MINBIZIAREN PREBENTZIOA

1
MINBIZIAREN PREBENTZIOA
2
Minbiziaren prebentzioa

• Minbiziaren intzidentzia eta minbiziak eragindago
  hilkortasuna gutxitzeko burutu ahal dugun
  ekintza-multzoa.

3
MINBIZIAREN HISTORIA NATURALA
Klinika aurretiko fasea
Fase klinikoa
Sintoma eta/edo zeinu klinikoak agertzea
Esposizioa
Gaixotasuna agertzea
Goiz detektatzea
Sendatzea
A
B
C
Ezintasuna
Hiltzea
Lehen mailako prebentzioa
Bigarren mailako prebentzioa
Hirugarren mailako prebentzioa
PREBENTZIO-MAILAK
4
Lehen mailako prebentzioa
5
Lehen mailako prebentzioa

• Helburua Gaixotasuna ez agertzea.
• Zer egin dezakegu?
• Pertsonen esposizioa gutxitu gai kartzinogenoen
  aurrean.
• Arrisku-faktoreen kontrako sendotasuna
  (erresistentzia) gogortu.
• Osansungarriak ez diren ohiturak aldarazi
  biztanlerian eta ohitura osasungarriak sustatu.

6
Lehen mailako prebentzioa

• Baldintzak
• Arrisku faktoreak zein diren jakin behar dugu.
• Ohitura kaltegarriari eusteak dakarren arriskua
  ezagutu behar dugu.
• Ohitura aldatzea erabaki behar dugu.
• Ohitura aldatze horri eutsi egin behar diogu.

7
Minbiziaren aurkako Europako kodea (1)

• Ez erre.
• Ez edan akohol gehiegi.
• Gizentzea sahiestu.
• Ariketa fisikoa egin.
• Jan frutak eta barazkiak, oparo.
• Babestu eguzki-izpietatik.
• Kartzinogenoen eta gai arriskutsuen aurkako
  legegintza bete, esposizioa gutxitzeko.

8
Minbiziaren aurkako Europako kodea (2)

• Zoaz medikuarenera honelakoren bat baldin baduzu
  agertu berria den koskorrik, sendatzen ez den
  zauririk edo formaz, neurriz edo kolorez aldatu
  den orbanik.
• B hepatitisaren aurkako txertoa hartu.

9
Jokabideak Erretzea

• Heriotza-kausa oso garrantzitsua eta prebenitzeko
  erraza. Erretzeari uztea, ordea, ez da batere
  erraza.
• Erretzeari lotutako minbiziak laringekoa,
  ahokoa, hestegorrikoa, faringekoa, birikakoa,
  maskurikoa.
• Hauekin ere zerikusia omen du pankreako
  minbizia, giltzurrunekoa eta umetoki-lepokoa.

10
Jokabideak Alcohola edatea

• Alcoholak minbizi hauek pairatzeko arriskua
  handiagotzen du ahokoa, hestegorrikoa,
  faringekoa, laringekoa, gibelekoa eta bularrekoa.
• Alcohol eta tabako hartzeak minbizi izateko
  arriskua areagotzen du.

11
Jokabideak Fruta eta barazkiak

• Frutak eta barazkiak jateak minbizi mota hauek
  pairatzeko arriskua jaisten du kolonekoa,
  ahokoa, faringekoa, hestegorrikoa, urdailekoa,
  prostatakoa eta birikakoa.

12
Jokabideak Gantza hartzea

• Gantzetan (gantz-azido saturatuetan) aberatsak
  diren janariak minbizi hauekin daude lotuta
  koloneko, prostatako, birikako eta endometrioko
  minbiziekin.

13
Jokabideak Eguzkiaren aurkako babesa

• Larruazal argia dutenen artean ohikoa da
  larruazaleko minbizia. Eguzkiaren eta argi
  artifizialaren aurrean denbora gutxiago
  igarotzeak melanoma izateko arriskua jaitsi
  dezake.

14
JokabideakPisua eta ariketa fisikoa

• Loditasunari eta ariketa fisikorik ezari aurrea
  hartzeak ohiko minbizi batzuk izateko arriskua
  gutxitzen du (kolonekoa, bularrekoa, umetokikoa,
  giltzurrunekoa).

