KUDUZ

1
KUDUZ
1
2
Amaç

• Kuduz hastaligi hakkinda bilgi ve farkindaligi
  artirmak

3
Tanim

• Zoonotik, akut, ilerleyici viral bir
  ensefalomyelittir.

4

• KUDUZDAN ÖLEN KÜÇÜK ÇOCUGUN KORKU
• DOLU SON ANLARI YÜREKLERI YAKTI!

5
Etken

• Rabies virus
• Rhabdoviridae familyasindan bir Lyssavirus
• Nörotrop bir RNA virüsü
• Ucu yuvarlak ,diger ucu düz mermi seklindedir.

6
Etken

• Dis ortam kosullarina dayaniksizdir.
• Virüs zarfli yapisi nedeniyle lipit eriticilerin
  çoguna duyarlidir.
• Kuvvetli asit ve bazlar,formalin, deterjanlar,
  kuruluk ve günes isinlari, UV süratle tahrip
  eder.
• Virüs , oda isisinda 1-1,5 ay, 4 Cde
  saatler-günler, -70 Cde yillarca
  enfektivitesini korur.

7
Sokak (street) virusu

• Enfekte canlidan izole edilir.
• Inkubasyon dönemi uzun
• Daima negri cisimcigi pozitiftir
• Virus tükrük bezinde de izole edilir

8
Sabit (fixed) virus

• Sokak virusunun tavsan veya koyun beyninde pasaji
  sonucu elde edilir.
• Inkubasyon dönemi kisadir
• Negri cisimcigi az görülür.
• Virus SSS disinda saptanmaz.
• Semple asisi sabit virusla hazirlanir.

9
Flury susu

• Embriyonlu yumurtada pasaj sonucu elde edilir.
• Attenüe bir virustur
• Hayvanlarda kullanilan canli asi bu virüsle
  hazirlanir.

10

• Kuduz Kaynagi Olarak
• Köpekler 91
• Kedi 2
• Diger evcil hayvanlar 3
• Yarasa 2
• Diger vahsi hayvanlar 1den az sorumludur.
• Gelismis olan ülkelerde vahsi hayvanlar,
  gelismekte olan ülkelerde ise köpekler risk
  açisindan önde gelir.

11
Kuduz Hangi Hayvanlardan Bulasir?

• çakal, kurt, tilki, kokarca, sirtlan, ayi, yarasa
  gibi dogadaki tüm vahsi memeliler
• ve eger asilanmamislarsa köpek, kedi, inek, esek
  gibi evcil memeli hayvanlar arasinda varligini
  sürdürür.
• Bu hayvanlar tarafindan isirilan insanlara
  bulasarak hastalik olusturur.
• Sanildiginin aksine sincap, siçan, fare, hamster
  gibi kemirgen hayvanlar ve tavsanlar tasiyici
  degildir ve bu hayvanlar tarafindan isirilma bir
  risk olusturmaz.

12

• Kus, yilan, balik, kaplumbaga, kertenkele ve
  böceklerde asla kuduz virüsu bulunmaz.
• Yarasa hariç bütün hayvanlara kuduz bulasirsa
  sonuç olarak ölürler. Kan emici yarasalarda virüs
  tükürük bezlerine yerlesir ve onlari hasta etmez
  fakat diger hayvanlara ve insanlara
  bulastirabilir.

13
Kuduz Olan Hayvan Nasil Anlasilir?

• Hastaligin gidisatina göre üç farkli safhasi
  vardir prodromal baslangiç dönemi, saldirgan
  dönem ve felç dönemi.
• Hastalik belirtileri ortaya çiktiktan 3-7 gün
  sonra hayvan ölür.

14
Epidemiyoloji

• Kuduz tüm dünyada yaygin görülür.
• DSÖ 50.000 insan/yil tani almakta,
• Ülkemiz endemik bir bölgedir.
• Ülkemizde yilda 1 veya 2 kisi ölmektedir.
• Virüse karsi sicak kanli hayvanlar, memeliler ve
  insanlar duyarlidir.

