ZEYTIN ATIKLARININ DEGERLENDIRILMESI

1
ZEYTIN ATIKLARININ DEGERLENDIRILMESI
2
Zeytinyagi Üretim Yöntemleri

• Geleneksel Presleme Yöntemi

• Sürekli Üretim Yöntemi

1. Üç fazli
2. Iki fazli

3
Geleneksel Presleme Yöntemi (Kesikli Yöntem)
4
Geleneksel Presleme Yöntemi(Kesikli Yöntem)
5
Sürekli (Kontinü) Sistem
6
3 Fazli Sürekli Üretim Yöntemi
7
2 Fazli Sürekli Üretim Yöntemi
8
Zeytinyagi üretiminde açiga çikan yan ürünler

• Pirina
• Karasu

9
Karasu nedir ?

• Zeytin meyvesinin kendi özsuyu ve yag çikarma
  islemi esnasinda ilave edilen suyun toplamindan
  olusan ve zeytin yagi üretiminde elde edilen bir
  yan üründür.

10
Karasu
11
Karasuyun Özellikleri

1. Sivi atik
2. Yüksek miktarlarda organik (polifenol vs.) ve
   inorganik madde
3. Koyu renk ve zeytinyagina özgü koku
4. 3.0-5.9 araliginda pH
5. Yüksek miktarda kati madde içerigi
6. Yüksek tuz içerigi

12
1 ton zeytinden

• 400- 500 L karasu (klasik sistem)
• 1000 1300 L karasu (kontinü)
• 800 950 kg sulu pirina ( 2 fazli
  kontinü)

13
Karasu Çevreye Zarar verir mi?

• Yüksek organik kirlilik
• Kendine özgü koku
• Koyu mor-siyah renk
• Yag içerigi
• Asit özelligi
• Yüksek tuz orani

14
Zeytin Karasuyunun Kimyasal Bilesimi
15
Kimyasal Oksijen Ihtiyaci (KOI)

• Evsel atik su için KOI 150 400 mg / L
• Karasu için KOI 60 000/170 000 mg/L
• Karasuyun organik kirliligi evsel atik su ile
  karsilastirildiginda ortalama 400 kat daha
  büyüktür !

16
1 m3 karasu

• 1000 kisinin 1 günde olusturdugu evsel atik
  suya esdegerde organik kirlilik içermektedir.

17
Karasudan Faydalanilabilir mi?

• Antioksidan özelligi olan polifenollerin kazanimi
• Ekonomik degeri olan diger organik maddelerin
  (sekerler, aroma maddeleri, yaglar, organik
  asitler, alkoller, bazi boyar maddeler vs.)
  kazanimi
• Endüstriyel önemi olan mikroorganizmalarin
  üretilmesi için besi ortami
• Enzim, vitamin ve protein üretimi
• Fotosentetik bakteriler kullanilarak Hidrojen
  gazi üretimi denenmektedir.

18
Karasuyun Çesitli Kullanim Alanlari

• Topraga sizdirma ve gübre olarak kullanma
• Lagünlerde buharlastirma
• Çekirdegi ayrilmis ve yagi alinmis pirina ile
  karistirilarak yakacak ve briket yapiminda
  kullanma
• Tek hücreli protein elde etmek sureti ile yem
  sanayiinde ham madde saglanmasi
• Biogaz elde edilmesi

19
Karasuyu Aritma Seçenekleri

• Fiziksel Aritim
• Kimyasal Aritim
• Biyolojik Aritim

20
Fiziksel Aritim Yöntemleri

• Santrifüj
• Çökelme
• Filtrasyon
• Membran filtrasyonu
• Adsorpsiyon (aktif karbon, dogal adsorbanlar)
• Buharlastirma
• Destilasyon
• Kompostlama

21
Kimyasal Aritim Yöntemleri

• 1. Kimyasal Çökeltim
• (FeCl3, Ca(OH)2 vs.)
• 2. Kimyasal Oksidasyon
• (elektroliz, foto-oksidasyon)

22
Biyolojik Aritim Yöntemleri

• Anaerobik Biyolojik Aritim
• Aerobik Biyolojik Aritim

23
Ispanyada

• Sizdirmazligi saglanmis havuzlarda karasuyun
  biriktirilip yaz aylarinda buharlastirilmasi
  yaygin olarak kullanilan bir yöntemdir.

24
Lagünde 3 ay kurutulduktan sonra
25
Lagünlerde buharlasmayi hizlandirmak için

• Günes enerjisi panelleri
• Su buharini süpürmek için hareketli panel
  sistemleri

26
Olusan karasu keki

• Potasyumca zengin oldugundan gübre olarak
  kullanimi
• Toprak iyilestiricisi olarak kullanimi

27
Karasu kekinin topraga 1-2 düzeyinde ilave
edilmesi ile

• Organik maddelerin parçalanmasinin nem ve
  sicaklik sartlarina bagli oldugu
• Toksik organik bilesiklerin 19-40 güne kadar
  tamamen parçalandigi
• K düzeyinin arttigi
• Mikrobiyolojik aktivitenin arttigi
• Karasu kekinin ekimden uygun bir süre sonra ilave
  edilmesi gerektigi
• Laboratuvar ölçekli bir çalismada gözlenmistir.

