SOMATIK DUYULAR

1
SOMATIK DUYULAR

• DOKUNMA VE DURUM DUYULARI

Uzm. Dr. Mustafa SARIKAYA
2
GENEL ORGANIZASYON

• Somatik duyular vücuttan gelen duysal bilgileri
  toplayan sinirsel mekanizmalardir.
• Bu duyular, görme, isitme, koku, tat ve denge ile
  ifade edilen özel duyulardan farklilik gösterir.

3
GENEL ORGANIZASYON

• Siniflandirma 3 fizyolojik tipe ayrilirlar
• Vücudun bazi dokularinin mekanik olarak yer
  degistirmesi ile uyarilan, dokunma ve pozisyon
  duyularini içeren mekanoreseptif somatik duyular
• Sicak ve sogugu algilayan termoreseptif duyular
• Dokularda hasar yapan herhangi bir faktör
  tarafindan aktive edilen agri duyusu

4
Mekanoreseptif Somatik Duyular

• Bu duyular temel olarak iki sinifa ayrilabilir
• Eksteroreseptif duyular
• Proprioseptif duyular
• Eksteroreseptif duyular vücudun dis yüzeyinden
  gelen duyulardir.

5

• Proprioseptif duyular
• vücudun pozisyon duyulari,
• tendon ve kas duyulari,
• ayak tabanindan gelen basinç duyulari
• özel bir duyu olmakla beraber denge duyusu
• Ayrica iç organlardan gelen viseral duyular ve
  fasyalar, kaslar ve kemiklerden gelen derin
  duyular vardir. Bunlar baslica derin basinç, agri
  ve vibrasyon duyularidir.

6
Dokunma Duyularinin Algilanmasi Ve Iletimi

• Dokunma, vibrasyon ve basinç duyularinin
  algilanmasi diskriminatif (ayirt edici) dokunma
  adi altinda toplanmistir
• Bu sistem derideki 4 farkli reseptöre dayanir.
  Bunlar 
• Meissner korpuskülleri
• Pacinian korpuskülleri
• Merkel diskleri
• Ruffini sonlanmalari

7

• Meissner ve Pacinian korpuskülleri hizli adapte
  olan (sabit bir uyariya cevaben atesi hemen
  keserler) reseptörlerdir.
• Merkel ve Ruffini sonlanmalari yavas adapte olan
  (ateslemeyi kesmezler) reseptörlerdir.

8
(No Transcript)
9

• Bir örnek Bir kalemi avucunuzun içine
  koyarsaniz, kalem dokunur dokunmaz Meissner ve
  Pacinian korpuskülleri hemen aksiyon potansiyeli
  atesine baslarlar, bu da avucunuza bir seyin
  kondugunu size haber verir.
• Eger kalem avucunuzda durmaya devam ederse
  Meissner ve Pacinian korpuskülleri hemen o anda
  ateslemeyi keserler. Ancak, Merkel ve Ruffini
  sonlanmalari, bir seyin hala orada oldugunu
  bildirmek için ateslemeye devam ederler.

10
Durum (Pozisyon) Duyulari

• Pozisyon duyulari, (proprioseptif duyular)
  iki alt gruba ayrilir
• Statik pozisyon duyusu vücudun farkli
  bölümlerinin bir digerine göre oryantasyonunun
  bilinçli algilanmasi
• Hareket duyusunun hizi, kinestezi veya dinamik
  propriyosepsiyon olarak adlandirilan algilamadir.

11
Pozisyonun Duysal Reseptörleri

• Hem statik hem de dinamik pozisyonun bilinmesi,
  tüm düzlemlerdeki tüm eklemlerin açilanma
  derecelerinden ve bunlarin degisiklik
  oranlarindan haberdar olunmasina baglidir.
• Bu nedenle reseptörlerin çok yönlü degisik
  tipleri, eklem açisini belirlemede yardimci olur
  ve birlikte pozisyon duyusu için kullanilirlar.

12

• Deri reseptörlerinin çok bol oldugu parmaklarda,
  pozisyonun tanimanin yarisi deri reseptörleri
  yoluyla olur. Ancak vücudun pekçok bölümü için
  derin reseptörler daha önemlidir.

