Universiteti i Prishtin

1
Universiteti i PrishtinësFakulteti Ekonomik
Studimet pasdiplomike / MasterLënda
Mikroekonomi e avancuar
Tema (07) Sruktura e tregut dhe diskriminimi i
çmimeve
2
Çështjet që do të trajtohen

• Maksimizimi i fitimit në periudhë afatshkurtër
  dhe afatgjatë në
• Konkurrencë të plotë
• Monopol
• Konkurrencë monopolistike
• Oligopol
• 2. Diskriminimi i çmimeve

3
Tiparet e formave të tregut
Karakteristikat Konkurrenca e plotë Monopoli Konkurrenca monopolistike Oligopoli
Numri i firmave Shumë Një Shumë Disa
Llojet e produkteve Homogjene Të diferencuar Të diferencuar Dif. jodifer.
Kushtet e hyrjes E lehtë E pamundur Relativisht e lehtë E vështirë
Kurba e kërkesës së firmës Horizontale E pjerrtë E pjerrtë E pjerrtë
Profiti afatgjatë Zero Po Zero varesisht
4

• Maksimizimi i fitimit për firmat çmim-pranuese
• (konkurrenca e plotë)

Firma në konkurrencë të plotë nuk mund të
përcakton çmimin, por mund të përcakton nivelin e
prodhimit që maksimizon fitimin e saj.
Shembull Për të ilustruar problemin e firmës në
zgjedhjen e nivelit të prodhimit që maksimizon
fitimin, supozojmë se firma A ka vlerësuar se
çmimi i tregut për produktin x do të jetë P1
për njësi. Tabela në vijim tregon të ardhurat e
tërësishme (TR), kostot e tërësishme (TC) dhe
fitimin (p) për nivele të ndryshme të prodhimit.
5
Të ardhurat e tërësishme, kostot e tërërsishme
dhe fitimi për firmën A
Q (mijë trëndafila në muaj) TR (mijë në muaj) TC (mijë në muaj) p (mijë në muaj)
0 0 0 0
60 60 95 -35
120 120 140 -20
180 180 145 35
240 240 150 90
300 300 210 90
360 360 300 60
420 420 460 -40
MRMC
Fitimi maksimal arrihet në Q300.000 njësi muaj.
ATC0.7
6
?(q) TR (Q) TC(Q), TR PxQ
Të ardhurat marxhinale paraqesin
ndryshimin në të ardhurat totale, kur prodhimi
ndryshon me një njësi. MR(q) TR(Q ?Q) -
TR(Q) / ?Q ? TR / ?Q ?(PXQ) / ?Q
P..përfitimi marxhinal" nga shitja.
MRP
TRPXQ, AR TR/Q, ARPxQ/Q ARP
Në konkurrencë të plotë, pd MR
AR Meqenëse MCP, atëherë kushti maksimizimit
të fitimit është MCMR
7
Fig. 1. Maksimizimi i fitimit nga firma
çmim-pranuese (a) Firma maksimizon fitimin në
Q300.000 (b) Firma maksimizon fitimin në PMC
për Q300.000, kurse për Q 60.000 fitimin
minimal.
8
Nëse P gt MC, fitimi rritet nëse niveli prodhimit
rritet.
Nëse P lt MC, fitimi bie nëse niveli prodhimit
rritet.
Kështu , kushti maksimizimit të fitimit për firmë
çmimpranuese është P MC.
9

• Maksimizimi fitimit në periudhë afatgjatë
• P MC(Q)
• Fitimi ekonomik zero
• P AC(Q)
• Kërkesa barazohet me ofertën
• Qd(P) nx Q apo
• n D(P) / Q

