Geschiedenis van het Nederlands

1
Geschiedenis van het Nederlands

• Nieuwnederlands in de 16de eeuw

2
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
3
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• A. Doorbraak van de volkstaal
• B. Scheiding Noord en Zuid

4
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Doorbraak van de volkstaal
• 1. Factoren 2. Gevolgen

5
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Doorbraak van de volkstaal beïnvloed door
  sociaal-economische en culturele veranderingen

6
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Centralisatiepolitiek van Karel V
• Verenigd in de strijd
• Reformatie
• Uitvinding boekdrukkunst
• Humanisme

7
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Centralisatiepolitiek van Karel V

8
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Centralisatiepolitiek van Karel V
• Karel V (Gent, 1500 Cuacos de Yuste (Spanje),
  1558)
• hertog van Bourgondië (1515-1558)
• koning van Spanje (1517-1556)
• keizer van het Heilige Roomse Rijk (1519-1558)

9
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Centralisatiepolitiek van Karel V
• 1548 verenigt de Zeventien Provinciën tot een
  apart onderdeel van het Heilige Roomse Rijk
• Het Bourgondische Kreitz
• Omvatte het huidige Nederland, Luxemburg en
  België (zonder Luik!) én een deel van
  Noord-Frankrijk

10
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Centralisatiepolitiek van Karel V
• 1548 verenigt de Zeventien Provinciën tot een
  apart onderdeel van het Heilige Roomse Rijk
• Het Bourgondische Kreitz
• gt toenemend economisch en intellectueel verkeer

11
(No Transcript)
12
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• http//nl.youtube.com/watch?v4mKtcXRuMCgfeature
  related
• De Stroppendragers/Stroppen

13
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• http//nl.youtube.com/watch?v4mKtcXRuMCgfeature
  related
• De Stroppendragers/Stroppen ( Gentenaars)

14
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Centralisatiepolitiek van Karel V
• Het Bourgondische Kreitz
• Verenigd verzet tegen het beleid van
• Karel V zijn opvolger Filips II

15
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Verenigd in de strijd

16
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Verenigd in de strijd

17
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Verenigd in de strijd tegen
• Filips II (1527-1598) koning van Spanje
  (1556-1598) en Portugal (1580-1598), heer der
  Nederlanden.
• Hertog van Alva (1507 1582) de IJzeren Hertog

18
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Verenigd in de strijd tegen
• Overcentralisering macht van Filips II
• Belastingen
• Inquisitie
• gt VERZET

19
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Reformatie
• Niet alleen verzet tegen belastingen (economisch)
  
• Het verzet is ook godsdienstig van aard

20
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Reformatie
• Niet alleen verzet tegen belastingen (economisch)
  
• Het verzet is ook godsdienstig van aard
• Filips II/Alva katholicisme
• 16de eeuw opkomst protestantisme (vooral
  Calvinisme)

21
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Johannes Calvijn (1509 1564)
22
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Uitvinding van de boekdrukkunst
• Revolutionair!

23
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Uitvinding van de boekdrukkunst
• Revolutionair!
• Reformatie
• Humanisme

24
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Renaissance Humanisme

25
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Renaissance Humanisme
• Desiderius Erasmus (1466? 1536)
• Opm. schreef in het Latijn

26
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Renaissance Humanisme
• Latijn, Grieks, Hebreeuws
• (Renaissance!)
• Maar ook de volkstaal!
• (modelleren naar het voorbeeld van de
• klassieke talen)

27
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
28
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Bourgondisch Kreits verenigd in de strijd
• Samenhorigheidsgevoel
• 1 Nederlandse taal

29
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Reformatie
• Bijbel voor iedereen toegankelijk
• gt Behoefte aan een taal die door iedereen
  begrepen wordt

30
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Boekdrukkunst
• (commerciële oogmerken)
• Behoefte aan een taal die door iedereen begrepen
  wordt
• Cf. Drukkers vaak
• ook taalvernieuwers

31
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Renaissance humanisme
• gt Behoefte om de volkstaal te modelleren naar de
  klassieke talen

32
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Mentaliteitswijziging
• Spelling
• Grammatica
• Woordenboeken
• Nederlands in de wetenschap
• Opmerking 16de eeuw alleen het begin van het
  standaardisatieproces

33
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Mentaliteitswijziging
• Volkstalen verdienen ook wetenschappelijke
  aandacht
• Lappendeken van dialecten blijft, maar er begint
  een algemenere schrijftaal te ontstaan
• Die schrijftaal wordt in meer en meer domeinen
  gebruikt (i.p.v. Latijn)

