OTONOM SINIR SISTEMI

1
OTONOM SINIR SISTEMI

• Yrd. Doç. Dr. Sefa Gültürk
• Fizyoloji Anabilim Dali
• Cumhuriyet Üniversitesi Tip Fakültesi
• sgulturk_at_cumhuriyet.edu.tr

2
Sinir Sistemi

• Merkezi Sinir Sistemi
• -Beyin
• -Omurilik
• Periferik Sinir Sistemi
• Somatik
• somatik duyu, özel duyular
• iskelet kaslarinin istemli kontrolü
• Otonom
• visseral duyu
• viseral organlarin istem disi kontrolü
• Sempatik sinir sistemi
• Parasempatik sinir sistemi

3
Parasempatik Sinir Sistemi Enerji korunur, sakin
durum sürdürülür
4

• Bütün düz kaslari, kalbi ve salgi bezlerini
  innerve eden otonom sinir sistemi (OSS) iç
  ortamin belli sinirlar dahilinde sabit ve kararli
  kalmasini saglar.
• Isminden de anlasilacagi gibi bu sistem istegimiz
  disinda çalismaktadir. Bu özelligi ile, somatik
  sinir sisteminden ayrilir.
• Somatik sistem ile OSS birbirinden tamamen
  bagimsiz çalisan iki sistem degil, aksine elele
  vererek çalisan iki sistemdir.

5
Nöronlar

• Pregangliyonik (B tipi lifler)
• Hücre gövdeleri MSSdedir
• Miyelinli aksonlar Otonom Sinir Sistemi
  gangliyonlarina gider
• Postgangliyonik (C tipi lifler)
• Hücre gövdeleri Otonom Sinir Sistemi
  gangliyonlarindadir
• Miyelinsiz aksonlar efektör bölgelere giderler

6
Otonom sinir sistemine ait son ortak yol
7

• Somatik
• Somatik lifler
• Sinirler ve Pleksuslar
• Istemli kontrol
• Iskelet kaslarini kontrol eder
• Hareketi uyarir
• Impuls frekansi yüksek

• Otonom
• Visseral lifler
• Sinirler, gangliyonlar ve pleksuslar
• Istemsiz kontrol
• Düz kaslari, salgi bezlerini, ve kalp kasini
  kontrol eder
• Hareketi uyarir veya baskilar
• Impuls frekansi düsük

8
Parasempatik sistemin organizasyonu. A.
Parasempatik pre ve postgangliyonik aksonlarin
izledigi yollar. B. Parasempatik pre ve
postgangliyonik aksonlarin özel organizasyonu.
9
(No Transcript)
10
(No Transcript)
11
Otonom ve Somatik Sinir Sistemlerinin Motor
Nöronlari
12
(No Transcript)
13
(No Transcript)
14
(No Transcript)
15
(No Transcript)
16
(No Transcript)
17
(No Transcript)
18
(No Transcript)
19
(No Transcript)
20
Otonom sinir sisteminin yapisi
21
(No Transcript)
22
(No Transcript)
23
Kurbaganin sempatik gangliyonlarindaki nikotinik,
muskarinik ve peptiderjik sinapslar
24

• Alfa adrenerjik etkiyi söyle tanimlayabiliriz
• Noradrenalin, adrenalin , izoproterenol
  siralamasinda etkinin yavas yavas azalmasi (NA ?
  A gtgt I).
• Etkinin Alfa blokörler (fentolamin gibi)
  tarafindan spesifik olarak bloklanmasi (Sekil B).

