HORMONLAR

1
HORMONLAR
2
Yüksek organizasyonlu canlilarda özellesmis
hücreler tarafindan yapilan ve etki gösterecegi
bölgeye kanla tasinan fizyolojik, organik
karakterde maddelere hormon adini veriyoruz.
Organizmada cereyan eden metabolik ve fizyolojik
olaylar hormonlar tarafindan kontrol edilir.
Hormonlar enzimler gibi reaksiyonlara katilmazlar
fakat reaksiyonun hizi ve olusmasi üzerine büyük
etkiye sahiptirler.
3
Hormonlar
Endokrin sistemde dokular arasi haberlesmeyi
saglayan moleküllerdir.
4
Endokrin sistem
5
Hormonlarin etki sekilleri
6

• Sentezlendikleri doku ve organlara göre
• 1. Hipotalamus hormonlari
• 2. Hipofiz hormonlari
• 3. Gonadotrop hormonlar
• 4. Doku hormonlari Daha ziyade sindirim
  kanalinda yapilirlar (mide, ince
  bagirsak).Yapildiklari yer ile etki gösterdikleri
  yerler birbirine yakin veya uzaktir.Gastrin,
  pankreosymin, sekretin, Gip,Vip
• 5. Mediatör hormonlar Organlarda veya kanda
  yapilirlar.Yapildiklari yer ile etki
  gösterdikleri yerler birbirine yakin veya uzaktir
  Angiotensinogen, angiotensin, kinine, histamin,
  seratonin, prostaglandinler, neurotransmitter.
• 6. Glandüler hormonlar Endokrin bezlerde
  yapilirlar (hypophyse ön lobu, böbrek üstü bezi,
  tiroit bezi, epiphyse, thymus)

7
Yapilarina göre hormonlar

• Peptitler ve proteinler Hipotalamus, hipofiz,
  paratiroit, pankreas, mide-bagirsak sistemi ve
  bazi plasenta hormonlari
• Steroidler Adrenal korteks ve gonadlardan
  salgilanan hormonlar ile bazi plasenta hormonlari
• Amino asit türevi hormonlar
• Adrenal medülla hormonlari Katekolaminler
• Tiroit hormonlari

8
Depolanan ve depolanmayan hormonlar
Peptit ve protein yapili hormonlar, granüllü
endoplazmik retikulumda sentez edildikten sonra
Golgi sisteminde membranöz veziküller içinde
depolanirlar Katekolaminler, suda çözünür
özellikli proteinler olan kromograninler ve ATP
ile birlikte granüllerde depolanirlar Tiroglobulin
yapisindaki tiroit hormonlari, tiroit
follikülleri içinde depolanirlar Steroid
hormonlar, sentez sonrasi hemen salgilanirlar,
depolanmazlar
9
Hormonlarin salgilanmalarinin düzenlenmesi
Hormonlarin salgilanmasi, 1) sinir sistemi ile 2)
negatif ve pozitif feedback mekanizmalar ile
kontrol edilmektedir.
Hormon salgilanmasinin feedback düzenlenmesi,
kandaki kimyasal maddelerle ve tropik hormonlarla
olabilir.
10
Hormon salgilanmasinin kandaki kimyasal
maddelerle düzenlenmesi
Plazma Ca2düzeyi
PARATIROIT
PTH
Plazma glukoz düzeyi
Pankreas adacik ? hücreleri
Insülin
11
Hormon salgilanmasinin sinir sistemi ile
düzenlenmesi
12
Hormon salgilanmasinin trofik hormonlar ile
düzenlenmesi
13
Hormonlarin tasinmalari
Hormonlar, kanda serbest veya proteinlere bagli
olarak bulunurlar. Hidrofilik özellikli
katekolaminler ve peptit/protein yapili
hormonlarin büyük çogunlugu serbest olarak
bulunurlar Hidrofobik özellikli tiroit hormonlari
ile steroid hormonlar proteinlere bagli olarak
bulunurlar
14
Hormon reseptörleri
Hormonlar, özgül reseptörlerinin bulundugu bir
veya birkaç dokuda (hedef dokular) etki
gösterirler. Reseptörler, plazma membraninda,
sitoplazmada veya çekirdekte bulunurlar. Reseptörl
er, çogunlukla glikoprotein yapisindadirlar,
hormonu tanir ve baglarlar. Hormon-reseptör
kompleksinin olusumuyla hücre içi metabolik olayi
etkileyecek sinyal olusumu mekanizmasi uyarilir.
15
Etki mekanizmalarina göre hormonlar

• Grup I Hücre içi reseptörler baglanan hormonlar
• Grup II Hücre yüzeyi reseptörlerine baglanan
  hormonlar
• Adenilat siklaz aktivasyonu veya inaktivasyonu
  yapan hormonlar

16
Hücre içi reseptörlere baglanan hormonlarin etki
mekanizmalari
17
G-protein-mediated signaling
18
(No Transcript)
19
(No Transcript)
20
Adenilat siklaz aktivasyonu
21
Hipotalamus hormonlari

• Supraoptik ve paraventriküler çekirdekte
  olusanlar
• Antidiüretik hormon (ADH, vazopressin)
• Oksitosin (pitosin)
• Peptiderjik nöronlardan salgilanan, Adenohipofiz
  hormonlarinin sekresyonunu düzenleyen hormonlar
• Tirotropin salgilatici hormon (TRH)
• Kortikotropin salgilatici hormon (CRH)
• Gonadotropin salgilatici hormon (GnRH)
• Büyüme hormonu salgilatici hormon (GHRH)
• Somatostadin (Büyüme hormonu salinimini inhibe
  edici hormon)
• Prolaktin salgilatici hormon (PRH)
• Prolaktin salinimini inhibe edici hormon (PIH)

