Europejska Unia Monetarna

1
Europejska Unia Monetarna

• Bartek Rokicki

2
Przewidywania teoretyczne

• Problematyka unii walutowych w literaturze
  ekonomicznej zajmuje teoria Optymalnego Obszaru
  Walutowego, której glównymi przedstawicielami sa
  tacy ekonomisci jak Mundell, Ingram, Kenen,
  McKinnon czy bardziej wspólczesnie Eichengreen i
  de Grauwe. Zgodnie z teoria, utworzenie EMU
  powinno spowodowac wystapienie zarówno korzysci
  jak i pewnych kosztów.

3
Korzysci z utworzenia EMU (Mongelli, 2002)?

• Korzysci wynikajace ze zwiekszenia efektywnosci
  mikroekonomicznej bedace pochodna wzrostu
  uzytecznosci pieniadza. Wieksza przejrzystosc
  cenowa powinna zwiekszyc konkurencje oraz
  zmniejszyc dyskryminacje cenowa i segmentacje
  rynku. Zanik ryzyka kursowego w transakcjach
  wewnatrz unii powoduje obnizenie kosztów handlu,
  co sprzyja zwiekszeniu wymiany handlowej oraz
  bezposrednich inwestycji zagranicznych na
  obszarze EMU, a takze wzmocnieniu rynku dóbr i
  uslug.
• Korzysci bedace efektem podwyzszonej stabilnosci
  makroekonomicznej wynikajace z wiekszej
  stabilnosci cenowej oraz dostepu do wiekszego i
  bardziej przejrzystego rynku finansowego, co
  zwieksza mozliwosci finansowania zewnetrznego.
  Kraje majace przed przystapieniem do strefy euro
  problemy z inflacja powinny równiez cieszyc sie
  poprawa reputacji w tym wzgledzie, zarazem
  mozliwa jest takze redukcja wahan w poziomie
  produkcji i zatrudnienia pomiedzy poszczególnymi
  panstwami dzieki wiekszej koordynacji polityki
  makroekonomicznej. .
• Korzysci wynikajace z pozytywnych efektów
  zewnetrznych chodzi tutaj przede wszystkim o
  korzysci bedace pochodna spadku kosztów
  transakcyjnych na skutek wiekszego udzialu
  wspólnej waluty w transakcjach miedzynarodowych,
  zmniejszona potrzebe utrzymywania rezerw w obcej
  walucie oraz ulatwiona koordynacje
  miedzynarodowa.

4
Korzysci zwiazane z utworzeniem EMU (Mongelli,
2002)?

• Koszty wynikajace z pogorszenia efektywnosci
  mikroekonomicznej zmiana waluty powoduje
  powstanie kosztów zwiazanych z koniecznoscia
  denominacji kontraktów oraz adaptacja maszyn
  sluzacych do dokonywania transakcji. Powstaja
  równiez pewne koszty psychologiczne bedace
  nastepstwem wprowadzenia nowych banknotów i
  monet. Wreszcie mozliwe jest wystapienie kosztów
  zwiazanych z blednie ustalonym parytetem
  centralnym (kurs wymiany waluty krajowej na
  wspólna walute), które powoduja, ze dany kraj
  moze stac sie malo konkurencyjny lub zbyt
  konkurencyjny w stosunku do pozostalych czlonków
  unii.
• Koszty zwiazane ze spadkiem stabilnosci
  makroekonomicznej utrata mozliwosci
  prowadzenia autonomicznej polityki monetarnej
  ogranicza pole manewru rzadu krajowego w chwili
  wystapienia jakiegos kryzysu gospodarczego.
  Uczestnictwo w unii walutowej wymaga takze pewnej
  koordynacji polityki fiskalnej co dodatkowo moze
  utrudniac podjecie skutecznych dzialan.
• Koszty wynikajace z negatywnych efektów
  zewnetrznych nieodpowiedzialna polityka
  fiskalna jednego z czlonków moze spowodowac obawy
  przed wystapieniem wyzszej inflacji i sklonic
  bank centralny do podwyzszenia stóp procentowych.
  Spowodowaloby to pogorszenie sytuacji
  gospodarczej wszystkich pozostalych krajów oraz
  spadek zaufania do wspólnej waluty.