34
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Mentaliteitswijziging
• lt Renaissance humanisme
• De eigen moedertaal heeft een intrinsieke waarde,
  maar is in slechte staat
• gt moet verfraaid worden
• Nieuw belangstelling en verdedigen van de eigen
  moedertaal

35
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Mentaliteitswijziging
• Cf. Becanus
• Antwerpse arts
• Origines Antwerpinae (De oorsprong van
  Antwerpen).
• Duyts de oudste en beste taal ter wereld

36
(No Transcript)
37
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Mentaliteitswijziging
• Cf. Becanus
• Oertaal éénlettergrepige woorden
• Voorbeeld appel ? ap-fel aphappen, felwreed,
  de combinatie verwijst naar de appel in het
  Paradijs

38
(No Transcript)
39
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Mentaliteitswijziging
• Desiderius Erasmus (1466? 1536)
• Noemde het Duyts een van de grondtalen, een
  zustertaal naast het Latijn, waarvan de
  Romaanse talen slechts dochters en dus
  basterdtalen zijn (Janssens 2005 116)

40
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Spelling
• Begin van een eenvormige spelling
• Spelling in de middeleeuwen

41
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Spelling
• Begin van een eenvormige spelling
• Spelling in de middeleeuwen vooral volgens de
  uitspraak
• vs. Spelling in de 16de eeuw men begint te
  letten op consequentheid en systematiek
• Cf. Humanisme vormdiscipline
• (opm. nog meer in de volgende eeuwen)

42
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Spelling

Voorbeeld ltlandgt (vs. ME ltlantgt) lthoofdgt (vs.
ME lthooftgt)
43
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Spelling
• Systematiek enk. mv.
• Duidelijkheid, herkenbaarheid

Voorbeeld ltlandgt (vs. ME ltlantgt) lthoofdgt (vs.
ME lthooftgt) Cf. landen, hoofden
44
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Spelling
• Joos Lambrecht
• Gentse drukker
• Nederlandsche
• Spellijnghe (1550)

45
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Niet dat myn meaninghe of verstand zy, dat de
  Hollanders of Bràbanters haar eighen manieren van
  uutsprake, op de Vlaamsche wize, of de
  Vlamijnghen en de Vriezen haar pronunciacië, op
  de Brabantsche, of Hollandsche uutsprake
  veranderen zullen maar dat elc in tsine zulke
  termen of silleben van spràken, als hy in zijnder
  moeder tàlen ghebruukt, de zelve déghelic, ende
  met zulken letters alsser toe dienen, spellen
  magh. (Joos Lambrechts)

46
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Niet dat ik van mening ben dat de Hollanders of
  de Brabanders Vlaams moeten gaan praten, of dat
  de Vlamingen en de Friezen hun uitspraak moeten
  veranderen in Brabants of Hollands, maar dat
  iedereen zijn eigen moedertaal correct spelt, met
  de letters die we daarvoor hebben. (Joos
  Lambrechts)

47
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Spelling
• Joos Lambrecht
• een uniforme fonetische spelling van de
  verschillende streektalen
• Bijv. ltjoasgt(Gents)

48
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Grammatica
• Taalbouwers ontwerpen grammaticale regels
• Streven naar zuivering (purisme) en verfijning
• Naar het model van de klassieke talen

49
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Grammatica
• H.L. Spiegel
• Twe-spraack vande
• Nederduitsche letterkunst
• ófte Vant spellen ende
• eyghenscap des
• Nederduitschen taals
• (1584)

50
(No Transcript)
51
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• maar zó die twe an elck ander verknócht
  wordende een wóórd uytmaken/ neemt menze bey
  inden noemer als/ slaapmuts, hemdrock, borstlap,
  handschoen, hozeband, voormou, knóópghat,
  slaapkamer, woonhuis, bóómghaard, appelbóóm,
  schryfpen, zandbus, ende dierghelyke ontellike
  alzó tzamenghelascht in zulcker voeghen maghmer
  daghelycks veel t'samenzetten/ die gróte cieraat
  ende ryckheid inbrenghen/ ende zyn te
  verstandigher om datter de betekenis beyder
  wóórden in is/ hier in hebben wy ghelyck de
  Grieken meerder ryckheid als de Latynen/ (H.L.
  Spiegel)

52
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Voorbeeld
• lt Het zevende capittel. Vande t'samenvoeghing
  ende ryckheyd des taals.
• Over samentrekkingen
• Rijkheid van de taal
• Verheerlijking van de eigen moedertaal!
• Streven naar opbouw en verbetering van de
  volkstaal

53
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Grammatica
• H.L. Spiegel, Twe-spraack vande Nederduitsche
  letterkunst (1584)
• Verheerlijking van de moedertaal
• Pleidooi voor taalzuivering
• Bijdrage tot opbouw en verbetering van de
  volkstaal op het gebied van de grammatica, naar
  het model van het Latijn
• gt veel invloed!!