22
Supraoptik ve paraventriküler çekirdekte olusan
hipotalamus hormonlari
Oksitosin, Dogumun baslangicinda uterus düz
kasinin kasilmasini kolaylastirir, laktasyonda
sütün disari akmasina yol açar. ADH, Böbregin
distal ve kollektör tüplerinde suyun geri
emilimini hizlandirir, periferik arteriyol ve
kapillerlerde vazokonstriksiyona neden olur.
Bu hormonlar, nörofizinler denilen tasiyici
proteinler araciligiyla sinir aksonlarinda arka
hipofize tasinirlar ve burada depolanirlar (arka
hipofiz hormonlari).
23
Peptiderjik nöronlardan salgilanan hipotalamus
hormonlari
TRH, ön hipofizden tirotropinin sentez ve
salinimini uyarir. CRH, ön hipofizden ACTH
salgisini nuyarir. GHRH, ön hipofizden büyüme
hormonu sentez ve salinimini uyarir. Somatostadin,
ön hipofizden büyüme hormonu sentez ve
salinimini inhibe eder. PRH, Prolaktin
salgilanmasini uyarir. PIH, Prolaktin
salgilanmasini inhibe eder. GnRH, Ön hipofizin
gonadotropik hormonlari olan LH ve FSH
salgilanmasini uyarir.
24
(No Transcript)
25
Hipofiz bezi hormonlari Hipofiz bezi
kafatasinin alt kisminda bulunan cella turcica
denilen bölgede bulunan küçük fakat etkisi çok
büyük olan endokrin bir bezdir. Hipofiz bezi
üç kisimdan olusur. 1. Adenohipofiz (ön lob)
damar ve bez bakimindan zengindir. 2.
Nörohipofiz (arka lob) sinirsel yönden oldukça
zengindir. 3. Parsintermedia (orta lob)
lardir.
26

• Hipofiz ön lobundan salgilanan büyüme ve
  gelismeyi uyarici hormonlar
• 1. ACTH (Adrenokortikotropik Hormon)
• 2. STH (Somatotropin,GH, büyüme hormonu)
• 3. TSH (Tirotropin, Tiroid Stimüle Edici Hormon)
• 4. Gonadotroplar
• FSH (Folikül stimüle edici hormon,
• ICSH (Interstistiel Cell Stimulated Hormon,
  LH, Lüteinlestirici Hormon),
• LTH (Luteotrop Hormon, Prolaktin)

27
Ön Hipofiz Hormonlari

• Proopiyomelanokortin (POMC) ailesi
• Kortikotropin (ACTH)
• Melanosit stimüle edici hormon (MSH)
• ?-endorfin
• Glikoprotein ailesi
• Tirotropin (TSH)
• Gonadotropinler
• Luteinizan hormon (LH)
• Follikül stimüle edici hormon (FSH)
• Somatomammotropin ailesi
• Somatotrophormon (Büyüme hormonu, GH)
• Prolaktin (PRL)

28
ACTH Hipofiz ön lobu bazofillerinden
salgilanir ve böbreküstü bezi korteks kisminin
yapi ve fonksiyonlarinin devamliligini saglar. 39
amino asitten olusmustur. Salgilanmasi degisik
stres durumlarinda (soguk,sicak,travma,yaralanma,h
ipoglisemi, kas çalismasivb) artar. Peptit
yapili bir hormon oldugu için nonsteroid tarzda
etki gösterir.
29
Biyolojik etkileri Kolesterolün pregnanolona
dönüsümünü uyarir adrenokortikal hormonlarin
(glikokortikoidler ve mineralkortikoidler) sentez
ve salinimini artirir. Damar permeabilitesini
azaltarak yangiyi önler. Protein ve RNA
sentezini uyararak adrenal korteksin büyümesini
uyarir. Glukoneogenezi arttirir ve kan sekerini
yükseltir. Fazla salgilanirsa Cushing sendromu
ortaya çikar ve asiri kilolar olusur.
30
Cushings sendromu Hipofize bagli
Cushings sendromu Asiri kortizon üretimine
hipofiz tümörleri neden olur.Adrenal bezlere
bagli Cushings sendromu Adrenal bezlerin
tümörlerinden kaynaklanirçIatrogenic Cushings
sendromu Bazi hastaliklarin tedavisi için uzun
süreli steroidler kullanilir. Bu hastalarda asiri
kortizon alinimina bagli Cushings sendromu
olusabilir.
31

• Insanlarda belirtileri
• Birkaç ay ile yillar arasinda degisen bir süreden
  sonra yüz yuvarlaklasir ve daha kirmizi bir
  görünüm alir.
• Omuzlar arasinda ve üstünde kambura benzer yag
  birikimi
• Gövdenin alt kisminda cilt üzerinde çatlaklar
• Bitkinlik ve kaslarda zayiflik
• Su toplanmasi (ödem)
• Hipertansiyon (yüksek tansiyon)
• Asiri killanma
• Ruhsal sarsinti
• Iktidarsizlik veya adetten kesilme
• Özellikle omurga ve legen kemiklerinde osteoporoz
  
• Seker hastaliginin baslamasi

32
Cushings sendromu
33
Cushings sendromu
34
(No Transcript)
35
Cushings sendromu
36
(No Transcript)
37
STH (GH, Somatotropin, Büyüme hormonu) STH
protein metabolizmasini uyarir. Amino asitlerin
kas hücrelerine girisini ve protein sentezini
hizlandirir. Normal gelisme fonksiyonlarindan
yani büyüme ve kilo alma gibi gelismelerden
sorumludur. Lipit metabolizmasini da uyarici
yönde etki yapar.
38

• STH metabolizmasi bozukluklari Patolojik
  durumlara bagli olarak salinim ve sentezindeki
  degisiklikler vücutta bozukluklara neden olur.
  Puberte öncesinde fazla sentezine bagli olarak
  Gigantizm (devlik), puberte sonrasi Akromegali ve
  yetersiz senteze bagli olarak ta Dwarfism
  (cücelik) bozukluklari gözlenebilir. STH hormonu
  somatostatin hormonu tarafindan kontrol edilir.