5
Historia powstania EMU

• The Creation of an Economic and Monetary Union
  and a common currency in Europe was not foreseen
  in the original Treaty of the European Economic
  Community (EEC, Roma, 1957
• Economic and Monetary Union (EMU) goes back to an
  initiative by the Commission in 1969 setting out
  the need for "greater co-ordination of economic
  policies and monetary cooperation and the
  decision of the Heads of State or Government at
  their summit meeting in Den Haag (1969) to draw
  up by the end of 1970 a plan by stages with a
  view to creating an economic and monetary union.
  On the basis of various previous proposals,
  therefore, including those presented by the
  Commission in its Communication on EMU of March
  1970 and by some Member States (the Eyskens,
  Schiller and Giscard dEstaing plans), an expert
  group chaired by the Luxembourgs President and
  Finance Minister, Pierre Werner, presented the
  first commonly agreed blue print to create an
  economic and monetary union in three stages in
  October 1970 (Werner plan).
• The crises arising from the non-convertibility of
  the US dollar into gold in August 1971 and from
  rising oil prices in 1972 were a serious setback
  for the EMU project. Although the various Member
  States of the European Community at that time
  reacted with different policies in response to
  these challenges, progress was made in
  stabilizing exchange rate relations between their
  currencies on the basis of the Basel agreement
  (Snake in the tunnel, April 1972) and the
  establishment of the European Monetary
  Co-operation Fund in 1973.

6
Historia cd.

• The European Monetary System and the ECU
• Confronted with an increasing number of European
  currencies which had left the "European system of
  limited fluctuation margins" (Agreement of Basel
  ) and started to float the Italian Lira (LIT)
  already in 1973, the French Franc (FF) in 1974
  and, after re-integration in 1975, again in 1976,
  the Swedish Kronar (SKR) in 1977 and the
  Norwegian Kroner (NKR) in 1978) a second
  attempt to move towards EMU was made in 1979 with
  the establishing of the European Monetary System
  (EMS), intended to set up a zone of monetary
  stability and to increase efforts to achieve
  closer economic convergence between Member
  States. The reasoning was simple the floating
  exchange rates of most currencies of the European
  Communities (EC) had had a negative impact on
  internal cohesion and investment as well as on
  trade among the EC countries and between them and
  their major trading partners.Both the second
  oil crisis and the political priority of making
  the internal market function better (especially
  competition and fiscal aspects, see also speech
  of the Commission's President, Roy Jenkins, of 27
  October 1977 in Firenze) led to more emphasis
  being put on an ambitious Single Market programme
  and less on the immediate creation of a monetary
  union.

7
Historia cd.

• The Single European Act (17.2.1986) enshrined in
  law some of the major economic preconditions for
  fair and loyal competition and long-term
  stability within the internal market. It
  introduced a new article (Article 102a) in the
  EEC Treaty concerning EMU and co-operation
  between Member States in this field, with special
  reference to the EMS and the development of the
  European Currency Unit (ECU).
• The debate on EMU was fully re-launched at the
  Hannover Summit in June 1988, asking an ad hoc
  Committee of the Central Bank Governors of the
  twelve Member States, chaired by the President of
  the Commission, Jacques Delors, to propose a new
  timetable with clear, practical, realistic steps
  for creating an economic and monetary union.
• The report on EMU in the European Community
  drafted by the Delors Committee was presented to
  the public in April 1989. The reports
  recommendations were reached unanimously. It
  favoured the approach of making substantial steps
  towards economic convergence, price stability and
  budgetary discipline before irrevocably fixing
  the exchange rates between the currencies in a
  monetary union. The Committee therefore
  recommended a move towards economic and monetary
  union in three distinct stages.
• Accepting the Delors report as a useful basis
  for further work on EMU, the Madrid European
  Council decided in June 1989 to begin the process
  of creating a single currency with the first
  stage starting on 1 July 1990. In Strasbourg in
  December 1989, the European Council agreed to
  convene an Intergovernmental Conference (IGC) on
  EMU before the end of 1990, in particular to make
  the necessary changes to the treaty for an
  economic and monetary union.

8
Historia cd.

• The Maastricht Summit and its outcomeThe two
  IGCs were closed at the Maastricht Summit on 9/10
  December 1991. They resulted in the creation of a
  political union, to be called the European
  Union, and of a series of amendments to the EEC
  Treaty, leading to an Economic and Monetary
  Union.Both unions were enshrined in the
  Maastricht Treaty, which was ratified by the
  European Parliament in April 1992 and signed by
  the Heads of State or Government in May. However,
  it only came into force on 1 November 1993. This
  delay was due to difficulties in the ratification
  process in some Member States, in particular due
  to the need for a second referendum in
  Denmark.With the "Treaty of Maastricht", the
  Member States confirmed their political will to
  realise an Economic and Monetary Union, although
  exceptions were made for Denmark and the United
  Kingdom in terms of when they would join it. In
  parallel, in economic and financial circles there
  was a growing conviction that a European Union
  with a single currency might be more resistant to
  economic and monetary crises.

