ADLI LABORATUVAR

1
ADLI LABORATUVAR
Prof. Dr Salih Cengiz I.Ü. Adli Tip Enstitüsü
2
Rakamla ifadelaboratuvarkaynagindan kes yapistir

• In his Lecture to the Institution of Civil
  Engineers, in 1883 said that "When you can
  measure what you are speaking about and express
  it in numbers, you know something about it
• If you cant measure and express it in numbers
  your knowledge become meagre and invalid "

Lord Kelvin
3
Toksikolojide kimyasal esitlikler?

• 1- dQ/dt D.ki.S.(C1-C2)/e
• ????? Bu NE esitligi????
• 2- pHpKalog (X-/HX)

4
Dört Temel Tanim1- Hekim Fizik, kimya,
Biyoloji, matematik ve bazi sosyal bilimleri
Insan vücudu üzerine uygulama yetki ve
sorumluluguna sahip kisidir. Ceset üzerindeki
uygulama adli tabip tarafindan morg adi verilen
laboratuvarlarda yapilir. Adli tabip insan
vucudundan usulüne uygun olarak laboratuvar için
örnek alan kisidir. 2- Hakim Hak ve Haklinin
yerini belirlemede, her türlü geçerli delil
üzerinde Fizik, kimya, Biyoloji, matematik sosyal
bilimlerin ürettigi sonuçlari yorumlama yetki ve
sorumluluguna sahip kisidir.3- Kolluk Suç ve
Suçlunun ayiklanmasinda yararlanilan delillerin
Korunmasi toplanmasi ve bunlarin delil
niteliklerinin laboratuvara kadar korunmasi için
gerekli yetki ve sorumluluga sahip kisidir.4-
Bilirkisi Adaletin veya Gerçegin
aydinlatilmasinda üretilmis her türlü bilgiyi
hakimin ve halkin anlayabilecegi dilde
açiklayabilme yetenegine sahip kisidir.
5
BILIM VE HUKUKAdli bilimler kapsam olarak temel
bilimlerin Hukugun öngördügü veya delil saydigi
maddelere uygulanmasidir. Diger bir deyisle
Fizik, Kimya, matematik ve Biyolojinin hukuksal
anlam tasiyan maddelere uygulanmasidir.Bu
mantikla Ilk uygulayici Mattieu Joseph
Bonaventura Orfila (1787-1853) dir. Kendisi ayni
zamanda Paris Üniversitesinde bir kürsününde
sahibidir. Orfila iyi bilinen zehirlerin
kimyasal ve biyolojik bilgileri arasinda
korelasyon kurma tesebbüsünde bulunan ilk bilim
adamidir. Orfila nin en önemli katkisi ise
toksikolojiyi diger bilimlerden ayirarak zehir
bilimi olarak tarifi ve HUKUK ile KIMYANIN
isbirligi ile çözülecek sorunlara dikkatleri
çekmesidir.
6
BILIM Bilimi basitçe anlatmak kolay degildir.
Ancak halkin ve hakimin bilimden anladigi ve
istedigi eger bir sonuç bilimsel ise bu
kesinlikle dogru olmalidir.Esasen bu beklenti
tam olarak yerinde degildir. Zira bilimin temel
amaci gerçegi açiga çikarmak olmasina ragmen
kullanilan bilimsel yöntem her zaman gerçegi
açiga çikarmaya yetmeyebilir.DOGRU NEDIR?
7
BILIMSEL METOD Bilimsel metot basitçe gözlem,
ölçüm ve deneme eylemleriyle dogal olgularla
ilgili gerçekleri ortaya çikarma çabalaridir.
Bunlara ek olarak kuramsal ve ampirik
yaklasimlarda bulunmakta bilimsel yöntemin bir
kismini olusturur.
8
Adli Bilimlerin (Forensic Sciences) Tanimi

• Uluslararasi Standartlar Kurumu (ISO) 'na ve
  Akreditasyon Kurumu ILAC-17025 göre adli
  bilimlerin (Forensic Science) tanimi
• Olay yerlerinin incelenmesi, delillerin
  alinmasi, laboratuar incelemeleri, bulgularin
  yorumlanmasi ve varilan sonuçlarin istihbarat ya
  da yargida kullanilmak üzere sunulmasi seklinde
  yapilmaktadir.
• Faaliyet alani Her türlü fiziksel delilin alinip
  karsilastirmali incelenmesidir.