Beta-adrenerjik etkinin farmakolojik
özellikleri de söyle özetlenebilir Ayni dozda
verildiklerinde izoproterenol en güçlü,
noradrenalin ise en zayif etkiye sahiptir. (I gt
A ? NA). Diklorizoproteronol gibi (Sekil B)
spesifik Beta-blokörler Beta- adrenerjik etkiyi
bloklarlar. A, B Katekolaminler ve etkileri.
Noradrenalin (NA), adrenalin (A) ve izoproterenol
(l). " gt " isareti daha etkili ve " " isareti
de esit etkili anlamina gelmektedir.
25
A, B Intraarterial adrenalin enjeksiyonundan
sonra izole ve perfüze iskelet kasinda kan
akimina karsi alfa ve beta blokerlerin etkileri
26
Adrenal medulladan salgilanan adrenalinin çesitli
organlara etkileri
27
A-D, Periferal otonom sinir sisteminde
nöroefektör ileti. A-C, Tavsan kulagindaki bir
arterde bulunan düz kasa ait adrenerjik
innervasyon B-D, vasdeferensin adrenerjik
innervasyonu
28
Transmitter salgisinin presinaptik kontrolü. NA
Noradrenalin ACh Asetilkolin ? Alfa
reseptörü ? Beta reseptörü M Muskarinik
reseptör Presinaptik bölgelerdeki kesik oklar
aktivasyonu devamli oklar inhibisyonu
göstermektedir.
29
Enterik sinir sisteminin organizasyonu. 1 ve 2,
Peristaltik refleksle ilgili uyarici ve
duraklatici yollar. 3, Prevertebral gangliyondaki
sempatik postgangliyonik nörona gelen bir aferent
kolleteral.
30
Otonom sinir sisteminin santral organizasyonu
31
III okülomotor sinir Edinger-Westphal
çekirdegi VII fasyal sinir, n. salivarius
sup. IX glossofaringeal sinir, n. salivarius
inf. X vagus siniri, dorsal vagal çekirdek, n.
ambiguus

• Sempatik sinir sistemi torakolumbar sistem
• T1 L3 (veya L2) arasi segmentler.

• Parasempatik sinir sistemi kranyosakral sistem
• III, VII, IX ve X. kafa çiftleri ve S2-S4 arasi
  segmentlerden kaynaklanir.

32
(No Transcript)
33

• Sempatik zincir gangliyonlari omurilige
  yakindir ve postgangliyonik aksonlar diyaframin
  üzerindeki organlari kontrol ederler.
• Prevertebral gangliyonlar omuriligin önündedir
  ve diyaframin altindaki organlari kontrol
  ederler.
• Böbreküstü bezi medullasini dogrudan
  pregangliyonik lifler innerve eder.

34
SEMPATIK SISTEM Sempatik zincir boyunca sempatik
gangliyonlar arasinda baglantilar oldugu ve
sempatik aktivasyonla böbrek üstü bezi medullasi
da uyarilarak kana epinefrin salgiladigi için
sempatik yanit kitleseldir.
35

• PARASEMPATIK SISTEM
• Pregangliyonik lifler organin yakininda veya
  içinde yer alan postgangliyonik nöronlarla sinaps
  yaparlar.
• Parasempatik yanit kitlesel degil lokalizedir.

36
(No Transcript)
37

• Sempatik ve Parasempatik Sinir Sisteminin
  Kimyasal Ileticileri

38

• Kolinerjik olan nöronlar
• Tüm pregangliyonik nöronlar,
• Parasempatik postgangliyonik nöronlar,
• Ter bezlerini innerve eden sempatik
  postgangliyonik nöronlar,
• Iskelet kasindaki kan damarlarinda sonlanan
  sempatik nöronlar.
• Postgangliyonik sempatik nöronlarin geri kalani
  noradrenerjiktir.

39
Asetilkolin ve noradrenalinin etki ettigi
reseptörler
40

• Gangliyonda nikotinik kolinerjik reseptör,
• Hedef dokuda alfa1, alfa2, beta1, beta2, beta3
  adrenerjik reseptörler.
• Alfa1 beta1 ? eksitasyon
• Beta2 ? inhibisyon
• Alfa2 ? presinaptik olanlar transmitter
  saliniminin inhibisyonu

• Gangliyonda nikotinik kolinerjik reseptör
• Hedef dokuda muskarinik kolinerjik reseptör

41
Parasempatik ve sempatik sistem etkilesimi

• Birçok dokunun parasempatik ve sempatik
  innervasyonu vardir.
• Parasempatik ve sempatik sistemler birbirlerine
  zit etki gösterirler.
• Her iki sistem de tonik olarak aktiftir.
• Genellikle dokularda sistemlerden biri baskindir.