15
Epidemiyoloji

• Kuduz yarasalarda subklinik seyretmektedir.
• Kuduz insanlara vahsi ve
• evcil hayvanlardan
• bulasmaktadir.
• Gelismis ülkelerde
• vahsi hayvan kaynakli,
• ülkemizde köpek kaynakli
• sik görülür.

16
Epidemiyoloji

• Vakalar ilkbahar ve erken yaz aylarinda en sik
  görülür.
• Kadinlarda, çocuk ve gençlerde daha sik

17
Bulasma Yollari

• Virüsün isirik ya da bütünlügü bozulmus deriye ve
  mukoz membrana temasiyla geçer.
• Nadiren aerosol veya transplant ile bulasir.
• Ev içi temas, bakim personeline, yüzeylerden
  bulasa dair veri yoktur.
• Köpek, gelismekte olan ülkelerde en önemli bulas
  kaynagi.

18
Risk Gruplari

• Endemik bölgede yasayanlar,
• Doga ile temasi sik olanlar,
• Hayvancilik ile ugrasanlar (çobanlar vb.),
• Veteriner hekimler ve çalisanlari,
• Hayvan toplama ve barinaklarda çalisanlar,
• Akut hastalarla temas edenler riskli gruplardir.

19
Risk GruplariVeteriner hekimler
20
Patogenez

• Virüs bulas yerinde replike olur.
• Sinirler beyne dogru ilerler
• Motor ve sensoryal sinirlerle retrograt
  transportla dorsal kök ganglionuna ve beyine
  ilerler
• MSSde replike olur (artik immünizasyonun etkisi
  olmaz)

21
Patogenez

• Beyin sapi,talamus, bazal ganglion, spinal kordu
  tercih eder.
• MSSden nöral yolla kalp,deri ve diger organlara
  özellikle tükürük bezi gibi organlara yayilir.

22
Patogenez

• Kisinin duyarliligi
• Infekte susa
• Kisinin immünitesine
• Inokulumun miktarina
• Reseptörlerin yogunluguna
• Bölgenin innervasyon derecesine
• MSSne uzakligina bagli olarak degisir.

23
KLINIK

• Inkübasyon dönemi
• Prodrom dönemi
• Akut nörolojik dönem
• Koma dönemi
• Ölüm veya iyilesme dönemi

24
Inkubasyon

• Ortalama 20 - 90 gün (4 gün-19 yil)
• Olgularin 95inde bir yildan kisadir
• Çocuklarda eriskinlere göre daha kisadir

25
Inkübasyon

• Yaranin ciddiyeti
• Inoküle olan virus miktari
• Isirilan bölgedeki sinir inervasyonu
• Isirilan sahsin immunite durumu
• Yaranin temizlik ve pansumani
• Yaranin SSSne uzakligi inkübasyon süresini
  etkiler

26
Prodrom

• 2-10 gün sürer
• ÜSYE veya gastrointestinal sistem infeksiyonu
  bulgulari ile baslar istahsizlik, bogaz agrisi,
  bas agrisi, kiriklik, ates...

27
Prodrom

• 50 olguda isirik yerinde kasinti, karincalanma,
  hiperestezi, parestezi
• Uykusuzluk, anksiyete, kabus görme, gerginlik
• Göz ve burun çevresindeki isiriklarda görsel ve
  koku duyusuna iliskin halüsinasyonlar

28
Akut nörolojik dönem

• Nörolojik belirtilerle karakterize, 2-7 gün
• Iki form
• Kizgin(furious) form
• Paralitik form

29
Kizgin form (Ensefalitik form)

• En sik görülen tip (80)
• Beyin tutulumu
• Eksitasyon ve ajitasyon nöbetleri
• Nöbetler arasi sakin
• Konfüzyon, hallüsinasyonlar

30
Kizgin form (Ensefalitik form)

• Hidrofobi
• En tipik belirtisi 50
• Farinks ve larinks kas spazmi
• Fotofobi
• Aerofobi
• Kaslarda tonik klonik kasilmalar, fokal veya
• jeneralize konvülsiyonlar, kas spazmi
  (opistotonus)
• Otonom sinir sistemi (ates, tasikardi)

31
(No Transcript)
32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
Paralitik form (Sessiz kuduz)

