeblagania (rozdzial 16)
• Przepisy zwiazane z zyciem codziennym (tzw.
  Kodeks Swietosci) (rozdzialy 17-26)
• Szabat, rok szabatowy oraz inne swieta
  zydowskie (rozdzialy 23-25)
• Zakonczenie - przepisy na temat slubów
  (rozdzial 26)?
• Dalsze wydarzenia opisuje Ksiega Liczb.

13
Kpl cd.

• tekst prawny/narracja
• rozdz.
• 1-7 Rodzaje ofiar
• 8-10 Poswiecenie kaplanów i ofiar
• 11-15 Czyste i nieczyste (pozywienie choroby)
• 16 Ustanowienie dnia przeblagania
• 17-26 Kodeks swietosci (etyczne i rytualne
  nakazy)
• 27 Dodatek o slubach

14
Prawo tabu Kpl 11 a Rdz 1 ?

• Kpl 112-9 2 Tak mówcie do Izraelitów Oto
  zwierzeta, które bedziecie jesc sposród
  wszystkich zwierzat, które sa na ziemi 3
  Bedziecie jedli kazde zwierze czworonozne, które
  ma rozdzielone kopyta, to jest racice, i które
  przezuwa. 4 Ale nastepujacych zwierzat, majacych
  rozdzielone kopyto i przezuwajacych nie bedziecie
  jedli wielblad, poniewaz przezuwa, ale nie ma
  rozdzielonego kopyta - bedzie dla was nieczysty
  5 swistak, poniewaz przezuwa, ale nie ma
  rozdzielonego kopyta - bedzie dla was nieczysty
  6 zajac, poniewaz przezuwa, ale nie ma
  rozdzielonego kopyta - bedzie dla was nieczysty
  7 wieprz, poniewaz ma rozdzielone kopyto, ale nie
  przezuwa - bedzie dla was nieczysty. 8 Nie
  bedziecie jedli ich miesa ani dotykali ich
  padliny - sa one dla was nieczyste. 9 Bedziecie
  jedli nastepujace istoty wodne wszystkie istoty
  wodne, w morzach i rzekach, które maja pletwy i
  luski, bedziecie jedli. ......
• Rdz 120-25 20 Potem Bóg rzekl Niechaj sie
  zaroja wody od roju istot zywych, a ptactwo
  niechaj lata nad ziemia, pod sklepieniem nieba!
  21 Tak stworzyl Bóg wielkie potwory morskie i
  wszelkiego rodzaju plywajace istoty zywe, którymi
  zaroily sie wody, oraz wszelkie ptactwo
  skrzydlate róznego rodzaju. Bóg widzac, ze byly
  dobre, 22 poblogoslawil je tymi slowami
  Badzcie plodne i mnózcie sie, abyscie zapelnialy
  wody morskie, a ptactwo niechaj sie rozmnaza na
  ziemi. 23 I tak uplynal wieczór i poranek -
  dzien piaty. 24 Potem Bóg rzekl Niechaj ziemia
  wyda istoty zywe róznego rodzaju bydlo,
  zwierzeta pelzajace i dzikie zwierzeta wedlug ich
  rodzajów! I stalo sie tak. 25 Bóg uczynil rózne
  rodzaje dzikich zwierzat, bydla i wszelkich
  zwierzat pelzajacych po ziemi. I widzial Bóg, ze
  byly dobre.

15
Ksiega Liczb

• W jezyku hebrajskim przyjmuje sie nazwe Bemidbar
  - ????? ("na pustyni"), od pierwszych slów
  ksiegi, w innych jezykach (za posrednictwem
  Septuaginty i Wulgaty) przyjela sie nazwa "Ksiega
  Liczb", ze wzgledu na czeste wymienianie róznych
  liczb.