9
Historia cd.

• The Treaty of Maastricht made provision for the
  single currency to be introduced in the European
  Union in three stages. The first stage of
  economic and monetary union, starting on 1 July
  1990, entailed the liberalisation of capital
  movements and the beginning of the convergence
  process. With the entry into force of the Treaty
  on European Union (1 November 1993), the
  principle of full freedom of movement of capital
  was incorporated into the Treaty.The second
  stage, covering the period from 1 January 1994 to
  31 December 1998, consisted, in particular, of
  implementing all secondary legislation on EMU for
  the Member States and on the introduction of euro
  bank notes and coins. Key concepts here are
  excessive deficit procedure, prohibition of
  privileged access, prohibition on the central
  banks granting credit facilities to public
  authorities and undertakings, broad economic
  policy guidelines and convergence criteria.
• The third stage, beginning on 1 January 1999,
  marked the effective start of the economic and
  monetary union of the European Union. From this
  date, the ECU ceased to be a basket of currencies
  and became a currency in its own right, renamed
  asthe euro, with a quotation and exchange rate
  corresponding to supply and demand on the
  markets. For the first three years, the currency
  was used as a 'book currency' on the financial
  markets in, for example, electronic commerce and
  transactions between banks.The 'final act' of
  the story on the creation of a common currency in
  Europe, which started with Gustav Stresemanns
  speech before the League of Nations in 1929, was
  achieved on 1 January 2002 when euro banknotes
  and coins were introduced in twelve Member States
  of the European Union. The euro area now not only
  forms a currency zone for 16 sovereign states in
  Europe with more than 370 million inhabitants,
  but also constitutes a reference area" for many
  parts in the world, either as legal tender in
  overseas territories of European countries or as
  a reference currency with fixed exchange
  relations with other currency zones.

10
Kryteria konwergencji z Maastrich

• Price stability. The inflation rate of a given
  Member State must not exceed by more than 1½
  percentage points that of the three
  best-performing Member States in terms of price
  stability during the year preceding the
  examination of the situation in that Member
  State.
• Government finances. The Commission examines
  compliance with budgetary discipline on the basis
  of the following two criteria
• ??the annual government deficit the ratio of the
  annual government deficit to gross domestic
  product (GDP) must not exceed 3 at the end of
  the preceding financial year. If this is not the
  case, the ratio must have declined substantially
  and continuously and reached a level close to 3
  or, alternatively, must remain close to 3 while
  representing only an exceptional and temporary
  excess
• ??government debt the ratio of gross government
  debt to GDP must not exceed 60 at the end of the
  preceding financial year. If this is not the
  case, the ratio must have sufficiently diminished
  and must be approaching 60 at a satisfactory
  pace.
• Exchange Rates. The Member State must have
  participated in the exchange-rate mechanism of
  the European monetary system without any break
  during the two years preceding the examination of
  the situation and without severe tensions. In
  addition, it must not have devalued its currency
  (i.e. the bilateral central rate for its currency
  against any other Member State's currency) on its
  own initiative during the same period. After
  transition to stage three of EMU, the European
  Monetary System was replaced by the new
  exchange-rate mechanism (ERM II).
• Long-term interest rates. The nominal long-term
  interest rate must not exceed by more than 2
  percentage points that of, at most, the three
  best-performing Member States in terms of price
  stability (that is to say, the same Member States
  as those in the case of the price stability
  criterion). The period taken into consideration
  is the year preceding the examination of the
  situation in the Member State concerned.

11
Conditions for introducing the euro

• Each Member State must meet all of the criteria
  in order to participate in the third stage of
  Economic and Monetary Union (EMU). These are
  specified in the "Protocol on the convergence
  criteria" referred to in Article 121 of the
  Treaty establishing the European Community. They
  reflect the degree of economic convergence which
  the Member States must attain to be able to
  introduce the euro.
• In accordance with Article 122(2) of the EC
  Treaty, the Commission and the European Central
  Bank (ECB) must report to the Council at least
  once every two years, or at the request of a
  Member State with a derogation, on progress made
  by the Member States in fulfilling their
  obligations regarding the achievement of economic
  and monetary union. These are the " convergence
  reports ".
• Denmark and the United Kingdom obtained, at the
  time of negotiations, opt-out clauses concerning
  their participation in the third stage of EMU.

