Title: Viruslarin Genel
1Viruslarin Genel Özellikleri
2Viruslar - Giris
- Virüs terimi, latince zehir anlamina gelir.
- Ilk kez kuduz etkenini tanimlamak üzere Pasteur
tarafindan kullanilmistir. - 1890da, ilk kez kesfedilen virüs tütün mozaik
virüsü (TMV) idi. - 1900lü yillarin basinda filtre edilebilmeleri
ile bakterilerden ayird edildi. - 1930da TMV, izole ve purifiye edildi.
Virüsleri gözlemek amaciyla elektron mikroskopu
kullanildi. - 1950li yillardan sonra(E.M ve H.K) viroloji
bilimi gelismeye devam etti.
3Viruslarin özellikleri
- Asellüler infeksiyöz ajanlardir
- Zorunlu intrasellüler parazitlerdir.Hücre disinda
inertdirler. - DNA veya RNAdan birine sahiptir, ikisini birden
kapsamaz - Replikasyon, hücre içinde viral nükleik asid
tarafindan yönlendirilir
4- Ikiye bölünmez veya mitoza ugramaz
- Enerji üretebilmesi için gerekli enzim ve genleri
yoktur - Protein üretimi konak hücresindeki ribozomlara,
enzimlere ve besinlere bagimlidir
5Viruslarin özellikleri
- Birçok hücreden daha küçüktür(20-300nm)
- E.M. ile negatif boyama yöntemi (sodyum
fosfotungstat, uranil asetat )
6AYIRAN VIRÜSLERI BAKTERILERDEN VE DIGER
MIKROORGANIZMALARDAN ÖZELLIKLER
- Büyüklük
- Genomik yapi
- Metabolik aktivite
- Çogalma
- Üreme ortami
- Filtrelerden geçme
- Hücre organelleri
- Antibiyotiklere duyarlilik
- Interferona duyarlilik
- Antijenik özellik
- Mikroskobik özellik
7Büyüklük
- Virüsler bakterilerden ve diger
mikroorganizmalardan daha küçüktürler. - Bakteriler ve diger mikroorganimalar mikrometre
(um) ile ölçülürken, virüsler nanometre (nm) ile
ölçülürler. - Virüslerin büyüklügü yaklasik 20 - 400 nm
arasinda degisirken, bakteriler ortalama 1000 nm,
yani 1 mikron büyüklügündedir.
8Genomik Yapi
- Virüslerde tek bir nükleik asit bulunmak-ta olup,
ya DNA ya da RNA'dan olusur. - Bakterilerde ve diger mikroorganizma-larda ise
hem DNA, hem de RNA birlikte bulunmaktadir.
9Metabolik Aktivite
- Virüsler metabolik aktivite bakimindan inert
partiküllerdir. - Yani tek baslarina metabolik aktivitelerini
sürdürecek enzimleri bulunmamaktadir. - Bu yüzden yasamlarini sürdürebilmeleri için
mutlaka canli bir hücreye ihtiyaçlari bulunur. - Hayatlarini devam ettirebilmeleri için canli
hücrelerin metabolik sistemlerinden
faydalanirlar.
10Çogalma
- Virüsler yalnizca canli hücreler içerisin-de
replikasyon denilen, nükleik asidin kopyasinin
çikarilmasi seklinde, yani eslesme yoluyla
çogalirlar. - Diger mikroorganizmalar ise ikiye bölü-nerek, ya
da mitoz ve mayoz yoluyla çogalirlar.
11Üreme Ortami
- Virüsler yalnizca canli hücrelerin bulundugu
hücre kültürlerinde ya da embriyonlu yumurtada
üreyebilirler. - Buna karsilik bakteri ve diger mikroorganizmalarin
büyük çogunlugu cansiz besleyici maddelerden
hazirlanan yapay besiyerlerinde kolaylikla
üreye-bilirler.
12Filtrelerden Geçme
- Virüsler bakteriyolojide kullanilan filtrelerden
küçük olmalari nedeniyle geçebilirler. - Bakteriler ve diger mikroorganizmalar ise, büyük
olmalari nedeniyle bu filtrelerden geçemezler.
13Hücre Organelleri
- Bakterilerde ve diger mikroorganizma-larda
ribozom, endoplazmik retikulum, mitokondri, golgi
aygiti gibi hücre organelleri bulunmasina
karsilik, virüslerde bu organellerden hiçbirisi
bulunmaz.
14Antibiyotiklere Duyarlilik
- Antibiyotikler bakteriler üzerine etkili olup,
üremelerini durdurmakta ya da ölümüne
yolaçmaktadir. - Virüsler ise antibiyotiklerin varligindan hiç
etkilenmezler. - Yani antibiyotik varliginda yasamlarini
sürdürürler.
15Interferona Duyarlilik
- Bakteriler genellikle interferonun olum-suz
etkisinden etkilenmemesine ragmen, virüsler
interferon varliginda üremele-rini sürdüremezler.
16Antijenik Özellik
- Virüsler daha iyi antijenik özellik göstermekte
olup, organizmada daha kuvvetli ve daha kalici
bir antikor yaniti olustururlar. - Bakteriler ise daha zayif antijenik özellik
göstermekte olup, daha kisa süreli antikor yaniti
meydana getirirler.
17Mikroskobik Özellik
- Virüsler çok küçük olmalari nedeniyle isik
mikroskobunda görülmeleri mümkün degildir. - Ancak en büyük virüsler hücreler içerisinde
noktaciklar seklinde farkedilebilirler. - Bu yüzden virüslerin incelenmesinde büyütme gücü
daha fazla olan elektron mikroskobu kullanilir. - Bakteriler ve diger mikroorganizmalar ise isik
mikroskobu ile görülebilirler.
18VIRAL YAPILARTERMINOLOJI
- Virion tüm virus partikülü
- Kapsid genomu çevreleyen kapsomerlerden olusan
protein kilif, kapsid genellikle simetriktir - Kapsid genom nükleokapsid
- Peplomer Zarfda bulunan özgül glikoproteinler
- Tegument Zarfli viruslarda zarf ile kapsid
arasinda kalan mesafe - Core kapsid içinde N.Alerin proteinlerle ya da
replikasyon enzimleri ile olusturdugu yapi
19Virüs Yapisi
- Kapsid Birçok protein alt biriminden
(kapsomerler) yapilan protein kilif. Kapsomer
proteinleri benzer veya farkli olabilir. - Genetik Materyal Ya RNA ya da DNA, ikisi
birlikte bulunmaz( küçük viruslarda 2-3 gen,
büyük viruslarda 200-300gen tasiyabilir) - Ayrica, bazi virüslerde
- Zarf (envelope) Protein, glikoprotein ve konak
lipidlerinden yapilidir. Konak hücre zarindan
türemistir.Çiplak (Naked) virüslerin zarfi
yoktur.
20Kapsid
- Viral genomu çevreleyen, protein yapisinda kilifa
kapsid adi verilir. - Kapsidi olusturan her bir yapisal üniteye, yani
yapitaslarina kapsomer adi verilir. - Bu kapsomerler farkli virüslerde farkli sekilde
dizilmis olup, bu dizilimler virüslerin simetrik
yapilarini olustururlar. - Bu simetrik yapi ise virüslere seklini
vermektedir.
21Virüsler kapsitlerinin olusturdugu simetrik
yapiya göre 3 önemligruba ayrilirlar
- 1 Ikozahedral Simetrili Virüsler
- 2 Helikal Simetrili Virüsler
- 3 Kompleks Simetrili Virüsler
22Kapsid Morfolojisi
- Helikal Tirbüson benzeri proteinler, nükleik
asid çevresinde bir spiral olusturur. Rijid veya
fleksibl olabilir. - Tütün mozaik virüsü
- Kübik(Polihedral) Çok yanli. En sik rastlanan
sekil, 20 üçgen yüz ve 12 köseden olusan
ikozahedrondur. - Poliovirus
- Herpesvirus
- Kompleks viruslar Sik rastlanmayan sekiller
- Bakteriyofajlarin kuyruk fiberleri, kilifi ve
kapside bagli bir plagi vardir. - Poxviruslarin nükleik asidinin etrafinda birkaç
kilif bulunur. - Ebola virus
23Ikozahedral Simetrili Virüsler
- Kübik simetrili virüsler olarak da
adlandirilirlar. - Bu tür simetri yapisi 20 eskenar üçgen seklinde
dizilen kapsomerlerin birlesmesiyle olusan, 12
kösesi bulunan bir simetri yapisidir.