9
Fiziksel delil nasil incelenir

• Adli laboratuarda kabul gören iki analiz
  kategorisinden birincisi tarama (screening)
  digeri ise adli analiz (forensic analysis)dir.
• Birinci kategorideki taramada esas olan hiz ve
  derisimin büyüklügüdür.
• Eger tarama testlerden pozitif sonuca ulasilmis
  ise, yani aranan maddenin olabilecegi kanisina
  varilirsa, pozitif tüm örnekler adli örnek
  olarak ele alinir.

10

• Ikinci kategoriyi olusturan adli analiz, örnek
  geçerliligi ve güvenilirliliginin var oldugu
  delil örneklerinde nitel ve nicel bilginin de
  gerekli oldugu adli olgulara ve örneklere
  uygulanir.
• Adli olgularda örnek geçerliligi ve
  güvenilirligini korumak için olay baslangicindan
  itibaren delilin devamliligi kurallarina tam
  olarak uyulur.
• Bu kurallar ISO/IEC 17020 standardinda tarif
  edilmislerdir.

11

Adli Bilimci (Forensic) olmanin ETIK kosullari
1- Adli Bilimci nerede çalistigi ve amirinin kim
olduguna bakmaksizin sadece gerçek ve dogru
sonucu amaçlar. 2- Incelemelerinin eksiksiz
tamamlanmis, kullandigi yöntemlerin dogru
uygulanmis oldugundan emindir. 3- Sonuçlarin
yorumu mükemmel yapilmis, yazdigi rapor dogru,
kisa ve kullanilan temel bilimlerden ve
yöntemlerinden anlamayan halkin ve hakimin
kolayca anlayacagi sekildedir.4- sonuçlarinin
dogrulugunun ispati için her türlü sorgulamaya
samimiyetle hazirdir.5-Bunlarda herhangi bir
eksik veya sapma kabul edilemez.
12

• Bir kriminal laboratuvarin basarisi inceleyecegi
  materyalin güvenilirligiyle sinirlidir.
• Bu nedenle örneklerin geçerli delil olarak deger
  kazanabilmesi için olay yeri incelemesi çok
  önemlidir.