39

• Kemik epifizlerin kapanmasindan önce büyüme
  hormonunun fazla salgilanmasi gigantism
  bulgularinin ortaya çikmasina neden olur ki
  bunlar uzun kemiklerde, yüz kemiklerinde ve
  vücutta boyuna büyüme ve genisleme, proporsiyonel
  vücut gelisimidir.                               
        Eger büyüme hormonu kemik epfizlerinin
  kapanmasindan sonra asiri salgilanmaya baslarsa
  akromegalinin bulgulari ortaya çikar bunlar
  ellerde, ayaklarda burun, çene ve dilde büyüme,
  cildde ve yüzde kalinlasma ve kabalasmadir.

40
gigantizm
41
gigantism
42
(No Transcript)
43
(No Transcript)
44
(No Transcript)
45
Primordial Dwarfism
46
(No Transcript)
47
TSH (Tirotiropin, tiroid stimülen hormon)
Tiroid bezi fonksiyonlarinin uyarilmasi ve
devamliligi için gerekli bir hormondur. Bunun
disinda temel metabolizmayi ve sinir sistemi
fonksiyonlarini uyarici etkileri de vardir. Bazal
metabolizmada yükselme, kalp atislarinin
hizlanmasi, sinir sistemi fonksiyonlarinin
uyarilmasi, karaciger glikojeninin azalmasi gibi
metabolik olaylara katilir.
48
Gonadotrop hormonlar Bu hormonlar gametogenez
ve steroidegenez üzerine etkilidirler. Cinsel
organlarin gelismesi ve organizmanin reprodüktiv
faaliyetlerinin düzenlenmesinden sorumludur.
FSH Ovaryum üzerinde graff foliküllerinin
sayisini arttirir ve testislerde spermatogenezi
uyarir.
49

• ICSH (LH)
• Ovaryumda folliküllerin olusumunu artirarak
  östrojen salgisini uyarir. Ovulasyon ve corpus
  luteum olusumuna katilir. Ayrica testislerde
  leyding hücrelerinin fonksiyonlarini uyarici
  etkisi de vardir.

50

• LTH (prolaktin)
• Süt salgilatici bezlerin gelisimini saglar,
  corpus luteumun fonksiyonlarinin devamini saglar,
  analik iç güdülerinin olusumunu saglar.
• Erkeklerde fizyolojik dozlarda normal
  testosteron üretiminin devamliligina katkida
  bulunur, sperm motilitesini ve fertiliteyi
  etkiler.
• Hipofizin prolaktin salgilayan bir tümörüne
  (prolaktinoma) bagli olarak hiperprolaktinemi ve
  sonuçta menstrüel düzensizlik ile meme
  bezlerinden süt gelmesi (galaktore) olur.

51

• Pars intermedia (orta lob) hormonlari
• MSH Bazi hayvan türlerinde (balik, kurbaga ve
  sürüngenler) orta lobta sentezlenip buradan
  salgilanir. Isiga bagli olarak sentezi de
  degisir. Isik artarsa MSH azalir ve pigmentler
  hücre etrafinda toplanarak derinin açik renk
  almasina neden olur. Isik azalirsa MSH artar ve
  pigmentler dagilir böylece deri koyu renk alir.
• Ara lop insan embriyosunda görüldügü halde,
  ergin insanda körelmistir.
• Insanlarda MSH Proopiyomelanokortin (POMC)
  ailesinin bir üyesidir ve ön hipofizden
  salgilanir. Fetal hayat ve gebelikte bulundugu
  ileri sürülür. Melanogenezisi stimüle ederek
  deride koyulasamaya yol açar.

52
Nörohipofiz hormonlari ADH(vazopresin) ve
oksitosin. Aslinda bu iki hormon hipotalamusta
sentezleniyor. Sentezlendikten sonra bu iki
hormon hipofiz arka lobuna tasiniyor ve buradan
etkisini gösteriyor. Etki gösterdigi yer dikkate
alinarak arka lob hormonlar olarak
degerlendiriliyor.
53

• ADH (vazopresin) Dokuz amino asitten kurulu bir
  hormondur. Mineralkortikoidlerle beraber
  organizmanin su ve elektrolit dengesini düzenler.
  Hormonun degisik nedenlerle noksanligi
  durumlarinda(noksanliga bagli olarak böbrek
  tübüllerinden geri emilim olmaz) düsük yogunluklu
  bol miktarda idrar atilimi olur ki buna diabetes
  insipidus (yalanci seker hastaligi) diyoruz.
  Adrenalinden daha zayif fakat daha uzun süreli
  vazokonstrüksiyon yaparak kan basincini artirir.

54

• Oksitosin Bu hormonda vazopresin gibi dokuz
  amino asitten kurulu bir hormondur. Uterusa
  kontraksiyon yaptirir, memelerden sütün
  bosaltilmasini uyarir ve kan basincini düsürür.
  Östrojenler uterusu oksitosine duyarli hale
  getirir, progesteron ise bu duyarliligi kaldirir.
  Gebelik boyunca progesteron en üst düzeylerde
  bulunur, gebeligin sonuna dogru progesteron
  miktari azalir ve uterus oksitosine duyarli hale
  gelir ve uterusa kontraksiyon yaptirarak dogumu
  gerçeklestirir.