24Helikal Simetrili Virüsler
- Helezon yapili virüsler olarak da
adlandirilirlar. - Bu tür simetride kapsomerler nukleusun etrafinda
bir eksen boyunca üst üste kivrilarak boru
seklinde dizilmislerdir. - Yani bir nevi yay ya da helezon
olusturmuslardir. - Helikal simetri içeren virüslerin kapsomerleri
tek bir polipeptidden olusmustur. - !!!! Helikal simetrili kapsidler yalnizca RNA
virüslerinde bulunmaktadir. - Insanda hastalik olusturan bütün helikal
simetrili virüsler zarflidir.
25Sematik Görünüm
Mikroskobik Görünüm
26Kompleks (karmasik) Yapili Virüsler
- Bazi virüsler belirgin bir simetri yapisi
göstermezler. - Bunlarin daha karmasik ve daha farkli bir kapsid
yapilari vardir. - En büyük virüs olan Poxvirüsler ve Filoviruslar
bu gruptadir. - Poksviruslarin dis kilifi lipid ve proteinden
yapilmis ünitelerden olusmustur. - Bu yüzden diger viral zarflardan farkli
görülürler. - Iç kisimlarinda ise çok iyi yapilanmis bir genom
ile birlikte kompleks proteinler ve enzimler yer
alir. - Filoviruslar ise helikal yapi benzeri bir
nükleokapsid içeren çok uzun, kivrik ve ipliksi
formda, zarfli partiküller seklinde görülürler.
27Sematik Görünüm
Mikroskobik Görünüm
28VIRAL KAPSIDIN GÖREVLERI
- Virüs partikülüne morfolojik karakterini verir.
- Viral nükleik asidi çepeçevre sararak dis
etkilerden ve nükleazlardan korur. - Viral nükleik asidin paketlenmesi için uygun bir
klif olusturur. - Virüse antijenik özelligini verir.
- Virüsün konak hücreye olan özgüllügünü verir
29Nükleokapsid
- Viral nükleik asit ve kapsidten olusan viral
yapiya nukleokapsid adi verilir. - Basit bir virüs yalnizca nukleokapsid
seklindedir. - Bu tür virüslere ayni zamanda çiplak virüsler adi
da verilmektedir. - Çiplak virüslerde zarf bulunmaz.
- Bu virüsler içinde bulunduklari hücrenin
parçalanarak otoliz olmasi sonucu hücreden
ayrilirlar.
30Viral nükleik asit tipi
- Genetik materyal tek veya çift iplikli olabilir
- Tek iplikli (single stranded) DNA (ssDNA)
- Parvoviruslar
- Çift iplikli (double stranded) DNA (dsDNA)
- Herpesviruslar
- Adenoviruslar
- Poxviruslar
31- Hepadnaviruslar (kismen çift ipçiklidir)
- Pozitif polariteli, tek iplikli RNA (ssRNA)
- Picornaviruslar ()
- Retroviruslar ()
- Negatif polariteli, tek iplikli RNA (ssRNA)
- Rhabdoviruslar (-)
- Çift iplikli RNA (dsRNA)
- Reoviruslar
32 Zarf
- Bazi virüslerde nukleokapsidin çevresini lipit
yapisinda bir zarf çevreler. - Bu tür virüslere zarfli virüsler adi verilir. Bu
virüsler içinde üredikleri hücreden tomurcuklanma
ile ayrilirlar. - Zarflarini tomurcuklanma sirasinda hücre
membranindan ya da nukleus membranindan alirlar.
33- Zarfli virüsler lipit içermeleri nedeniyle eter
ve kloroform gibi lipit eriticilere
duyarlidirlar. - Viral zarf konak hücre membranindan köken aldigi
için, viral zarfta da hücre membraninda oldugu
gibi bir lipit tabaka ve virüse özgül
fonksiyonlari olan proteinler bulunur.
34Viral zarf üzerinde bulunan proteinler baslica
iki grup altinda incelenirler.
- A Glikoproteinler
- B Matriks proteinleri
35Glikoproteinler
- Zarf üzerinde bulunan dikensi çikintilar olup,
peplomer olarak da adlandirilirlar. - Transmembran proteinleridir.
- Bunlarin çok çesitli görevleri vardir.
- Virüsün konak hücreye adsorbsiyonunu ve
penetrasyonunu saglar. - Yani virüsün konak hücreye tutunmasinda ve
hücreyi delerek içeri girmesinde önemli rol
oynarlar. - Kuduz virüsünde beyin hücrelerinde asetil kolin
reseptörlerine baglanarak nörotoksik etki
gösterir.
36- Bazi virüslerde eritrositlere baglanarak virüse
hemaglutinasyon yapma yetenegini kazandirir. - Bu tür glikoproteinler hemaglutinin olarak
adlandirilir. - Bazi virüslere füzyon yapma ve hemoliz yapma
yetenegi kazandirir. - Influenza virüsünde ise nöroaminidaz etkisi
gösteren glikoproeinler mevcuttur. - Virüs bu sayede üst solunum yolunda bulunan musin
tabakasini eriterek hücrelerin yüzeyini açiga
çikarir. - Böylece yüzeyi açiga çikmis hücrelere virüs daha
kolay adsorbe olur.
37Matriks Proteinleri
- M proteinleri olarak da adlandirilan matriks
proteinleri, glikoprotein çikinti-larin taban
kisminda, virüsü çevreleyen proteinlerdir. - Bu proteinler bir çok hidrofobik baglarla zarfin
lipit tabakasina baglanirlar. - Matriks proteinleri virüslerin hücre membranindan
tomurcuklanmasinda önemli rol oynarlar.
38(No Transcript)
39Virion Içi Enzimler
- Virüsler viral replikasyonda rol oynayan bazi
enzimler içerirler. - Bunlar viral genler tarafindan kodlanirlar.
- Bu enzimler sunlardir
- RNA polimeraz enzimi
- DNA polimeraz enzimi
- Revers transkriptaz enzimi
40- RNA Polimeraz Enzimi
- Viral RNA'yi mRNA sekline transkribe ederler.
- Bu enzim yalnizca negatif polariteli virüslerde
bulunur. - Bu enzim insan ya da hayvan hücresinde bulunmaz.
- DNA Polimeraz Enzimi
- DNA'dan DNA sentez eden bir enzimdir.
- DNA virüslerinde bulunur.
- Revers Transkriptaz Enzimi
- RNA'dan DNA sentezini yöneten bir enzimdir.
- Bu enzim sayesinde hücre içerisne giren virüs
RNA'dan çift iplikçikli DNA olusturarak, yeni
olusan bu DNA'nin hücre kromozomu ile entegre
hale gelmesini saglar. - Retrovirüslerde bulunan bir enzimdir.
41Virüs-Konak Hücre Iliskileri
-
- Virüs-konak hücre iliskileri baslica
- 2 grupta incelenir.
- 1 - Üretken Iliski (Produktif Iliski)
- 2 - Üretken Olmayan Iliski (Non produktif
Iliski)
42 Üretken Iliski
- Üretken iliskide virüs konak hücreye girerek
kendine benzer yeni virüsler (progeni) sentez
eder ve hücrede bazi patolojik degisikliklere
(sitopatik etki) neden olurlar. - Bu iliskiye permissive iliski adi da verilir.
- Konak hücreye ise permissive hücre adi verilir.
43Üretken Olmayan Iliski
- Üretken olmayan iliskide progeni yapimi
gerçek-lesmez. - Bazi hücrelerde virüsün hücreye tutunmasi ve
adsorbsiyonu için gerekli reseptörler yoksa virüs
için o hücre üretken degildir. - Bu özellige non permissive özellik adi da
verilir. - Bu tür hücreye ise non permissive hücre denir
44 Abortif Iliski
- Bazi virüsler hücre içine girmelerine, hatta
viral nükleik asit ve protein sentezlemesine
ragmen tüm virüs partikülü (progeni) olusamaz. - Sentez edilen mRNA'lar sitoplazmaya tasinarak
viral protein sentezini gerçeklestirir. - Ancak viral proteinler tekrar çekirdege tasinip
tüm virüs partikülü olusmadigi için replikasyon
tamamlanamaz. - Bu yüzden infeksiyoz progeni yapimi
gerçeklesemez. - Bu tür üretken olmayan iliskiye ise abortif
enfeksiyon adi verilir.