13
1- Olay Yerindeki Örneka- Örnegin alindigi olay
yeri bulasmalara karsib- Delil eksiltme ve
arttirmalarina veya tamamen karartma ve
suiistimallere karsi korunmus mudur?c- Korumayla
birlikte dogru toplanip alinmis midir?d- Koruma
ve alinma kosullari belgelenmis midir?e- Bu
belge koruma altinda midir? Nasil?f- Belge ile
örnegi olay yerinden analiz yerine getiren
kisiler kimlerdir?g- Tasima kosullari dogru
olusturulmus mudur? Yani örnek, yolda analiz
yerine saglikli gelmis midir?
14
Adli Laboratuar Analizi Genellikle
Karsilastirmalidir. Bu nedenle delilin
toprak,kan, cam, saç, lif vb oldugunda mutlak
surette bilinen bir standartla veya kontrol
örnegi ile karsilastirilir. Laboratuara bu
karsilastirmaya uygun miktarda veya sayida örnek
gönderilmelidir.
15
Adli Laboratuara Analiz için gönderilen örnekler
Genellikle fiziksel delillerdir.BUNLAR1- Kan,
semen ve tükürük veya bunlarin bulunan deliller
üzerindeki kalintilari.2- Her türlü Belgeler.3-
Her türlü ilaç ve maddeler.4- Patlayici veya
bunlarin kalintisini içeren kaplar.5- Dogal veya
sentetik her türlü lifler.
16
6- Her türlü parmak izi.7- Atesli silahlar ve
her türlü mühimmat.8- Cam kiriklari.9- Saç.10-
Damga ve kalipli izler, baskilar.11- Organ ve
vücut sivilari.12- Kati veya sivi boyalar. 13-
Yag ve benzeri petrol ürünleri.14- Barut vb toz
kalintilari.15- Seri numaralari16- Toprak ve
mineraller.17- Delici çizici her türlü takim
aleti.18- Odun, tahta vb dogal materyal.
17
Önünüze gelenlere dokunsaniz izinizi
birakirsiniz!!!!!.Onlara bakarak elde edeceginiz
bilgiyi zaten olay yeri inceleme ekibi size
yazili olarak bildirmistir.ÖYLE ISEAdli
Laboratuarda Hangi türden bir yöntemi seçip
yararlanarak hangi delilden hangi sonucu
çikaracaksiniz?1- Analiz Edeceksiniz2-Karsilast
iracaksiniz3- Tanimlayacaksiniz4-Sonuç olarak
fiziksel delili açiklayip yorumlayacaksiniz. (O
zaman size Adli Bilim uzmani denir)
18
Fiziksel delil, görebilmek için mikroskop
gerektiren cisim kadar küçük olabilecegi gibi Bir
kamyon veya TIR büyüklügünde bir cisim olabilir.
Veya bir yangin yerinde sikismis bir gaz
olabilecegi gibi bir cinayet mahallinde bir kan
lekesi veya birikintisi olabilir.1- Fiziksel
özelliklerin belirlenmesi (agirlik, yogunluk,
isik geçirgenligi, refraktif indeks, renk ve tonu
bilgisi vs).2-Kimyasal Analiz2-a Inorganik
analiz. Ön denemeler ve2-b Organik
analiz. Aletli analizler 3-
Biyolojik Inceleme
19
2-a Inorganik analiz. Delilin kendisinin veya
inorganik kalintisinin elementel bilesiminin
tayini.Elementel bilesiminde yer alan bir veya
birden fazla elementin miktarinin tayini.BU
TAYINLER IÇINEmisyon Spekrometresiyle
Spektrumu incelenir?????? Atomik Absorbsiyon
Spektrofotometresi ile belirli bir elementin
miktari ölçülür veya günümüzde LA-ICP/MS ile hem
tarama hem nicelik belirlemesi yapilir. Nötron
aktivasyon analizi ile element miktari ölçülür.
X isinlari difraksiyon spektrometresi ile
maddenin kristal yapisi belirlenir .
20
TÜRK STANDARDI VETS EN ISO/IEC 17025/Aralik 2005
ve ILAC 2002 ye göre Adli Bilimler (FORENSIC
SCIENCES) laboratuvari hangi bölümlerde hangi
delilleri hangi uzmanlik alaninda inceler?
21
1- Denetim Altindaki maddeler
Denetim altindaki ilaçlar, doping maddeleri ve yasadisi maddeler. Bitkisel kaynakli maddeler.
Bunlarla ilgili sentezlerde kullanilan madde ve bilesimler
22
2- Toksikoloji
Her türlü Ilaç ve ecza Alkol
Tüm zehirler
3-Saç, Kan, Vücut sivilari ve Dokular
Seroloji DNA profilleme
23
4- Iz deliller
Yangin kalintilari Hidrokarbon yakitlar
Piroteknik düzenekler Patlayicilar ve patlama kalintilari
Camlar Isik flamanlari
boyalar Oto Araç parçalari
Metal ve alasimlar Atesli silah atis artiklari
Lif ve saçlar Elbise ve giysiler
Yapiskanlar Boya ve pigmentler
Yag ve gresler kozmetikler
kimyasallar toprak
Gübreler Korrozif maddeler
asitler Alkali (baz) lar
Besinler Kayganlastirici ve spermisitler
Besleme ürünleri ve ilgili maddeler Elekrikli aletler ve parçalari
Teknik ve ev aletleri ve bunlarin parçalari Üretici markalari ve seri numaralari
Denetimli madde disindaki bitkisel mdler.