55
Tiroid bezi hormonlari Bu endokrin bezde
bulunan tiroglobinde bulunan tirozin
kalintilarinin iyotlanmasi ile sentezlenir.
Besinlerle alinan iyot ince bagirsaklardan geri
emilir ve proteinlere baglanarak tiroid bezine
kadar tasinir.
56
(No Transcript)
57
Tiroid hormonlari T3 (triiyodotironin) ve T4
(tiroksin) hormonlari tirotropin etkisiyle
tiroglobinden salinirlar. Kanda tiroid
hormonlarinin artmasi neticesinde tirotropin
negatif feedback ile inhibe edilerek tiroid
hormonlarinin salinimi inhibe edilir. T4
proteinlere daha gevsek bagli oldugu için T3 den
daha fazla aktif bir hormondur. Steroid
hormonlarin etki tarzina benzer bir etki gösterir
ve temelde bazal metabolizmayi hizlandirici bir
etkiye sahiptir.
58
(No Transcript)
59
Tiroidin genel anlamda büyümesine GUATR adi
verilmektedir. Büyüyen bir tiroit disardan
görülebilir veya boynun bir veya iki tarafinda
sislik seklinde hissedilebilir. Bazen de hastalar
boyunlarinin sikildigini ifade ederler. Büyüme
düzgün ( difüz guatr ) ya da yumrulasmalar
seklinde ( nodüler guatr ) olabilir. Her iki
halde de ya guatr normal çalisiyor ( ötiroit
guatr ) ya fazla çalisiyor ( hipertiroidik guatr
veya toksik guatr ) ya da az çalisiyor olabilir (
hipotiroidik guatr ).
60
Hipertiroidinin belirtileri

• Sinirlilik, asiri heyecan ve duygusallik
• Kilo kaybi
• Sicaklikta artma
• Titreme
• Çarpinti
• Saç dökülmesi
• Cilt ve tirnaklarda degisiklik
• Barsak hareketlerinde artma
• Kuvvet azalmasi
• Egzoftalmi (Gözlerin öne dogru firlamasi)
• Mensturasyonda azalma

61

• Hipotiroidi belirtileri Kolay yorulma,
  yorgunluk, bitkinlik, enerji azligi (yaygin)  
   Hatirlamada zorluk, unutkanlik, yavas düsünme,
  konsantre olamama    Hareketlerde yavaslik  
   Sabahleyin uyanmada zorluk, daha çok uyku
  istegi, gün içinde uyuklama    Üsüme veya
  kendini soguk hissetme    Terlemenin
  azalmasi    Kuru, soguk, kalin ve kasinan bir
  deri    Sari veya portakal renginde bir
  deri Kuru, kaba ve kolay kirilan tirnaklar  
   Saç dökülmesi, saçlarda azalma, kaslarda 
  dökülme    Istah kaybi    Kilo alma ve kiloyu
  verememe    Horlama  baslamasi    Tiroid
  bezinin küçülmesi (tiroid bezi iltihaplarina veya
  Hashimotonun son evresine bagli olarak)
•  Kalp hizinin ve nabiz sayisinin azalmasi 
• Kan kolesterol  düzeyinde artma

•     Kas kramplari ve eklemlerde agri
  olusmasi    Kaslarda igne batmasi hissi veya
  karincalanma    Kabizlik olmaya baslamasi  
   Göz etrafinin ve  göz altinin sismesi     El,
  ayak ve eklemlerde sislik    Karpal tünel
  sendromu denilen el bileginde sinir sikismasi ve
  agri    Adet kanamalarinin daha fazla miktarda
  olmasi,  adetlerde kramp olmasi ve adet öncesi
  dönemin kötü geçmesi    Bazi kadinlarda adet
  sikliginin azalmasi veya adetlerin  kesilmesi  
   Depresyon gelismesi ve hiçbir seyle
  ilgilenmeme    Sesin kalinlasmasi ve ses
  kisikligi    Isitmede azalma olusmasi  
   Guatr olusmasi (Hashimoto hastalarinda olur)
       Libido (Cinsel istek) azligi ve empotans,
  Gebe kalamama (kisirlik)
• Reflekslerin  yavas olmasi, kekemelik

62
(No Transcript)
63
 
guatr
64

• Graves hastaligi bazen  gözlerde büyüme yapan
  tiroid bezinin asiri çalismasi hastaligidir. Buna
  halk arasinda Zehirli Guatr da denmektedir.
  Tiroid bezinin fazla tiroid hormonu salgilamasina
  hipertiroidi de denir. Tiroid bezi asiri
  çalismasi hastaligi olan kisilerin 60-90nini
  yani çogunlugunu Graves hastaligi olusturur. 

65

• Neonatal tiroid yetmezliginde kretinizm olusur.
  Fiziksel büyüme geri kalir beyin olgunlasamadigi
  için büyüme hormon yetmezliginde görülen gelisme
  geriliginden farkli olarak zeka geriligi görülür.
  Tiroid bezinin konjenital yoklugu, gebelik
  döneminde annenin yeterli iyotu diyetle almamis
  olmasi, hormon sentezindeki bozukluk gebelikte
  alinan ilaçlara bagli olarak gelisir.

66

• Hastaligin belirtileri birkaç haftalik bebekte
  bile görülebilir. Bu tarz bebekler az aglar ve
  gereginden fazla uyurlar. Uyanik olduklari zaman
  da çok hareketli bebek degillerdir. Meme emmede
  tembel davranirlar ve aciktiklari zaman
  aglamazlar. Bagirsaklari normal çalismaz ve
  çogunlukla kabizlik yasarlar. Soluk almalari
  hiriltili olup kalp atislari yavas ve vücut
  isilari normalden daha düsüktür. Alindaki saçli
  bölge kaslara dogru inmistir. Boy büyümesi
  yasitlarindan geride ve suratinda gerizekali
  ifadesi vardir. Dil genellikle büyüklügünden
  dolayi agzina sigmaz ve disaridadir. Hastaligin
  erken zaman da teshisi tedaviyi kolaylastirir.
  Tedavi ise eksik olan tiroksin hormonu disaridan
  verilerek yapilir.