• Lezyon spinal kord ve beyin sapinda
• Insanlarda 10-20, hayvanlarda sik
• Paralizi (flask tip), isirilan ekstremiteden
  assendan baslar, simetrik quadriparazi
• Istem disi kas fasikülasyonlari
• Çogunda hidrofobi yok
• Hastaligin süresi daha uzun

36
Koma dönemi

• Semptomlardan itibaren 10 gün içinde
• Saatler veya aylar
• Yogun bakim ihyiyaci gerektiren respiratuar ve
  vasküler kollaps
• Ölüm genellikle solunum durmasi

37
Ölüm

• Genellikle 18 gün içinde ölüm
• Yasam süresi, gördügü tibbi bakima bagli
• Iyilesen vakalar

38
Laboratuvar bulgulari

• Rutin laboratuvar testleri
• Çok az tanisal deger
• Lökosit sayisi 8.000-13.000
• BOS, ensefalit lehine
• EEG, aktivite
• CT ve MR ilerlemis ensefalite ragmen normal

39
Tani

• Insan kuduzunun tanisi daha çok öykü ve klinik
  belirtilere göre konmaktadir
• Özellikle hidrofobi, aerofobi, fotofobi gibi
  belirtiler kuduz için özellik gösteren
  belirtilerdir.

40
Spesifik tani yöntemleri

• Histopatolojik inceleme (negri cisimcigi)
• Virus kültürü
• Serolojik testler
• RFFIT (rapid floresan fokus inh test)
• MNT (mouse inf. notr. test)
• Nötralizasyon inh.
• Virus antijenlerinin arastirilmasi
• Moleküler biyoloji yöntemleri
• RT-PCR

41
Temas Sonrasi Proflaksi

• Bölgesel yara tedavisi
• Kuduz immünglobulini
• Kuduz asisi uygulanmasi ile yapilir.

41
42
Süpheli Temas Sonrasi Proflaksi

• Lokal yara tedavisi
• Çok önemlidir.
• Yaraya bulasmis virüsün girisini engeller
• Yara en kisa zamanda su, sabunla yikanmalidir.
• Povidon-iyodin de kullanilabilir.
• Yaraya çok gerekli olmadikça sütur atilmamali.
• Tetanoz proflaksisi yapilmali
• Bakteriyel süperenfeksiyonlar önlenmeli

42
43
Süpheli Temas Sonrasi Proflaksi

• Pasif Bagisiklama (Immünglobulin)
• Agir, MSS'ne yakin yaralanmalarda
• Kuduz oldugu kesin olan hayvan isirmalarinda
• Yabani hayvan isirmalarinda
• Kisi daha önceden asilanmamis ise
• Amaç, asinin koruyuculugu baslayana dek kuduzdan
  korumaktir (14 gün civarinda)
• Iki tür immün serum var 1.HRIG (insan kaynakli)
  2.ERIG (at kaynakli)

43
44
Süpheli Temas Sonrasi Proflaksi

• Pasif bagisiklama (immünglobulin)
• HRIG (insan kaynakli) 20 UI/kg.
• ERIG (at kaynakli) - 40 UI/kg
• Anatomik olarak uygunsa hepsi yara içine ve
  çevresine uygulanmali
• Degilse, kalan, asi yapilmayan diger kola im
  yapilir
• Immünglobulin ve asi farkli enjektörlerle farkli
  bölgelere uygunmali.

44
45
Süpheli Temas Sonrasi Proflaksi

• Pasif bagisiklama (immünglobulin)
• DSÖ, IG bulunamaz ise 2.1.1 asi semasi öneriyor
• 0. gün 2 doz birden im
• 7. gün 1 doz
• 21. gün 1 doz
• IG hemen temin edilemez ise 7 gün içinde
  uygulanabilir.

