Uned TGCh 1

1
Uned TGCh 1 Data, Gwybodaeth a Dealltwriaeth
2
(No Transcript)
3
Mathau data

• Boole
• Un o ddau werth gwir/anwir, IE/NA 1/0
• e.e., oes anabledd arnoch?
• Cyfanrif
• Rhifau yn unig e.e. blynyddoedd ysgol 7 8 9 10
• Real
• Degolion e.e. ar gyfer storio arian cyfred
• Testun/Llinyn
• Unrhyw nod alffaniwmerig gall gynnwys rifau
  ac/neu symbolau
• e.e. enw, cyfeiriad, cod post, rhif ffôn

4
Data wedii godio

• Manteision
• Arbed cof
• Cyflymach i deipio
• Camgymeriadau trawsgrifio yn llai tebygol
• Gwell cysondeb data
• Anfanteision
• Barnau ar werth yn cael eu gosod i grwpiau neu
  gategorïau arbennig
• Garwhau data wrth ei ffitio i gwrpiau

• Pa mor glyfar wyf i?
• Twp
• Cymhedrol
• Iawn
• Athrylith

5
Mae gwybodaeth dda yn gyfoes, yn gywir, ac yn
gyflawn, yn berthnasol ac wedi ei dargedun gywir

• Ychwanegu gwerth drwy helpu gwneud penderfyniadau
  Mae penderfyniadau yn cael eu seilio ar y
  wybodaeth sydd ar gael ar y pryd os nad yw hyn
  yn gyflawn nac yn gyfoes, gall gael effaith wael
  ar y sefydliad neur cwmni.
• Monitro cynnydd. Mae gwybodaeth a gesglir trwy
  ymchwil marchnata (e.e. holi pobl ar y stryd,
  holiaduron a ddanfonir i sampl o gartrefi) a
  ffigurau gwerthiant yn helpu gwneud hyn.
• Gall dargedu rhesymeg a strategaeth e.e. trwy
  brynu mwy o un nwydd am ei fod yn gwerthun dda.
  Dylid anelu hysbysebu a marchnata nwydd at y bobl
  syn debygol oi brynu fel arall maen wastraff
  arian ac amser.
• Ennill mantais dros gystadleuwyr. Gall wybodaeth
  ddweud wrth sefydliad sut maen perfformio oi
  gymharu â chystadleuwyr. Er enghraifft, gall
  wybodaeth ddangos gwagleoedd mewn marchnad y
  gellir, gyda gwybodaeth dda, eu llanw.

6
Data a gasglwyd yn uniongyrchol Rhaid ir cwmni
neu sefydliad gael ffordd o gasglu gwybodaeth
e.e. creu ffurflenni, holiaduron, samplau
a.y.y.b. Yn achos ffurflenni a holiaduron, bydd
rhaid eu hargraffu, eu danfon au casglu. Nid yw
pawb yn ymateb i ffurflenni a holiaduron bydd
rhaid dosbarthu mwy er mwyn cael sampl teg yn ôl.
Yn aml, bydd pobl yn cael eu cymell i ymateb,
e.e., bydd eu henwau yn cael eu rhoi mewn
cystadleuaeth raffl er mwyn ennill gwobr ar ôl
iddynt ddychwelyd eu ffurflen. Data a gasglwyd
yn anuniongyrchol Efallai bydd rhaid ir
sefydliad brynur wybodaeth neu dalu trydydd
person i gael at y data.
Casglur data