42
(No Transcript)
43
(No Transcript)
44

• Parasempatik ve Sempatik Uyarilmanin Etkileri

45
Otonom Sinir Sistemi

• Parasempatik
• Vücudu sakinlestirir, acil durum geçtikten sonra
  islevleri normal durumuna döndürür.
• Dinlenme ve sindirim
• Anabolik

46
Sempatik Sistem Savas veya Kaç

• Uyaniklik ? (RF esigi düser)
• Pupilla ?
• Iskelet kaslarina kan akimi ?
• Solunum frekansi ve solunum yolarinin çapi ?
• Kalp frekansi ve kan basinci ?
• Plazma glukoz ve serbest yag asidi düzeyleri ?
  (enerji)
• Sindirim ?
• Deriye kan akimi ?

47
Parasempatik Sistem

• Gevseme
• Pupilla ?
• Kalp frekansi ve kan basinci ?
• Solunum frekansi ve solunum yollarinin çapi ?
• Sindirim kanalina kan akimi ?
• Glukozun glikojen olarak depolanmasi ?

48
Periferik otonom sinir sistemindeki
transmitterler
49
Göz Parasempatik
Sempatik Irisin radyal kasi -
kontraksiyon (?1) midriazis Irisin
sfinkter kasi kontraksiyon -
miyozis Silier kas yakini görmek hafifçe
gevsetir (?2) için kontraksiyon
50
Kalp Parasempatik
Sempatik SA dügüm kalp hizi ?
kalp hizi ?(?1) Kasilma gücü ?
?(?1) (yalniz atriumlarin) AV
dügüm His ileti hizi ? ileti hizi
?(?1) Purkinje sisteminde
51
Parasempatik Sempatik
Arterioller Deri, abdom. visera
konstriksiyon (?1) Iskelet kasi
konstriksiyon (?1) dilatasyon
(?2) dilatasyon (kolinerjik) Tükrük
bezleri dilatasyon
konstriksiyon (?1) sekresyon ?
sekresyon ? Pulmoner dilatasyon
konstriksiyon (?1) Venler
konstriksiyon (?1)
52
Parasempatik Sempatik
Akcigerler Bronsial kas kontraksiyon
gevseme (?2) Bronsial bezler sekresyonu ?
sekresyonu ?

53
Uyarilma Parasempatik
Sempatik Mide
Barsak Motilite ve tonus ? ? (?2,
?2) Sfinkterler gevseme
kontraksiyon (?1) Sekresyonu ?
? Safra kesesi kontraksiyon
gevseme (?2) ve kanallari
54
Uyarilma Parasempatik
Sempatik Mesane Detrusor
kasi kontraksiyon gevseme
(?2) Internal sfinkter gevseme
kontraksiyon (?1)
55
Uyarilma
Parasempatik Sempatik Genital
organlar Uterus degisken
kontraksiyon (gebe, ?1) gevseme
(gebe gebe- olmayan, ?2) Erkek
cinsiyet organlari ereksiyon ejakülasyon
(?1)
56
Uyarilma Parasempatik
Sempatik Deri Pilomotor kaslar
kontraksiyon (?1) Ter
bezleri sekresyonu ? (kolinerjik)
(muskarinik reseptör)
57
Uyarilma Parasempatik
Sempatik KC glikojenoliz
(?1, ?2) glukoneojenez Yag dokusu
lipoliz (?3) Gözyasi bezleri
sekresyonu ? Böbrekten renin sekresyonu
? Pankreastan insulin glukagon insulin
glukagon sekresyonu ? sekresyonu ?
(?2) ? (?2)
58
(No Transcript)
59

• Otonomik Farmakoloji
• Parasempatomimetik Parasempatik sistem aktive
  olmus gibi etki gösteren droglar
• Parasempatolitik Parasempatik sistem inhibe
  olmus gibi etki gösteren droglar
• Sempatomimetik Sempatik sistem aktive olmus
  gibi etki gösteren droglar
• Sempatolitik (adrenerjik bloker, adrenolitik)
  Noradrenalinin etkisini bloke eden droglar

60

• Otonomik Farmakoloji
• Parasempatomimetik
• Asetilkolin hizla parçalandigi için az etkili
• Pilokarpin (muskarinik reseptörler)
• Metakolin (muskarinik ve nikotinik reseptörler)
• Asetilkolinesteraz inhibitörleri
• Neostigmin
• Fizostigmin

