IKTISAT TARIHI

1
IKTISAT TARIHI

• ÜNITE 1
• IKTISAT TARIHINE GIRIS

2
BIR BILIM OLARAK IKTISAT TARIHI

• Iktisat Tarihi Biliminin Dogusu
• 1776
• Adam Smithin meshur Milletlerin Serveti adli
  kitabinin yayin tarihi Iktisat Tarihinin dogus
  tarihi olarak kabul edilir.
• Bu düsüncenin dayanagi Smithin tarihi verileri
  genis ölçüde kullanmis ve özellikle de üçüncü
  kitabini tamamen tarihsel bir bakis açisiyla
  yazmis olmasidir.

3

• 1892
• ABDde Harvard Üniversitesinde Sir William J.
  Ashley için özel olarak ve dünyada ilk kez bir
  Iktisat Tarihi Kürsüsünün kuruldugu tarih
  Iktisat Tarihinin dogus tarihi olarak kabul
  edilir

4
BIR BILIM OLARAK IKTISAT TARIHI

• Klasik Okul ve Tarihçi Okul
• Iktisat Tarihinin dogusu, Tarihçi Okula çok sey
  borçludur. Tarihçi Okul, Klasik Okula tepki
  olarak dogmustur.
• Tarihçi Okul, Klasik Okulun su özelliklerini
  elestirmekteydi.
• Klasik Okul
• Tümdengelimcidir
• Soyuttur
• Evrenseldir
• Statiktir
• Tarih disidir
• Gerçekçi degildir
• Tarihçi okul iktisadi davranis kurallarinin
  toplumun gelisme düzeyine göre farklilik
  gösterecegini savunmaktadir. Bu nedenle iktisat
  politikalari ekonominin içinde bulundugu gelisme
  safhasina göre tespit edilmelidir.

5
IKTISATÇILARIN VE TARIHÇILERIN IKTISAT TARIHINE
BAKISI

• Iktisat ve Tarih
• Iktisat Tarihi ile alakali iki bilim dali Iktisat
  ve Tarih bilimleridir.
• Tarihçilere göre Iktisat Tarihi, genel tarihin
  iktisadi olaylarla ilgilenen özel bir dalidir.
  Savunuculari
• John Clapham Iktisat Tarihi, geçmisin sosyal
  kurumlarinin ekonomik yönlerini arastiran bilim
  dalidir.

6

• G. Unwin Iktisat Tarihi, yazili tarih boyunca
  insanoglunun içinde bulundugu iktisadi sartlari
  arastiran bir bilim dalidir.
• N. S. B. Gras Iktisat Tarihi, iktisadi olaylari
  kronolojik olarak siralayan ve bu olaylar
  arasindaki iliskileri ortaya çikaran bir bilim
  dalidir.

7
IKTISATÇILARIN VE TARIHÇILERIN IKTISAT TARIHINE
BAKISI

• Iktisat ve Tarih
• Iktisatçilara Göre Iktisat Tarihi, iktisat
  teorisinin gerçekler karsisinda test edilmesini
  saglayacak tarihi verileri toplayan bir yardimci
  bilim dalidir. Savunuculari
• John R. Hicks Iktisat Tarihi, geçmis çaglarin
  uygulamali iktisadidir.
• Eli Heckser Iktisat Tarihi, kit ve yetersiz
  kaynaklarin insanlarin amaçlari ugrunda çaglar
  boyunca nasil kullanildigini ve bu alandaki
  degismelerin insan hayatini ve toplumlari ne
  sekilde etkiledigini arastiran bilim dalidir.

8
IKTISAT TARIHININ KONUSU VE GÖREVI

• Iktisat Tarihinin Görevi
• Iktisat Tarihinin görevi, ekonomilerin
  performanslarinda ve yapilarinda zaman içerisinde
  ortaya çikan degisiklikleri açiklamaktir. Bu
  tanimda geçen kavramlari açiklarsak
• Performans Ekonominin üretimine yönelik
  degisimleri ifade eder.
• Ne kadar üretim yapildigi
• Maliyet ve faydalarin nasil dagildigi
• Üretimin istikrarli olup olmadigi
• Toplam üretim
• Kisi basina hasila
• Toplumun gelir bölüsümü gibi unsurlari ifade
  eder.

9
IKTISAT TARIHININ KONUSU VE GÖREVI

• Iktisat Tarihinin Görevi
• Yapi Ekonominin performansini tayin eden
  toplumun bazi karakteristik özelliklerini
  kapsamaktadir.
• Toplumun siyasi kurumlari
• Toplumun ekonomik kurumlari
• Teknoloji düzeyi
• Demografik durum
• Toplumun ideolojisi gibi konularla ilgilenir
• Zaman Iktisat tarihinin ekonomilerin
  performansinda ortaya çikan geçici degisiklikleri
  açiklamasi gerektigini ifade eder.
• Açiklama Bilgi verme içerigi yüksek ve anlasilir
  bir teori kurma ve bu teorinin yanlislanabilirligi
  ni önceden kabul etme anlamina gelir.