45VIRAL REPLIKASYON
- Virüslerin hücre içinde olusturdugu çogalma
mekanizmasina replikasyon adi verilir. - Replikasyon mekanizmasi DNA ve RNA virüslerinde
farklidir. - Ayni gruptaki degisik virüs cinsleri ve türleri
arasinda da önemli farkliliklar bulunmaktadir. - Burada ayrintiya girilmeksizin DNA ve RNA
virüslerindeki replikasyon olayi genel olarak
verilmektedir.
46Viral Replikasyon Asamalari
- 1 Adsorbsiyon
- 2 Penetrasyon
- 3 Kapsidin soyulmasi
- 4 Biyosentez
- 5 Olgun virüs partiküllerinin olusumu
- 6 Viral partiküllerin hücreden çikisi
47 Adsorbsiyon
- Viral enfeksiyonlarda ilk basamak, virüsün hücre
yüzeyindeki virüse uygun reseptörlerle etkilesime
girmesidir. - Yani hücre yüzeyine tutunmasi ya da yapismasi
olayidir. - Hücre yüzeyindeki reseptör molekülleri farkli
özelliktedirler. - Bu yüzden her virüsün iliskiye girecegi
reseptörler farkli moleküllerden olusmaktadir. ol
48- Hücre yüzeyinde virüse özgül reseptörlerin
varligi ya da yoklugu, virüsün hücre tropizmini,
yani hücrelere olan ilgisini etkilemektedir. - Bir hücre yüzeyinde o virüse uygun reseptör
bulunmazsa, virüs bu hücreyi enfekte edemez. - Bu yüzden her virüs, her hücrede enfeksiyon
yapamamaktadir. - Örnek Poliovirus'lar merkezi sinir sistemine
yerleserek çocuk felci olarak adlandirilan
hastaligi olustururken, Rotavirus'lar sindirim
sistemine yerleserek gastrointestinal hastaliklar
49Adsorbsiyon Mekanizmasinin Sematik Görünümü
50Penetrasyon
- Hücre yüzeyine tutunan virüs partiküllerinin
hücreyi delerek, hücre içine girdigi dönemdir. - Penetrasyon asamasi farkli virüslerde farkli
sekillerde olusmaktadir.
51Zarfsiz Virüslerde Penetrasyon
- Zarfsiz virüsler hücre içerisine viropeksis adi
verilen fagositoza benzer bir mekanizmayla
girerler. - Hücre yüzeyine tutunan virüs, hücre membraninin
vakuol olusturmasiyla hücre içerisine dogru
yutulurlar.
52(No Transcript)
53Zarfli Virüslerde Penetrasyon
- Zarfli virüsler hücre içerisine füzyon adi
verilen mekanizma ile girerler. - Hücre yüzeyine adsorbe olan virüsün zarfi ile
hücre membrani arasinda bir kaynasma olusur. - Bu kaynasma yerinde meydana gelen açikliktan,
virüsün nukleokapsit kismi zarf disarida kalacak
sekilde direkt olarak sitoplazmaya girer.
54(No Transcript)
55Bazi Virüslerde Penetrasyon
- Bazi virüsler hücre duvarina adsorbe olduktan
sonra, konak hücre enzimleri tarafindan
kapsitleri yüzeyde parçalanir. - Bu durumda serbest hale geçen viral nukleik asit,
direkt olarak sitoplazmaya geçer. - Bazi virüsler ise dogrudan penetrasyon adi
verilen bir mekanizmayla, direkt olarak hücre
membranini delerek hücre içerisine girerler.
56Kapsidin Soyulmasi
- Viral nükleik asit biyosentez yerine tasinmadan
önce viral genomun kapsid proteinlerinden
arinmasi gerekir. - Hücre içerisine giren virüsün kapsid kismi hücre
sitoplazmasi içindeki proteolitik enzimler
tarafindan parçalanir. - Virüs nukleik asidi sitoplazmada tamamen serbest
hale geçer. - Bu döneme eklips dönemi adi da verilir.
- Bu dönemde virüsün enfeksiyon yapma özelligi
ortadan kalkar.
57(No Transcript)
58Biyosentez
- Viral nukleik asit kapsit kismindan ayrilip
serbest hale geçtikten sonra biyosentez dönemi
baslar. - Bu dönem virüs gruplarina, cinslerine ve
türlerine göre önemli ayriliklar gösterir. - Viral ürünlerin sentezi ve viral nükleik asit
replikasyonunun stratejisi , virüsün nükleik asit
cinsine, nükleik asit yapisina ve virion içi
enzim içerigine baglidir.
59(No Transcript)
60Biyosentez
- Genellikle RNA virüsleri hücre sitoplazmasinda,
DNA virüsleri ise hücre çekirdeginde replike
olmak üzere organize olmustur. - Ancak RNA virüslerinden Orthomyxovirüsler, bazi
Paramyxoviruslar ve Retroviruslarin
replikasyonlarinin bir bölümü hücre çekirdeginde
gerçeklesir.
61- DNA virüslerinde poxvirus grubu disindaki bütün
virüsler hücre çekirdeginde replike olurlar. - Poxviruslar ise virion içi enzim içermeleri ve
sentez ettikleri replikatif enzimler nedeniyle
sitoplazmada replike olurlar. - DNA virüslerinin hücre çekirdeginde replike
olmalarinin nedeni viral DNA'nin kalip olarak
kullanilip, erken mRNA sentezi için hücresel
DNA'ya bagimli RNA polimerazi kullanmalaridir.
62Biyosentez Asamalari
- Biyosentez asamasinda degisik yapitaslari
sentezlenmektedir. Bu yapitaslari sunlardir - Erken mRNA sentezi
- Erken protein sentezi
- Geç mRNA sentezi
- Geç protein sentezi
- Viral nükleik asit sentezi
63Erken mRNA Sentezi
- Viral replikasyon sirasinda nükleik asit sentezi
baslamadan önce sentez edilen bütün mRNA'lar
erken mRNA olarak adlandirilirlar. - Erken Protein Sentezi
- Viral replikasyon sirasinda nükleik asit sentezi
baslamadan önce sentez edilen proteinler erken
protein olarak adlandirilir. - Erken proteinler genellikle virüsün yapisina
girmeyen, viral nükleik asit sentezinde rol
oynayan proteinlerdir.
64Geç mRNA Sentezi
- Viral nükleik asit sentezi basladiktan sonra
sentez edilen bütün mRNA 'lar geç mRNA olarak
adlandirilir. - Geç Protein Sentezi
- Viral nükleik asit sentezi basladiktan sonra
sentez edilen bütün proteinler geç protein olarak
adlandirilir. - Geç proteinler virionun yapisina giren
proteinlerdir.
65Viral Nükleik Asit Sentezi
- DNA ve RNA virüslerinin nükleik asit
transkripsiyonu ve replikasyonu, virüslerin genom
yapisi, gen transkripsiyon sekli ve virion enzimi
içerigine göre farkliliklar gösterir. - Viral nükleik asit sentezi iki grup altinda
incelenir. - 1 DNA virüslerinde biyosentez
- 2 RNA virüslerinde biyosentez
66DNA Virüslerinde Biyosentez
- DNA virüslerinde biyosentez iki grup altinda
incelenir - 1 Hücre nukleusunda çogalma
- 2 Sitoplazmada çogalma
-
67Hücre Nukleusunda Çogalma
- Sitoplazmada serbest hale geçen viral nukleik
asit çekirdek içerisine yerlesir. - Nukleusa yerlesen virüs konak hücrenin RNA
polimeraz enzimini kullanarak viral DNA kalibinin
mRNA kopyalarini olusturur. - Olusan bu mRNA'lar sitoplazmaya geçerek viral
proteinlerin yapimini baslatir.