A
B
C
10
2. Maksimizimi i fitimit në firmën monopol
2.1. Kurba e kërkesës për firmën monopol
Konk.e plotë
Monopoli
P
P
12
10
P0
7
Q
2
5
2 5
12 Q
11
Të ardhurat totale, kostot totale dhe fitimi për
firmën monopol
Q P TR TC p
0 12 0 0 0
1 11 11 0.50 10.50
2 10 20 2.00 18.00
3 9 27 3.00 22.50
4 8 32 8.00 24.00
5 7 35 12.50 22.50
6 6 36 18.00 18.00
7 5 35 24.50 10.50
8 4 32 32.00 0
9 3 27 40.50 13.50
10 2 20 50.00 -30.00
MRMC
Monopolisti maksimizon fitimin në nivelin e
prodhimit Q 4 milion njësi, kur MRMC. Për sasi
më të vogla MRgtMC, për sasi më të mëdha MRltMC .
12
(No Transcript)
13
Kur P7, Q 5, TR35
35
P AR kërkesa e tregut
14
Kushti i maksimizimit të fitimit për monopolistin
Maksimizimi i fitimit në Q4 milion. Kjo sasi do
të shitet me çmimin 8. TRPxQ apo sipërfaqja
BEF. Kostot totale të monopolistit janë AC x Q
apo sipërfaqja F. Fitimi i monopolistit është
BEF F BE
4
15
E ardhura marxhinale dhe elasticiteti kërkesës
lidhur me çmimin për kurbën e kërkesës lineare
Zona joelastike (0gt?gt-1), MRlt0
16
3. Maksimizimi i fitimit - kartelet
MC e kartelit eshtë kurbë agregate e MC të
firmave të veçanta.
MC e firmës 1
MC e firmës 2
Çmimi fitim maksimizues.
Çmimi fitim maksimizues.
6.25
MC e kartelit
MC e përbashkët
MRMC
D
MR
1,25 2.5 3.75
Q
Niveli i prodhimit fitim maksimizues
(1) (2)
17
Monopoli natyror
Çdo nivel prodhimi më pak se 10.000 njësi mund të
prodhohet më lirë nga një firmë e vetme. Psh. Një
firmë prodhon 9000 njësi me AC prej 1 për njësi.
Dy firma që prodhojnë nga 4500 njësi do të kenë
AC prej 1.20 për njësi. Dy firma do të
prodhojnë edhe 12.000 njësi me kosto totale më
të ulët, por nuk do të jetë profitabil sepse
çmimi P12 me të cilin do të kërkohen 12.000 njësi
është më i ulët se niveli minimal i AC.
P
1.2
1
P 12
18
4. Maksimizimi i fitimit te monopsoni
W (/orë punë)
Në fillim monopsonisti punëson 4000 orë punë në
javë. Për ta rritë sasinë e punës në 5000 orë
punë, duhet të rritë pagat prej 10 në 12.
Kostot shtesë të punës kanë dy komponente
I-kostot shtesë e orëve shtesë të punës dhe
II-kostot shtesë të orëve të mëparme të ofruara
të punës. Monopsonisti maksimizon fitimin kur
MRPL MCL, pra 3000 orë punë në javë me 8 për
orë të punës.
MCL
SL
12 10 8
MRPL
I
QL (000 orë punë /javë)
3 4 5
19
5. Diskriminimi i çmimit
20
5.1. Diskriminimi i çmimit të shkallës së parë
Çdo njësi shitet tek ai individ që e vlerëson atë
më shumë, me çmimin maksimal që ai është i
gatshëm të paguajë për të (çmimi i rezervimit).
Nuk ka asnjë tepricë konsumatore në një treg të
tillë. E gjithë teprica shkon te prodhuesi.
Monopolisti që diskriminon plotësisht çmimin
duhet të prodhojë në një nivel produkti ku PMC.
Nëse PgtMC atëherë ndonjë individ do të paguante
më shumë se sa kushton prodhimi i njësisë shtesë
të prduktit dhe monopolisti do të prodhonte këtë
njësi shtesë. Diskriminimi i plotë i çmimit nga
një monopolist shpie në një rezultat
Pareto-efiçinet.
PMC
21
5.2. Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë

• Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë njihet
  ndryshe edhe rasti i çmimit jolinear, përderisa
  kjo do të thotë që çmimi për njësi produkti nuk
  është I pandryshueshëm, por varet nga sasia që
  blejmë.