10
TARIM INKILABI VE SONUÇLARI

• Iki Ekonomik Inkilap
• Toplumlarin ekonomik performansini temelden
  degistiren ve uzun dönemli ekonomik büyümeyi
  mümkün kilan iki köklü degisim
• Tarim Inkilabi MÖ 8000 yilinda ortaya çikmis,
  avcilik ve toplayicilikla geçinen insan
  gruplarini çiftçi ve çoban toplumlarina
  dönüstürmüstür.
• Sanayi Inkilabi 18. yüzyilda (1750) baslamis ve
  insani artan ölçüde hizmet ve mamul mal üreticisi
  haline getirmistir.
• Bu iki büyük degisimin sonuçlari en belirgin
  dünya nüfusunda görülebilir.
• MÖ 10.000de dünya nüfusu 5-10 milyon
  arasindaydi. Tarim Inkilabinin hemen öncesinde
  dünya nüfusunun ulasabilecegi en üst sinir 20
  milyon idi. Tarim Inkilabi sonrasinda hizla
  artmistir.
• Dünya nüfusunun Sanayi Inkilabi (1750) öncesinde
  ulasabildigi en üst sinir 750 milyondu. Sanayi
  Inkilabi ile nüfus patlamasi yasandi.

11
TARIM INKILABI

• Neolitik Inkilap (MÖ 8000 - MÖ 5500)
• Günümüzden yaklasik 10.000 yil önce (MÖ 8000)
  insanlar, yerlesik tarima geçmeyi basardilar.
  Çesitli bitkiler yetistirmeyi ve hayvanlari
  ehlilestirmeyi ögrendiler.
• Bu gelisme, insanin dogal çevresindeki
  kaynaklardan yararlanma imkanini olaganüstü
  denebilecek ölçüde artirmis, Neolitik Inkilap
  olarak adlandirilan temel bir ekonomik degismeyi
  hazirlamistir. Neolitik inkilap insan
  topluluklarinin binlerce yil boyunca geçimini
  sagladigi avcilik ve toplayicilik yerine üretime
  baslamasi yani tarim ve hayvanciligi
  ögrenmesidir.
• Tarim birbirinden bagimsiz olarak birkaç bölgede
  ortaya çikti
• Ortadogu
• Orta Amerika
• Kuzey Çin
• Bu ekonomi seklinin Avrupa, Asya ve Afrikaya
  yayilmasi binlerce yil aldi.
• Mesela en geç Iskandinavyaya ulasmistir.
  Yaklasik 5000 yil.

12
TARIM INKILABI

• Tarim Inkilabi
• Göçebe Çobanlik Orta Asyanin, Güney Rusyanin
  ve Kuzey Arabistanin genis otlaklarinda
  göçebelik yaygindi.
• Çiftçilik Suriye, Anadolu, Iran ve Afganistanin
  yüksek bölgelerinde sik ormanlarla kapli
  alanlarda çiftçilik yaygindi.
• Dönemin Özellikleri
• Sürekli ekim Gübre, ürün rotasyonu, nadasa
  birakma bilinmediginden sürekli ekim yapiliyordu.
  Verimlilik bitince baska topraklara geçiliyordu.
• Yiyecek kesfi Günümüzdeki yiyeceklerin neredeyse
  tamami kesfedildi.
• Hayvan ehlilestirme At ve deve disindaki
  hayvanlar ehlilestirilmisti.
• Çanak çömlek imali
• Dokuma
• Ekmek yapma
• Taslarin cilalanmasi

13
TARIM INKILABI
14
TARIM INKILABINI AÇIKLAYAN TEORILER

• Teoriler
• Yerlesik tarimin baslangicini açiklamada en fazla
  taninan teoriler
• Gordon Childe - Iklim Kötülesmesi Teorisi
• Robert J. Braidwood - Çekirdek Alan Teorisi
• Lewis R. Binford - Nüfus Artisi Teorisi

15
TARIM INKILABINI AÇIKLAYAN TEORILER

• Iklim Kötülesmesi Teorisi - Gordon Childe
• Bu teoriye göre son buz çagindaki iklim
  kötülesmesi nedeniyle bir zamanlar yeterli su
  kaynaklarina sahip olan Yakindogu ve Kuzey Afrika
  kuraklasti.
• Bu bölgelerde yiyecek kaynaklari azaldi ve
  sonuçta bu kaynaklar, mevcut vahalar ve su
  kaynaklari çevresinde yogunlasti.
• Insanlar, bitkiler ve hayvanlarla daha siki ve
  yakin bir temas içinde bulunmaya ve daha yakindan
  gözlem yapmaya basladi.