68- Bu proteinler tekrar nukleusa girerek yeni
mRNA'larin yapimini uyarirlar. - Bunu takiben viral DNA polimeraz enzimleri
nukleusa girerek viral DNA replikasyonunu
baslatirlar. - Olusan bu yeni DNA'lar nükleotidler halinde
paketlenerek olusan bos kapsidlerin içerisine
yerlesirler. - Bu sayede viral partiküller meydana gelmis olur.
69Hücre Sitoplazmasinda Çogalma
- Poxviruslar hücreye girdikten sonra önce
vakuol içerisine alinirlar. Bu vakuol içerisinde
zarflari erir. - Kapsidlerinden de ayrilan virüsler sitoplazmada
serbest hale geçerler. - Bu virüsler diger DNA virüslerinin aksine RNA
polimeraz enzimleri vardir.
70- Bu enzim araciligi ile çogalmanin erken döneminde
viral DNA'lar kopyalanir. - Ayrica olusan mRNA araciligi ile DNA
kopyalanmasinda rol oynayan enzimler ve viral
proteinlerin sentezi gerçeklesir. - Geç dönemde olusan yeni genomlar viral
proteinlerle birleserek yeni viryonlari
olusturur.
71RNA Virüslerinde Biyosentez
- RNA virüslerinde ise nukleik asit replikasyonu
tamamen sitoplazma içinde meydana gelir. - Virüs nukleik asidi sitoplazma içinde bir
taraftan kendi kopyasini çikarirken, diger
taraftan virüsün yapi taslarini olusturmak üzere
hücrenin tüm faaliyetlerini durdurup, nukleik
asit ve virüs komponentleri sentezini baslatir.
72RNA virüslerinde biyosentez asamasi 3 grup
altinda incelenir
- Pozitif polariteli virüslerde biyosentez
- Negatif polariteli virüslerde biyosentez
- Retrovirüslerde biyosentez
73Pozitif Polariteli RNA Virüslerinde Biyosentez
- Sitoplazmada serbest hale gelen viral RNA ilk
basamakta mRNA görevi yaparak sitoplazmadaki
ribozomlara baglanir. - Ribozomlar tarafindan okunan bu RNA büyük bir
polipeptid haline dönüsür. - Bunun ardindan daha küçük protein parçaciklarina
ayrisir. - Bu proteinlerden birisi RNA'ya bagimli RNA
polimeraz olup viral RNA'nin replikasyonunda rol
oynar. - Olusan bu viral RNA'lar yeterli düzeye ulasinca
bos kapsidlerin içerisine girerek tam viriyonlari
olustururlar.
74Negatif Polariteli RNA Virüslerinde Biyosentez
- Negatif polariteli virüslerin RNA'lari tek
baslarina enfektif degildirler. - Bunlar konak hücre içinde mRNA görevini
yapamazlar. - Tasidiklari RNA polimeraz enzimleri araciligi ile
negatif polariteli RNA'nin pozitif kopyasini
olusturur. - Olusan bu pozitif RNA'lar mRNA görevi yaparak
viral replikasyonu baslatir.
75Retrovirüslerde Biyosentez
- Bu virüslerde diger RNA virüslerinde bulunmayan
RNA'ya bagimli DNA polimeraz enzimi içerirler. - Bu enzime ayni zamanda revers transkriptaz enzimi
adi verilir. - Bu enzim sayesinde hücre içerisinde serbest hale
geçen virüsün RNA'sinin DNA kopyasi çikarilir. - Olusan bu DNA konak hücre nükleusuna tasinarak
konagin DNA'si içerisine entegre olur. - Daha sonra bu DNA'nin transkripsiyonu ile hem
viral proteinleri kodlayacak olan mRNA'lar, hem
de yeni viryonlari olusturacak olan genomik
RNA'lar sentezlenir.
76Olgun Virüs Partiküllerinin Olusmasi
- Hücre içerisinde ayri ayri olusan viral yapilarin
birleserek, tam virüs partiküllerinin meydana
geldigi dönemdir. - DNA virüslerinde sitoplazmada sentez edilen viral
kapsomerler nukleus içerisine tasinarak, çekirdek
içerisinde nukleokapsitler olusur.
77(No Transcript)
78- RNA virüslerinde ise viral nukleokapsitlerin
olusumu tamamen sitoplazma içerisinde
gerçeklesir. - Olgunlasma sirasinda önce kapsomerler birleserek
içi bos kapsitler meydana gelir. - Daha sonra replike olan viral nukleik asitler bu
bos kapsitler içerisine girerek tam bir
nukleokapsit olusumunu saglarlar.
79Olgunlasan Viral Partiküllerin Hücreden Çikisi
- Hücre içerisinde olgunlasan, yani nukleokapsit
haline gelen virüs partikülleri, hücre içerisinde
belirli bir sayiya ulastiginda hücreden çikmaya
baslarlar. - Virüslerin içinde bulunduklari hücreden disariya
çikmalari iki grup alytinda incelenir. - Zarfli virüslerin hücreden çikisi
- Zarfsiz virüslerin hücreden çikisi
80Zarfsiz Virüslerin Hücreden Çikisi
- Hücre içerisinde bol miktarda üremeye bagli
olarak, virüsler hücre çeperine baski yapip
çeperi eriterek veya parçalayarak hücre disina
çikarlar.
81Zarfli Virüslerin Hücreden Çikisi
- Zarfli virüsler ise tomurcuklanma ile, içinde
bulunduklari hücreden ayrilirlar. - Sitoplazmada olgunlasan virüs partikülleri hücre
membranindan zarflanip disariya dogru
tomurcuklanarak hücre disina atilirlar. - Hücre membrani virüsün disari çikacagi bölgede
yapisal degisiklige ugrarlar. - Bu bölgede viral nukleokapsit membran yüzeyini
gittikçe artan bir sekilde kabariklastirir.
82- Daha sonra stoplazmik membran virüs yüzeyine
adeta sarilir. - Bu sekilde virüs zarfli hale geldikten sonra
tomurcuklanan kisim hücreden koparak ayrilir. - Nukleusta olgunlasan zarfli virüs partikülleri
ise nukleus membranindan tomurcuklanmak suretiyle
zarfli virüs haline dönüsürler. - Zarfli hale gelen virüsler sitoplazmada birikmeye
baslarlar. - Sitoplazmada biriken zarfli virüsler ise enfekte
hücre membranina baski yaparak, membranin
parçalanmasi ve hücrenin otoliz olmasi ile
hücreden atilirlar.
83Zarfli Virüslerin Hücreden Çikisi
84Viral Replikasyonun Genel Semasi
85Viral Üreme Asamalari
- Viral üreme asamalarinin saptanmasinda hücre
kültürlerinden yararlanilir. - Hücre kültürlerine sayili miktarda virüs ekimi
yapilarak virüs üremesinin durumu asama asama
gözlenebilir. - Hücre sayisi bilinen hücre kültürü üzerine, yine
sayisi bilinen virüs ekilir. -
86- Genellikle hücre sayisinin 10 kati kadar virüs
ekilir. - Enfeksiyonun belirli dönemlerinde hem hücre içi,
hem de hücre disi enfeksiyoz virüs ölçümü
yapilir. - Virüs ekiminden bir süre sonra adsorbe olmayan
virüsler , hücrelerin yikanmasi suretiyle
ortamdan uzaklastirilir.
87Viral Üreme Asamalari
- Infeksiyondan kisa süre sonra hücreleri infekte
eden virüs adedinden daha az virüs saptanir. - Çünkü adsorbe ve penetre olan virüsün kapsidi ve
zarfi soyularak enfeksiyoz olmayan bir nitelik
kazanmistir. - Bu yüzden baslangiçta bir süre hücre kültüründe
sabit miktarda çok az virüs saptanir. - Bu suskun döneme eklips dönemi adi verilir.
88- Eklips dönemi hücre içinde ilk virüs saptanmasi
ile son bulur. - Enfeksiyonun baslangicindan, ilk hücre disi
virüsün saptanmasina kadar geçen döneme latent
dönem adi verilir. - Latent dönem sonunda viral sentez tamamlanmis ve
ortama virüs salinimi baslamis olur.
89Viral Üreme Asamalari
- Eklips ve latent dönemleri her virüs için
farklidir. - Genellikle küçük RNA virüsleri için bu dönemler
3-5 saat gibi kisa sürelidir. - DNA virüslerinin replikasyonunun daha karmasik
olmasi nedeniyle eklips ve latent dönemi daha
uzun olup yaklasik 7-12 saattir. - Bazi onkojenik virüsler ise üredikkleri
hücrelerde daha uzun eklips ve latent dönem
gösterirler.