• Cost gwybodaeth
• 3 chategori
• Arian
• Amser
• Adnoddau dynol

Data entry
Bwydo data - Mae bwydo data i mewn yn cymryd
amser bydd rhaid talu staff iw wneud. Mewnbwn
uniongyrchol Mae yna ddulliau awtomataidd o
gofnodi data darllenwyr marc optegol (DMO),
adnabod nod yn optegol (ANO), darllenwyr cod bar
a.y.y.b. Mae angen prynu caledwedd/meddalwedd
arbennig, a hyfforddi staff iw defnyddio.
Unwaith maer data wedi ei gofnodi, rhaid ei
brosesu i fod yn wybodaeth. Mae angen adnoddau
meddalwedd a chaledwedd i wneud hyn. Gall
feddalwedd ddod oddi ar y silff, hynny yw yn
syth or siop, neu gall gael ei ddatblygu yn
arbennig ar gyfer y sefydliad neur cwmni. Bydd
hyn yn gostus naill ffordd neur llall.
Prosesu data
Mae yna gostiau i sicrhau cadw data yn gyfoes ac
yn gywir. Er enghraifft, rhaid i sefydliad gynnal
cronfa ddata oi gwsmeriad. Bydd y gronfa ddim
ond yn gywir os bydd unrhyw newidiadau i fanylion
cwsmeriaid yn cael eu cofnodi au hychwanegu.
Rhaid cyfathrebu gyda chwsmeriaid a sicrhau bod
eu manylion yn gywir.
Cynnal a chadw data
7

• Maer dasg o gadw data yn gyfoes yn gostus.
• Maer dulliau a ddefnyddir yn cynnwys
• diweddaru cyson (teipior newidiadau)
• casglu data yn gyson trwy holiaduron, llythyrau
  neu ffurflenni gwirio
• systemau rhyngweithiol fel y gall person
  ddiweddaru ei f/manylion ei hun
• dileu data sydd wedi dyddio neu data nad oes ei
  angen rhagor
• sicrhau bod pob copi or data wedi ei ddiweddaru
  fel bod pawb yn defnyddio yr un data sydd wedi ei
  wirio.

Enghraifft 2 Does dim pwrpas cael rhestr bostio
os nad ywr cyfeiriadau yn gywir. Ar ôl i bobl
symud ty, bydd y post yn parhau i gael ei
ddosbarthu ir hen gyfeiriad hyd nes bod y rhestr
bostio yn cael ei diweddaru. Rhaid i gwmnïau sydd
yn gwerthu eu cynnyrch drwy bost uniongyrchol
(llythyrau sothach ywr term mwyaf cyffredin!)
gadw rhestri cyfoes o enwau a chyfeiriadau pobl
sydd yn debygol o ddangos diddordeb yn eu
cynnyrch. Mae rhestr sydd wedi dyddio yn hollol
ddiwerth. Cofier bod pobl yn symud ty,
heneiddio, marw ac yn newid eu diddordebau au
harferion prynu.
8

• Gwallau ar gofnod data
• Gwireddu ywr broses o sicrhau bod y data wedi ei
  gopïon gywir o un cyfrwng i gyfrwng arall.
• Chwilio am wallau yn weledol.
• Llyfrifo dwbl
• Y mathau o gamgymeriadau y gellir eu canfod
• Camgymeriadau trawsgrifio/teipio
• Teipior nod anghywir ar ddamwain
  e.e. 2 yn lle 7
• Camgymeriadau trawsddodiad
• h.y., teipio ond yn y drefn anghywir e.e. 56789
  yn lle 57689
• Dilysiad ywr broses o sicrhau bod y data yn
  ddilys ac yn gyfreithlon.
• Gwiriadau fformat
• e.e. y dyddiad fel 2002/ 09.11 yn lle 11/09/02
• Mygydau mewnbwn e.e. mynedu data mewn ffordd sydd
  wedi ei rheoli cod post LLRR RLL

9
(No Transcript)
10
Manteison defnyddio TG

• Cyflymder prosesu
• Cywirdeb prosesu tasgau ailadroddus
• Cyflymder trosglwyddiad
• Fformatiau allbwn gwahanol graffiau, adroddiadau
  a.y.y.b.
• Cadw a golygu gwaith ymhellach yn y dyfodol

11
Ffactorau syn effeithio effeithlonrwydd y
defnydd o TG

• GIGO
• Cyfaddasrwydd caledwedd neu feddalwedd at y dasg
• Lefel gallur defnyddiwr
• Newidiadau mewn amgylchiadau yn ystod datblygiad
  y system gyfrifiadurol
• Gweithrediad gwael a phrosesau cynnal a chadw
• Cyfyngiadau cost ar yr ateb.