54
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Woordenboeken
• Inventariseren neologismen
• Weren van vreemde woorden (uit klassieke talen en
  prestigieuze talen zoals het Frans! gt vgl.
  Attitude t.o.v. Grammatica anders!)

55
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Woordenboeken
• Cornelis Kiliaan
• Dictionarium Teutonico-
• Latinum (1574)
• Bij drukker Plantijn
• in Anterpen

56
(No Transcript)
57
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Woordenboeken
• Cornelis Kiliaan
• Dictionarium Teutonico-Latinum (1574)
• Een mijlpaal!
• Het eerste wetenschappelijke woordenboek van de
  Nederlandse taal
• Internationaal niveau
• Tot ca. 1700 alle vertaalboeken erop gebaseerd

58
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Woordenboeken
• Cornelis Kiliaan
• Dictionarium Teutonico-Latinum (1574)
• Dialectische oorsprong aangeven
• Vertalingen in het Latijn en het Duits

59
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Nederlands in de wetenschap
• Steeds meer Nederlands i.p.v. Latijn

60
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Nederlands in de wetenschap
• Simon Stevin
• (Brugge, 1548
• Den Haag of Leiden, 1620)
• Brugse wiskundige,
• fysicus ingenieur

61
(No Transcript)
62
(No Transcript)
63
(No Transcript)
64
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Nederlands in de wetenschap
• Simon Stevin
• Publiceerde in het
• Nederlands!
• Neologismen!
• Waardering Ndl.

65
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Driehoek Vierkant Wortel Loodrecht Evenwijdig Wis
kunde Wijsbegeerte Scheikunde
66
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Opmerking
• 16de eeuw alleen het begin van
  standaardiseringsproces aanvang van een
  algemene schrijftaal
• In de volgende eeuwen gaat de standaardisering
  verder
• Standaardiseringsproces in het Noorden!

67
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• 1. Factoren 2. Gevolgen
• B. Scheiding Noord en Zuid

68
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• 1. Factoren
• B. Scheiding Noord en Zuid

69
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Reformatie
• 1566

70
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Reformatie
• 1566 Beeldenstorm
• Begin in (het huidige) Frans-Vlaanderen
• Reactie van Alva
• Raad van Beroerte de Bloedraad

71
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Filips II en Alva

72
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Verenigd in de strijd tegen
• Overcentralisering macht van Filips II (minder
  macht voor de steden)
• Belastingen
• Inqusitie
• gt VERZET

73
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gt De Tachtigjarige Oorlog
• De Opstand
• 1568-1648
• Twaalfjarig Bestand in de jaren 1609-1621
• Verzet van de Zeventien Gewesten tegen Filips II

74
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
75
(No Transcript)
76
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gt De Tachtigjarige Oorlog
• Willem van Oranje!
• (1533 1584)

77
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• 1585

78
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• 1585 Val van Antwerpen

79
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• 1585 Val van Antwerpen
• gt het Zuidelijke deel van de Nederlanden
  definitief in handen van de Spanjaarden

80
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Republiek der Verenigde Nederlanden
• gt het Noordelijke deel van de Nederlanden roept
  de onafhankelijkheid uit
• Vrede van Munster (1648) officieel erkend
  (internationaal)

81
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gt Scheiding Noord Zuid
• gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
  Zuiden immigreren naar het Noorden
• gt Het economische en culturele centrum
  verschuift van Zuid naar Noord

82
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gt Scheiding Noord Zuid
• Blokkade Antwerpse haven niet langer economisch
  centrum
• Contrareformatie gt katholicisme

83
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
  Zuiden immigreren naar het Noorden
• brain drain
• Ook econonomisch verlies voor Zuiden
• Mede dankzij deze rijke/intellectuele
  immigranten bloei in het Noorden

84
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
  Zuiden immigreren naar het Noorden
• Kooplieden
• Predikanten
• Geleerden
• Kunstenaars

85
(No Transcript)
86
(No Transcript)
87
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
  Zuiden immigreren naar het Noorden
• Ruim 200.000 mensen ( 10 van de bevolking!)