90Virüslerin Hücre Kültürlerinde Olusturdugu
Patolojik Degisiklikler
- 1 Sitopatik etki olusumu
- 2 Inklüzyon cisimcigi olusumu
91Sitopatik Etki Olusumu
- Virüslerin hücre kültürlerinde üremeleri
sonucunda hücrelerde olusturduklari patolojik
degisikliklere sitopatik etki adi verilir. - Kisaca CPE olarak gösterilir.
- Hücrelerde meydana gelen CPE çesitli faktörlere
bagli olarak gelisir. - Bunlar hücre metabolizmasinin yavaslamasi,
virüsün hücrede çogalmasi veya - viral ürünlerin toksik etkilerine bagli olarak
gelisir. -
92 - Virüslerin hücre kültürlerinde olusturduklari
sitopatik etkileri 4 ana grupta toplamak
mümkündür. - 1 Piknozis
- 2 - Agregasyon
- 3 Sinsitya
- 4 Minimal etki
93Piknozis
- Piknotik hücre olusumu anlamina gelir.
- Bu tür sitopatik etki virüs üretmesine ve viral
ürünlerin hücrede birikerek toksik etki yapmasina
bagli olarak gelisir. - Hücrelerin yuvarlaklasmasi, sitoplazmanin
daralmasi, çekirdegin dens bir hal alarak isik
geçirgenliginin azalmasi, kati yüzeye tutunma
özelliklerinin kaybolmasi ile karakterizedir.
94Agregasyon
- Virüs çogalmasi ve özellikle bazi viral ürünlerin
sitoplazmik membran üzerindeki toksik etkileri
nedeniyle olusur. - Hücrelerin yuvarlasmasi ve salkimlar olusturacak
sekilde bir araya toplanmasiyla karakterizedir.
95Sinsitya
- Bazi virüslerde özellikle zarfli virüslerde yüzey
peplomerleri füzyon (iki yüzeyi kaynastirma)
özelligi tasir. - Bu glikoprotein yardimi ile virüsler hücreler
arasinda sitoplazmik köprülerin olusumunu
saglarlar. - Bu sitoplazmik köprülere sinsitya adi verilir.
- Solunum sinsityal virüs enfeksiyonunda birbirine
sitoplazmik köprü ile baglanan hücreler arasinda
bir süre sonra kaynasma yani füzyon olusur. - Bir çok hücrenin ayni sekilde sinsitya
olusturmasi ve kaynasmasi sonucunda çok
çekirdekli dev hücreler (polikaryosit) olusur.
96Minimal Etki
- Bazi virüsler bazi hücre tiplerinde çogalmalarina
ragmen hücrede herhangi bir toksik etki meydana
gelmez. - Bunlar genellikle zarfli virüslerdir ve hücre
membranindan tomurcuklanma ile olgunlasirlar. - Böylece belirgin bir sitopatik etkinin
saptanamadigi duruma minimal etki adi verilir. - Minimal etki yapan virüslerin hücre kültürlerinde
üreyip üremedigini anlamak için hemadsorbsiyon
veya viral interferens deneyleri yapilir.
97Inklüzyon Cisimcigi Olusumu
- Bazi virüslerin hücrelerde üremesi sirasinda,
hücre içerisinde inklüzyon cisimcigi adi verilen
yapilar olusur. - Olusan inklüzyon cisimciklerini direkt olarak
hücre kültüründe görmek mümkün degildir. - Bu yüzden hücrelerin sitolojik yöntemlerle
boyanmalari gerekir. - Bu sayede inklüzyon cisimcikleri isik
mikroskobunda görülürler.
98Inklüzyon Cisimcikleri
- Inklüzyon cisimcikleri nükleusta, sitoplazmada ya
da her ikisinde birden olusabilir. - Asidofilik ya da bazofilik yapida boyanabilir.
- Inklüzyon cisimcikleri viral ürünlerin
sentezlendigi ve biriktigi bölgelerdir.
99Virüsün Konak Hücrede Olusturdugu Hasarin
Mekanizmasi
- Virüslerin konak hücrede olusturdugu hasar
mekanizmasi 2 grup altinda incelenir. - 1 Litik virüslerin olusturdugu hasar
- 2 Litik olmayan virüslerin olusturdugu
hasar
100Litik Virüslerin Olusturdugu Hasar Mekanizmasi
- Litik virüsler hücre içerisinde üredikle-rinde
konak hücreler üzerine öldürücü etki yaparlar. - Bu etki mekanizmasi su sekilde ortaya
çikmaktadir. - Hücresel nükleik asit sentezinin durdurulmasi
- Hücresel protein sentezinin durdurulmasi
- Viral proteinlerin sitopatik etkileri
-
101Hücresel Protein Sentezinin Durdurulmasi
- Bir çok litik virüs hücresel protein sentezini
durduran yapilari sifrelerler. - Hücresel protein sentezinin durdurulmasinda
kullanilan mekanizmalar degiskenlik göster-mekte
olup tam olarak aydinlatilamamistir. - Bu etkinin viral mRNA moleküllerinin hücreye ait
ribozomal alt ünitelere baglanmasi ve
ribo-zomlarin yapisini bozmasindan kaynaklandigi
düsünülmektedir.
102Hücresel Nükleik Asit Sentezinin Durdurulmasi
- Bazi virüsler hücresel mRNA transkrip-siyonunu
azaltir. - Buna bagli olarak hücresel DNA sentezi
engellenir. - DNA sentezinin engellenmesi protein sentezi
inhibisyonunun dogal bir sonucudur.
103Viral Proteinlerin Sitopatik Etkileri
- Replikasyon siklusunun geç fazinda infekte
hücrelerde çok fazla miktarda degisik viral
elementler birikir. - Bunlardan bazilari, özellikle de bazi kapsid
proteinleri hücreler üzerine toksiktir. - Viral proteinlerin plazma membranina sokulmasi,
- membran geçirgenliginde degisikliklere sebep
olmakta - ozmatik bütünlügün yitirilmesi,
- hücrenin sismesi ve
- ölümle sonuçlanan bir süreci baslatir.
104Litik Olmayan Virüslerin Olusturdugu Hasar
Mekanizmasi
- Litik olmayan virüsler içinde üredikleri konak
hücreleri öldürmezler. - Bu virüsler litik virüslerin tam tersine, enfekte
hücrenin viriyonlari ürettigi ve saldigi, ancak
genel hücresel mekanizmanin çok az etkilendigi
persistan bir enfeksiyon olusturur. - Persistan enfeksiyonlarda enfekte hücreler
üremeye ve bölünmeye devam ederler. - Viriyonlari bu sekilde üreten ve salan hücreler,
kültür ortaminda uzun süre üremeye ve bölünmeye
devam etmesine ragmen, en sonunda hücrenin
ölümüne neden olan ilerleyici degisiklikleri de
gösterirler.
105Hücresel Düzeyde Virüsler 3 Tip Yayilim
Gösterirler
- 1 - Hücre Disi Yayilim (tip 1)
Hücrede replike olan virüsler hücre disina
çikarak yeni duyarli hücreleri enfekte ederler.
Influenza ve Adenovirüsler bu tür yayilima
örnektir. - 2 - Hücre Içi Yayilim (tip 2) Virüs
hücreler arasinda sitoplazmik köprüler
olusturarak desmozomlar araciligi ile hücreden
hücreye geçerler. Bu nedenle hücreden disari
çikip hücre disi yayilim göstermezler. Herpes
simplex virüs bu tip yayilima örnektir. -
106- 3 - Nüklear Yayilim Bu tür yayilim yapan
virüslerin genomlari ya hücre içinde latent kalir
veya hücre kromozomuna integre olur. Mayoz
bölünme ile viral genom parental hücreden progeny
hücreye tasinir. Bu tür iliskide virüsün hücre
içindeki varligi, hücre yüzeyindeki bazi viral
antijenlerin belirmesiyle tanimlanir.
Retrovirüsler bu tür yayilima örnektir.