16
Iklim Kötülesmesi Teorisi - Gordon Childe
TARIM INKILABINI AÇIKLAYAN TEORILER
Childein teorisinde çevre degisiklikleri temel
hareket noktasi olarak ele alinmaktadir. Azalan
dogal kaynaklar nedeniyle insanlarin avcilik ve
toplayiciliktaki verimi azaldi ve tarimla emegin
verimi artirilmaya çalisildi. Teoriye
elestiriler Elestirilerden biri bu degismenin
niçin daha önceki iklim kötülesmelerinde ortaya
çikmadigi ve iklim degismeleri ile tarimin ortaya
çikisi arasinda yer ve zaman paralelligi olmadigi
noktalarina odaklanmaktadir.
17
TARIM INKILABINI AÇIKLAYAN TEORILER

• Çekirdek Alan Teorisi Robert J. Braidwood
• Bu teori, insanin dogal çevresindeki hayvan ve
  bitkileri giderek daha iyi tanimasini saglayan
  bir kültürel gelismenin Tarim Inkilabina yol
  açtigini ileri sürmektedir.
• Çekirdek Alan Evcillestirilmeye hazir çok sayida
  vahsi hayvan ve bitkinin bulundugu, tarima son
  derece elverisli tabii bir çevredir.
• MÖ 8000 yillarinda Filistin ve Çevresindeki
  insanlar çevrelerini çok iyi tanimis bir hale
  gelmislerdir.
• Insanlarin tarimsal teknikleri tedrici (tesadüfi)
  bir ögrenme süreciyle bulduklarini ileri
  sürmektedir.
• Teoriye elestiriler Tarimin dogusu için bilginin
  gerekli bir sart olmasina karsilik yeterli
  olamadigini görememesidir.

18
TARIM INKILABINI AÇIKLAYAN TEORILER

• Nüfus Artisi Teorisi Lewis R. Binford
• Tarima geçisi açiklamada temel hareket noktasi
  nüfus artisidir.
• Göçlerde meydana gelen nüfus yigilmasi, dogal
  kaynaklar üzerinde bir baski meydana getirmistir.
  Artan nüfus mevcut dogal kaynak ve insan
  dengesini bozmustur.
• Bu baski insanlarin verimliliginin artirilmasina
  neden olmustur. Ayakta kalma mücadelesi etkin
  tekniklerin dogmasina neden olmustur.
• Teoriye elestiriler Nüfusun nasil ve niçin
  arttigina dair herhangi bir teori ortaya
  koyamamasi teoriye yöneltilen temel elestiridir.

19
TARIM INKILABININ SONUÇLARI

• Tarim Inkilabinin Sonuçlari
• Nüfus artti Insanlarin yerlestikleri alanlar
  genisledi. Akdenizin çevresindeki topraklarin
  nüfusu oldukça yogun hale geldi.
• Yerlesik Hayata Geçildi Avcilik ve toplayicilik
  azaldi, tarim zamanla hakim ekonomik faaliyet
  haline geldi. Dolayisiyla yerlesik hayat
  göçebeligin yerini aldi.
• Devlet Dogdu Ilk kez bir siyasi organizasyon
  olarak devlet dogdu. Devletin dogusu savasi ve
  istikrarsizligi beraberinde getirdi. Askeri
  teknolojideki gelismelere paralel olarak devletin
  sinirlari genisledi.
• Demir Çagi Basladi Bronz çagin yerini demir çagi
  aldi.
• Ticaret Gelisti Özellikle bölgelerarasi ticaret
  gelisti ve genisledi. Pazar ekonomisi dogdu.

20
TARIM INKILABININ SONUÇLARI

• Tarim Inkilabinin Sonuçlari
• Sehirler Gelisti Tarim Inkilabi ile birlikte
  sehirler dogdu, genisledi ve tüm Akdeniz
  dünyasina yayildi.
• Ekonomik Organizasyon Tipleri Dogdu Yeniden
  dagitici olarak nitelenen ekonomi tipleri bir
  uçta yer alirken, fiyatlarin piyasa
  mekanizmasinca tayin edildigi ekonomik
  organizasyon tipleri diger uçta yer aldi.
• Komünal Mülkiyet Dogdu Dogal kaynaklardan
  istifadeyi yalniz grup ve kabilenin üyelerine
  tahsis eden bir mülkiyet sistemi olarak komünal
  mülkiyet dogdu.