67

• Kalsiyum ve fosfor metabolizmasini düzenleyen
  hormonlar
• Bu grupta parathormon, kalsitonin ve 1,25
  dihidroksikolekalsiferol (kalsitrol)
  bulunmaktadir.

68

• Parathormon Paratiroid bezinden salgilanir.
• Serum iyonize Ca düzeyini arttirir.
• Böbreklerden Ca geri emilimini artirir.
• Kemiklerden Caun mobilizasyonunu artirir.

69
(No Transcript)
70
Ca Metabolizmasinin Kontrolü
Kan
Ca konsantrasyonu
Paratiroid hormonu
Ca geri-emilim
D vitamin sentezi
Ca emilimi
Ca mobilizasyonu
71
Kalsitonin Tiroid bezinin parafoliküler C
hücrelerinden salgilanir. Paratiroidin tam tersi
bir islev görür, kemiklerden Ca ve P
mobilizasyonuna engel olur ve böbreklerden Ca
geri emilimini azaltarak Ca atilimini
kolaylastirir. Kalsitonin salinimi kan serumu Ca
düzeyi ile kontrol kontrol edilir, serum Ca
düzeyi artarsa Kalsitonin düzeyi de artar, Ca
düzeyi azalirsa bu da azalir.
72
Ca Metabolizmasinin Kontrolü
Kan
Ca konsantrasyonu
Kalsitonin
Ca atilimi
Ca mobilizasyonu
73

• Kalsitrol(1,25 dihidroksikolekalsiferol)
  Parathormon ile birlikte ayni yönde etki
  gösterir. Vitamin D3 den sentezlenir. Serum Ca
  düzeyini arttirir. Ca baglayici proteinin
  sentezini uyarir.

74
Pankreas hormonlari Metabolik düzenlemede
önemli bir organdir. Pankreasin langerhans
adaciklari a hücrelerinden glukagon, ß
hücrelerinden insülin ve ? hücrelerinden
somatostatin denilen hormonlar salgilanir. Bu
hormonlar karbonhidrat metabolizmasinda oldukça
önemli hormonlardir. Ayrica F hücrelerinden
gastrointestinal sekresyonu düzenleyen pankreatik
polipeptit denilen hormon da salgilanir.
75
Insülin Kisa, 21 amino asit (A) ve uzun, 30
amino asit (B) olmak üzere iki peptid zincirden
olusur. Bu zincirler birbirlerine disülfit bagi
ile (-S-S) baglanmistir. Beta- hücrelerinin
ribozomlarinda önce pre-proinsülin seklinde
sentezlenir pre-proinsülin ERnin membranini
geçip redikulum lümenine gelince sinyal peptidini
kaybeder, meydana gelen proinsülin golgi
aparatinda proteazlarin etkisi ile C
peptid segmentini kaybeder. C peptidini kaybeden
insülin, çinko iyonu ile veziküllerde depolanir.
76
Insülinin yapisi
77
Insülin Insülinin en etkin özelligi kan glikoz
düzeyini düsürmesidir yani hipoglisemik bir
etkisi vardir. Bunu yaparken 1. glikozu fosforla
baglar,hücre membranindan tasinmasini
kolaylastirir. 2. glikozun kullanimini
arttirir. 3. glikojenezisi uyarir,
glukoneogenezisi engeller. 4. lipolizisi engeller
ve kan yag asiti düzeyini düsürür. 5.Protein
sentezini uyarir ve yikimi baskilar.
78
Diabetes Mellitus, Karbonhidrat, yag ve
protein metabolizmalarinda bozuklukla karakterize
kronik sistemik bir hastaliktir. Batili
toplumlarda prevalansi 5dir. Tani Kriterleri
(1985 WHO, 1998 ADA) 1. Günün herhangi bir
saatinde plazma glukoz degeri 200 mg/dl 2.
Açlik plazma glukoz degeri 126 mg/dl 3. 75 g
glukoz ile yapilan OGTT sirasinda ilk 2 saat
içinde kan sekeri 200 mg/dl
79
Deneysel diabet nasil yapilir? Pankreasin beta
hücreleri çinko bakimindan oldukça zengin bir
bölgedir. Alloksan ve Streptozotosin gibi
kimyasal maddeler bu bölgedeki çinkoyu baglayarak
beta hücrelerinin tahrip olmasina neden oluyor
ve bu dejenerasyon sonucunda da deneysel diabet
olusturulur.
80
Glukagon Pankreasin alfa hücrelerinden
sentezlenir. 29 amino asitten kurulu tek zincirli
basit bir polipeptittir. Kan glikoz düzeyini
yükseltir. Bunu yaparken Glikoneogenezi
arttirir, Glikojenolizi hizlandirir,
Glikojenezisi baskilar.
81

• Somatostatin Pankreasin gama hücrelerinden
  sentezlenir. Pankreastan hem insülin hem de
  glukagon salgilanmasini baskilayarak kontrol
  eder. Gastrointesrinal sistemde glukoz emilimini
  yavaslatir. Ayrica midenin bosalmasini
  geciktirir. Böylece gastrin salgilanmasi
  baskilanmis olur.

82
(No Transcript)
83
ADRENAL BEZLER
84
Adrenal hormonlar Böbreküstü bezi medulla ve
korteks kisimlardan olusur ve her iki bölge
farkli hormonlari salgilar. Medulla epinefrin
(adrenalin), norepinefrin (noradrenalin) KorteksG
lukokortikoidler (kortizol) Mineralokortikoidler
(aldosteron) Androjenler
85
(No Transcript)
86

• Adrenal medulla hormonlari Tirozinden
  sentezlenirler.