• Shembull
• P 100 - Q
• MC AC 10
• Le të jetë Q1 sasia e parë më e madhe në të
  cilen vendoset çmimi. Kështu p1(Q1) 100 - Q1.
• Le të jetë Q1 sasia e dytë më e madhe në të
  cilen vendoset çmimi kështu që çmimi vendoset mes
  Q1 dhe Q2 kështu që p2(Q2) 100 - Q2

Konsumatori paguan për një sasi të produkteve
një çmim, kurse për sasinë tjetër të produkteve
me çmim tjetër e kështu me radhë (block tariff).
22
Çmimi vetèm monopol
Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë mund të
bëhet edhe sipas shfytëzimit të një shërbimi dhe
abonimit psh. te shërbimet e telefonit.
23
5.3. Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë
24
6. Maksimizimi i fitimit në konkurrencë
monopolistike Ekuilibri në periudhë afatshkurtër
PgtAC
25
Maksimizimi i fitimit në konkurrencë
monopolistike Ekuilibri në periudhë afatgjatë
26
7. Maksimizimi i fitimit Oligopoli
27
Modeli Cournot dhe modeli Bertrand

• I propozuar nga Augustin Cournot.
• Ky model vë në pah ndërvarësinë mes firmave.
• Firmat maksimizojnë fitimin nën supozimin se
  rivalet e tyre në treg nuk do të ndryshojnë
  sasinë e prodhimit.
• Modeli Bertrand
• Firmat supozojnë se rivalët e tyre në treg nuk
  do të ndryshojnë çmimet.

28
Modeli Cournot

• Shembull
• Dy firma (duopoli)
• Produkte identike
• Kosto margjinale është zero (MC0)
• Në fillim firma A ka një monopol në treg e pastaj
  firma B hyn në treg.

29
Modeli Cournot

• Procesi i përshtatjes
• Me hyrjen e firmës B në treg zvogëlohet kërkesa
  për produktet e firmës A.
• Firma A reagon duke zvogëluar prodhimin, që
  ndikon në rritjen e kërkesës për produktet e
  firmës B.
• Firma B reagon duke rritur prodhimin duke
  zvogëluar kërkesën për produktet e firmës A.
• Firma A pastaj zvogëlon edhe më shumë prodhimin.
• Kjo vazhdon derisa të arrihet ekuilibri
• (1/3 e shitjes)

30
Si e arrijnë firmat ekuilibrin Cournot?
Q2 Niveli i prodhimit të Firmes A (njësi në vit)
33,75
31
Modeli Cournot
1. Firma A , DDa (Q6, P6) Firma B, DDb
(Q3, P3)
2. Firma A , DDa (Q4.5, P4.5) Firma B, DDb
(Q4.5, P4.5)
3. Firma A, poashtu Firma B, pika E (Q4,
P4) Firma A Firma B , pika E (Q8, P4)
1/3 4
32
Modeli Cournot

• Ekuilibri
• Firmat janë duke maksimizuar fitimin
  njëkohësisht.
• Tregu ndahet në mënyrë të barabartë mes firmave.
• Çmimi është mbi ekuilibrin konkurrues dhe poshtë
  ekuilibrit monopol.
• Sa më shumë firma hyjnë në treg, çmimi bie.
• Kur hyjnë shumë firma, nuk është oligopol dhe
  fitimi ekonomik është zero (Konkurrenca e plotë)

33
Modeli Bertrand

• Dy firmat supozojnë se çmimet mbesin konstante.

34
Si e arrijnë firmat ekuilibrin Bertrand?
P2 çmimi / Pepsi
R1 Kurba e kundërveprimit/Coca-cola
90
Sa më i ulët që të jetë çmimi I rivalëve, firma
duhet të ketë çmim më të ulët. Sjellja agresive
nga një firmë (që ulë çmimet) ndeshet me sjelljen
agresive të rivalëve. Kjo dallon nga Modeli
Cournot ku sjellja agresive e një firme
(zgjerimi prodhimit) ndeshet me sjelljen pasive
të rivalëve (zvoglimin e prodhimit).
Ekuilibri Bertrand
Çmimi monopol
10.14
8.26
R2 Kurba e kundërveprimit/Pepsi
13.80
90
12.56
P1 çmimi / Coca-Cola
35

• Çështjet e trajtuara gjenden në krerët 9, 10, 12
  dhe 13 në librin Microeconomics An Integrated
  Approach nga autorët David A. Besanko dhe
  Ronald R. Braeutigam.