28
Lagünlerde buharlastirmada riskler

• Sizdirmazlik saglanamazsa yeralti sularinin
  kirlenme olasiligi
• Koku
• Sinek
• Görüntü kirliligi

29
Karasuyun Kompost haline getirilmesi

• Misir püskülü, bugday sapi, zeytin yapraklari
  gibi bazi tarim ürünlerinin artiklari ile
  karasuyun karistirilmasi ile organik gübre elde
  edilebilir.

30
Kompost haline getirilmis karasu
31
Karasuyun sulama suyu olarak kullanimi

• Karasu örnekleri için KOI degerlerinin 250 mg/L
  nin altina düsürülerek sulama suyu olarak
  kullanilabilecegine dair uygulamalar vardir.
• Bu kosularda kullanildiginda içerdigi bitki
  besin elementleri, mineraller ve organik maddeler
  nedeniyle sivi bir gübre olarak
  degerlendirilebilir.
• Bölgenin ekolojik sartlari dikkate alinmali
• Topragin özelliklerine bakilmali
• Uzun süreli uygulamalarda ilave katkilar gerekli
  olabilir

32
Ispanyada

• 30 m3 / hektar-yil (Klasik sistem karasuyu)
• 100 m3 /hektar-yil (Kontinü sistem karasuyu)
• Araziye, bitki yokken ve ekimden en az 1 ay önce

33
Italya da

• 50 m3 / hektar-yil (Klasik sistem karasuyu)
• 80 m3 /hektar-yil (Kontinü sistem karasuyu)
• Belediyelerle isbirligi yapilarak arazide
  bertarafina yasal olarak izin verilmistir.

34
Italyada

• Kumlu bir toprakta yetisen zeytin fidanlarina
  uygun dozda ve mevsimde karasu verilmesinin
  olumlu etkilerinin oldugu literatürde
  belirtilmistir.

35
Ispanyada

• Kireçli bir toprakta sera düzeyinde yapilan bir
  çalismada
• Karasu ilavesi ve topragin dinlendirildikten
  sonra ekimin yapilmasinin çok olumlu sonuçlar
  verdigi gözlenmistir.
• Karasu ile birlikte N, P ve S ilavesinin de
  yararli olacagi belirtilmistir.

36
Italyada

• Karasuyun kontrollü bir sekilde ve uygun
  hacimlerde kullanildiginda, zeytin agaçlarina,
  baglara, misir ve ayçiçegi üretimine olumlu
  etkilerinin oldugunu gözlenmistir.

37

• Dünyadaki artan protein gereksinimini karsilamak
  ve dengeli bir beslenme saglamak amaciyla yeni
  protein kaynaklarinin bulunmasi ve kullanilmasi
  zorunlu hale gelmektedir.
• Karasuyun mikrobiyal protein üretiminde
  karbonhidrat kaynagi olarak kullanimi gündemdedir.

38
Mantar yetistirme

• Karasuyun aritimi yerine, besin degeri yüksek,
  kolay ve ucuz bir sekilde mantar (Pleurotus
  ostreatus türü) üretimi hedeflenmistir. Bol
  miktarda protein yaninda, kompleks vitaminler ve
  mineral maddelerce zengin olan mantar hem
  ekonomik degeri hem de karbonhidrat içermemesi
  nedeniyle önemli bir besin maddesidir.

39
Anaerobik Aritma ile Biyogaz ve Gübre Eldesi
40
Anaerobik Aritma
41
Bir reaktör modeli
V 4 m3 , COD5000 mg/L OMW 3 m3 pH 6.8
7.0 adj. CODout 1710 mg/LFR 980-1200
L/day5 7 day
42
Hidrojen Gazi Üretimi
Biyolojik Hidrojen Üretimi
Prof.Dr.Inci Eroglu, ODTÜ Biyohidrojen Arastirma
Grubu
43
Biyolojik Hidrojen Üretimi
Günes Biyoreaktörü (8 L), fotosentetik
bakteriler Prof.Dr.Inci Eroglu, ODTÜ Biyohidrojen
Arastirma Grubu
44
Karasuyun Destilasyonu
45
Adsorpsiyon

1. Aktif karbon, tonsil, zeolit veya diger killer
   kullanilarak aritma
2. Seçimli adsorbanlar ile ekonomik degeri olan
   organik bilesikleri geri kazanma

46
Polifenol geri kazanimi

• Polifenoller özellikle gida endüstrisinde
• antioksidan olarak çok kullanilan maddelerdir.
• Karasu dogal antioksidan kaynagi olmasi
  bakimindan
• çok önemlidir. Polifenollerin karasudan
  yapilarinin
• bozulmadan geri kazanilmasi amaciyla pek çok
• arastirma yapilmaktadir.

47
Polifenollerin önemi nedir ?

• Antimikrobiyal etki
• Fitotoksik etki
• Antioksidan özellik

48
Polifenoller

• Polifenoller antimikrobiyal ve fitotoksik (zehir
• etkisi) özellikleri sayesinde mikroorganizmalarin
• gelisimini inhibe ederler.