87
(No Transcript)
88

• Epinefrin ve norepinefrine katekolaminler ismini
  de veriyoruz. Bunlar hedef bölgede kendine özgü
  reseptörlere baglanarak etkilerini gösterirler.
• Akut ve kronik streslere uyum için gereklidir
• Fight or flight (savas yahut kaç)
• Epinefrin alfa ve beta adrenarjik reseptörlere
  baglanarak etkisini gösterirken norepinefrin
  sadece alfa reseptörlere baglanarak etkisini
  gösterir.

89
Etki Mekanizmalari Üç ayri tip reseptör
bulunur 1. Dopaminerjik
Dopamin 2.Alfa -adrenerjik (a1 ve a 2)
Norepinefrin 3.Beta -adrenerjik (a 1 ve a 2)
Epinefrin

90

• Katekolaminler organizmanin anormal durumlara
  (stres, korku, heyecan, asiri egsersiz..) karsi
  en çabuk sekilde uyum saglamasini saglar, kisa
  sürede kanda pik seviyeye ulasir fakat etkisi de
  o kadar kisa olur. Glukoz ve yag asitlerinin kana
  geçisini hizlandirir. Bu haliyle insülinin
  anabolik etkilerine antagonisttir. Epinefrin alfa
  reseptörlere baglaninca kan damarlarinda
  vazodilatör bir etki yaparken, beta reseptörlere
  baglandiginda vazokonstrüksiyon etki yapar.
  Norepinefrin ise sadece vazokonstrüksiyon yaparak
  kan basincini yükseltir.

91
Epinefrinin düz kaslar üzerine etkileri a1
reseptörlerine baglanarak kasilma ß2
reseptörlerine baglanarak gevseme Epinefrin
etkisi ile brons kaslarinda gevseme olur. ? Kanin
oksijenlenmesi artar.
92

• Dopamin ve norepinefrin beyin ve otonom sinir
  sisteminde nörotransmitter olarak görev yaparlar.

93
Metabolizmalari
Epinefrin 1 Metanefrin 2
2 Dihidroksi mandelik asit
VMA Norepinefrin 1
Normetanefrin 2 Dopamin 2
Homovanilik asit 1-COMT Katekol-O-Metil
Transferaz 2-MAO Mono Amino Oksidaz VMA
Valinil Mandelik Asit
idrar
94
Feokromostoma Adrenal medullanin kromoffin
hücrelerinin tümörüdür. Asiri katekolamin
salinimi vardir. Buna bagli Hipertansiyon
gelisir. Tani Idrarda VMA artmistir.
95
Adrenal korteks 50 kadar steroit
sentezler. Sadece birkaç tanesinin biyolojik
etkinligi vardir. Bunlar 3 sinif hormonlar
seklinde siniflandirilir Glukokortikoitler Mine
ralokortikoitler Androjenler
96
(No Transcript)
97
(No Transcript)
98
Her iki grubun sentetik sekilleri tedavi
amaciyla kullanilir. Eksiklik ve fazlaliklari
yasami tehdit eden ciddi sonuçlara neden olur.
99

• Adrenal korteks hormonlari

• kortizol

aldosteron
100

• Adrenal korteks hormonlari steroid karakterli
  hormonlardir ve etkilerini direk hücre
  sitoplazmasina girerek gösterirler yani hücre
  duvarinda herhangi bir reseptöre baglanmazlar.
  Karbonhidrat, lipit ve protein metabolizmalarinda
  etkilidirler. Glukokortikoidler insülin
  antogonisti olarak ta görev yaparlar.Glukoneogenez
  isi uyarirlar. Kortizol fizyolojik dozlarda
  anabolik etki gösterir fakat asiri doz alinirsa
  katabolik etki gösterebilir.

101
Glukokortikoitlerin metabolik etkileri Karbonhidr
at metabolizmasina etkisiInsüline zit
etki Glukoneogenez ? Yag metabolizmasina
etkisi Yüz ve gövdede depolanma (lipojenez) ?
Ekstremitelerde lipoliz ? Protein
metabolizmasina etkisi Protein katabolizmasi
? Protein sentezi ? Diger etkileri Antienflamatu
var Immunsupresif etki Zayif mineralokortikoit
etki
102

• Mineralokortikoidler
• Aldosteron eksteraselüler sivinin en önemli
  bilesenleri olan sodyum ve potasyum üzerine en
  etkili hormondur. Aldosteron böbrek tübüllerinden
  sodyum geri emilimini ve potasyum atilimini
  artirir.

103

• Aldosteron Renin-anjiotensin sistemi ve
  potasyumla uyarilir.
• Renin-anjiotensin-aldosteron sistemi nedir.
• Anjiotensinojen renin etkisiyle anjiotensin I
  e dönüsüyor, bu da anjiotensin II ye dönüsüyor,
  olusan anjiotensin II aldosteron sentezini
  uyarici bir etki yaparak aldosteron
  salgilanmasini sagliyor.