13

• Derin reseptörler eklem ve kaslarda yerlesmistir
  
• Kas igcigi kaslardaki ana gerilme reseptörüdür,
  ve ayni derideki reseptörler gibi hizli adapte
  olan ve yavas adapte olan bilesenleri vardir.
• Ayni zamanda eklem ve tendonlardaki stres ve gücü
  izlemek için eklem afferentleri ve Golgi tendon
  organlari vardir.

14

• Duyusal aksonlar çaplarina ve dolayisi ile de
  iletim hizlarina göre siniflandirilabilir.
• En büyük ve en hizli aksonlara Aa denir, gerilme
  reseptörleri gibi bazi proprioseptif nöronlar
  böyle aksonlara sahiptir.
• Ikinci büyük guruba Ab denir, bütün diskriminatif
  dokunma reseptörleri bu tür aksonlara sahiptir.

15
DUYUNUN ILETILMESI

• Vücudun somatik segmentlerinden gelen hemen tüm
  duysal bilgiler spinal sinirlerin arka kökleri
  ile omurilige girerler.
• Bununla birlikte MSden beyne dogru iki
  alternatif yolla tasinirlar.
• Bu iki yol talamusta kismen tekrar birlesir.

16
Dorsal Kolumnar Sistem

• Dorsal funikulustaki asendan sensoryal yola
  dorsal kolumnar sistem denir.
• Medulla spinalise gelen bütün bilgi (afferent)
  medulla spinalise dorsal kök ganglionlar
  araciligi ile gelir.
• Dorsal kök ganglionlarindaki hücrelerin iki
  uzantisi vardir. Bu uzantilardan bir tanesi
  duyusal reseptörlerden bilgiyi almak için
  perifere gider. Ikincisi ise medulla spinalise
  gider.

17

• Dorsal kök ganglionlarin medulla spinalisin
  disinda yerlesmislerdir
• Dorsal kolumnar sistemde dorsal kök
  ganglionlardan çikip medulla spinalise giren
  liflere alfa-beta lifleri denir.

18
(No Transcript)
19

• Dorsal kök ganglionlarinin periferik uçlarinda
  özellesmis reseptörler vardir. Bu reseptörlerden
  kalkan bilgiler sayesinde iki nokta ayirimi,
  vibrasyon ve bilinçli eklem-pozisyon
  (proprioseptif) algilari olusur.
• Iki nokta ayirimi ve vibrasyon duyusu derideki
  reseptörler sayesinde, bilinçli eklem-pozisyon
  ise eklem kapsülündeki Ruffini korpüskülleri
  sayesinde algilanir.

20

• Alfa-beta aksonlari medulla spinalise girdikten
  sonra medulla spinalis içinde yukariya medullaya
  dogru yol alirlar
• Medulla spinaliste ÇAPRAZLASMAZLAR
• Medullada ayni tarafta (IPSILATERAL) sonlanirlar

21

• Medullada Nükleus grasilis ve Nükleus kuneatus
  denilen hücrelerde sinaps yaparak sonlanirlar.
• Bu nükleuslardaki hücreler önce talamusa oradan
  da algilamanin gerçeklestigi somatosensoryel
  kortekse ulasirlar.

22
Posterior Kolon Fasciculus gracilis ve cuneatus
Ant. Spinotalamik Traktus
Hafif dokunma, vibrasyon, basinç, proprioseptif
duyular
Kaba dokunma ve basinç,
23

• Dorsal kolumnar sistemin lezyonlarinda
• Iki nokta ayirimi
• Vibrasyon
• Bilinçli eklem-pozisyon duyusu kaybolur
• Astereognozi nesneleri dokunmayla tanima
  yeteneginin olmamasidir
• Agrafestezi deriye çizilen harf, sayi gibi
  seyleri taniyamama durumudur

24
Medial Lemniskus

• Nükleus Grasilis ve Nükleus Kuneatustaki
  hücrelerin aksonlari medullanin (medulla
  spinalisin degil) karsi tarafina internal arkuat
  lifleri olarak geçer (ÇAPRAZLASIR)
• Bu lifler çaprazlastiktan sonra medial lemniskus
  adini alirlar.