• Tresc
• Spis mezczyzn
• Wprowadzenie slubu czystosci - nazireatu, dalsze
  przepisy
• Zwatpienie Izraelitów za kare czesc z nich nie
  ujrzy Ziemi Obiecanej, gdyz od tej pory beda sie
  blakac po pustyni przez 40 lat
• Kolejne zwatpienie Jahwe zsyla na niewierzacych
  weze, ale na prosbe Mojzesza blagajacego o laske,
  poleca mu wykonac weza z miedzi, dzieki czemu
  czesc Izraelitów zostaje uratowana. W
  interpretacji NT, przybity do drzewa waz jest
  archetypem Jezusa
• Kolejne etapy marszu, kolejne prawa i przepisy
• Zakonczenie
• Ksiega Liczb konczy opis etapów wedrówki
  Izraelitów po pustyni. Nastepna ksiega, Ksiega
  Powtórzonego Prawa (napisana prawdopodobnie duzo
  pózniej niz poprzednie cztery czesci
  Piecioksiegu), przypomina najwazniejsze ustalenia
  przymierza z Bogiem. Dalszy ciag wedrówki
  opisuje natomiast Ksiega Jozuego.

16
Lb Wj

• Egipt Ziemia Obiecana
• Wj 14-17 (narzekanie cierpliwosc JHWH) lud w
  potrzebie opieka JHWH
• SYNAJ - PRZYMIERZE
• Lb 11-21 (narzekanie kara) lud ciagle sie
  buntuje kara JHWH

17
Nechusztan a miedziany waz ?

• Nechusztan - bóstwo plemion semickich
  przedstawiane pod postacia miedzianego weza. Jego
  kult przeniknal na pewien okres do judaizmu.
• Biblia opisuje taka sytuacje Niedaleko granicy
  Edomu wedrujacy Izraelici z Egiptu do Ziemi
  Obiecanej zaczeli sie buntowac. Narzekali na
  dostarczana manne oraz brak wody. Jahwe ukaral
  Zydów, posylajac miedzy nich jadowite weze. W
  rezultacie wiele osób zmarlo od ich ukaszen. Gdy
  lud okazal skruche, a Mojzesz wstawil sie za
  nimi, Jahwe kazal sporzadzic wizerunek
  miedzianego weza i umiescic go na slupie
  sygnalowym, a kazdy ukaszony, który na niego
  spojrzal, zdrowial.
• Izraelici zachowali miedzianego weza, a pózniej
  zaczeli oddawac mu czesc. Gdy król Ezechiasz
  przeprowadzal reformy religijne, kazal
  doszczetnie rozbic tego ponad 700-letniego weza.
  Biblia podaje, ze zaczeto go nazywac Nechusztán.
  Niektóre przeklady zostawiaja w tym miejscu
  wlasnie to slowo. W leksykonie L. Koehlera i W.
  Baumgartnera podano, ze okreslenie Nechusztán
  prawdopodobnie znaczy "waz z brazu" lub
  "waz-bozek z brazu"

18
Lb 214-8 4 Od góry Hor szli w kierunku Morza
Czerwonego, aby obejsc ziemie Edom podczas drogi
jednak lud stracil cierpliwosc. 5 I zaczeli
mówic przeciw Bogu i Mojzeszowi Czemu
wyprowadziliscie nas z Egiptu, bysmy tu na
pustyni pomarli? Nie ma chleba ani wody, a
uprzykrzyl sie nam juz ten pokarm mizerny. 6
Zeslal wiec Pan na lud weze o jadzie palacym,
które kasaly ludzi, tak ze wielka liczba
Izraelitów zmarla. 7 Przybyli wiec ludzie do
Mojzesza mówiac Zgrzeszylismy, szemrzac przeciw
Panu i przeciwko tobie. Wstaw sie za nami do
Pana, aby oddalil od nas weze. I wstawil sie
Mojzesz za ludem. 8 Wtedy rzekl Pan do Mojzesza
Sporzadz weza i umiesc go na wysokim palu wtedy
kazdy ukaszony, jesli tylko spojrzy na niego,
zostanie przy zyciu.
2 Kings 181-6 W trzecim roku panowania
Ozeasza, syna Eli, króla izraelskiego, Ezechiasz,
syn Achaza, zostal królem judzkim. 2 W chwili
objecia rzadów mial dwadziescia piec lat i
panowal dwadziescia dziewiec lat w Jerozolimie.
Jego matce bylo na imie Abijja - córka
Zachariasza. 3 Czynil on to, co jest sluszne w
oczach Panskich, zupelnie tak jak jego przodek,
Dawid. 4 On to usunal wyzyny, potrzaskal stele,
wycial aszery i potlukl weza miedzianego, którego
sporzadzil Mojzesz, poniewaz az do tego czasu
Izraelici skladali mu ofiary kadzielne -
nazywajac go Nechusztan. 5 W Panu, Bogu Izraela,
pokladal nadzieje. I po nim nie bylo podobnego do
niego miedzy wszystkimi królami Judy, jak i
miedzy tymi, co zyli przed nim. 6 Przylgnal do
Pana - nie zerwal z Nim i przestrzegal Jego
przykazan, które Pan zlecil Mojzeszowi.
19
Narzekania na pustkowiach

