Experimenteel Onderzoek

1
Experimenteel Onderzoek

• Basiskenmerken
• Settings
• Oorzaak en gevolg

2
Causaliteit

• Gebeurtenis
• een kind valt in het water
• moeder springt haar kind achterna
• menigte kijkt toe hoe moeder en kind verdrinken
  ...

HOE KAN DIT ?
Mogelijk relevante variabelen Menigte Potentieel
gevaar ...
Onderzoeken of (en in welke mate) deze variabelen
het gedrag kunnen verklaren gebeurt via
experimenten
3
Experimentele onderzoeksbenadering

• Uitpluizen van oorzaak-gevolg relaties

DOOR
Zichtbaar maken van het effect van een
systematisch en gecontroleerd variëren van een of
meer variabelen

• CAUSATION VEROORZAKEN
• wat veroorzaakt kanker
• wat veroorzaakt dat iemand verslaafd wordt aan
• Vaak is het antwoord niet eenvoudig en is er niet
  1 enkele oorzaak aan te wijzen

4
Causaliteit en alledaagse kennis

• Voorbeeld Een kind tekent op de muur en vliegt
  in de hoek. Later tekent het kind niet meer op
  de muur.

Alledaagse interpretatie
Alternatieve verklaringen
5
Causaliteit volgens John Stuart Mill (1874)

• Methode van Overeenkomst (agreement)
• opsporen van het gemeenschappelijke in
  verschillende situaties waarin het gevolg zich
  voordoet(drink bierwater, wijnwater,
  jeneverwater ? water maakt dronken ) ? gevaar
  niet zien van relevante variabelen
• Methode van Verschil (difference)
• situaties vergelijken die slechts in 1 aspect
  verschillen(2 groepen gematchte ppn drug/placebo
  ? verschil in RT wordt toegeschreven aan de drug)
• Combinatie van Overeenkomst en Verschil
• Agreement ? hypothese (water maakt dronken)
• Difference ? hypothese toetsen (groep1 water,
  groep2 jenever ? verkeerde variabele werd
  onderzocht)
• Methode van Gelijktijdige variatie (concomitant
  variation)
• Als 2 variabelen samen veranderen (cfr.
  correleren) dan zijn ze op-een-of-andere-manier
  causaal verbonden

6
Methode van Gelijktijdige variatie -- visies

• Plutchik 1974)
• methode is een veralgemening van de methode van
  verschil hier met meerdere waarden voor de
  oorzaak(RT in meerdere groepen die
  verschillende doses van de drug innamen
  vergelijken)
• Anderen gelijktijdige variatie ? correlatie
• verklaringen voor gelijktijdige variatie

7
Malaria - zoektocht naar de oorzaak
Geneeskunde OORZAAK element waar men het
meest aan kan doen
Vaststelling dikwijls is er genezing als men dat
element wegneemt of onderdrukt

• Middeleeuwen Slechte lucht in dal ? Malaria
  (Mal-Aria) (Overeenkomst) mensen in de bergen
  hebben betere lucht dus steden bouwen op top
  van bergen (vb Italië)
• Introductie van kinine ? Malaria zit in de
  zieke
• Ontdekking van Malaria-parasiet (eind 19e E) ?
  Parasiet ? Malaria (Verschil) Malaria enkel bij
  dragers van parasiet
• Ontdekking van Malaria-mugMug verspreidt
  parasiet ? Malaria mug bestrijden

Malaria is ? verdwenen, toch zijn er nog zieken
en muggen...NOODZAKELIJKE en VOLDOENDE
voorwaarden voor een epidemie zijn nog steeds
niet gekend.
8
Problemen met benadering van Mill

• Oorzakelijkheid kan enkel vastgelegd worden
  indien geen alternatieve verklaringen voor het
  fenomeen bestaan dan degene die onderzocht werden
• Methode van Mill levert geen NOODZAKELIJKE en
  VOLDOENDE voorwaarden

Causaliteit vereist NOODZAKELIJKE VOORWAARDEN
(om alcoholist te worden moet je alcohol
gebruiken) en VOLDOENDE VOORWAARDEN
(gehoorszenuw vernietigen maakt doof)
9
OORZAAK is Noodzakelijk EN Voldoende

• Enkel VOLDOENDE ? andere oorzaken zijn mogelijk
• (je kan op verschillende manieren doof worden)
• Enkel NOODZAKELIJK ? andere condities zijn
  wellicht vereist om effekt te hebben
• (er zijn mensen die alcohol gebruiken zonder
  alcoholist te worden)

Een OORZAAK aanduiden impliceert een VOLLEDIGE
verklaring van het fenomeen en blijft ALTIJD
geldig
Wellicht kan men dit slechts uiterst zelden
bereiken
10
Popper (1968)

• Benadrukt het belang om te blijven zoeken naar
  alternatieve hypothesen en deze te weerleggen

Theorie depressie kan behandeld worden door
psychotherapie
50 gevallen bevestigen theorie
theorie is waar
Popper verwerpt dergelijke inductieve logica
Hoogst mogelijke status voor een theorie isNOG
NIET GEFALSIFIEERD
11
Deese (1972)

• Causaliteit ontstaat door een groot netwerk van
  voorwaarden die allemaal samen in een bepaalde
  mate vervuld moeten zijn om het gevolg te
  veroorzaken.