15
Minbiziaren prebentzioa Inguruneko faktoreak

• Erretzaile pasiboak
• Aireko kutsadura (autoak, lantegiak, pestizidak)
• Lantegietako kartzinogenoak
• Medikuntza arloko erradiazioa

16
Bigarren mailako prebentzioa
17
Bigarren mailako prebentzioa

• Zenbait tumor gaizto edo gaiztotzear dauden
  zenbait lesio garaiz hautemateko eta tratatzeko
  burutu ahal dugun ekintza-multzoa (screening- edo
  bahetze-programak)

18
BMP ezaugarriak

• Tumor zehatz bat goiz detektatzeko egin behar da.
• Minbizi hori pairatzeko arriskua duen biztanleria
  osasuntsua zein den zehaztu behar dugu.
• Gaitza detektatzeko egiten den probak erraza izan
  behar du.
• Gaixotasunaren fase goiztiarra tratatzeko terapia
  eraginkorren bat izan behar dugu.

19
Zer da bahetze- edo screening- programa bat?

• Sintomarik gabeko minbizi edo gaiztotzear dagoen
  lesio bat duten pertsonak ezagutzeko egin
  ditzakegun ekintza-multzoa.
• Minbizi mota zehatz bat paira dezakeen
  biztanleria osoari eskaini behar zaio eta
  gehiengoari egin behar zaio.

20
Bahetze-programak

• Umetoki-lepoa
• Bularra
• Prostata
• Kolona eta ondestea

21
Bahetze-programak Umetoki-lepoa

• Umetoki-lepoko minbizia garaiz detektatzeko
  programa Umetoki-lepoko zitologia.
• 18 urtetik edo sexu harremanak hasten direnetik
  aurrera.

22
Bahetze-programak Bularra

• Bularreko minbizia garaiz hautemateko programa
  Mamografiak.
• 50 urtetik aurrera.

23
Bahetze programak Prostata

• Prostatako minbizia garaiz hautemateko programa
  Plasmako PSA (gt4ng/ml)
• 50 urtetik aurrera.

24
Bahetze programak Kolona eta ondestea

• Gorozkietan ezkututako odola sentiberatasuna eta
  espezifikotasuna mugatuak dira.
• Kolonoskopia Eraginkorra. Garestia da eta mediku
  espezializatuak behar dira.
• Osakidetzak programa bat jarri du abian (50 eta
  69 urte bitartean).

25
Hirugarren mailako prebentzioa
26
Hirugarren mailako prebentzioa

• Tratamendua eta birgaitze-programak, gaixotasunak
  sorturiko arazoak sendatzeko edo arintzeko.
• Gaixoen pronostikoa eta bizi-kalitatea hobetzea
  du helburu.

27
MINBIZI ERREGISTROAK
28
Minbizi/tumor-erregistroa

• Informazio sistema bat da non, esparru zehatz
  batean, minbizi-diagnostikoa izan duten
  pazienteen datuak bildu, gorde, analizatu eta
  interpretatu egiten diren.

29
Minbizi erregistroak Motak

• Populazio erregistroak
• Ospitaleetako erregistroak

30
Populazio erregistroak

• Geografiaren eta administrazioaren ikuspuntutik
  ondo zehaztuta dagoen esparru batean, lehenengo
  aldiz minbizi-diagnostikoa izan duten pazienteen
  datuak biltzen ditu (e.b. Euskadiko Minbizi
  Erregistroa).

31
Populazio erregistroak

• Epidemiologiari zuzenduta daude
• Intzidentzia ikerketak
• Joera ikerketak
• Prebalentzia ikerketak
• Biziraupen ikerketak

32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
(No Transcript)
36
(No Transcript)
37
Ospitaleetako erregistroak

• Ospitalean zainduak (diagnostikatuak edo/eta
  tratatuak) izan diren minbizidun pazinteen datuak
  biltzen ditu.

38
Ospitaleetako erregistroak

• Jarduera klinikoari zuzenduta daude
• Minbizidun pazienteei emandako osasun-
  laguntzaren kalitatea neurtzeko balio dute.
• Ospitaleetako kudeaketan, baliabideak
  planifikatzeko baliagarriak dira.
• Ikerketa lanetarako informazioa ematen dute.

39
(No Transcript)
40
Minbizia Basurtuko Ospitalean Gizonezkoak
41
Minbizia Basurtuko Ospitalean Emakumezkoak
42
Aitor F. de Larrinoa Santamaria aitor.larrinoasant
amaria_at_osakidetza.net aitor.fernandezdelarrinoa_at_eh
u.es Anatomia Patologikoko Zerbitzua Basurtuko
Ospitalea