• Ksiega Liczb powiela wiele epizodów z Ksiegi
  Wyjscia paralelizm narzekania i buntu.
• Wj 14-17 a Lb 11-21
• Wj podkresla cierpliwosc YHWH pomoc
• Lb podkresla ustawiczne buntowanie sie przeciw
  YHWH - kara.
• Czy jest to obraz zmagan o przywództwo i
  konfliktów pomiedzy plemionami.
• Tradycja Synaju polaczyla plemiona (nie wszystkie
  musialy byc w Egipcie).
• Stale powtarzany temat buntu podchwycil redaktor
  P (VI w. p.n.e.), tak znajduje wyjasnienie
  niewoli babilonskiej zauwaza, ze jak wczesniej
  tak i teraz Bóg moze odwrócic swój gniew. (Dla
  Izraela kazda czesc starozytnej tradycji wiary
  posiada przeslanie dla pózniejszych pokolen.)?
• Pod koniec Lb pojawia sie relacja o smierci
  Mojzesza, przywództwo obejmuje Jozue rozpoczyna
  sie nowy etap w historii Izraela podbój ziemi
  obiecanej.

20
Balaam syn Beora Lb 22-24

• Lb 24,1 Gdy Balaam spostrzegl, ze dobre jest w
  oczach Pana blogoslawienie Izraela, nie odszedl
  wcale, jak przedtem, aby szukac wrózb, lecz twarz
  obrócil ku pustyni. 2 Gdy wiec podniósl oczy i
  zobaczyl Izraela rozlozonego obozem wedlug swoich
  pokolen, ogarnal go Duch Bozy 3 i zaczal glosic
  swoje pouczenie, mówiac Wyrocznia Balaama,
  syna Beora wyrocznia meza, który wzrok ma
  przenikliwy 4 wyrocznia tego, który slyszy
  slowa Boze, który oglada widzenie Wszechmocnego,
  który pada1, a oczy mu sie otwieraja. 5
  Jakubie, jakze piekne sa twoje namioty,
  mieszkania twoje, Izraelu! 6 Jak szerokie
  doliny potoków, jak ogrody nad brzegiem
  strumieni lub jak aloes, który Pan sadzil, i
  jak cedry nad wodami. 7 Plynie woda z jego
  wiader, a zasiew jego ma wilgoc obfita2 król
  jego wiele mocniejszy niz Agag2, królestwo jego
  w góre wyniesione. 8 A Bóg, który z Egiptu go
  wywiódl, jest dla niego jak rogi bawolu. On
  wyniszczy narody, co go uciskaja, zmiazdzy ich
  kosci - zdruzgoce swoimi strzalami. 9 Polozyl
  sie, jak lew sie przyczail lub niby lwica. Kto
  sie odwazy go zbudzic? Blogoslawieni niech beda,
  którzy blogoslawia ciebie, a przekleci, którzy
  ciebie przeklinaja.