12
Polityka fiskalna - wplyw kryteriów z Maastricht
na sytuacje krajów czlonkowskich

• Jak pokazuja badania empiryczne proces nominalnej
  konwergencji zainicjowany w 1992 i zakonczony
  powstaniem unii walutowej w 1999 roku w znacznym
  stopniu przyczynil sie do poprawy sytuacji
  fiskalnej panstw kandydujacych do czlonkostwa.
  Busemeyer (2004) porównujac osiagniecia panstw
  OECD w tym wzgledzie pokazuje, ze kraje strefy
  euro w latach 1992 1997 mialy duzo wolniejszy
  przyrost dlugu publicznego zarówno w porównaniu
  do panstw OECD nie nalezacych do UE jak i krajów
  UE nie bedacych czlonkami unii walutowej.
• Równiez inni ekonomisci zwracaja uwage na
  osiagniecia polityki fiskalnej krajów strefy euro
  w tym okresie, akcentujac zwlaszcza znaczaca
  redukcje deficytu budzetowego w latach 1994
  1997 (Fatás i Mihov, 2002). Cyklicznie
  dostosowany deficyt budzetowy spadl w panstwach
  euro-zony z 5,9 PKB w 1991 roku do 0,7 PKB w
  roku 1999. Charakterystyczne jest jednak, iz
  poprawa salda budzetowego nie dokonala sie dzieki
  zmniejszeniu wydatków ale raczej podwyzce
  podatków. Wydatki spadly jedynie nieznacznie z
  49,6 PKB w 1991 do 48,3 PKB w 1999 roku,
  podczas gdy podatki wzrosly w tym samym okresie z
  43,7 do 47,6. Warto jednak zauwazyc, ze w kilku
  panstwach nie podjete zostaly dzialania o
  charakterze strukturalnym, a jedynie takie które
  mogly spowodowac pozytywne efekty w krótkim
  okresie, co spowodowalo pojawienie sie problemów
  po 2000 roku we Francji, Niemczech czy Portugalii
  (Jedrzejowicz, 2003).

13
Drugi etap koordynacji polityki fiskalnej
utworzenie Paktu Stabilnosci i Wzrostu

• Propozycje utworzenia Paktu wysunely Niemcy,
  które chcialy w ten sposób zagwarantowac
  stabilnosc polityki fiskalnej w strefie euro i
  tym samym rozwiac obawy dotyczace mozliwosci
  zwiekszenia presji inflacyjnej, zwiazane z
  wprowadzeniem wspólnej waluty. Istotnym
  argumentem przemawiajacym za powstaniem podobnego
  mechanizmu byla takze koniecznosc równoczesnej
  koordynacji polityki fiskalnej i monetarnej w
  ramach Eurolandu.
• Panstwa czlonkowskie EMU w ramach Paktu (1997)
  zobowiazaly sie utrzymywac deficyt budzetowy
  ponizej 3 PKB oraz dazyc do spadku dlugu
  publicznego ponizej poziomu 60 PKB (a wiec w
  praktyce spelniac kryteria z Maastricht).
  Jednoczesnie co roku kazde z nich przedstawia
  raport na temat stabilnosci, w którym
  prezentowane sa glówne decyzje co do kierunku
  polityki fiskalnej majace za zadanie osiagniecie
  Celu Sredniookresowego (CTBOIS close to balance
  or in surplus). Strategia fiskalna musi nastepnie
  zostac zatwierdzona przez Rade Europejska, która
  w przypadku niewypelnienia zobowiazan
  wynikajacych z Paktu moze w ostatecznosci nalozyc
  kary finansowe.

14
Problemy zwiazane z istnieniem SGP

• Dychotomia celów Paktu z jednej strony kontrola
  inflacji, z drugiej dazenie do osiagniecia
  wysokiej stopy wzrostu PKB.
• W opinii wiekszosci ekonomistów, glównym
  problemem z jakim mialy do czynienia kraje bedace
  sygnatariuszami SGP byl brak jego elastycznosci.
  Chodzi tutaj przede wszystkim o zbyt
  restrykcyjnie okreslony dopuszczalny poziom
  deficytu budzetowego oraz wymagane tempo
  dostosowan w przypadku jego przekroczenia
  (praktycznie nie bylo brane pod uwage
  wystepowanie róznych cykli ekonomicznych).
• Ponadto Pakt traktowal wszystkie kraje w
  jednakowy sposób (np. przy okreslaniu Celu
  Sredniookresowego), zas mechanizm sankcji okazal
  sie zupelnie nieskuteczny.
• Trzeba takze podkreslic, ze juz po wejsciu do
  strefy euro kraje czlonkowskie nie odczuwaly juz
  takiej presji jak w okresie konwergencji, a zatem
  w tym kontekscie sila oddzialywania Paktu byla
  duzo mniejsza (Fatás i Mihov, 2002).
  Hughes-Hallet et al. (2004) w swoim badaniu
  empirycznym wprost pokazuja, ze
  prawdopodobienstwo polityki prowadzacej do
  wystapienia deficytu przekraczajacego 3 PKB
  wzroslo po 1998 roku.