Fenolik maddeler, kendisi yükseltgenirken karsisin
daki maddeyi indirgeyerek antioksidan özelligi
gösterirler.
Polifenoller, yaglarin bozunmasina neden
olan otooksidasyon reaksiyonunda görev alan O2
ile tepkimeye girerek, indirgerler.
Böylece zeytinyaginin korunmasinda etkili rol
oynarlar.
49
Antioksidant nedir ?
50
Pirina

• Zeytinyagi fabrikalarindaki zeytinlerin
  sikilmasindan sonra arta kalan zeytin küspesidir.
  Zeytinyagi fabrikalarinin kullandiklari
  teknolojilere göre pirina içinde degisik oranda
  yag ve su kalmaktadir. Yag ayrildiktan sonra
  kalan kismi top kömür haline getirilmekte ve
  kati yakit olarak satilmaktadir.

51

Pirinanin Özellikleri

1. Kati atik
2. C, H ve N bakimindan zengin
3. 2-12 yag içerir

52
Pirina Yagi

• 100 Kg. pirinadan ortalama 6-7.5 Kg Pirina
  yagi60-70 Kg. Kuru pirina elde edilmektedir.
• Pirinada enzimler nedeni ile serbest asitlik
  zaman içerisinde hizla yükselmektedir. Yag
  asitligindeki bu artisi önlemek için pirina
  kurutulmak üzere mümkün olan en kisa zamanda,
  mümkünse elde edildigi gün pirina fabrikalarina
  gönderilmelidir. Kurutma islemi enzim
  faaliyetlerini durdurur ve, pirinadan yagin
  çözgen ile alinmasini kolaylastirir.

53
Pirinanin Kullanim Alanlari

1. Kati Yakit
2. Pirina, hayvan yemi katki maddesi olarak da
   kullanilabilmektedir. Besin degeri olarak 1,6 kg
   pirina 1 kg kepege karsilik gelmektedir.
3. Pirina ayni zamanda kompozit gübre elde
   edilmesinde de kullanim alani bulmustur. Yapilan
   çalismalarda, fitotoksik olmayan ve organik madde
   içerigi yüksek olan kompostlanmis pirinanin bahçe
   bitkilerinin yetistirilmesinde ve topragin
   güçlendirilmesine ihtiyaç duyulan arazilerde
   kullanilabilecegi belirtilmistir.
4. Pirinadan, fermantasyon yoluyla lipaz gibi
   kimyasal maddeler üretilebilmektedir. Hidroliz
   edildikten sonra destile edilerek aktif karbon,
   metanol, asetik asit, karbon elde edilmesi
   denenmis ve basarili olunmustur. Pirinadan aktif
   karbon elde edilmesi özellikle son yillarda
   yayginlasmistir.

54
Kati yakit olarak pirina

• Kül ve S içerigi düsük
• Uçucu maddeleri fazla (VOC, PAH)
• CO olusumu fazla
• Akiskan yatak yakma teknolojisi tercihi
• Kömürden daha az SO2 olusumu
• NOx olusumu kömüre benzer
• Pirina kömür karisiminin fazla hava ile
  yakilmasi (daha az NOx ve SO2 )

55
Balik Yemi
Zeytinyagi üretimi sirasinda elde edilen 200 bin
ton posa (pirina), balik yemi olarak
kullanilacak. Balik üreticilerin yem
maliyetlerini asagiya çekme ve alternatif yem
konusunda arastirma yapan Ege Üniversitesi (EÜ)
Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Yetistiriciligi
Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Belgin Hossu ve
ekibi, baliklarin zeytin posasina ilgisini tespit
etti. Posanin baliklar için hem besleyici
oldugunu, hem de bu hayvanlarin bagisiklik
sistemine olumlu etkide bulundugunu belirleyen
Prof. Dr. Hossu, en büyük zeytinyagi üreticisi
olan TARIS ile görüserek, projeyi önümüzdeki
günlerde hayata geçirmeye hazirlaniyor. Prof. Dr.
Belgin Hossu, yag kokusu ve az miktarda da olsa,
protein barindiran zeytin posasinin, baliklari
cezbettigini söyledi. Hossu, balik üretim
çiftliklerinin, yem olarak kullandigi balik unu,
balik yagi, soya, mineraller ve vitamin gibi
maddeleri yurtdisindan temin ettigini belirterek,
bunlarin dövize endeksli olmasi nedeniyle üretim
maliyetlerinin yükseldigini ifade etti. Belgin
Hossu söyle konustu Isletme masraflarinin yüzde
50sini yem maliyetleri olusturuyor. Dogaya zarar
veren bu atigin baliklara karsi cezbedici yönünü
tespit ettik. Bunu balik etine dönüstürüp, yem
maliyetlerini yüzde 50 düsürecegiz.
56
Pirinadan Biyogaz Eldesi
57
Pirina Karasu

• Yagi alinmis ve çekirdegi ayrilmis pirina ile
  karasu karistirilarak yakacak ve briket yapiminda
  kullanilabilir.