107Interferens
- Bir virüsün bir hücreyi enfekte ettikten sonra,
ikinci bir virüsün bu hücreyi enfekte etmesini
engellemesi olayina interferens adi verilir.
108Interferens iki farkli mekanizmayla
olusabilmektedir
- 1 - Hücre içine giren virüs, içinde bulundugu
hücrenin yüzeyini degistirerek, virüsün hücreye
tutunmasini saglayan virüse özgül reseptörleri
bloke eder. -
- 2 - Hücre içerisine giren ilk virüs, içinde
bulundugu hücreden interferon salgilanmasini
saglar. Bu da virüslerin hücre içerisine
girmesine engel olur.
109Otointerferens
- Interferens olayi ayni tür virüsler arasinda
olabildigi gibi, farkli virüsler arasinda da
olabilmektedir. - Bazi durumlarda virüsler kendisinden replike
olarak olusan virüsleri de interfere
edebilmektedirler. - Bu olaya otointerferens adi verilmektedir.
-
110Interferon
- Interferon basta viral enfeksiyonlara olmak
üzere, diger bazi etkenlere karsi hücrenin yaniti
olarak sentezlenen düsük molekül agirlikli
antiviral proteinlerdir. - Genellikle virüs ile enfekte hücreler tarafindan
sentezlenerek hücre disina salinirlar. - Bu sayede hücreler arasi siviya ulasan interferon
enfekte olmamis saglam hücrelere ulasarak,
hücrenin virüse özgül reseptörlerine baglanmakta,
bu sayede virüsün hücre yüzeyine tutunarak hücre
içine girmesini engellemektedir. -
111Interferon Olusturan Diger Etkenler
- 1 - Hücre içi enfeksiyon yapan bazi
mikroorganizmalar - Örnek Mikobakteriler, protozoonlar.
- 2 - Immun sistemi uyaran maddeler.
- Örnek Mitojenler, endotoksinler,
- phytohemaglütininler.
- 3 - Bazi antibiyotikler.
- Örnek Kanamycin, Siklohekzimid.
- 4 - Düsük molekül agirlikli sentetik maddeler.
- Örnek Filoronlar ve akridin boyalari.
112Interferon Tipleri
- 1 - Alfa Interferon Virüslerin etkisiyle
- lökositler tarafindan salgilanan
- interferonlardir.
- 2 - Beta Interferon Virüslerin etkisiyle
- fibroblastik hücreler tarafindan
- salgilanirlar.
- 3 - Gama Interferon Mitojen ve antijenlerin
- etkisiyle T lenfositleri tarafindan
- salgilanirlar.
113Interferonlarin Fonksiyonlari
- Interferonlarin organizma üzerine
- etkileri 3 grup altinda incelenir.
- 1 - Antiviral etki
- 2 - Hücre proliferasyonu üzerine etki
- 3 - Immün yanitin düzenlenmesi üzerine etki
-
114Antiviral Etki
- Virüs ile enfekte hücreden salinan interferon,
enfekte olmamis hücrelerin yüzeyinde bulunan
interferon reseptörlerine baglanirlar. - Baglandiklari hücrelerde yeni bir antiviral
protein sentezine yol açarlar. - Olusan bu antiviral proteinler ya viral
mRNA'larin parçalanmasina veya viral proteinlerin
olusumunun inhibisyonuna yol açarlar. - Buna bagli olarak da virüsler yeni hücreleri
enfekte edemedikleri için, viral replikasyon
gittikçe azalarak bir süre sonra tamamen
sonlanir.
115Hücre Proliferasyonu Üzerine Etkisi
- Interferonlarin hücre proliferasyonu üzerine
bloke edici etkileri bulunmaktadir. - Kanser olusumunda sinirsiz ve kontrolsüz bir
hücre çogalmasi söz konusu oldugu için, bu
özellikleri nedeniyle anti tümöral etkileri
bulunmaktadir. - Yani bir dereceye kadar tümörlerin gelisimine
engel olabilmektedirler.
116Immün Yanitin Düzenlenmesi Üzerine Etkisi
- Interferonun immun sistem üzerinde düzenleyici
fonksiyonlari da bulunmaktadir. - Immun sistemin olusumunda rol alan hücreler hem
interferon yapma, hem de interferondan etkilenme
yetenegine sahiptirler. - Interferonlar hücresel immüniteyi aktive ve
stimüle ederek hedef hücrenin taninmasini
saglarlar. - Bu sayede viral enfeksiyonlarin
sonlandirilma-sina yardim ederler. - Hücresel immün yanit güçlenerek, hedefi taniyarak
yok eder.
117Viral Hastaliklardan Korunmada Dogal Bariyerler
- Epitelyum bir çok viral enfeksiyona karsi en iyi
korunma sistemidir. - Epitelyal enfeksiyonlarin olusmasi, epitelde
meydana gelen hasar veya yara sonucunda virüsün
organizmaya yayilmasiyla olur. - Virüslerin organizmaya girmesi göz, burun, agiz,
ürogenital yol, gastrointestinal yol iledir. - Bu giris yollari virüslere karsi göz yasi, mukus,
silier epitelyum, mide asidi ve safra tuzlari ile
korunur.
118- Bir çok virüs gözyasi asiditesine dayanamaz.
- Mukus salgida bulunan ve özgül olmayan mekanizma
ile virüsün hücreye yapismasina mani olan
inhibitörler mevcuttur. - Silier epitelyum ise küçük partiküllerin alt
solunum yoluna inmesi için tek yönlü
hareketlerine devam eder. - Mide asiditesi ve safra tuzlari bir çok zarfli
virüsün mide bariyerini asarak epitele erismesini
engeller. - Organizmanin isisi ve ates yüselmesi virüs
replikasyonunu sinirlayan diger bir faktördür.
119Viral enfeksiyonlarda konakta olusan
bagisiklik mekanizmalari 2 grupta toplanir.
- 1 Humoral bagisiklik mekanizmalari
- 2 Hücresel bagisiklik mekanizmalari
120Humoral Bagisiklik Mekanizmalari
- Humoral bagisiklik mekanizmalari
- 3 grup altinda toplanir.
- 1 Antikorlar araciligi ile nötralizasyon
- 2 Kompleman araciligi ile nötralizasyon
- 3 - Opsonizasyon
121Antikorlar Araciligi Ile Nötralizasyon
- Organizmada viral enfeksiyonlara karsi olusan
IgG, IgM ve IgA antikorlari virüslerin enfeksiyon
yapma yetenek-lerini nötralize ederler.
122Kompleman Araciligi ile Nötralizasyon
- Kompleman antijen antikor kompleksine baglanarak
bu kompleksin erimesine yol açan bir sistemdir. - Komplemanla birlesmis olan virüsler fagosit
hücreler tarafindan daha kolay fagosite
edilirler. - Ayrica virüsleri eritici etki gösterirler.
- Kompleman araciligi ile olusan nötralizasyonda
komplemani baglayan IgG antikorlari rol oynar.
123Opsonizasyon
- Hücre disi virüslerin IgG ile, kompleman ile
veya her ikisi ile birlesmeleri durumunda
makrofajlar ve polimorfonükleer lökositler
tarafindan daha kolay fagosite edilmeleri
durumuna opsonizasyon denir.
124VIRÜSLERIN SINIFLANDIRILMALARI
- NÜKLEIK ASID TIPI
- KAPSID
- ZARF VARLIGI
- REPLIKASYON STRATEJISI
125SINIFLANDIRMA
- RNA veya DNA
- Segmentli veya segmentsiz
- dogrusal veya halkasal
- Tek iplikli veya çift iplikli
- Tek iplikli ise
- () polariteli mRNAli veya
- (-) polariteli mRNAli (mRNA komplementeri)
126- Konak Tercihi Virüsün infekte edebildigi konak
spektrumu. - Bakteriler (Bakteriyofaj)
- Hayvanlar
- Bitkiler
- Funguslar
- Protistler Viral özgüllük Virüsün infekte
edebildigi hücre tipleri. - Dermotropik
- Nörotropik
- Pnömotropik
- Lenfotropik
- Visserotropik Karaciger, kalp, dalak
127Konak Tercihini Etkileyen Faktörler
- Hücre yüzey reseptörleri
- Viral replikasyonu desteklemesi
- Hücreden çikabilme ve yayilabilmesi
- Konakta anti-viral cevap
128Baslica Virüs Gruplari ve Aileleri
- Virüsler nukleik asitlerine bakilarak ilk önce
iki ana gruba ayrilirlar. -
- Bunlar DNA ve RNA virüsleridir.