45
46
Kuduz Asilamasi

• Üç tip kuduz asisi vardir
• 1.Beyin dokusu asilari
• a. Semple tip asi (ölü virüs asisi, 1996'da terk)
• b. Meme emen fare beyin dokusu asisi
• 2.Kanatli hayvan embriyonu asilari
• Ördek embriyonlu asi (DEV)
• (yeterli özgül antikor olusturmuyor)
• Civciv embriyonlu asi (Flury susu) (canli atenüe
  asi)
• (hayvan asilamasinda kullaniliyor)

46
47
Kuduz Asilamasi

• Üç tip kuduz asisi vardir
• 3. Doku kültürü asilari
• Human Diploid Cell Vaccine (HDCV) (Temel asi)
• (Diger asilarin etkinligi için referans olarak
  kullanilir.)
• Sigir böbregi hücresi, tavuk embriyosu hücresi
  vb. hücre kültürü asilari da vardir.
• Ülkemizde ve Dünya'da en yaygini HDCV.

47
48
Kuduz Asilamasi

• HDCV uygulamasi
• 0.-3.-7.-14.-28. günlerde birer doz (deltoid, im)
• 90. gün (altinci doz) su kisilere uygulanir
• Immünosupresif alanlar
• Bagisiklik yetmezligi olanlar
• Hamileler
• Obesler
• 50 yas üzerindekiler

48
49
Kuduz Asilamasi

• Daha önce tam doz kuduz asisi olanlara
• Yeniden isirilma durumunda
• sadece 0. - 3. günlerde iki doz asi yapilir.
• Yüksek risk gruplarina 6 ayda bir rapel
• Daha düsük risk gruplarina 2 yilda bir rapel
  uygulanir
• Çocuklar, hamileler yetiskinler gibi asilanir.
• Gebelik kuduz asisi için kontrendikasyon
  olusturmaz.

49
50
Kuduz Asisi Gerekmeyen Durumlar

• Kuduz asisi yapilmis hayvan isirmalari
• 10 günden önceki isirmalar - hayvan sag
• Fare gibi küçük kemirgen isirmalari
• Sogukkanli hayvan isirmalari
• Hayvan besleyenler, hayvan ürünü tüketenler
• Insan isirmalari (saglam)
• Kuduz hastasina bakim yapanlara
• Asilamada immünosupresif ilaçlara ara vermelidir.

50
51
Kuduz Asisi Yan Etkileri

• Hafif lokal reaksiyonlar (30-74)
• Eritem, kasinti
• Sistemik yan etkiler ( 5-40)
• Bas agrisi, bulanti, karin ve kas agrisi, bas
  dönmesi
• Hipersensitivite reaksiyonlari
• Genelde tekrarliyan dozlarda ortaya çikar.
• Baska tür bir hücre kültürü asisina geçilebilir.
• Antihistaminik ve adrenalin hazir olmalidir.

51
52
52
53
(No Transcript)
54

• Kuduz A grubu bildirimi zorunlu hastalik

55
Klinik tanimlama Akut ensefalomyelit Kuduz bir
hayvan tarafindan isirilma veya tirmalanma
Inkübasyon 20-90 gün Hiperaktif veya paralitik
form Semptomlarin baslamasindan sonra 7-10 gün
içinde yogun bakim destegi yapilmazsa, koma ve
solunum yetmezligine bagli ölüm
56
Tani için laboratuvar kriterleri Post-mortem
örneklerde (özellikle beyin dokusu) DFA (Direct
fluorescent antibody ) ile kuduz virüsü
antijenlerinin saptanmasi, Ensenin saç
folikülleri çevresinden alinan sinir dokusu
örneklerinde veya kornea sürüntülerinde DFA ile
kuduz virüsü antijenlerinin saptanmasi,
Hastaya ait beyin dokusu, tükrük veya BOS
örneklerinden (deney hayvanlarinda veya hücre
kültürlerinde) kuduz virüsu izolasyonu,
57

• Tani için laboratuvar kriterleri
• Asisiz bir kiside, serum veya BOSta RFFIT
  (Rapid fuorescent focus inhibition test) ile 1/5
  titrede (tam nötralizasyon) nötralizan
  antikorlarin saptanmasi
• Post-mortem veya ante-mortem hasta örneklerinde
  (beyin dokusu, cilt, kornea veya
• tükrük) PCR (Polimerase chain reaction) teknigi
  ile kuduz virüsü genomik sekanslarinin saptanmasi

58
Vaka Siniflamasi

• Olasi Vaka Kuduz riskli temas öyküsü ile
  birlikte klinik tanimlamaya uyan vaka.
• Kesin Vaka Laboratuvar testlerinden biri ile
  onaylanmis olasi vaka.