21
Lb 24 cd.

• 10 Wtedy rozgniewal sie Balak na Balaama, a
  klasnawszy w dlonie rzekl do Balaama Wezwalem
  cie tu, bys przeklinal nieprzyjaciól moich, a ty
  ich nawet trzykrotnie blogoslawiles. 11 Uciekaj
  teraz czym predzej do domu obiecalem ci
  wprawdzie sowita nagrode, lecz oto Pan ciebie jej
  pozbawil. 12 Balaam odpowiedzial Balakowi Czyz
  nie powiedzialem wyraznie poslancom, których do
  mnie wyslales 13 Chocby mi Balak dawal tyle
  srebra i zlota, ile palac jego pomiesci, to
  przeciez nie moge przekroczyc rozkazu Pana i
  czynic samowolnie czy to zle, czy tez dobrze. Co
  Pan mówi, to tylko oznajmie. 14 Dobrze wiec,
  wróce teraz do mojego ludu, lecz zbliz sie
  jeszcze, bo chce ci oznajmic, co lud ten kiedys
  uczyni twojemu ludowi. 15 I wyglosil swoje
  pouczenie, mówiac Wyrocznia Balaama, syna
  Beora wyrocznia meza, który wzrok ma
  przenikliwy 16 wyrocznia tego, który slyszy
  slowa Boze, który oglada widzenie Wszechmocnego,
  a w wiedzy Najwyzszego ma udzial, który pada3,
  a oczy mu sie otwieraja.
• Widze go, lecz jeszcze nie teraz, dostrzegam go,
  ale nie z bliska Wschodzi Gwiazda z Jakuba, a z
  Izraela podnosi sie berlo. (24,17) Ta wyrocznia
  stanowila dla wielu starozytnych pisarzy
  chrzescijanskich zapowiedz wcielenia Chrystusa,
  na przyklad Justyn, Ireneusz, Atanazy, Cyprian
  czy Augustyn. Odwolywano sie przy tym do zwiazku
  symboliki gwiazdy - zatem gwiazda prowadzaca
  Medrców do Dzieciatka Jezus zostala
  przepowiedziana przez Balaama mówiacego o
  Gwiezdzie z Jakuba. Orygenes posuwnal sie
  dalej, przypisywal Balaamowi zapoczatkowanie
  sekty magów, wlaczajac do niej takze tych, którzy
  przybyli zobaczyc Dzieciatko Jezus.

22
Deir Allah

• Balaam syn Beora pochodzil z obszaru górnej
  Mezopotamii, z okolic Karkemisz i byl znany jako
  prawdziwy prorok nie tylko w swoim kraju. Kiedy
  Izraelici po wyjsciu z Egiptu dotarli do Moabu,
  wówczas jego król Balak, syn Sippora, zwrócil sie
  do Balaama, proszac, aby ten przeklal jego
  wrogów. W wyniku prac archeologicznych
  prowadzonych w 1967 roku, dunscy naukowcy odkryli
  w Deir Allah nad Jordanem pokryte inskrypcjami
  fragmenty tynku. Zostaly one zapisane w jezyku
  aramejskim i datuje sie je na ok VIII/VII w.
  przed Chr. Mowa w nich miedzy innymi o Balaamie
  synu Beora, proroku który otrzymal w nocy
  przeslanie od bogów inne niz te, którego
  spodziewali sie jego rodacy. Natomiast nie mamy
  zadnej innej wzmianki historycznej o Balaku królu
  Moabu. Jednakze na temat calej historii Moabu
  mamy bardzo niewiele informacji poza inskrypcja
  Meszy z IX w. przed Chr. Poza tym okreslenie
  król moglo byc uzywane takze do przywódców
  plemiennych.

23
(No Transcript)
24
Deir Allah Sukkot (?)?
25
(No Transcript)
26

• Title
• i.1 The misfortunes of the Book of Balaam, son of
  Beor. A divine seer was he. The Theophany i.1 The
  gods came to him at night. And he beheld a vision
  in accordance with El's utterance. They said to
  Balaam, son of Beor "So will it be done, with
  naught surviving. No one has seen the likes of
  what you have heard!" Balaam Reports his Vision
  to His Intimates i.5 Balaam arose on the morrow
  He summoned the heads of the assembly to him, i.6
  And for two days he fasted, and wept bitterly.
  Then his intimates entered into his presence, and
  they said to Balaam, son of Beor, "Why do you
  fast, and why do you weep?" i.7 Then he said to
  them "Be seated, and I will relate to you what
  the Shaddai gods have planned, And go, see the
  acts of the god!"