? onderzoek moet vele variabelen in hun onderling
verband beschouwen
Causaliteit -- voorlopig besluit

• Gedrag van organismen wordt door een veelheid van
  variabelen bepaald, zelden (of nooit) is er
  slechts 1 oorzaak
• Onderzoek gericht op het vinden van de meeste van
  de interagerende oorzaken

12
Psychologisch Experiment
Objectieve observatie van fenomenen die men
doet plaatsvinden in een strict gecontroleerde
omgeving waarin een of meerdere factoren worden
gevarieerd en alle andere constant worden gehouden
13
Objectieve observatie

• Experimenter bias, onderzoekers zijn ook maar
  mensen, ...(vb 1ste indruk) onderzoeker moet er
  naar streven om zo weinig mogelijk de resultaten
  te beïnvloeden door al-dan-niet systematische
  fouten in de observatie
• Daarom (Zimney, 1961)
• Aanvaarden dat je fouten kan maken
• Probeer te vinden waar in het experiment fouten
  kunnen optreden (alle stappen doorlopen)
• Onderneem stappen om fouten te vermijden
  (procedures, instrumenten, )

14
Fenomenen die men doet plaatsvinden

• fenomeen openlijk observeerbaar gedrag
• vb. bewegingen, verbale uitingen, responsen op
  een vragenlijst, fysiologische metingen,
• inwendige gebeurtenissen worden AFGELEID uit
  openlijk observeerbaar gedrag vb. geheugen,
  intelligentie, persoonlijkheid, (gtlt Skinner
  die bestudeerde enkel direct observeerbare
  S-R-relaties)
• Onderzoeker manipuleert variabele(n) en gaat na
  welke fenomenen daardoor plaatsvinden

15
Strict gecontroleerde omgeving

• de mogelijke invloed van alle niet-gemanipuleerde
  variabelen moet uitgesloten worden (anders kunnen
  oorzakelijke verbanden nooit aangeduid worden)

16
Waarin een of meerdere factoren worden gevarieerd
en alle andere constant worden gehouden

• een variabele wordt gevarieerd over een bepaalde
  range en het effect van die variatie op de
  respons wordt geregistreerd
• alle andere variabelen worden constant gehoudenom
  hun mogelijk effect te elimineren. Dit is
  noodzakelijk om de oorzaak van het effect op de
  respons variabele te bepalen.
• vb. test naar verband tussen lengte van een
  woordenlijst en de leersnelheid (aantal nodige
  trials) vereist controle van motivatie,
  moeilijkheid, bekendheid van woorden, ...

17
Experimentele benadering

• VOOR
• CONTROLE van variabelen
• invloeden elimineren
• constant houden
• random assignment
• matching
• MANIPULATIE van variabelen
• onderzoeker kan intensiteit van variabelen
  doseren
• BRUIKBAARHEID
• empirie het werkt en bevindingen blijken lang
  stand te houden

• TEGEN
• ARTIFICIEEL / STERIEL
• veralgemening naar echte wereld ??
• Bannister (1966) experimenten missen elke
  externe validiteit
• Underwood (1959) beschouw resultaten als
  hypothesen die in echte wereld getoetst moeten
  worden
• COMPLEX
• TIJDROVEND
• opzet en uitvoer
• briefing / debriefing

LABO
Voorlopig blijft de experimentele benadering een
van de betere beschikbare methoden
18
Voorbeeld -- Experiment van Wellman et al. (1981)
Hypothese Fenylpropanolamine (PPA) remt eten
doordat dier zich slecht voelt eerder dan door
eetlust te remmen

• 40 albino ratten
• 6 dagen training water van die dag binnen de 30
  min opdrinken
• dag 7 water vervangen door 0.1
  saccharine-oplossing en toedienen van injectie
  at random placebo, 10, 20 of 40 mg/kg PPA.
• Dag 8 - 12 ratten kunnen kiezen tussen water en
  saccharine-oplossing, consumptie wordt
  geregistreerd.

• Controle
• externe invloeden Labo (individuele
  draadhokken, licht, temperatuur, )
• hoeveelheid drinken/dag random assignment
• dorst beperking van 30 min drinken per dag
• dosis PPA volgens lichaamsgewicht

Veralgemening naar mensen toe??
19
Veldonderzoek experimenteel onderzoek in een
levensechte setting

• zoveel mogelijk variabelen worden gecontroleerd
  of gemanipuleerd
• Voorbeeld Freedman Fraser.
• Gaan mensen die eerder zijn ingegaan op een klein
  verzoek gemakkelijker in op een groter verzoek?
• Klein verzoekEnkele vragen beantwoorden ivm
  gebruik van huishoudproducten
• Groot verzoek (na 3 dagen) Groep mannen
  binnenlaten om ? 2 uur producten te classeren

Kenmerken van dit veldexperiment Natuurlijke
setting Manipulatie van variabelen KleinGroot
of enkel Groot Random selectie van huisvrouwen
uit telefoonboek
20
Veldonderzoek voor en tegen

• VOOR
• Natuurlijke setting

• TEGEN
• Gebrek aan controle

Tunnell (1977) Veldonderzoek verdient meer
aandacht en moet gericht zijn op Natuurlijk
gedrag vb snelheid bij vertrekken bij groen
licht Natuurlijke omgeving vb eigen
wagen Natuurlijke behandeling vb voetganger
staart naar bestuurder
21
Laboratorium onderzoek voor en tegen

• VOOR
• Controle van alle externe variabelen (of toch de
  meeste)

• TEGEN
• Onnatuurlijke setting

Laboratoriumonderzoek en veldonderzoek hebben
tegengestelde sterkten en zwakten