61

• Otonomik Farmakoloji
• Parasempatolitik
• Muskarinik reseptörlere etki ederek kolinerjik
  etkiyi kaldiranlar
• Atropin
• Skopolamin
• Nikotinik reseptörlere etki ederek gangliyon
  blokaji yapanlar
• Hekzametonyum

62

• Otonomik Farmakoloji
• Sempatomimetik
• ?1 reseptörleri uyaranlar
• Fenilefrin
• Metoksamin
• ?2 reseptörleri uyaranlar
• Klonidin
• ? reseptörleri uyaranlar
• Isoproterenol
• Sinir uçlarindan adrenalin serbestleten droglar
• Efedrin
• Amfetamin
• Tiramin

63

• Otonomik Farmakoloji
• Sempatolitik (adrenerjik bloker, adrenolitik)
• ? reseptör blokerleri
• Fentolamin
• Fenoksibenzamin
• Prazosin (?1 blokeri)
• Yohimbin (?2 blokeri)
• ? reseptör blokerleri
• Propranolol (?1 ve ?2 blokeri)
• Atenolol (?1 blokeri)
• Butoksamin (?2 blokeri)

64
The Distribution of Parasympathetic Innervation
Figure 16.8
65
The Autonomic Plexuses
Figure 16.9
66
Summary The Anatomical Differences between the
Sympathetic and Parasympathetic Divisions
Figure 16.10
67
Visceral reflexes

• Visceral reflex arcs are the simplest function of
  the ANS
• Long reflexes (interneurons)
• Short reflexes (bypassing CNS)
• Parasympathetic reflexes govern respiration,
  cardiovascular function and other visceral
  activities

68
Visceral Reflexes
69
A Comparison of Somatic and Autonomic Function
70
Asetilkolin (ACh) Reseptörleri
Reseptör çesidi Agonistleri Antagonistleri Bulundugu yerler
Muskarinik Muskarin Atropin Parasempatik
Pilokarpin Skopolamin Efektör sistemler
Karbamilkolin
Nikotinik Nikotin Kürar
Karbamilkolin Tetraetilamonyum iyonlari Iskelet kasi son plagi ve otonomik gangliyon hücreleri
Metakolin Hekzametonyum
Pentolinyum
Adrenerjik Reseptörler
Alfa Norepinefrin Fenoksibenzamin Uyarilan sempatik
Fenilefrin Fentolamin efektörlerin çogu
Metoksamin (kalp hariç)
Beta Izoproterenol Propranolol Duraklatilan sempatik efektörlerin çogu ve kalp
Metoksifenamin Diklorizoproterenol
Otonom sinir sisteminde bulunan önemli reseptör
çesitleri
71
ÖZET

• Sempatik, parasempatik ve enterik sistemlerden
  meydana gelen otonom sinir sistemi, somatik-motor
  sisteme paralel olarak çalisip iç dengenin
  korunmasini saglayan düzenleyici bir motor
  sistemdir.
• Iç organlardan merkeze akan bilgi, otonom sinir
  sisteminde motor çikisin hazirlanmasina katkida
  bulunur.
• Otonom sinir sistemi çevrede meydana gelecek
  degisikliklere aninda cevap verebilecek bir
  organizasyona sahiptir.

72
ÖZET

• Özellikle sempatik sinir agi, çok yogun ve yaygin
  bir yapiya sahiptir. Bu sayede vücut, olagan disi
  uyaranlara karsi hizli bir sekilde uygun cevaplar
  olusturabilir.
• Otonom sinir sisteminde, ACh, adrenalin,
  noradrenalin gibi klasik transmitterlerin yaninda
  çok sayida biyoaktif peptit, nitrik oksit ve
  diger transmitter maddeler rol alir.
• Bu maddelerden bazisi düzenleyici olarak görev
  yapar ve kolinerjik-adrenerjik sistemlerin
  etkilerini degistirir.
• Böylece, hedef organ ve dokularin, amaca uygun
  fizyolojik aktiviteyi göstermeleri saglanir.

73
(No Transcript)