129DNA virüsleri siniflandirmadaki temel kriterler
göz önüne alinarak 6 virüs familyasina ayrilmakta
olup
- Parvovirus,
- Papovavirus,
- Adenovirus, Herpesvirus,
- Poxvirus
- üHepadnavirus aileleridir.
130RNA virüsleri de temel kriterlere bakilarak 13
virüs ailesinde toplanmis olup bunlar
- Paramyxovirus,
- Rhabdovirus,
- Retrovirus,
- Arenavirus,
- Bunyavirus,
- Filovirus aileleridir
-
- Picornavirus,
- Calicivirus,
- Reovirus,
- Togavirus,
- Orthomyxovirus
- Coronavirus,
- Flavivirus
131- Ayrica bazi virüs gruplari degisik familyalardaki
virüsleri bünyelerinde bulundurarak karisik bir
virüs grubu olustururlar. - Bu tür virüsler benzer nitelikte tasindiklari
için, ya da benzer görünümde hastalik
olusturduklari için bu sekilde gruplandirilirlar.
- Bu virüs gruplari Hepatit Virüsleri,
Gastroenterit Yapan Virüsler, Arbovirus'lar,
Tümör Virüsleri gibi virüs gruplaridir.
132DNA Virüs Aileleri
- Herpesviridae Ailesi
- Bu ailede yer alan virüsler ikozahedral
simetrili, 180 - 250 nm büyüklügünde, çift
iplikçikli DNA içeren, zarfli virüslerdir. - Deri, mukoza, salgi bezleri ve lenfoid dokularda
enfeksiyon olustururlar. - Primer enfeksiyonu takiben organizmadan
atilamayan bu virüsler salgi bezleri, sinir
gangliyonlari ve lenfoid dokuda latent hale
gelerek ömür boyu vücutta kalirlar.
133- Bu ailede 3 alt aile bulunmakta olup, bunlar
Alphaherpesvirus, Betaherpesvirus ve
Gamaherpesvirus alt aileleridir. - Alphaherpesvirus alt ailesinde H.simplex tip 1 ve
2, Betaherpesvirinae alt ailesinde
Cytomegalovirus, Gama Herpesvirinae alt ailesinde
ise Epstein - Barr virüsü bulunmaktadir
134Poxviridae Ailesi
- Bu familyada bulunan virüsler oldukça büyük
virüsler olup, 230 - 400 nm büyüklügündedirler. - Kompleks yapiya sahip, tugla görünümünnde, çift
iplikçikli DNA tasiyan zarfli virüslerdir. - Bu familyada 7 cins bulunmakta olup bunlar
Orthopoxvirus, Leporipoxvirus, Avipoxvirus,
Capripoxvirus, Suipoxvirus, Parapoxvirus ve
Gruplandirilamayan Poxvirus'lardir.
135- Insanlarda hastalik olusturan Poxvirus'lar
Orthopoxvirus ve gruplandirilamayan virüs
cinsleri içinde yer almaktadirlar. - Insan için patojen olan Poxvirus'lar Smallpox,
Vaccinia ve Molloscum contagiosum virüsleridir. - Bunun yaninda inek çiçegi ve maymun çiçegi
virüsleri genellikle hayvanlarin hastalik etkeni
olup, hayvanlarla iliskisi olan kisilerde hafif
seyirli enfeksiyonlar yapmaktadir.
136Adenoviridae Ailesi
- Adenoviridae ailesindeki virüsler orta büyüklükte
olup, 70 - 90 nm çapindadirlar. - Ikozahedral simetrili, çift iplikçikli DNA' ya
sahip zarfsiz virüslerdir. - Özellikle mukoz membranlara tutunarak hastalik
yaparlar. - Insanlarda akut solunum yolu hastaliklari, atesli
hastaliklar, farenjit ve konjuktivit olustururlar.
137- Bu familyada 3 Adenovirus cinsi bulunmakta olup,
bunlar Mastadenovirus'lar, Aviadenovirus'lar ve
kültürü yapilamayan virüslerdir. - Bu cinsler içinde çok sayida Adenovirus tipi
bulunmakta olup, bunlarin yalnizca 40 tanesi
insani enfekte edebilmektedir.
138Parvoviridae Ailesi
- Bu familyadaki virüsler oldukça küçük olup,
ortalama 20 nm çapindadirlar. - Ikozahedral simetrili, tek iplikçikli DNA' li,
zarfsiz virüslerdir. - Çesitli hayvan türlerinde hastalik olusturmakta
olup, bazi durumlarda insanlarda da hastalik
yaparlar. - Bu familyada 3 cins bulunmakta olup bunlar
Parvovirus, Densovirus ve Adenoassociated
virüsleridir.
139Papovaviridae Ailesi
- Bu ailedeki virüsler 45-55 nm büyüklügünde, çift
iplikcikli DNA içeren, ikozahedral simetrili,
zarfsiz virüslerdir. - Bu ailedeki virüsler dogal konaklarinda latent ve
kronik enfeksiyonlar olustururlar. - Bazi hayvan türlerinde ise tümör olusumuna yol
açarlar. - Insanlarda genellikle sigil olustururlar.
- Papovaviridae ailesinde iki cins bulunmakta olup,
bunlar Papilloma ve Polyomavirus cinsleridir.
140Hepadnaviridae Ailesi
- Hepadnavirus'lar 42 nm büyüklügünde, çift
iplikçikli DNA'lari bulunan, kompleks yapiya
sahip virüslerdir. - Bu familyada insan için patojen olan hepatit B
virüsü yer alir. - Hepatit B virüsü insanlarda akut ve kronik
hepatit tablolarina yol açarlar. - Ayrica kronikleserek zaman içinde siroz ve
karaciger kanseri olusumuna katkida bulunurlar.
141DNA Virüs Ailelerinin Genel Özellikleri
- Virüs Ailesi Büyüklük Nükleik Asit Tipi
Kapsid Simetrisi Zarf Özelligi - Herpesviridae 180-250 nm Çift Iplikcik
Ikozahedral Zarfli - Poxviridae 230-400 nm Çift
Iplikcik Kompleks Zarfli - Adenoviridae 70-90 nm Çift Iplikcikli
Ikozahedral Zarfsiz - Parvoviridae 18-26 nm Tek Iplikcikli
Ikozahedral Zarfsiz - Papovaviridae 45-55 nm Çift Iplikcik
Ikozahedral Zarfsiz - Hepadnaviridae 42 nm Çift
Iplikcikli Kompleks Zarfli
142RNA Virüs Aileleri
- En küçük RNA virüsleridir.
- Tek iplikçikli RNA' ya sahip olup, 20-30 nm
büyüklügünde, ikozahedral simetrili, zarfsiz
virüslerdir. - Insanlarda agir paralizi, aseptik menenjit,
döküntülü enfeksiyonlar ve soguk alginligi
tarzinda hastalik yaparlar
143- Bu familyada 4 cins bulunmakta olup, bunlar
Enterovirus, Rhinovirus, Cardiovirus ve
Aphtovirus'lardir. - Insan için önemli virüsler Enterovirus ve
Rhinovirus cinsleri içinde yer alirlar. - Enterovirus cinsi içerisinde Poliovirus,
Echovirus ve Coxsackievirus'lar bulunur.
144Orthomyxoviridae Ailesi
- Orthomyxovirus'lar 80 - 120 nm çapinda, tek
iplikçikli RNA içeren, helikal simetrili, zarfli
virüslerdir. - Bu familyada tek bir virüs cinsi bulunmakta olup,
bu da grip etkeni olan Influenza virüsüdür. - Influenza virüslerinin A, B ve C olmak üzere 3
tipi bulunur.
145Paramyxoviridae Ailesi
- Bu familyadaki virüsler 150 - 300 nm
büyüklügünde, tek iplikçikli RNA tasiyan, helikal
simetrili, zarfli virüslerdir. - Bu familyada 3 cins bulunmakta olup bunlar
Paramyxovirus, Morbilivirus ve Pneumovirus
cinsleridir. - Insan için patojen olan virüsler Kabakulak,
Kizamik, Parainfluenza ve Respiratuvar sinsityal
virüsleridir.