12
Rhyngwyneb Person â Chyfrifiadur(HCIs)

• GUIs Ffenestri Iconau Dewislenni Pwyntydd,
  Tiwtorialau ar-lein yn ddefnyddiol ir
  defnyddiwr dibrofiad, plant.
• Bysellau cyflym testun Dos ir defnyddiwr
  profiadol
• Wedi ei yrru gan ddewislen er mwyn cwtogi ar
  ddewisiadau
• Llais
• Arbenigeddau e.e. sensitif i gyffyrddiad

13
Ffeiliau fflat v cronfeydd data perthynol

• Cronfa ddata
• Casgliad mawr o ffeiliau perthynol o eitemau data
  a chysylltiadau rhyngddynt. Mae wedi ei
  strwythuro fel bod modd ei ddefnyddio gan nifer o
  wahanol rhaglenni cymhwysiadau.
• Ffeil
• casgliad o gofnodion perthynol
• Cofnodion
• Yr uned sylfaenol o ddata wedi ei storio ar ffeil
  data.
• Maen gasgliad o eitemau, efallai o fathau data
  gwahanol, sydd i gyd yn perthyn ir unigolyn
  neur gwrthrych maer cofnod yn ei ddisgrifio.
• Maen cael ei drin fel uned ar gyfer prosesu.
• Meysydd
• Yn rhannau o gofnod, wedi eu dylunio i gadw un
  eitem data unigol o fath arbennig.
• Yn cadw eitemau data or un math data
• Maes allweddol
• Yn werth unigryw syn cael ei ddefnyddio i
  adnabod cofnod.

14
Ffeil fflat
Linked on primary keys
Cronfa ddata berthynol
Staff
Manteision Anfanteision Cwtogi
dyblygu data Mwy drud
iw creu Sicrhau cysondeb data
DBMS angen ei gynnal yn gyson Sicrhau
cywirdeb data Rheoli data afraid
15
Dysgu trwy gymorth cyfrifiadur (CAL)
Tiwtorialau Disgyblion ag anghenion
arbennig Rhaglenni sillafu ag elfen
ryngweithiol syn profi disgybl gyda chwisiau,
gemau a phrofion. Mae system sgoiro yn
galluogi myfyrwyr i asesu eu cynnydd. Yn aml
bydd yr atebion yn cael eu datgelu ar ôl 3
chynnig. Defnyddir lluniau a synau i ehangur
profiad. Rhaglenni adolygu TGAU
DYSGU O BELL Ni fydd myfyrwyr wastad yn yr un
lle âr athro. Cwrs dysgu o bellter lle maer
tiwtor yng Ngogledd Cymru. Maer myfyrwyr yn cael
llyfrynnaur cwrs a gwaith ymarferol. Defnyddir
fideogynadledda i drafod problemau syn codi.
Maer gwaith yn cael ei farcion
electronig. Cyrsiau ar-lein e.e. y Brifysgol
Agored Gall yr rhain gael eu seilio ar fewnrwydi
prifysgolion neu ar y we. Mae rhai modiwlau
prifysgol yn hollol gyfrifiadurol, gydag adrannau
gwybodaeth a thasgau. Maer meddalwedd yn cofnodi
faint or cwrs yr ydych wedi ei gwblhau os nad
ydych yn cwblhaur cwrs byddwch ym methur
modiwl. Mae Gwefannau e-ddysgu ar gael erbyn
hyn. Gall danysgrifwyr wneud lefel-A ar-lein sydd
wedi ei gymeradwyo gan gyrff arholi megis OCR.
Rhoddir credydau e-ddysgu i ysgolion yn Lloegr
defnyddir y rhain i brynu cyrsiau ar-lein. Siopau
siarad i drafod cyrsiau a phroblemau gydar
tiwtor.
16