15
Efekty funkcjonowania SGP

• W odróznieniu od okresu przed wprowadzeniem euro,
  juz w pierwszym roku jego istnienia, a wiec w
  1999, pojawily sie pierwsze oznaki poluzowania
  polityki fiskalnej panstw czlonkowskich (Fatás i
  Mihov, 2002 Flores et al., 2005). W tej sytuacji
  okres szybkiego wzrostu w latach 1999 2000 nie
  zostal wykorzystany w celu konsolidacji finansów
  publicznych krajów euro-zony, co w konsekwencji
  spowolnienia gospodarcze obserwowane w strefie
  euro od 2001 roku spowodowalo przekroczenie
  limitów deficytu przez Francje, Niemcy i
  Portugalie. Nominalny deficyt w calym obszarze
  objetym EMU osiagnal w 2003 roku poziom 2,7 PKB
  i byl o 0,5 wyzszy niz w roku 1998 (Flores et
  al., 2005).
• Po 1999 roku równiez zmniejszanie poziomu dlugu
  publicznego nie przebiegalo w spodziewanym
  tempie we Francji, Niemczech i Portugalii
  nastapilo nawet jego zwiekszenie. Poziom 60 PKB
  przekroczony zostal w 2004 roku w Austrii,
  Francji, Niemczech i Portugalii, które w ten
  sposób dolaczyly do Belgii, Grecji i Wloch (w
  tych krajach w 1999 roku dlug przekraczal poziom
  100 PKB). Do krajów, w których nastapilo znaczne
  zmniejszenie dlugu po 1999 roku zaliczyc nalezy
  Belgie (spadek ze 114,8 do 97,4 PKB w 2004
  roku), Hiszpanie (z 63,1 do 45,1 PKB) i
  Irlandie (z 53,8 do 32,6 PKB).
• Niepowodzeniem konczy sie próba nalozenia sankcji
  finansowych na Francje i Niemcy, które nie tylko
  ze przekroczyly ustalony limit deficytu
  budzetowego to jeszcze nie podporzadkowaly sie
  zaleceniom Komisji w kwestii jego ograniczenia.

16
Reforma SGP z 2005 roku postulaty ekonomistow

• Zgodnie z teoria ekonomiczna, zmuszenie krajów o
  niskiej stopie inflacji do scislego
  przestrzegania zalecen Paktu, moze jedynie
  pogorszyc ich sytuacje gospodarcza. Co wiecej, w
  sytuacji wystapienia wyjatkowej recesji,
  zwiekszenie deficytu ponad limit 3 PKB moze byc
  sposobem na wyjscie z gospodarczego dolka, a nie
  przejawem niewlasciwej polityki fiskalnej. W tym
  kontekscie de Grauwe (2003) proponowal
  zlikwidowanie limitu 3 dla deficytu budzetowego.
  Jego zdaniem, koordynacja polityk fiskalnych
  powinna opierac sie na kontrolowaniu poziomu
  dlugu publicznego, przy zachowaniu zasady o nie
  przekraczaniu poziomu 60 PKB.
• W celu zapewnienia wiekszej elastycznosci,
  Bofinger (2003) postulowal dokonywanie oceny
  polityki fiskalnej danego panstwa w oparciu o
  prognozy dotyczace krajowej stopy inflacji i jej
  kompatybilnosci z celem inflacyjnym Europejskiego
  Banku Centralnego. Kolejna propozycja reformy to
  skupienie sie na obserwacji instytucji i procedur
  sluzacych do prowadzenia polityki fiskalnej, a
  nie jedynie jej efektów (Eichengreen, 2003).
  Zgodnie z powyzszym, panstwa o odpowiednio
  zaprojektowanym i funkcjonujacym systemie
  fiskalnym powinny miec prawo do prowadzenia
  wlasnej polityki fiskalnej. W krajach tych
  przekroczenie poziomu deficytu nie musi wskazywac
  na chroniczna sklonnosc do nadmiernych wydatków,
  a jedynie moze swiadczyc o spowolnieniu
  gospodarki i spadku dochodów.
• Buti et al. (2003) postulowali sformulowanie Celu
  Sredniookresowego indywidualnie dla kazdego
  panstwa. Jednoczesnie, oprócz zmiennosci
  cyklicznych komponentów bilansu budzetowego, przy
  okreslaniu celu powinny byc takze brane pod uwage
  wielkosc i struktura dlugu publicznego oraz
  zagrozenia dla dlugoterminowej stabilnosci
  finansów panstwa wynikajace z platnosci
  zwiazanych z systemami emerytalnymi. Kolejnym
  postulatem bylo zwiekszenie przejrzystosci Paktu
  poprzez poprawe jakosci statystyk budzetowych
  krajów czlonkowskich. Autorzy zaproponowali takze
  stworzenie systemu zachecajacego do zmniejszania
  deficytu i dlugu publicznego w okresach
  gospodarczej prosperity. Ostatnim punktem w
  proponowanym pakiecie zmian bylo usprawnienie
  procesu praktycznej implementacji zasad Paktu,
  zakladajace wzmocnienie pozycji Komisji
  Europejskiej w ramach Procedury Nadmiernego
  deficytu, co zwiekszyloby mozliwosc nalozenia
  sankcji na kraj nie przestrzegajacy zobowiazan
  wynikajacych z Paktu.