24
5- Atesli Silahlar ve Balistik
Atesli silahlar Mermi ve kovanlar
6-El yazisi ve Doküman Inceleme
Elyazilari (Hastalik iddiasi durumunda hekime sorulur) Mürekkepler ve yazi materyalleri
Kagit Kopyalayicilar ve kopyalanmis materyal
Lastik damga Paragraflama (bosluk vb)
Güvenlik isaretleri Daktilolar ve daktilo ile yazilmis belgeler
Yazicilar ve yazici materyalleri
25
7- Parmak Izleri
Parmak izleri Avuç izleri
Ayak izleri
8-Damga ve Baskilar
Alet izleri Tekerlek izleri
Ayakkabi izleri Kumas izleri
Eldiven izleri Sürtünmesiz vücut izleri
Alet izleri ve damgalari
26
9- Ses görüntü ve bilgisayar analizi
Ses bandi kayitlari Konusma örnekleri
Dil örnekleri Bilgisayar donanim ve yazilimi
Görüntü degisimleri videogrammetri
Yüz haritalamasi Bilgilerin geri kazanilmasi
27
11- Olay yeri inceleme
10-Trafik kazasi Inceleme
Takograf kartlari Elektrik arizalari
Hiz hesaplama Tehlikeli yükleme
Parça arizalari Iz deliller
Araç immobilizer sistemleri
Yer incelemesi Delil toplama
Bilgisayar simulasyonu fotograflama
Yangin Inceleme Kan siçrama düzeni incelemesi
12- Adli Patoloji, entomoloji, odontoloji
28
Toksikoloji

• Toksikoloji Tanimi?
• Farmakologa göre toksikoloji, ilaçlarla ilgili
  çalismalari kapsar. Bir kimyaci analitik açidan
  bakar ve toksikolojiyi bir organda veya bir
  sistemdeki maddenin türü ve miktarinin
  belirlenmesi olarak görür. Kisacasi toksikoloji,
  zehirler biliminden çok daha genis bir alani
  ifade eder.

29

• Toksikologlarin görev ve sorumluluklari çok
  sayida ve türdedir. Biomedikal alanda herhangi
  bir madde veya ilacin piyasada satisa sunulmadan
  önce insan ve canlilar üzerine olan zararli
  etkilerinin saptanmasi, ile halka açik yerlerde
  veya yerlesim alanlarinda halkin maruz kaldigi
  veya kalabilecegi zararli veya zehirli maddelerin
  tanimlanmasi ve belirlenmesi en önemli görev
  alanlarindan ikisidir.

30

• Toksikolojinin en iyi tanimlarindan biri
  kimyasal maddelerin güvenlik sinirini belirleyen
  bilim dali tanimidir.
• Tarih boyunca kimyasal maddeler suiistimal
  edilmislerdir.
• Örnekler

31

• En ünlü italyan zehiri, zamanin ünlü simasi Lady
  Toffana adina atfedilen Aqua Toffanadir. Bu sivi
  arsenik içeren zehirli bir kozmetiktir. Bu ürünle
  birlikte kullanim yöntemi Lady Toffana talimati
  olarak verilmektedir.
• Lady Toffana nin bu ünü dahiyane örgütlenme ve
  reklam yetenegi sayesinde olusmustur.
• Bu ürünün ve kullaniminin bir komik
  (soytari)tarafindan reklami yapilarak tanitilmis,
  ürün ve Lady Toffana nin etrafinda kisa zamanda
  evlilik ve parasal amaçlara yönelmis bir
  örgütlenme olusmustur. Gençler, zenginler ve
  evli kadinlari kapsayan yöresel bir kulüp
  olusmustur.
• Ancak Bu örgütlenme kisa zamanda ise elverisli
  gençler, zengin dullar ve Lady Toffana dan olusan
  ve agir basli komplolar yapan bir organizasyona
  dönüsmüstür.