88
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
  Zuiden immigreren naar het Noorden
• Bijvoorbeeld
• Leiden 12.000 gt 45.000 inwoners
• Amsterdam 70.000gt 130.000 inwoners
• vs. Antwerpen 100.000 gt 42.000

89
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• gt Het economische en culturele centrum
  verschuift van Noord naar Zuid
• Amsterdam i.p.v. Antwerpen

90
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• 2. Gevolgen
• B. Scheiding Noord en Zuid

91
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Scheiding Noord Zuid
• Aparte ontwikkeling van het Nederlands Noord
  versus Zuid

92
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Vele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
  Zuiden immigreren naar het Noorden
• Het Hollands geeft de toon aan, maar invloed van
  het Brabants
• Opm. Statenbijbel! (volgend college)

93
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• De Antwerps mode

94
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Op Brabants op zn Brabants knopen sy zij
haer hun mouwen Op Brabants fronsen zy haer
brouwen wenkbrauwen Op Brabants segghense
zeggen ze jae voorwaer, Op Brabants spreken sy
alle gaer allemaal, Op Brabants singhense haren
sangh, Op Brabants makense haren gangh lopen
ze, Op Brabants Op Brabants Amsterdamse Dochters
doet mijn bescheyt, geef mij antwoord Schaemt
ghy u van de Hollantsche botticheyt? (Roemer
Visscher)
95
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Ook in de taal worden elementen van de
  (prestigieuze!) Brabanders overgenomen
• Invloed van de Brabanders op de uitspraak van de
  Hollanders beperkt
• Uitzondering diftongering

96
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Diftongering
• vb. huis y gt oey
• vb. wijs i gt ei
• Verklaring
• In Holland waren de klinkers al aan het
  diftongeren
• Proces versterkt door de Brabanders die al veel
  langer diftongen hadden

97
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Diftongering
• vb. huis y gt oey
• vb. wijs i gt ei
• Brabants
• vb. huis y gt oi
• vb. wijs i gt ai

98
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
In Brabant sayn de liens mensen ghemaynlijck
exkies verfijnd In kleeding en in dracht, dus
op de Spaansche mode, Als kleyne Konincxkens of
sienelaycke zichtbare Goden. O Kaserlaijcke
stadt Hantwerpen groot en raijck (Bredero,
Spaanschen Brabander)
99
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Opmerking diftongering in het hedendaagse
  Nederlands
• Standaardtaal versus dialecten
• Zeer westelijke en zeer oostelijke dialecten
  geen diftongen
• Bijvoorbeeld het Antwerps andere diftongen oi
  en ai

100
http//www.ned.univie.ac.at/Publicaties/taalgeschi
edenis/nl/diphthong.htmmuis
101
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• http//nl.youtube.com/watch?vOsLevxGguGs

102
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• http//nl.youtube.com/watch?vOsLevxGguGs

't Was een occeuse occasie, tweedehands da is
waar Zai was al mienstens twie- of draiendeirtig
jaar Vindegai mai gat nie te diek in dèze
rok En ik ben beraid dat te herhalen onder
eed Maar oek voer mai was 't een emotioneel
moment
103
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Het economische en culturele centrum verschuift
  van Zuid naar Noord
• gt Standaardiseringsproces in het Noorden

104
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• Het Noorden een onafhankelijke republiek (met
  godsdienstvrijheid)
• Men bouwt bewust een algemene Nederlandse
  schrijftaal
• Patriottische overwegingen
• Culturele behoeften
• Economische behoeften
• Religieuze behoeften (Statenbijbel!)

105
Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw

• VRAAGJES
• Een aantal externe (politieke, sociale,
  economische, culturele,) factoren hebben de
  doorbraak van de volkstaal in de 16de eeuw
  beïnvloed. Noem deze factoren, en leg uit in welk
  opzicht ze hebben bijgedragen tot de ontwikkeling
  van één Nederlandse (standaard)taal.
• In de 16de eeuw kan men een gewijzigde houding
  ten aanzien van de volkstaal vaststellen. Leg
  uit.
• In de 16de eeuw deden verschillende taalbouwers
  een poging om één Nederlandse taal te promoten,
  en dit op verschillende gebieden spelling,
  grammatica, woordenschat (woordenboeken en
  woordenschat in de wetenschap). Leg uit en geef
  telkens een voorbeeld.
• Voor de constructie van een eenheidstaal werden
  klassieke talen als model gebruikt. Tegelijk
  probeerde men ook om de invloed van de klassieke
  talen (en prestigieuze talen als het Frans) te
  weren. Leg uit.
• Hoe kwam de scheiding tussen de noordelijke en de
  zuidelijke Nederlanden tot stand? Wat zijn de
  gevolgen voor de ontwikkeling van het Nederlands?
  

106
Geschiedenis van het Nederlands

• Nieuwnederlands in de 16de eeuw