17
Reforma SGP z 2005 roku efekty reformy

• Dwa podstawowe filary Paktu, a wiec limity
  okreslajace maksymalny dozwolony poziom deficytu
  budzetowego (3 PKB) i dlugu publicznego (60
  PKB), pozostaja niezmienione.
• Oddzielne formulowanie Celu Sredniookresowego dla
  kazdego kraju czlonkowskiego. Cel ten powinien
  byc zróznicowany w zaleznosci od biezacego
  poziomu dlugu publicznego oraz potencjalnego
  wzrostu, zarazem musi zapewniac wystarczajacy
  margines ponizej granicy deficytu 3 PKB.
• W celu unikniecia polityk pro-cyklicznych
  przyjeto bardziej symetryczne podejscie do
  polityki fiskalnej. A zatem kraje, które nie
  osiagnely jeszcze swojego Celu Sredniookresowego,
  powinny podejmowac wiekszy wysilek w okresie
  prosperity oraz mniejszy w czasie recesji.
• Uwzgledniono potencjalne efekty duzych reform
  struckturalnych.
• Zlagodzono zapisy dotyczace Procedury Nadmiernego
  Deficytu w efekcie praktycznie brak jest
  mozliwosci nakladania sankcji.

18
Polityka monetarna efekty powstania EBC

• Brak mozliwosci prowadzenia wlasnej polityki
  monetarnej prowadzi do pojawienia sie pewnych
  kosztów, zwiazanych glównie z mniejszym polem
  manewru w przypadku wystapienia szoków
  gospodarczych.
• Kolejnym problemem moze byc fakt, iz wspólna
  polityka monetarna nie bierze pod uwage
  partykularnych potrzeb poszczególnych krajów, a
  zatem moze nie byc optymalna dla kazdego z
  osobna. W tym kontekscie potencjalnie najwieksze
  koszty moga wystapic w panstwach, których
  gospodarka w najmniejszym stopniu jest
  skoordynowana z innymi krajami unii walutowej. Z
  drugiej jednak strony wlasnie w tych krajach
  prawdopodobnie wystapic powinny najwieksze
  korzysci bedace pochodna obnizenia realnych stóp
  procentowych oraz stopy inflacji i zaniku ryzyka
  kursowego (w porównaniu do okresu przed
  przystapieniem do EMU).
• Mozliwe jest wystapienie kosztów wynikajacych z
  braku koordynacji polityk fiskalnych pomiedzy
  panstwami czlonkowskimi nieodpowiedzialna
  polityka fiskalna jednego z krajów moze
  spowodowac grozbe wyzszej inflacji i zmusic
  Europejski Bank Centralny do podwyzszenia stóp
  procentowych. To z kolei doprowadziloby do spadku
  stopy wzrostu gospodarczego w wiekszosci panstw
  strefy euro.

19
Efekty powolania EBC pierwsze lata
funkcjonowania wspolnej waluty

• Badania empiryczne pokazuja, ze wplyw polityki
  monetarnej ECB jest zróznicowany w zaleznosci od
  kraju.
• Clausen i Hayo (2002) w swojej pracy porównuja
  wplyw restrykcyjnej polityki monetarnej
  prowadzonej przez ECB na inflacje i poziom
  produkcji we Francji, Niemczech i Wloszech.
  Okazuje sie, ze najwiekszy spadek produkcji i
  inflacji w efekcie podwyzszenia stóp procentowych
  dotyka Niemcy, najmniej widoczny jest wplyw
  dzialan ECB na sytuacje gospodarcza we Francji.
• Takze inni autorzy jak Arestis i Mouratidis
  (2004) czy Fahrholz i Mohl (2003) wskazuja na
  istnienie asymetrii wynikajacej ze zróznicowania
  struktur gospodarczych panstw czlonkowskich
  Eurozony. W przypadku panstw takich jak Austria,
  Belgia, Niemcy polityka Europejskiego Banku
  Centralnego byla zgodna z ich fundamentami
  gospodarczymi, co w duzej mierze jest
  konsekwencja wczesniejszego powiazania walut tych
  panstw z niemiecka marka. A zatem zmiana rezimu
  monetarnego miala tutaj raczej marginalny
  bezposredni wplyw na gospodarke, chociaz w
  niektórych dziedzinach efekty wprowadzenia
  wspólnej waluty okazaly sie znacznie wieksze niz
  oczekiwano (np. w przypadku Belgii znacznie
  wzrosla wymiana handlowa z innymi krajami
  Eurozony). Z kolei w krajach takich jak
  Finlandia, tradycyjnie majaca problemy z niska
  wiarygodnoscia i wysoka inflacja, faktycznie
  nastapily dosc duze zmiany oznaczajace przede
  wszystkim obnizenie realnych stóp procentowych i
  presji placowej, pomimo znacznego wzrostu
  efektywnosci pracy (Tarkka, 2002).