146Rhabdoviridae Ailesi
- Rhabdovirus'lar 75x180 nm boyutlarinda, helikal
simetrili, tek iplikçikli RNA tasiyan zarfli
virüslerdir. - Bir uçlari yuvarlak, diger uçlari düz oldugu için
görünüm olarak mermiye benzetilirler. - Bu familyada iki virüs cinsi bulunmakta olup,
bunlar Lyssavirus ve Vesicülovirus cinsleridir. - Lyssavirus cinsi içinde insan ve hayvanlari
enfekte eden kuduz virüsü yer alir.
147Togaviridae Ailesi
- Togavirus'lar 50-70 nm büyüklügünde, tek
iplikçikli, RNA ihtiva eden, ikozahedral
simetrili, zarfli virüslerdir. - Bu familyada Alfavirus, Rubivirus ve Pestivirus
cinsleri bulunur. - Insan için en önemli olan virüs, kizamikçik
etkeni olan Rubella virüsüdür.
148Retroviridae Ailesi
- Retrovirus'lar 90 - 120 nm çapinda, tek
iplikçikli RNA' ya sahip, kompleks yapili, zarfli
virüslerdir. - Bu ailede Oncovirinae, Lentivirinae ve
Spumavirinae alt aileleri bulunur. - Bu ailenin insan için en önemli virüsleri Human T
Lenfotropik Virüs ( HTLV ) ve AIDS etkeni olan
Human Immunodeficiency Virüs ( HIV ) bulunur. - Bu virüslerin en önemli özelligi RNA'ya bagimli
DNA polimeraz, yani Revers Transkriptaz
enzimlerinin bulunmasidir.
149Flaviviridae Ailesi
- Flavivirus'lar 45-50 nm çapinda, tek iplikçikli
RNA' lari bulunan, kompleks yapili, zarfli
virüslerdir. - Bu familyanin en önemli virüsü, insanda hepatit
olusturan hepatit C virüsüdür.
150Bunyaviridae Ailesi
- Coronavirüsler 90 - 100 nm çapinda, tek
iplikçikli RNA' lari bulunan helikal simetrili,
zarfli virüslerdir. - Bu familyada Bunyavirus, Phlebovirus ve
Nairovirus cinsleri yer alir. - Genellikle arthropodlar tarafindan vertebralilara
tasinirlar. - Insan için önemli virüsler, Kalifornia
Encephaliti, Tatarcik Hummasi ve Rift Vadisi
Hummasi virüsleri olup, genellikle ensefalit ve
humma ile karakterize hastalik yaparlar.
151Caliciviridae Ailesi
- Calicivirus'lar 35-40 nm büyüklügünde,
ikozahedral simetrili, tek iplikcikli RNA içeren,
zarfsiz virüslerdir. - Tek bir cinsleri bulunur.
- Insanlarda gastro enterit ile karakterize
hastalik olustururlar.
152Arenaviridae Ailesi
- Arenavirus'lar 80-130 nm büyüklügünde, tek
iplikçikli RNA içeren, küresel ya da pleomorfik
görünümde, kompleks yapili virüslerdir. - Virüs içerisinde granüller bulunmakta olup,
elektron mikroskopisi ile yapilan incelemede
kumlu görünüm arzederler. - Bu ailedeki virüsler genellikle hayvanlari
enfekte etmekte olup, hayvanlardan da insanlara
bulasirlar. - Bu familyada Lympocytic coriomeningitis ve
Lassavirus türleri bulunur.
153Coronaviridae Ailesi
- Coronavirus'lar 80-160 nm büyüklügünde, tek
iplikçikli RNA'lari bulunan, kompleks simetrili,
zarfli virüslerdir. - Insanlarda akut üst solunum yolu
enfeksiyonlarindan izole edilmislerdir. - Bu ailede Infeksiyoz Bronchiolitis ve Fare
Hepatit Virüsleri bulunur.
154Reoviridae Ailesi
- Reovirus'lar 60-80 nm çapinda,çift sarmalli RNA
içeren, zarfsiz virüslerdir. - Bu familyada 9 cins bulunmakta olup, bu
virüslerden dördü insan için önemlidir. - Bu familyada insanlarda gastroenterit etkeni olan
Rotavirus'lar yer alir.
155Filoviridae Ailesi
- Filovirus'lar 75 - 80 nm çapinda, 130 - 4000 nm
uzunlugunda olabilen, silindirik görünümlü
virüslerdir. - Bu ailede iki önemli virüs bulunmakta olup,
bunlar Ebola ve Marburg virüsleridir. - Insanlarda akut, hemorajik karakterde öldürücü
hastaliklar olustururlar.
156RNA Virüs Ailelerinin Genel Özellikleri
- Virüs Ailesi Büyüklük Nükleik Asit
Tipi Kapsid Simetrisi Zarf Özelligi - Picornaviridae 20-30 nm Tek Iplikcik
Ikozahedral Zarfsiz - Orthomyxoviridae 80-120 nm Tek Iplikcik
Helikal Zarfli - Paramyxoviridae 150-300 nm Tek Iplikcik
Helikal Zarfli - Togaviridae 50-70 nm Tek
Iplikcikli Ikozahedral Zarfli - Rhabdoviridae 75-180 nm Tek Iplikcik
Helikal Zarfli - Retroviridae 90-120 nm Tek
Iplikcik Kompleks Zarfli - Filoviridae 80-4000 nm Tek
Iplikcik Helikal
Zarfli - Reoviridae 60-80 nm Çift
Iplikcik Ikozahedral Zarfsiz - Arenaviridae 80-130 nm Tek
Iplikcikli Kompleks Zarfli - Bunyaviridae 90-100 nm Tek
Iplikcik Helikal Zarfli - Coronaviridae 80-160 nm Tek
Iplikcik Kompleks Zarfli - Flaviviridae 45-50 nm Tek
Iplikcik Kompleks Zarfli - Caliciviridae 35-40 nm Tek
Iplikcik Ikozahedral Zarfli
157Karisik Virüs Gruplari
- Hepatit Virüsleri
- Hepatit olusturan virüsler olup, farkli
familyalardaki çesitli virüs türlerini içine
alirlar. - Bu virüsler Hepatit A, B, C, D, E ve G
virüsleri olup, bunlarin hepsinin de hedef
organlari karacigerdir.
158Gastroenterit Yapan Virüsler
- Insanlara genellikle fekal-oral yol ile bulasan
virüsler olup, sindirim sisteminde enfeksiyon
olustururlar. - Sindirim sisteminde olusturdugu enfeksiyon sonucu
bulanti, kusma, ishal ile karakterize
gastroenterit tablosu olustururlar. - Farkli virüs familyalarindaki virüs türlerini
içermekte olup, bu virüsler Reovirus'lar,
Rotavirus'lar, Adenovirus'lar, Calicivirus'lar,
Astrovirus'lar ve Norwalk virüsleridir.
159Arbovirus'lar
- Arthropodlarla tasinarak çesitli hayvanlarda ve
insanda, degisik klinik tablolarda enfeksiyon
olusturan virüslerdir. - Degisik virüs ailelerindeki bazi virüsleri içine
almakta olup, Arbovirus tasiyan familyalar
sunlardir - Togaviridae, Bunyaviridae, Arenaviridae,
Reoviridae, Caliciviridae aileleridir.
160Virüsler ve Kanser
- Onkojen virüsler Tüm kanserlerin yaklasik 10u
virüsler tarafindan indüklenir. - Onkojenler Infekte hücrelerde kansere neden olan
genler. - Provirus Konak hücresine integre olan ve hücre
kromozomu ile birlikte replike olan viral genetik
materyal. - Bazi virüsler konak genlerine integre olarak özel
sartlarda kansere neden olabilir. Örn
Retroviruslar
161Virüslerin Tespiti
- Elektron mikroskopisi
- Immün Deneyler Spesifik viral protein veya
antikorlarin tespit edilmesi. - Western Blotting
- ELISA
- Biyolojik Deneyler Virüsle infekte hücrelerde
olusan sitopatik etkinin (CPE) tespit edilmesi. - Litik virüsler için plak olu