104
(No Transcript)
105
(No Transcript)
106
Adrenal androjenler Androjenler erkeklerde
ikincil cinsiyet karakterlerinin gelismesinde rol
oynarlar ve salgilanmalari ACTH hormonu
kontrolündedir. Adrenal bezlerden salinan
androstenodion yag dokusunda östrojene çevrilir.
107
Addison Hastaligi (hipoadrenalizm) böbreküstü
bezlerinin kabuk korteks bölümünün,
otoimmün,verem ya da mantar enfeksiyonu nedeniyle
zarar görmesine bagli olarak da gelisebilir.
Güçsüzlük, kansizlik, kilo yitimi, mide-bagirsak
rahatsizliklari, kan basinci düsüklügü, deride
kararma, bazi hastalarda da asiri sinirlilik ve
asiri duyarlilikla gelisir. Eskiden ölümle
sonuçlanabilirken, günümüzde sentetik hormonlarla
kesin olarak tedavi edilmektedir.
108
Addison Hastaligi
84 vakada sebep otoimmundur. Tüberküloz ikinci
siradadir. AIDS, son yillarda artan
nedenlerindendir. Sürrenal Krizi - Sürrenal
yetmezligin akut komplikasyonudur. (dolasim
kollapsi, dehidratasyon, bulanti, kusma,
hipoglisemi)
109
Belirtileri Asiri yorgunluktur. Hasta bitkinlik
duyar ve ilerlemis olgularda yataktan kalkip
yürüyecek gücü kendinde bulamaz. Gittikçe
zayiflar. Tansiyonu sürekli düsük kalir. En
tipik belirtisi ise deri renginin koyulasmasidir
(melanodermi). Deri özellikle yüz, el ve kollarda
koyu, bronz bir renk alir. Elin üstündeki deri
koyulasarak pembemsi avuç içiyle belirgin bir
karsitlik olusturur. Meme baslari ve varsa yara
izleri siyaha çalan koyu kahverengiye döner.
Disetleri, yanaklar ve üreme organlarinda koyu
renkli lekeler belirir. Erkeklerde cinsel
güçsüzlük, kadinlarda adet düzensizlikleriyle
birlikte özellikle koltukalti ve dis üreme
organlari çevresinde kil dökülmesi hastaligin
öbür belirtileridir.
110
(No Transcript)
111
(No Transcript)
112
(No Transcript)
113
Üreme sistemi Birincil cinsiyet organlari
(gonadlar) erkeklerde testis, kadinlarda
over (yumurtalik) Gonadlarin görevi - Gamet
(esey/üreme hücresi) üretimi - Esey hormonlari
Cinsiyet hormonlari - Androjenler (erkekte), -
Östrojenler ve progesteron (kadinda)
114
Cinsiyet hormonlarinin görevleri Üreme
organlarinin gelisimi ve islev görmesi Cinsel
davranis Organ ve dokularin gelismesi
115
(No Transcript)
116

• Testislerde leydig hücrelerde sentezlenen en
  önemli androjenik hormon testesteron dur.
  Baslica biyolojik etkisi sekonder cinsiyet
  karakterlerinin gelismesi ve spermatogenezisin
  uyarilmasidir. Anabolik etkileri de oldukça
  önemlidir, RNA sentezini uyararak protein
  sentezini stimüle eder. Böbreklerde Na, K, Ca ve
  P emilimini saglayarak kanin hacmini artirirlar.
  Androjenlerin kimyasal yapilarinda degisiklik
  yapilarak sentetik steroidler elde ediliyor.

117

• Östrojenler 3 tane östrojen bulunmaktadir.
  Östradiol,östron, östriol. Özellikle overlerden
  ve plesantadan salgilanirlar. En etkin formu
  östradioldur. Hormonlar sentez edilir edilmez
  hemen kana karisirlar ve etkilerini gösterirler,
  depo edilmezler. Bu da testesteron gibi sekonder
  cinsiyet karakterlerinin gelismesinde etkilidir.
  Bunun disinda anabolik etkileri de vardir, RNA
  sentezini uyararak protein sentezini artirir.
  Anabolik etkileri arasinda trigliserid sentezini
  artirici etkileri vardir.

118

• Progesteron Baslica corpus luteum, plesanta,
  overler ve foliküllerde kolesterolden
  sentezlenir. Bunlar gestagenler olarak da
  isimlendirilirler, pek çok çesidi vardir, en
  etkili olani progesterondur. Progesteron uterusu
  gebelige hazirlar ve gebeligin devamini saglar.
  Gebelikte daha çok plesantadan sentezlenir.

119

• Doku hormonlari
• Serotonin Triptofandan sentezlenir,
  vazodilatasyon ve vazokonstriksiyon yapar,
  broslari açar, bagirsak peristaltigine etki
  yapar, sensorik duyular üzerine etkisi vardir,
  his aldatici ilaçlar seratonin üzerine etki eder,
  seratoninin düsük dozu serebral aktiviteyi
  artirirken asiri dozlari depresif etki
  yapmaktadir.

120

• Histamin Histamin insan ve hayvan hücrelerinin
  çogunda bulunan ve çesitli nedenlerle hücre
  disina çiktiginda, alerji denilen reaksiyonlara
  sebebiyet veren bir maddedir. Histamin böcek
  zehirinde, ari zehirinde ve isirgan otunda bolca
  bulunur. Barsak kanali, uterus ve solunum
  kaslarinda kontraksiyon yapar. Düz kaslarda
  sakinlestirici etkisi vardir, kan basincin da
  düsmeler sekillendirebiliyor.

121

• Prostaglandinler Vücutta agri meydana getiren
  maddelerdir. Arasidonik asitten sentezlenirler.
  Analjezik ilaçlar arasidonik asitten
  prostaglandin sentezini saglayan siklooksijenaz
  enzimini durdurarak agriyi gidermektedir.