• Manteision defnyddio TG ar gyfer DYSGU AC ADDYSGU
• Mae mwy o ryngweithio yn cadw sylw disgyblion.
• Adborth cyflymach ar brofion ar-lein
• Yn cynnig amrywiaeth o ffyrdd gwahanol i ddysgu
  ac amrediad o ffynonellau gwybodaeth.
• Yn galluogir defnyddiwr i ddysgu ar ei
  g/chyflymder ei hun pan maen gyfleus iddo/iddi.
• Yn galluogi defnyddiwr i adolygu gwaith
  cynharach eto, rhag ofn eu bod heb ddeall, h.y.
  ailadrodd adrannau y cawsant drafferth â hwy yn
  flaenorol.
• Mae hyfforddiant wedi ei seilio ar gyfrifiadur yn
  lleihau costaur cyflogwyr yn sylweddol gall
  hefyd fod yn fwy diogel os oes perygl.
• Manteision defnyddio TG ar gyfer GWEINYDDU
• Mynediad cyflymach at ddata - chwiliadau
  cyflymach e.e. chwilio am yr holl fyfyrwyr mewn
  blwyddyn arbennig, a didoli cyflymach e.e.
  rhestru myfyrwyr yn ôl eu cyfenwau yn nhrefn yr
  wyddor.
• Amrywiaeth o fformatau allbwn e.e. adroddiadau
  printiedig, dogfennau wedi eu postgyfuno,
  a.y.y.b.
• Mae trosglwyddo data yn gyflymach ac yn symlach,
  e.e.Faster and simpler to transfer data e.g.
  cofnodion arholiad
• Yn arbed amser wrth atgynhyrchu llythyrau safonol
  e.e. llythyrau i rieni am nosweithiau rhieni,
  diwrnodau mabolgampau a.y.y.b. Dim ond
  man-newidiadau fydd angen ar y rhain bob
  blwyddyn.
• Mwy o ddiogelwch
• Yn arbed ar le i storior wybodaeth mewn
  storfa/swyddfa.

17
Problemau wrth ddefnyddio TG mewn addysg Mae TG
yn gostus ac mae angen buddsoddiad ariannol mawr
rhaid cynnal a diweddaru hyn yn gyson. Gall
gytundebau cynnal a chadw gostio hyd at filoedd o
bunnoedd, syn tynnu arian i ffwrdd o adnoddau
dysgu traddodiadol megis llyfrau. Darpariaeth
anheg o adnoddau TG, a, felly, anwastadrwydd mewn
cyfleoedd dysgu. Bydd gan ysgolion cyfoethocach
gwell adnoddau. Yn cwtogi ar sgiliau
cymdeithasol Mae rhai addysgwyr yn dadlau nad
oes gan ddisgyblion iau yr un cyfle ar gyfer
dysgu mewn grwpiau. Mae Tecstio yn cael ei y bai
am ostyngiad mewn sgiliau sillafu oherwydd y
defnydd cynyddol o fyrfoddau. Diffyg cymorth
personol. Nid yw dysgu o bellter yn cynnig y
cymorth personol sydd ei angen ar y rhan fwyaf o
fyfyrwyr pryd a ble y mae ei angen arnynt mae
hyn yn hollbwysig os ywr myfyriwr yn isel ei
hyder neu yn methu deall y cyfarwyddiadau
ysgrifenedig. Gorddibyniaeth e.e. os oes methiant
ar y pwer nid oes modd ei ddefnyddio.
18
Prosesu geiriau / DTP

• Golygu
• Newid testun a graffeg au harbed
• Fformatio
• Arddulliau testun, paragraff a phwyntiau bwled
  a.y.y.b.
• Patrymluniau
• Dogfenni gwreiddiol â gosodiad wedi ei
  ragddiffinio wedi eu storio e.e. llythyrau/papur
  ysgrifennu â phennawd
• Taflenni arddull
• Mewnolion wedi eu rhagddiffinio, gosodiadau tab
  ac arddulliau ar gyfer is-benawdau

19
Taenlenni
Graffiau Haws i ddarllen data ar ffurf graff
nag ar ffurf rhestr neu dabl. Trosglwyddo
dealtwriaeth yn syth. Patrymluniau Yn arbed
ailwneud gosodiadau ar gyfer taenlenni cwmni
bob tro. Yn safoni delwedd. Ystadegau Maer
defnydd o swyddogaethau cyffredin megis SUM
AVERAGE a.y.y.b. yn arbed amser.
20
Meddalwedd cyflwyno

• Patrymluniau
• Themâu ac arddulliau cefndirol, gyda phob
  tryloywder yr un peth âr gwreiddiol. Yr un logo,
  lliwiau, gosodiad a.y.y.b.
• Trawsnewidiadau animeiddiedig
• Symudiad a chyfeiriad testun a lluniau.
  Arddangosiad graffigol wrth symud o un tryloywder
  ir llall.
• Fformatio
• Defnyddio arddulliau ffont, meintiau a phwyntiau
  bwled ar gyfer penawdau ac isbenawdau.