32

• Bu devrin Kadinlarinin en mükemmel örnegi
  Catherine de Medici dir. Catherine nin zamaninin
  en önemli uygulamali toksikoloji uzmani oldugu
  söylenir. Catherine italyadan fransaya en zor
  yapilan kaçak zehir ihracatini yapabilmistir.
  Catherine nin çemberindeki kadinlarin genellikle
  en önemli hedefi ise kocalari idi.
• Amaçlarina en uygun zehirin hangi zehirler
  karisimindan olabilecegini bulmak için (Etki
  sekli), maddelerin etki siddeti (öldürücülük) ve
  kurbanin sikayetleri (klinik belirtiler ve
  semptomlar) Muhtemelen kobay kocalar üzerinde
  arastirmalar yapmistir. Bu nedenle kendisine
  tarihteki ilk diplomasiz toksikolog unvani
  verilmektedir.

33

• Fransada bu alanin zirvesinde yine La Voicine
  unvanini kazanan Catherine Deshayes adli bir
  kadin vardir.
• Bunun isi idam infazidir. 2000 i çocuk olmak
  üzere yas cinsiyet ve milliyete bakmaksizin
  onbinlerce zehirleme vak asi vardir. Catherine
  Deshayes in XIV Lois tarafindan kurulan bir
  komisyon tarafindan yürütülen davasi zamanin en
  ünlü durusmasidir. Bu komisyon ve davadan sonra
  önce Fransa da ve sonra diger ülkelere yayilan
  caydirici önlemler getirilmis. Bu sekilde
  zehirleme eylemi çok riskli bir hal almistir.

34
Tüm maddeler zehirdir zehirlemeyen madde yoktur.
Zehiri ilaçtan ayiran temel öge DOZ dur.
(Paracelsus)

• Paracelsus kisisel ve profesyonel olarak ortaya
  çikmis ve çagi boyunca somut degisimlere neden
  olmustur. Paracelsus devri, maddeyle ugrasin
  sihir ve felsefe çizgisinden bilim ve felsefe
  çizgisine dönüstügü devirdir. Bu dönüsümde
  kendisinin çok büyük katkilari vardir.

35

• Paraselsus un toksikoloji biliminde devrim
  sayilabilecek ilkeleri Tüm maddeler zehirdir
  zehirlemeyen madde yoktur. Zehiri ilaçtan ayiran
  temel öge DOZ dur (TOXICON) ana fikrini
  yerlestirerek ve buradan yola çikarak asagidaki
  gibi siralanmistir. Bu öngörüler dogrultusunda
  Paracelsus un yaklasimi, bakis açisi, uzmanlik
  alanina çesitli benzerliklerin tamamina bu gün
  toksikoloji diyoruz

36

• 1) Kimyasal maddelere yanitlarin, mutlak
  deneyler sonucunda belirlenmesi esastir.
• 2) Kimyasal maddeler için tedavi edici miktar
  (ilaç) ve zehirleyici (toksik) niceliklerini
  belirleyecek bir sinira ihtiyaç vardir. Sirf bu
  öngörme nedeniyle Paracelsus toksikolojinin
  babasi sayilmalidir.
• 3) Bu özellikler her zaman olmamakla beraber,
  dozlari yardimi ile yapilan belirlemeler disinda,
  bazan ayirt edilemezler.
• 4) Kimyasal maddeler için özgünlük derecesi ile
  tedavi edici (ilaç) ve zehirleyici (toksik)
  özelliklerinin belirlenmesine ihtiyaç vardir.

37
Adli Analizde Tarihsel Gelisim

• Vücut sivilarinda, dokularda ve ilgili örneklerde
  uyutucu/uyusturucu maddeler ve diger zehirlerin
  analizi için fizikokimyasal tekniklerin
  kullanilmasi adli toksikolojinin gelisme
  sürecinin baslangicidir.
• Daha sonra gida ve çevre toksikolojisinin
  gelismesi bu alana çok önemli katkilarda
  bulunmustur.
• Bu gelismeler söyle siralanabilir.