27
Ksiega Powtórzonego Prawa

• Ksiega Powtórzonego Prawa Pwt, Piata Ksiega
  Mojzeszowa 5 Mojz zamyka Tore, jest piata
  ksiega Starego Testamentu i Biblii. Nazwa ksiegi
  w jezyku hebrajskim to Dwarim ?????, czyli
  "slowa", od pierwszego jej wyrazu, w grece
  (Septuaginta - ?e?te????µ???) i lacinie (Wulgata)
  - Deuteronomium, co oznacza "powtórzone prawo".
  Zawiera sporo nawiazan do poprzednich czterech
  ksiag, w tym np. powtórzenie Dekalogu i innych
  przepisów. W ksiedze tej umieszczony jest równiez
  hymn Mojzesza.
• Tresc Ksiegi Powtórzonego Prawa
• Pierwsza mowa Mojzesza
• rozkaz opuszczenia Synaju ustanowienie
  sedziów w Kadesz wyslanie zwiadowców
  bunt ludu i kara nieskuteczna wyprawa
  ostrzezenia dotyczace Edomitów, Moabitów i
  Ammonitów zwyciestwo nad Sichonem
  wojna z Ogiem, królem Baszanu podzial
  Zajordania zarzadzenia Mojzesza
  zachowanie przykazan madroscia o unikaniu
  balwochwalstwa odstepstwo powodem utraty
  ziemi wielkosc Bozego wybrania Miasta
  Ucieczki
• Druga mowa Mojzesza
• Dziesiecioro Przykazan Mojzesz
  posrednikiem milosc Boga Izrael narodem
  wybranym wybranie dowodem umilowania Bozego
  potega Boga próba na pustyni zwyciestwo
  darem Boga balwochwalstwo na Synaju
  modlitwa Mojzesza z powodu wystepków Izraela
  Arka Przymierza, wybór Lewiego
  obrzezanie serca Boze milosierdzie
  blogoslawienstwo w Palestynie Kodeks
  deuteronomiczny miejsce kultu ofiary,
  dziesieciny i ubój kult kananejski
  balwochwalstwo inne zabobonne praktyki
  podzial zwierzat na czyste i nieczyste
  roczne dziesieciny dziesieciny trzyletnie
  rok szabatowy pierworodne ze zwierzat
  Swieto Paschy Swieto Tygodni
  Swieto Namiotów pielgrzymki
• sedziowie (naduzycia w zakresie kultu, sady
  lewickie, królowie),
• kaplani-lewici ( kulty potepione, prawo
  zemsty i miasta ucieczki)?
• Królowie
• Prorocy (jak Mojzesz)?
• slupy graniczne, swiadkowie i prawa odwetu
  wojna zdobywanie mias przypadek
  nieznanego mordercy malzenstwo i rodzina
  kara powieszenia znaleziona zguba
  swietosc malzenstwa wylaczenie ze
  spolecznosci Izraela czystosc obozu Izraelitów
  rozwód ochrona slabych chlosta
  dobroc dla zwierzat prawo lewiratu
  przyzwoitosc chciwosc w handlu
  wypedzenie Amalekitów pierwociny
  dziesieciny trzeciego roku Spisanie Prawa
  Blogoslawienstwa i przeklenstwa

28
Pwt cd.

• Trzecia mowa Mojzesza
• przeklenstwo za wystepki pomoc Boga a
  niewdziecznosc ludu wiernosc wobec
  przymierza powrót z niewoli dwie drogi
  Ostatnie polecenia Mojzesza Jozue
  nastepca Mojzesza obrzedowe czytanie Prawa
  pouczenia Panskie Ksiega Prawa obok arki
• Hymn Mojzesza
• Zapowiedz smierci Mojzesza
• Blogoslawienstwa Mojzesza
• Smierc Mojzesza

29
(No Transcript)
30
Widok z g. Nebo w strone Jerycha (Doliny Jordanu)
dalej widac góry Judei