20
Wplyw unii walutowej na wymiane handlowa

• Wedlug niektórych opracowan, stworzenie unii
  walutowej moze spowodowac wzrost handlu pomiedzy
  jej czlonkami nawet o 200 (Rose, 2000), co z
  kolei stymuluje wzrost konkurencji, specjalizacji
  i wymiany wiedzy. W rezultacie w kraju o duzo
  nizszym poziomie rozwoju gospodarczego niz u
  partnerów, produkcja moze wzrosnac o 20 w
  srednim okresie czasu, jesli wprowadzi ono
  wspólna walute (Frankel i Rose, 2002).
• W swoim badaniu empirycznym Bun i Klaassen (2002)
  pokazuja, ze wspólna waluta spowodowala wzrost
  handlu w ramach strefy euro o 4 w pierwszym roku
  jej istnienia oraz doprowadzi do skumulowanego
  wzrostu rzedu 40 w dlugim okresie. Ich wyniki sa
  podobne do rezultatów otrzymanych przez Glick i
  Rose (2002) oraz Micco et al. (2003), którzy
  szacuja wplyw euro na zwiekszenie handlu od 5 do
  20, w latach 1999-2002. Wedlug innych autorów
  wprowadzenie Euro spowodowalo wzrost handlu
  pomiedzy 8 i 15 (Flam i Nordström 2003) lub
  nawet 29 (Barr, Breedon i Miles 2003).
• Najbardziej spektakularne wyniki prezentuja
  Baldwin et al. (2005), którzy twierdza, ze wzrost
  handlu wewnatrz strefy euro w efekcie
  wprowadzenia wspólnej waluty moze wyniesc nawet
  100.
• Thom i Walsh (2002), na przykladzie Irlandii i
  Wielkiej Brytanii twierdza, iz unia walutowa nie
  ma wplywu na wzrost wymiany handlowej. Jednakze
  Berger i Nitsch (2005) wykazuja, ze uwzglednieniu
  trendu do wzrostu intensywnosci w handlu pomiedzy
  krajami strefy euro, obserwowanego na dlugo przed
  powstaniem EMU, pozytywne efekty zwiazane z
  wprowadzeniem wspólnej waluty zanikaja. Równiez
  Bun i Klaassen (2004) w swoim kolejnym badaniu,
  weryfikujacym wyniki poprzedniego, przekonuja, iz
  rzeczywisty wzrost handlu w efekcie wprowadzenia
  euro wynosi zaledwie 3.

21
Wplyw unii walutowej na wzrost gospodarczy oraz
realna konwergencje

• Wplyw unii walutowej na wzrost gospodarczy i
  realna konwergencje jej czlonków jest
  przynajmniej dyskusyjny.
• Brak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o to czy
  unia walutowa spowodowala konwergencje cyklow
  biznesowych. Powszechna zgoda co do tego, ze
  przed 1999 rokiem charakterystyka gospodarek
  krajów przyjmujacych wspólna walute nie spelniala
  warunków optymalnego obszaru walutowego (Hein i
  Truger, 2002).
• Wskazniki makroekonomiczne pokazuja, ze
  poszczególne kraje strefy euro znajduja sie w
  róznych punktach cyklu gospodarczego. Jednakze
  niektóre badania empiryczne pokazuja, ze wzrost
  zróznicowania w cyklach gospodarczych obserwowany
  wsród panstw strefy euro na poczatku lat 90-tych
  zostal zahamowany i w chwili obecnej mozna raczej
  mówic o postepujacej konwergencji i byc moze
  poczatku wspólnego cyklu gospodarczego euro-zony
  (Massmann i Mitchell, 2003 Mitchell i
  Mouratidis, 2003). Jak przekonuja Darvas i
  Szapáry (2004) widoczne sa jednak róznice w
  tempie konwergencji cyklów biznesowych pomiedzy
  panstwami rdzenia (Austria, Belgia, Francja,
  Holandia, Niemcy i Wlochy) oraz krajami
  peryferyjnymi (Finlandia, Hiszpania, Irlandia i
  Portugalia). W pierwszej grupie panstw tempo to
  jest duzo szybsze, co moze po czesci byc
  tlumaczone tym, iz kraje te wczesniej przystapily
  do Unii Europejskiej niz panstwa nalezace do
  drugiej grupy.
• Hein i Truger (2002), którzy pokazuja, ze
  zróznicowanie w stopie wzrostu gospodarczego
  pomiedzy poszczególnymi krajami Eurolandu nie
  zmniejszylo sie po 1999 roku. Podobnie jest ze
  zróznicowaniem w poziomie bezrobocia, stosunku
  deficytu budzetowego do PKB i stopie inflacji. Co
  wiecej zróznicowanie w poziomie dobrobytu
  (wyrazanego jako PKB per capita w PPS) i
  produktywnosci zwieksza sie od 1980 roku i nie
  widac zadnych oznak odwrócenia tego trendu. A
  zatem ich zdaniem trudno jest mówic o
  synchronizacji cyklu gospodarczego w strefie euro.