122
Epifiz hormonu (melatonin)
Melatonin, epifizde triptofan amino asidinden,
serotonin üzerinden sentez edilir. Antioksidan
enzim sentezini uyarmaktadir.
123
Gastrointestinal hormonlar ve diger doku
hormonlari
Gastrointestinal sistemde bulunan farkli endokrin
hücrelerden sentez edilen çok sayida polipeptide
gastrointestinal hormonlar adi verilir. Bunlarin
bir bölümü hipotalamusta ve sinir sisteminde de
bulunurlar Gastrin Kolesistokinin-pankreozimin
(CCK-PZ) Sekretin Gastrik inhibitör
polipeptit Vazoaktif intestinal polipeptit
(VIP) Somatostatin Motilin Pankreatik
polipeptit Enkefalinler gastrointestinal
hormonlarin bazilaridir.
124
Gastrin
Gastrin, yogun olarak midenin antrumunda G
hücrelerinden salgilanir. Gastrinin en önemli
etkisi, gastrik asit salgilanmasini uyarmaktir.
Intrinsik faktör ve pepsinojen salgilanmasini da
uyarir.
125
Sekretin
Duodenumda bulunan S hücrelerinden, bu hücrelerin
HCl ile uyarilmasiyla (pH degeri 4,5 ve altina
düstügünde) saliverilir. Sekretinin etkilerinin
çogu duodenumdaki asidi azaltmaya yöneliktir.
Pankreastan, safra kesesinden ve Brunner
bezlerinden su ve bikarbonat saliverilmesini,
pankreatik büyümeyi uyarir. CCK saliverilisini
artirarak pankreastan enzim saliverilmesini
artirir. Mide ve duodenum motilitesini, mideden
gastrin ve asit saliverilmesini inhibe eder.
126
Kolesistokinin-pankreozimin (CCK-PZ)
Duodenumda ve proksimal jejunumda bulunan I
hücrelerinden salgilanir, beyinde de yüksek
konsantrasyonda bulunur. Oddi sfinkterinin
relaksasyonu ile birlikte pankreastan enzim
saliverilmesini, gastrointestinal mukozanin ve
pankreasin ekzokrin salgi yapan dokularinin
gelismesini, intestinal motiliteyi uyarir.
Pankreas ve safradan bikarbonat içerigi zengin
sivilarin saliverilmesini artirir.
127
Gastrik inhibitör polipeptit (GIP)
Duodenum ve jejunumda bulunan K hücrelerinden
salgilanir. GIP, pankreasi dogrudan etkilemekte
ve glukoz tarafindan uyarilan insülin
saliverilmesini güçlendirmektedir. GIP, mideden
asit, pepsinojen ve gastrin saliverilmesini
baskilar, mide ve bagirsak motilitesini inhibe
eder.
128
Vazoaktif intestinal polipeptit (VIP)
Sekretin, GIP ve glukagon ile yapisal benzerlik
gösterir. Sinir sistemi ve bagirsaklarda fazla
miktarda bulunur. GI kanalda H hücrelerinde
sentezlenir. Barsak duvari düz kas kasilmasini
uyarir. Ayrica pankreatik ekzokrin salgisini,
ince barsak salgilarini ve insülin salgisini
uyarirken, gastrin ve gastrik asit salgilanmasini
yavaslatir. alt yemek borusu sfinkterini, gastrik
fundusu, anal sfinkteri gevsetir, Barsak kan
akimini artirir.
129
Somatostadin
Mide ve pankreasin endokrin hücrelerinde,
hipotalamusta bulunur ve büyüme hormonunu inhibe
eden hormon olarak tanimlanir. Somatostadin,
büyüme hormonu, TSH, insülin, glukagon, gastrin,
CCK, sekretin, VIP, GIP ve diger gastrointestinal
hormonlarin saliverilmelerini ve bu hormonlarin
hedef hücrelerindeki etkilerini inhibe eder.
130
Motilin
Ince bagirsaklarda özellikle duodenumda ve
jejunumda bulunan enterokromaffin (EC) hücreleri
tarafindan sentezlenir. Fizyolojik düzeylerde CCK
gibi safra kesesi kasilmasini uyarir.
131
Pankreatik polipeptit (PP)
Pankreasa dagilmis olarak bulunan küçük granüllü
F hücreleri tarafindan salgilanir. Bifazik etki
gösterir. Baslangiçta pankreastan enzim, su ve
bikarbonat saliverilmesini artirir, daha sonra
CCK ve sekretinin uyarici etkilerine ters bir
etki olusturur. PP, bagirsak motilitesini ve mide
bosalmasini hizlandirir, safra kesesi
relaksasyonuna neden olur.
132
Enkefaliler (Metiyonin-enkefain, Lösin-enkefalin)
Santral sinir sistemi opiyat peptitlerinden a- ve
?-endorfinler ile yakin iliskilidirler. Bagirsak
motilitesini morfine benzer bir sekilde inhibe
ederler.
133
Timus hormonlari (Timozinler)
T-lenfositlerinin olgunlasma süreçlerinde etkili
olurlar. Büyüme-gelisme, kalsiyum ve fosfor
metabolizmasi üzerine etkileri de gösterilmistir.
134
Eritropoietin
Böbrekten salgilanir. Glikoprotein
yapisindadir. Kirmizi kan hücrelerinin olusmasini
ve olgunlasmasini hizlandirir.
135

• Human koriyonik gonadotropin (hCG,
  koryogonadotropin)
• Glikoprotein bir hormondur ve normal olarak
  plasentanin trofoblastik hücrelerinden
  salgilanir.
• Gebeligin 12-14. günü maksimum seviyededir.
  Gebelik testlerinde de bu hormonun idrardaki
  miktarina bakilir.
• corpus luteumun devamliligini, dolayisiyla
  progestereon salgisinin devamliligini yani
  gebeligin devamliligini saglar.
• Tümöral olusumlarda da kandaki düzeyi artabilir.

136

• Atrial naturetik polpeptid (ANP) Damar, böbrek
  ve böbreküstüne etkir.Kan hacmi ve basincinin
  regülasyonunda etkilidir.

137
(No Transcript)