25

• Medial lemniskus medulla, pons ve ortabeyni
  geçtikten sonra talamusun Ventral Posterolateral
  (VPL) nükleusunda sonlanir.
• VPL nükleustaki hücreler ise serebral korteksin
  postsantral girusundaki somatik duyusal kortekste
  (3, 1, 2. Alanlar) sonlanirlar.

26
Posterior Kolon Fasciculus gracilis ve cuneatus
Ant. Spinotalamik Traktus
Hafif dokunma, vibrasyon, basinç, proprioseptif
duyular
Kaba dokunma ve basinç,
27
Somatik Duysal Korteks (Somatosensoryel)

• Genelde duyu modalitelerinin tümünden gelen
  duysal sinyaller, serebral kortekste santral
  fissürün posteriyorunda sonlanir.
• Genel olarak, paryetal lobun ön yarisi hemen
  tamamen algilama ve somatik duysal sinyallerin
  yorumlanmasi ile ve arka yarisi da daha yüksek
  düzeylerde yorumlama ile ilgilidir.
• Görme sinyalleri oksipital lobda, isitme
  sinyalleri ise temporal lobda sonlanir.

28
Kortikal fonksiyonel alanlar
29
Somatik Duysal Korteks
Primer duysal alan Parietal lob postsentral
girusu (Br. 1-3) Korteks vücudun duysal bir
haritasini içerir Duysal homonkulus Kortikal alan
isgali Reseptör yogunlugu Fonksiyonel önem
30
(No Transcript)
31
Somatik Duyunun Kaynagi
Talamik nükleuslardan gelen bilgi Duysal
kortekste ulasan bilgi asosiasyon alanlarina
dagitilir Karsilastirilir ve degerlendirilir Korte
ks duysal bilgiyi bütünsel olarak algilar Görsel
bilgi olmaksizin Eldeki bir cismi
tanimlama Sekil, sertlik, sicaklik, agirlik,
yüzey bilgileri vs.
32
Somatik Duysal Alan Fonksiyonlari

• Somatik duysal alanin yaygin bilateral eksizyonu
  asagidaki duysal degerlendirme sekillerinin
  kaybina yol açar.
• kisi vücudun farkli bölümlerindeki farkli
  duyulari ayri bir sekilde lokalize edemez.
  Lokalizasyon daha kaba olur bir ele, bir ayaga
  gibi.
• kisi vücuduna uygulanan hassas basinç
  derecelerini degerlendiremez.

33
Somatik Duysal Alan Fonksiyonlari

• kisi nesnelerin agirliklarina karar veremez.
• nesnelerin sekilleri ve biçimleri hakkinda
  saglikli karar veremez. Buna astereognozi denir.
• maddelerin yapisi hakkinda karar veremez. Çünkü
  bu degerlendirme, cismin yüzeyi üzerinde
  parmaklarin hareketleri ile olusan oldukça hassas
  duyulara bagimlidir.

34
Somatik Duysal Asosiasyon Alanlari

• Somatik duysal alanin arkasinda, paryetal korteks
  içine yerlesmis olan serebral korteksin 5 ve 7.
  Brodmann alanlari somatik duysal yollara giren
  duysal bilgilerin desifre edilmesinde önemli rol
  oynarlar.
• Bu yüzden bu alanlar somatik duysal asosyasyon
  alanlari (SDA) olarak bilinir.

35
Somatik Duysal Asosiasyon Alanlari

• Parietal kortekste
• Tek tek gelen somatik bilginin desifre edilmesi
• Anlamli duysal bilgi haline getirilmesi
• Degisik kaynaklardan gelen farkli duysal bilginin
  anlamli hale getirilmesi

36
Amorfosentez

• Somatik Duysal Asosiasyon alaninin bir tarafi
  hasarlandigi zaman, kisi vücudun karsi
  tarafindaki karmasik nesneleri ve karmasik
  sekilleri dokunarak hissetme yöntemi ile tanima
  yetenegini ve kendi vücudunun ayni tarafini
  tanima yetenegini kaybeder.
• Özellikle ilginç olan kisinin vücudunun karsi
  tarafindan habersiz olmasi yani orada oldugunu
  unutmasi demektir. Bu nedenle o tarafi motor
  fonksiyonlar için bile kullanmayi unutur. Bu
  karmasik duyu eksikligine amorfosentez denir.