38
Biraz Tarih

• 1752 de Oxford ta Mary Blandy kendi babasinin
  katilini bulmak üzere yaptigi arastirmada
  kullanilan yöntem Bir kriminal olguda zehir
  analizi için kimyasal bir testin rapor edildigi
  ilk dosyadir.
• Bu dosyada tespit edilen zehir arsenik idi.
• Daha sonra Mathieu Joseph Bonaventure Orfila
  (1787-1853) Pariste, François Emmanuel Fodéré
  (1764-1835), ile birlikte çalismalarini takiben
  zehirleri alti ana sinifa ayirdilar Korrosif
  maddeler, buruk veya büzücü maddeler, aci-yakici
  maddeler, sersemletici maddeler veya narkotikler,
  narkotik -yakicilar ve septikler veya
  çürütücüler. (Orfila, 1821),
• Böylece zehirlenme teshisinde kimyasal analizin
  sistematiklestirilmesini yönlendirmis ve
  yönetmislerdir.

39
Son 250 YIL

• Metalik zehirlerin biyolojik örneklerde tayininde
  seçici ve duyarli yöntemler Arsenik(Marsh,
  1836),, antimon, bizmut ve civa gibi (Reinsch,
  1841)
• Nikotin gibi alkaloidlerin biolojik örneklerden
  organik çözücülerle ekstaksiyonu ve bunlarin
  kimyasal veya fizyolojik testlerle tanimlanmasi
  ve belirlenmesi STAS tarafindan 1850 lerde,
• Uçucu olmayan organik bilesiklerin vücut
  sivilarindan ekstraksiyonu OTTO tarafindan on
  dokuzuncu yüzyilda tanimlamistir.
• Karbon monoksidin kimyasal and spektroskopik
  methodlarla ölçümü on dokuzuncu yüzyil sonlarinda
  ve etanolün kanda tayini de 1981 de (Niyogi,
  1981). Gerçeklesmistir.

40
Son 250 YIL

• Analitik toksikolojide ileri atilimlardan 1933 te
  barbituratlarin kolorimetrik tayini, 1937 de
  alkaloidlerin amonyum sülfatla çöktürücü
  tuzlamasi, yine 1937 de biyolojik örneklerden
  temel droglarin saflastirilmasina degisik bir
  yaklasimla proteinlerin TCA ile çöktürülmesinden
  sonra kaolin absorbsiyonuyla istenen maddenin
  elusyonu,
• Sodyum tungustatla protein çöktürmesi 1946 da
• Sentetik magnezyum silikat olan fluorisilin
  biyolojik örneklerden uyusturucu maddelerin
  absorbsiyonu için kaolin yerine kullanilmasi 1949
  ve
• Uçucu analitlerin tayininde mikrodiffuzyon
  yöntemlerinin kullanilmasi (CONWAY 1947)

41
Son 250 YIL

• Özellikle Görünür bölgeyle birlikte UV ,IR
  spekrofotometrileri ile kagit ve iyon degisim
  kromatografileri genis anlamda kullanilmistir.
• Günümüzde ise kagit kromatografisi daha iyi
  ayiricilik ve az zaman harcamasi ve dedeksiyon
  limitlerinin küçüklügü nedeniyle yerini ITK ne
  birakmistir.
• 1940 larda temel analitik metodolojinin yaninda
  Spektrofotometrik ve kromatografik yöntemler
  tanitilmistir.
• UV spectrofotometrisinde instrumentasyonun
  gelismesi ile türev spektroskopisi kullanim
  alanina girmis birlikte spectrofluorimetri, AAS,
  elektrokimyasal yöntemler, X-Isini diffraksiyonu,
  kütle spectrometrisi, nuklear magnetic resonans
  ve neutron aktivasyon analizi yöntemleri
  analitik tosikolojide genis kullanim alani
  bulmustur.

42
SORULAR SORULAR.
43

• Tesekkürler
• Ve
• Yasaminizda
  Basarilar