21
Gwe-awduro

• Fframiau i weithio ynddynt a rheoli gosodiad
• Hypergysylltiadau i wefannau eraill
• Mannau poeth yn hypergysylltiadau ar
  graffigau/lluniau i wefannau eraill neu rannau
  eraill or un dudalen
• Llyfrnodau yn hypergysylltiadau mewnol i rannau
  eraill or dudalen
• Cod iaith HTML er mwyn creu gwefannau

22
CAD Cynllunio drwy gymorth cyfrifiadur
23
(No Transcript)
24
Systemau arbenigo

• System gyfrifiadurol sydd yn efelychu gallu
  arbenigydd dynol i wneud penderfyniadau yw system
  arbenigo.
• Mae system wedi ei seilio ar wybodaeth yn ceisio
  cymryd lle arbenigydd dynol mewn maes arbennig.
• Maen rhoi diagnosis ar broblemau ac yn cynnig
  cyngor ar yr hyn gallai fod wedi achosir
  problemau hynny. Gall hefyd roi cymorth ar
  ddatrysiadau.

25
Diagnosis meddygol Nid yw cyfrifiadur cyn cymryd
lle meddyg ond maen cael ei ddefnyddio i
helpur meddyg i wneud penderfyniadau. Byddai gan
system arbenigo gwybodaeth am afiechydon au
symptomau, y cyffuriau a ddefnyddir iw trin
a.y.y.b. Bydd meddyg yn holi claf am
symptomau bydd yr atebion yn cael ei bwydo ir
system arbenigo. Maer cyfrifiadur yn chwilior
gronfa ddata, yn defnyddio ei reolau ac yn gwneud
awgrymiadau am yr afiechyd ar ffyrdd oi drin.
Ambell waith bydd tebygolrwyddau yn cael eu rhoi
i ddiagnosis.
26

• Manteision.
• Gall gyfrifiadur storio llawer mwy o wybodaeth na
  pherson. Gall ddefnyddio amrywiaeth o ffynonellau
  megis gwybodaeth o lyfrau ac astudiaethau achos i
  helpu gydar diagnosis ar cyngor.
• Nid yw cyfrifiadur yn anghofio nac yn gwneud
  camgymeriadau.
• Gellir cadw data yn gyfoes.
• Gellir defnyddio system arbenigo 24 awr y dydd
  ni fydd byth yn ymddeol.
• Gellir defnyddior system o bellter ar draws
  rhwydwaith. Gall ardaloedd gwledig neu hyd yn oed
  gwledydd yn y trydydd byd gael at arbenigwyr.
• Ceir rhagdybiau manwl gyda thebygolrwyddau pob
  problem posib gyda chyngor mwy cywir a manwl.
• Maen well gan rai pobl breifatrwydd sgwrsio gyda
  chyfrifiadur.
• Cyfyngiadau/ anfanteision systemau arbenigo
• Gorddibyniaeth ar gyfrifiaduron
• Gallai rhai arbenigwyr goll eu swyddi ni fydd
  eraill yn derbyn hyfforddiant os oes yna
  gyfrifiaduron ar gael i wneud yr un swydd.
• Nid oes cyffyrddiad dynol - diffyg cyswllt
  dynol.
• Yn ddibynol ar gael y wybodaeth gywir. Os ywr
  data neur rheolau yn anghywir, bydd y cyngor
  anghywir yn cael ei roi.
• Nid oes gan systemau arbenigo synnwyr
  cyffredin. Nid oes ganddynt ddealltwriaeth ou
  swyddogaeth nau cyfyngiadau au defnyddioldeb,
  na sut mae eu hargymhellion yn perthyn i
  gyd-destun ehangach. Pe byddai MYCIN yn ymateb i
  glaf syn gwaedu i farwolaeth ar ôl cael ei
  saethu, byddair rhaglen yn rhoi diagnosis o
  achos bacteriol i symptomaur claf.
• Gall systemau arbenigo wneud gwallau abswrd,
  megis darnodi dogn sydd yn amlwg yn anghywir i
  glaf am fod y clerc wedi mewnosod oed a phwysaur
  claf yn y mannau lle y dylair llall fod.