22
Potencjalne korzysci z wprowadzenia euro w Polsce

• Najwazniejszym argumentem natury czysto
  ekonomicznej moze byc potencjalny wzrost
  produkcji na skutek wzrostu wymiany handlowej,
  który w okresie 20 lat moze wyniesc nawet 20 PKB
  w wiekszosci krajów akcesyjnych i ok. 8 w Polsce
  (Frankel i Rose, 2002).
• Inne badania empiryczne pokazuja jednak, ze
  potencjalny wzrost produkcji na skutek przyjecia
  euro i wzrostu handlu moze wyniesc zaledwie 2
  PKB w krajach Europy Srodkowej i 1 w Polsce
  (Schadler et al., 2005).
• Szacunki dotyczace szeroko pojmowanego wplywu
  przyjecia euro (a wiec nie tylko zwiekszenia
  wymiany handlowej) na wzrost gospodarczy dokonane
  przez Wegierski Bank Centralny pokazuja, iz
  srednia stopa wzrostu w tym kraju w ciagu
  kolejnych 20 lat powinna byc wyzsza o 0,6-0,9.
  Podobna analiza wykonana przez Narodowy Bank
  Polski pokazuje, ze pozytywny wplyw przyjecia
  euro na srednia stope wzrostu w naszym kraju
  bylby o polowe mniejszy niz prognozowany dla
  Wegier (Schadler et al., 2005).
• Zgodnie z badaniem empirycznym przeprowadzonym
  dla Czech, Polski i Wegier (Barrell, Holland i
  Smídková, 2003), Polska zyskalaby jednak na
  przyjeciu euro nawet przy zalozeniu, iz odbyloby
  sie to szybko. Warto jednak zaznaczyc, ze gdyby
  okres wejscia nieco sie opóznil to korzysci
  bylyby wieksze (do 2008 roku koszty przyjecia
  euro maleja szybko, po tym roku juz jedynie
  nieznacznie). Opisywane badanie przewiduje, ze
  przystapienie do strefy euro spowodowaloby
  obnizke stóp procentowych oraz aprecjacje waluty
  krajowej, co dla naszego kraju oznaczaloby
  najwiekszy wzrost produkcji, w porównaniu do
  innych krajów opisywanych w badaniu.

23
Potencjalne koszty zwiazane z wprowadzeniem euro
w Polsce

• Do najwazniejszych kosztów zaliczyc nalezy przede
  wszystkim utrate mozliwosci prowadzenia
  niezaleznej polityki monetarnej. Jak podkresla
  sie w raporcie NBP (2004), w przypadku Polski
  brak wplywu na poziom kursu walutowego i stope
  procentowa powoduje wzrost ryzyka znacznych wahan
  produkcji, zatrudnienia i konsumpcji w momencie
  wystapienia szoków asymetrycznych.
• Wysoki poziom deficytu strukturalnego i
  ograniczenia nalozone przez Pakt na Rzecz
  Stabilnosci i Wzrostu powoduja jednak, ze bez
  sanacji krajowej polityki fiskalnej pole manewru
  w przypadku kryzysu jest bardzo waskie. Drugim
  mechanizmem mogacym skutecznie neutralizowac tego
  typu wstrzasy jest elastyczny rynek pracy. W
  Polsce niestety zaden z powyzszych warunków nie
  jest spelniony co powoduje, iz w chwili obecnej
  potencjalne koszty wprowadzenia euro wydaja sie
  dosc wysokie.
• Istnieja równiez bezposrednie koszty, zwiazane
  przede wszystkim z koniecznoscia spelnienia
  kryteriów z Maastricht, w szczególnosci kryterium
  inflacji i stabilnosci kursowej. W przypadku
  stalego kursu wymiany wystapienie efektu
  Balassy-Samuelsona moze uniemozliwic spelnienie
  kryterium inflacyjnego. Zgodnie z symulacja
  przeprowadzona przez NBP (NBP, 2004) dzialania
  majace na celu spelnienie kryterium inflacyjnego
  prawdopodobnie doprowadza do zmniejszenia PKB o
  0,3 0,8 w ciagu dwóch lat poprzedzajacych
  przyjecie euro (w porównaniu do scenariusza
  zakladajacego wyzsza inflacje).
• Warto równiez pamietac o potencjalnych kosztach
  zwiazanych z niewlasciwym okresleniem kursu
  wymiany waluty krajowej na euro. Jako kraj
  rozwijajacy sie Polska jest niejako skazana na
  wyzsza inflacje, co jak pokazuje doswiadczenie
  niektórych krajów obecnej strefy euro moze
  doprowadzic do spadku konkurencyjnosci i
  powaznego kryzysu gospodarczego.