59
F 014
F 014
F 014
F 016
F 017 A
F 017 A
60
(No Transcript)
61
(No Transcript)
62
(No Transcript)
63

• Asi uygulayan bütün saglik kurumlari
• Kuduz Süpheli Temas Olgu Inceleme Formu (AYLIK)

64
KUDUZ SÜPHELI TEMAS OLGU INCELEME FORMU
KISININ (T.C. Kimlik No?) Adi Soyadi Cinsiyeti
Baba Adi Dogum Tarihi Dogum Yeri Sosyal
Güvencesi Adres Telefon No Kisiye
ulasilamadigi zaman ulasilacak bir yakininin
telefon no
65
Süpheli Temas Tarihi ....../......../..........
Süpheli Temas Tipi Isirilma ( ) Tirmalama ( )
Açik Yaraya Temas ( ) Diger ( ) Süpheli Temasa
neden olan hayvan Köpek ( ) Kedi ( ) Vahsi
Hayvan ( ) Diger ( ) Hayvanin Mevcut Durumu ( )
Kaçti, taninmiyor. ( ) Öldü veya öldürüldü. ( )
Sahipli, asili, gözlem altinda. ( ) Sahipli,
asisiz, gözlem altinda. ( ) Sahipsiz, asisiz,
gözlem altinda.
66
Kisi daha önce herhangi bir zamanda süpheli
temasa maruz kaldi mi? ( ) Evet ( ) Hayir Kisiye
daha önce kuduz profilaksisi uygulanmis mi? ( )
Hayir ( ) Evet , süpheli temas sonrasi .....doz
kuduz asisi / / tarihinde uygulandi. ( ) Evet ,
süpheli temas sonrasi .....doz kuduz asisi ve
serum uygulandi. ( ) Evet süpheli temas öncesi
profilaksi amaçli ..... doz kuduz asisi / /
tarihinde uygulandi. Kisinin devamli kullandigi
bir ilaç veya kronik hastaligi var mi? ( ) Evet (
) Hayir
67
Kisinin Kuduz Korunma ve Kontrol Yönergesi göz
önüne alinarak uygulanan tedavi semasi nedir? ( )
Tedaviye gerek yok, öneride bulunuldu. ( ) Sadece
yara bakimi ve tetanos profilaksisi ( ) Daha önce
tam doz asilanan kisi. Yara bakimi-Tetanos
profilaksisi- Iki doz kuduz asisi (0 ve 3 gün) (
) Yara bakimi - Tetanos profilaksisiKuduz
Asisi ( ) Diger -Uygulanan Tedavi Semasi ( ) Yara
Bakimi Yapildi. ( ) Tetanos profilaksisi
yapildi. Serum Uygulamasi Tarih / / Verilen
Miktar .............IU. Serum Adi
68
Asi Uygulamasi 1. doz asi (0. Gün) Tarih
...../...../..... Asi adi ve seri no 2. doz asi
(3. Gün) Tarih ...../...../..... Asi adi ve
seri no 3. doz asi (7. Gün) Tarih
...../...../..... Asi adi ve seri no 4. doz asi
(14. Gün) Tarih ...../...../..... Asi adi ve
seri no 5. doz asi (28. Gün) Tarih
...../...../..... Asi adi ve seri no Uygulama
sonlanmissa nedeni Yukarida Verdigim
Bilgilerin Dogru Oldugunu Kabul
Ediyorum. Hastanin veya Sorumlu Yakininin
Sorumlu Doktor Ad Soyad Ad
Soyad Tarih Tarih Imza Imza
69
Özet

• Kuduz ,ülkemizde önemini koruyan zoonozdur.
• Ülkemizde köpekler basta olmak üzere diger evcil
  ve vahsi hayvanlarla bulasmaktadir.
• Özellikle risk gruplarinda artan bilgi ve
  farkindalik vaka sayisinda ve mortalitede azalma
  saglayacaktir.

69