27
Dysgwch hyn i gyd
Siopa Dyfeisiadau mewnbwn Dyfeisiadau
allbwn Dyfeisiadau storio Prosesau ar gyfer
rheoli stoc yn awtomatig Manteision rheoli stoc
yn awtomatig Manteision e-fasnach Anfanteision
defnyddio systemau siopa sydd wedi eu seilio ar
gyfrifiaduron.
28
Cod ymddygiad wrth ddefnyddio rhwydweithiau

• Peidiwch rhannu eich cyfrinair ag unrhyw un
• Newidiwch eich cyfrinair yn gyson
• Sganiwch bob disg am firysau
• Peidiwch cam-ddefnyddior we e.e. e-bost, siopau
  siarad
• Dim hacio
• Peidiwch â dwyn caledwedd/meddalwedd

29
Cyfrifiaduron a'r gyfraith

• Hacio

Deddf Camddefnyddio Cyfrifiaduron 1990

• Blacmel drwy
• ddefnyddio
• cyfrifiadur

• Lledu firws

30
Cyfrifiaduron a'r Gyfraith
Y Ddeddf Hawlfraint
Yn anghyfreithlon i gopïo meddalwedd
Mathau o drosedd hawlfraint

• Copïo anghyfreithlon - lladrad meddalwedd
• Prynu un copi cyfreithlon ai lwytho i gof sawl
  cyfrifiadur
• Llwytho meddalwedd I lawr or we a chreu copi.

31
Y Ddeddf Gwarchod Data
Cyfrifiaduron a'r Gyfraith
Beth allwn ni ei wneud?

• Pam mae pobl yn pryderu
• Bod y data yn anghywir
• Hacio i ddata personol
• Gofyn am ddata syn amherthnasol ir pwrpas,
  e.e., Beth yw eich crefydd?
• Hyd yr amser y cedwir y wybodaeth amdanynt ar
  gyfrifiadur
• Gwerthiant data a roddwyd at un pwrpas (e.e.
  gwybodaeth feddygol) i gwmnïau syn cynhyrchu
  rhestri postio ar gyfer llythyrau sothach.

Mynnu gweld y data ai gywiro
Cadw cyfrineiriau diogelwch da a.y.y.b.
Cyfiawnhau a chofnodi pam mae angen y data hwnnw
Dileu unrhyw ddata heb ei ddefnyddio ar ôl gorffen
Nid oes caniatád i werthu data ymlaen
32
Egwyddorion y Ddeddf Gwarchod Data
1. Cedwir data personol yn gyfoes ac yn gywir.
2. Ni ddylid defnyddio data personol a
gasglwyd yn gyfreithlon at un pwrpas ar gyfer
unrhyw bwrpasau eraill. 3.
Rhaid bod y data yn berthnasol ar gyfer y rheswm
yi rhoddir. 4. Ni ddylid cadw data
personol yn hirach nag sydd angen. 5.
Dylid ei gadwn ddiogel rhag ei golli arhag
mynediad ato heb ganiatád. 6. Ni ddylid
trosglwyddo data personol i wlad y tu allan ir
Gymuned Ewropeaidd (EEC)
33
Eithriadau ar ddata 1.    Data Personol sydd
ei angen gan Gyllid y Wlad 2.     Data
Personol a ddefnyddir ar gyfer diogelwch
cenedlaethol neu gan gyfreithiwr/gyfreithwraig
mewn achos cyfreithiol 3.      Data Personol
a gedwir gan y defnyddiwr ar ei hun ai deulu
e.e. ffeiliau ar benblwyddi, cyfeiriadau a.y.y.b.